Amalifalensi Agha Ubumi Bwitu Ubwachikilisitu nu Bulumbilili Akabuku aka Nkhomano
© 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
MEYI 5-11
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 12
Ukulimbikila Imbombo Kukwavwa
w16.06-TB 30 ¶6
Mukhaliro Wakuzirwa Kuluska Dayamondi
Nyengo zinyake ŵateŵeti ŵanyake ŵa Yehova chingaŵaŵira chinonono chomene kusanga vinthu vyakukhumbikwa pa umoyo wawo. M’malo mwakuchita ukhuluku, iwo ŵakulimbikira kugwira ntchito kuti ŵasange ivyo ŵakukhumba. Ntheura ŵakulongolerathu kuti ŵakuzirwiska mikhaliro ya Chiuta nga nkhugomezgeka kuluska chinthu chinyake chilichose.—Zinth. 12:24; Efe. 4:28.
w15-TB 2/1 5 ¶4-6
Kasi Mungachita Wuli Kuti Mukondwenge na Ntchito?
Fumbo laumaliro ili ndakuzirwa chomene kughanaghanirapo, chifukwa ntchito yikuŵa yakukondweska para yikovwira ŵanji. Yesu wakati: “Muli kukondwa kukuru mu kupeleka kuluska mu kupokera.” (Milimo 20:35) Para tikulimbikira ntchito, yikovwira makasitomara na mabwana ghithu pera yayi. Ŵanyake awo yikuŵawovwira mba munyumba yithu kweniso ŵanyithu.
Ŵamunyumba yithu. Para dada wakulimbikira ntchito wakovwira ŵamunyumba yake pa vigaŵa viŵiri. Chakwamba, wakuwoneseska kuti ŵamunyumba yake ŵali na chakurya, vyakuvwara na pakugona. Para wachita nthena ndikuti ‘wakupwelelera awo mbake’ umo Chiuta wakukhumbira. (1 Timote 5:8) Chachiŵiri, wakusambizya ŵanyake uwemi wa kulimbikira ntchito. Shane uyo wazunulika mu nkhani iyo yajumpha, wakati: “Adada ŵane ŵakulimbikira ntchito ndiposo mbakugomezgeka chomene pa ntchito yawo yaukalipentala. Nasambirako ntchito za mawoko, nga nkhuzenga ndipo nkhovwira ŵanji.”
Ŵanyithu. Paulosi wakachiska Ŵakhristu kuti ‘ŵagwirenge ntchito mwakuti ŵaŵe na kanthu kakuti ŵamupeko uyo wakusoŵerwa.’ (Ŵaefeso 4:28) Para tikulimbikira ntchito tikovwira banja lithu kweniso ŵakusoŵerwa. (Zintharika 3:27) Ntheura tikuŵa ŵakukondwa chifukwa tikovwira ŵanyithu
Vyo Twamanyila
ijwyp-TB inkhani 95 ¶10-11
Kasi Ndine Wakuzizipizga?
● Masuzgo ghinu mughawonenge mwakwenelera. Mupambaniskenge pakati pa masuzgo ghakurughakuru na masuzgo ghachoko. Baibolo likuti: “Chindere chikulongora luŵiro ukali wake, Kweni wakuchenjera wakusulako waka msinjiro.” (Zintharika 12:16) Ntheura mungahangayikanga waka na suzgo lililose yayi.
“Ŵanyane ku sukulu, ŵakadandaulanga na vinthu vyambura kuzirwa nga kuti ni vyakuzirwa chomene. Ndipo ŵanyawo ŵa pa intaneti ŵakaŵaphaliranga kuti ŵakuchita makora kudandaura kweni ivi vikapangiskanga kuti suzgo lawo likure chomene,kweniso kuti ŵaleke kusanga nthowa ya umo ŵangamazgira suzgo lawo.”—Joanne.
MEYI 12-18
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 13
Mutakapusikiwanje nu ‘Lukozyo Ulwa Banthu Ababibi’
it-2 196 ¶2-3
Ulukozyo
Mo Amazyu Agha Ghakubombela Sona Imbombo. Ulukozyo chinthu chilichosi cho umunthu akukozya ukuti ennye ubuzelu. Amazyu agha bakughabombezya pakupambanisya pakasi pa banthu abagholusu na babibi, Ibayibolo likunena ukuti: ‘Ubuzelu ubwa banthu abagholosu bukulama nkhani, loli ulukozyo ulwa banthu ababibi lukwiza pakuzima.’ (Mbupi. 13.9) Ubuzelu bwa banthu abagholosu bukubukilila ukulama nkhani, loli akabalilo kamo vingaboneka ngati ulukozyo ulwa banthu ababibi lukulama nkhani sona ivinthu vikubendela akiza, loli u Chala akwiza ukukwenelezya ukuti ubumalilo bwabo bwamalila muchisi mo bakwiza pakwipunula. Ivyangati ivi vyovyo vikwiza pakubombiwa ku munthu aliwesi yo akumunenela ivibibi ubaba nu mama wache.—Mbupi. 20.20.
Nanthi ulukozyo lwazima, vikung’anamula ukuti ivinthu vyaleka ukumwendela akiza. Ibayibolo likunena sona ukuti: ‘Pakuti patalipo nabumobumo ubwiza kwa munthu umubibi, ulukozyo ulwa banthu ababibi lukwiza pakuzima.’—Mbupi. 24.20.
w12-TB 7/15 12 ¶3
Teŵeterani Ciuta wa Wanangwa
3 Usange Satana wakapusika ŵanthu ŵaŵiri ŵakufikapo ndiposo ŵangelo, kuti ŵakane muwuso wa Ciuta, ipo nase wangatipusika. Mauryarya ghake ghandasinthe. Wakuyezga kuti watipuluske kuti tighanaghanenge kuti malango gha Ciuta ngazito, ndipo ghakutitondeska kusangwa. (1 Yoh. 5:3) Tingaŵa na maghanoghano agha usange tikulutilira kucezga na ŵanthu awo ŵali nagho. Mudumbu munyake wa vilimika 24 uyo wakacita uzaghali, wakati: “Mendezgano ghaheni ndigho ghakaninanga, cifukwa nkhawopanga kuŵa na maghanoghano ghakupambana na gha ŵanyane.” Panyake namwe ivi vili kumucitikiranipo.
w04-CN 7/15 31 ¶6
“Yense Wochenjera Amachita Mwanzeru”
Munthu wanzeru amachita zinthu mozindikira ngakhale atakhala kuti alibe chuma. Miyambo 13:23 amati: “M’kulima kwa osauka muli zakudya zambiri; koma zinazo zimawonongeka posoŵa chiweruzo.” Ngakhale akhale ndi zinthu zochepa iye amatha kuzitupitsa pogwira ntchito molimbika ndiponso podalitsidwa ndi Mulungu. Koma pakasoŵeka chilungamo chuma chosaneneka chingathe kuwonongeka chonse.
Vyo Twamanyila
it-2 276 ¶2
Ulughano
Ulughano Ulwa Kulelemeka. Pa vifukwa ivi, umunthu angalangizya ulughano ulwenecho nanthi akulaba umuzimu wa Chala sona amahala aghakufuma mu Mazyu gha Chala. Umwakufwanikizya, umupapi angalangizya ulughano ulwenecho ku mwana wache. Loli ulughano ulu lungapangisya ukuti umwana abe wa kudedebala ichifukwa banganda ukumwivwila nu kumupa chilichosi cho umwana akulonda ukusita ukumukanila. Angaleka ukukonkha ubulongozi ubwa bapapi sona akabalilo kamo chingaba chipala ukumufunda. (Mbupi. 22.15) Abapapi banginong’ona ukuti ulughano ngati ulu lungapangisya ukuti imbumba yibe yakuhoboka, loli vingapangisya ukuti abana babe bakwighana. Ibayibolo likunena ukuti umupapi yo akubomba bunubu atakulangizya ulughano, loli ulubengo, ichifukwa atakumumanyisya umwana wache vyo vingize vimwavwe kunthazi.—Mbupi. 13.24; 23.13, 14.
MEYI 19-25
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 14
Inong’onela vyo Mungabomba Nanthi Imikosi Yingabombiwa
Tupalizyange Ichabupi Icha Bumi cho u Chala Atupiye
10 Pakabalilo kamo tutangapangisya ukuti manyi ingozi zimo zibombiwe. Ivi vyabwanaloli nkani-nkani pala kwabombiwa ingozi izyachipeliwa, imbina izyakusambukila sona inkondo. Nangabuli ivi vingabombiwa loli tungapona pala tukubivwila bo bakutupa ubulongozi ubwa mo tungabombela pala inti kubombiwe ingozi sona namo tungafumilapo pa malo po pabombiwa ingozi. (Lom. 13.1, 5-7) Ingozi zimo tungapona pala tukwivwila ubulongozi bo bukufuma ku bantu bo bakutwavwa ukuti twisengannye po ingozi zichili pakubombiwa. Tubaghiye ukusengulila nzila amizi mu botolo ni chakulya cho chitakukomanika lubilo mukachikwama kitu aka pabulendo.
11 Ka tungabomba ichoni pala ko tukwikala kwawa imbina yo yikusambukila lubilo? Tubivwilaghe bo bakutupa ubulongozi ngati ubwakuti akabalilo kosi tusukusulaghe mu nyobe nu sopo, twimililaghe pabutali na bamwitu, tuvwalaghe ama masiki, sona twikalaghe paswebene pala twabina imbina iyakusambukila. Nanti tukubomba ivintu ivi tukulangizya ukuti tukupalizya ichabupi icha bumi cho u Chala atupiye.
12 Pala kwabombiwa ingozi izyakuchenusya, tukwivwa amabumyasi aghingi ukufuma kubamwitu, kubapalamani bitu sona pa intaneti. Cho chikulondiwa chakuti tutakasubilaghe “amazyu ghalighosi” gho tukwivwa loli tusubilaghe vyo aba boma bakunena pamo vyo aba chipatala bakunena. (Belenga Isya Mbupingamu 14.15.) Akagulu Akakulongozya na bakamu abaku beteli, bakuyezya-yezya ukubomba vyosi vyo bangakwanisya ukuti batupe ubulongozi ubwa mo tungabombela inkomano nu bulumbili. (Heb. 13.17) Pala tukukonka ubulungozi ubu tukwifighilila twebene sona na bwamwitu. Tukubavwa abantu ukuti babennyange akiza aba Kaboni ba Yehova.—1 Pit. 2.12.
Mube mwe Bajimvu Ngati we Zadoki
11 Nanti abakamu na bayemba bakulondiwa ubutuli mukabalilo akantamyo, nkimba tungalangizya buli-buli ubujimvu ngati we Zadoki? (1) Tukonkaghe ubulongozi. Mukabalilo ngati aka chakulondiwa sana ukuti tubanje bakukolelana. Twivwilaghe ubulongozi ubwakufuma ku ofesi iya nthambi iya muchigaba chitu. (Hebe. 13.17) Abasongo ba chipanga bakulondiwa ukuti bennyange pipi-pipi ubulongozi ubwa mo bangisenganizizya ku ngozi izya chipeliwa na vyo bangabomba nanti ingozi izi zyabombiwa. (1 Koli. 14.33, 40) (2) Tube bajimvu loli tube maso. (Mbupi. 22.3) Twinong’onelaghepo tasi po tuchili tutasalite ichakubomba. Akabalilo kosi tutakabikaghe ubumi bwinyu pangozi. (3) Tumusubilaghe u Yehova. Tukumbukilaghe ukuti u Yehova akulonda ukuti uswe na bakamu na bayemba tube bakufighililiwa. Angabavwa ukuti mubatule abakamu binyu ukuti babe bakufighililiwa.
Vyo Twamanyila
it-2 1094
Ukwinong’onelapo Tasi
Akabalilo komo umunthu yo akwinong’onelapo tasi abanthu bakwanda ukumubenga. Ivi vyovyo isimbo lya Isya Mbupingamu 14.17 likunena ukuti: ‘Umunthu yo akwinong’onelapo tasi akubengiwa.’ Akabalilo akinji umunthu yo atakwinong’onapo tasi amahala ghache ghakubonekela pabuzelu nanthi ali pakasi pa banthu bo bakwinong’onelapo tasi. Pali sona ifundo iyakuti, abanthu bo bakubomba ubwighane bwa Chala bakubengiwa. Ngati mo u Yesu Kilisitu akanenela: ‘Ichifukwa mute ku chigaba icha chisu, loli nkhabasala ukufuma mu chisu cho chifukwa ichisu chibabengite.’ (Yoha. 15.19) Muchinenelo ichabwandilo, amazyu aghakuti ‘ukwinong’onelapo tasi’ gho ghakwayiwa pisimbo ilya Isya Mbupingamu 14.17 ghangang’anamula ukumwinong’onela umunthu ivinthu ivibibi. Polelo, amazyu agha ghangang’anamula sona ukuti yo akumusoka umunthu umubibi akubengiwa, sona Amabayibolo aghanji ghakuti: ‘Umunthu yo akwinong’ona akiza akubengiwa.’—JP, Ro.
MEYI 26–JUNI 1
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 15
Mubavwe Abamwinyu Ukuti Babe nu Moyo Wakuhoboka
w10-TB 11/15 31 ¶16
Tendenge mu Ukongolekwa Withu
16 Yobu wakaŵa na kaluso ka kupokelera ŵalendo. (Job 31:31, 32) Nangauli tingaŵa ŵasambazi yayi, kweni tingaŵa na “kaluso kakupokelera ŵalendo.” (Rom. 12:13) Ico taŵeneko tikurya, ŵalendo nawo ŵangaryako nangauli tingaciwona kuŵa cakuyuyuka mu maso, ndipo tikwenera kukumbuka kuti: “Kurya mphangwe pera apo pali kutemwa nkhuwemi kwakuluska nkhambako yakututuŵa apo kutemwa palije.” (Zinth. 15:17) Kulyera lumoza na munyinu uyo nayo ngwakugomezgeka ndiposo mukutemwana, nanga cakurya cingaŵa cakuyuyuka mu maso cikunowa, kweniso mukwandula comene mwauzimu.
w18.04-TB 23-24 ¶16-18
Mukhwimiskanenge “Chomene”
16 Tileke kughanaghana kuti tingakhwimiska yayi ŵanyithu chifukwa tikumanya yayi kuyowoya. Pakukhumbikwa vinandi yayi kuti tikhozge ŵanyithu. Chinthu chimoza icho chikukhumbikwa nkhumwemwetera pakutawuzga munthu. Para iyo wakumwemwetera yayi, tingamanya kuti wali na suzgo linyake, ndipo wangakhozgeka chomene para tingamutegherezga.—Yak. 1:19.
17 Mubali muwukirano zina lake Henri wakasuzgika chomene maghanoghano chifukwa ŵabali ŵake ŵapafupi, kusazgapo adada ŵake, awo ŵakaŵa mulara wakuchindikika, ŵakaleka unenesko. Henri wakakhozgeka chomene apo mulaŵiliri wa dera wakamuchema kuti ŵakarye ku resitiranti na kumupa mwaŵi kuti walongosore umo wakajipulikiranga. Ŵati ŵadumbiskana, Henri wakamanya kuti para wangalutilira kugomezgeka, ŵanthu aŵa ŵangawelera mu unenesko. Wakapembuzgika chomene kuŵerenga Salimo 46; Zefaniya 3:17; na Mariko 10:29, 30.
18 Ivyo vikachitikira Mariya na Henri vikulongora kuti tingakhozga ŵabali na ŵadumbu ŵithu awo ŵakukhumbikwira kusanguluskika. Fumu Solomoni yikalemba kuti: “Lizgu ilo layowoyeka pa nyengo yakwenelera ndiwemi nadi. Kalaŵiskiro kawemi kakukondweska mtima. Nkhani yiwemi yikukhozga viwangwa.” (Zinth. 15:23, 30 mazgu ghamusi) Kweniso munthu uyo wakusuzgika maghanoghano wangakhozgeka para wangaŵerenga magazini gha Gongwe la Mulinda panji mabuku ghanyake pa webusayiti yithu. Paulosi wakayowoyaso kuti kwimbira lumoza sumu za Ufumu kungatikhozga. Iyo wakalemba kuti: “Lutilirani kusambizga na kuchiskana na masalimo, malumbo kwa Chiuta, ndiposo na kwimba sumu zauzimu na mtima wakuwonga, kwimbira Yehova mu mitima yinu.”—Kol. 3:16; Mil. 16:25.
Vyo Twamanyila
ijwbq-TB inkhani 39 ¶3
Kasi Mkhristu Wangapokera Munkhwala Para Walwara?
2. Kasi nkhwenera kufumba dankha dokotala munyake pambere nindapokere munkhwala? Vinthu vikwenda makora para pali “ŵakupeleka fundo ŵanandi,” chomene para muli na suzgo likuru la muthupi.—Zintharika 15:22.
JUNI 2-8
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 16
Amalalusyo Ghatatu gho Ghangavwa Ukusala Akiza Ivyakusala
w14-TB 1/15 19-20 ¶11-12
Ivyo Mungacita Kuti Musankhe Vinthu Mwavinjeru pa Uwukirano
11 Munthu wakuŵa wakukondwa comene usange wakuteŵetera Yehova. (Zinth. 16:20) Mulembi wa Yeremiya, zina lake Baruki, wakaluwa fundo iyi. Pa nyengo yinyake, wakakondwanga yayi pakuteŵetera Yehova. Yehova wakamuphalira kuti: ‘Kasi ukujipenjera vikuru? Leka kuvipenja, pakuti, wona, nditi ndikhizge ciheni pacanya pa ŵanthu wose, kweni umoyo wako ndikupe nga ndi skoghi mu malo ghose agho ukuyako.’ (Yer. 45:3, 5) Imwe mukuwona wuli? Kasi pakati pa kujipenjera vikuru na kupona pharanyiko la Yerusalemu pakuŵa muteŵeti wakugomezgeka wa Ciuta, ni nchi ico cikate ciwovwire Baruki kuti waŵe wakukondwa?—Yak. 1:12.
12 Mubali munyake uyo wakukondwa cifukwa ca kuteŵetera ŵanji ni Ramiro. Iyo wakati: “Mbumba yakwithu njikavu comene ndipo kukaya kwithu nkhu Mapiri gha Andes. Ntheura, apo mukuru wane wakajipeleka kuti wanilipilirenge fizi ku yunivesite, ukaŵa mwaŵi ukuru. Kweni nkhaŵa kuti nabapatizika waka sonosono na kuŵa yumoza wa Ŵakaboni ŵa Yehova. Kweniso nkhaŵa kuti nacemeka na mupayiniya munyake kuti nkhapharazgenge nayo mu tawuni yinyake. Nkhaluta. Ndipo kura nkhasambira nchito ya kumeta sisi, na kujura malo ghakumetera kuti nisangengeko ndalama zakugulira vinthu vyakukhumbikwa. Tikajipelekanga kusambizga ŵanthu Malemba, ndipo ŵanandi ŵakacitangapo kanthu. Nyengo yikati yajumphapo, nkhamba kuwungana na mpingo uphya wa ciyowoyero ca ku malo agha. Panyengo yasono nacita uteŵeti wanyengozose kwa vyaka 10. Palije nchito yinyake iyo mphanyi yikanovwira kuti niŵe na cimwemwe ico nkhusanga pakovwira ŵanthu kusambira makani ghawemi mu ciyowoyero cawo.”
w13-TB 9/15 17 ¶1-3
Kasi Mwazgoka?
TOSE tikukhwaskika na umo tili kulelekera ndiposo uko tikukhala. Vyakuvwara ivyo tikuvwara, vyakurya ivyo tikurya, na umo tikucitira vinthu, vikulongora uko tili kukulira.
2 Ndipouli, pali vinthu vinyake vyakuzirwa comene kuluska kusankha vyakurya na masitayelo gha malaya. Mwaciyelezgero, para tikukura, tikusambizgika kuti vinthu vinyake ni viwemi ndiposo kuti vinyake ni viheni. Pa vinthu ivi, vinandi ni vyakuti munthu waliyose wakusankha yekha ndipo ŵanthu ŵakusankha mwakupambana. Ivyo tikusankha vingalongora umo njuŵi yithu yiliri. Baibolo likuyowoya kuti kanandi “ŵanthu ŵa mitundu awo ŵalije dango mwakawiro ŵakucita vinthu vya dango.” (Rom. 2:14) Kweni kasi ici cikung’anamura kuti para palije dango lakudunjika lakufuma kwa Ciuta, ndikuti tingalondezga waka fundo izo tili kukura nazo ndiposo izo ŵanthu ŵanandi mu cikaya cithu ŵakutemwa kulondezga?
3 Pali vifukwa viŵiri vyakuzirwa ivyo Ŵakhristu ŵakwenera yayi kulondezga waka fundo izo ŵali kukura nazo ndiposo izo ŵanthu ŵanandi mu cikaya cawo ŵakutemwa kulondezga. Cakwamba, Baibolo likutikumbuska kuti: “Yiliko nthowa iyo yikuwoneka ku munthu nga njakunyoroka, kweni umaliro wake ndi nyifwa.” (Zinth. 16:25) Cifukwa cakuti taŵanthu tili ŵambura kufikapo, tikutondeka kusankha vinthu mwakwenelera kuti tilongozge makora mendero ghithu. (Zinth. 28:26; Yer. 10:23) Caciŵiri, Baibolo likulongora kuti Satana, “ciuta wa mgonezi uno,” ndiyo wakulongozga vinthu ivyo vikucitika mu caru ndiposo fundo izo caru cikwendera. (2 Kor. 4:4; 1 Yoh. 5:19) Ntheura, usange tikukhumba kuti Yehova watitemwe na kutitumbika, tikwenera kupulikira cenjezgo ilo lili pa Ŵaroma 12:2.—Ŵazgani
Vyo Twamanyila
it-1 629
Ukufundiwa
Ivyakukonkhapo Nanthi Utakwivwila Sona Ukulasulako. Ababibi, abapunganu, pamo bo bali ni nkhalo imbibi bakulangizya ukuti babengite ubulongozi bwa Yehova pakuleka ukubukonkha. (Sali. 50.16, 17; Mbupi. 1.7) Ivyakufumapo vyache nanthi we mupunganu, ukwandagha ukupokela ubulongozi pipipipi ubwa kukufunda. Ngati mo isimbo likunenela ukuti: ‘Ivipunganu vikufundiwa nu bupunganu bwabo.’ (Mbupi. 16.22) Bakwiyingizya bene mubupina, bakupezya ichisa, bakubina sona nanthi akabalilo kendapo bakufwa. Imbili iya Baizilayeli yikulangzya akiza ingozi yo yikubapo. Abaizilayeli batakivwilagha ubulongozi sona nu kufundiwa ko bakapokelagha ukwendela mu balaghuzi. Bakaleka ukwivwila ubulongozi ubwakufuma kwa Yehova vyo vikapangisya ukuti aleke ukubafighilila nu kubasaya. Pabumalilo nanthi bapotwa ukwivwila ubulingozi bo bakapokelagha, bakakoliwanga nu kubuka nabo ku buzya.—Yere. 2.30; 5.3; 7.28; 17.23; 32.33; Hose. 7.12-16; 10.10; Zefa. 3.2.
JUNI 9-15
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 17
Muhobokaghe nu Mutendemu Mbumba Yinyu
g-CN 9/14 11 ¶2
Mungatani Kuti Musamasunge Chakukhosi?
Dzifufuzeni moona mtima. Baibulo limasonyeza kuti anthu ena ‘amakonda kukwiya’ komanso ‘amakonda kupsa mtima.’ (Miyambo 29:22) Kodi ndi mmene inuyo mulili? Dzifunseni kuti: ‘Kodi ndine munthu wosachedwa kupsa mtima? Kodi sindichedwa kukhumudwa? Nanga kodi ndimakhumudwa ngakhale pa nkhani yaing’ono?’ Baibulo limati, “amene amangokhalira kulankhula za nkhani inayake amalekanitsa mabwenzi apamtima.” (Miyambo 17:9; Mlaliki 7:9) Zimenezi zingachitikenso m’banja. Choncho ngati mumakonda kusunga chakukhosi, mungadzifunse kuti, ‘Kodi ndingatani kuti ndizileza mtima mwamuna kapena mkazi wanga akandikhumudwitsa?’—Lemba lothandiza: 1 Petulo 4:8.
w08-TB 5/1 10 ¶6–11 ¶1
Kumazga Masuzgo
1. Ŵani na nyengo yakuti mudumbiskane. “Kanthu kose kali na nyengo yake na yake, . . . nyengo ya kukhala cete, na nyengo ya kuyowoya.” (Mupharazgi 3:1, 7) Nga ni umo tawonera kugazgana kwa ŵakutorana awo ŵazunulika kukwambilira kwa nkhani iyi, masuzgo ghanyake ghangapangiska munthu kuti wakwiye comene. Usange vyamucitikirani, jikorani na kuleka dankha cidumbirano kwa nyengo yicoko, ‘khalani cete’ kuti muleke kukwiya comene. Mungavikilira nthengwa yinu kuti yileke kunangika usange mungalondezga ulongozgi wa mu Baibolo uwu: “Jando la mphindano liri ngati para munthu wajulira maji, ntheura leka makani, yindayambe mphindano.”—Zintharika 17:14.
Ndipouli, paliso “nyengo ya kuyowoya.” Masuzgo ghali nga ni thondo, ndipo ghakukura comene para mwaghalekelera. Ntheura lekani kusurako suzgo pakughanaghana kuti yimarenge yekha. Usange mwaleka dankha kudumbiskana za suzgo yinu, longorani nchindi ku munyinu mwa kusankha nyengo kuti muzakadumbiskane suzgo yinu. Ici cingawovwira mose kulondezga ulongozgi wa mu Baibolo, wakuti: “Dazi lileke kunjira mu ukali winu.” (Ŵaefeso 4:26) Kweni mukwenera kucita vinthu mwakuyana na layizgo linu.
Vyo Twamanyila
it-1 790 ¶2
Ilyiso
Mo umuthu akubombezezya amaso ghache ghakulongosola mo umunthu akwiyivwila. Ghangalangizya ukuti umunthu ali ni chisa pamo ate nacho (Kumbu. 19.13); angatinya pamo ukukapizya pakutuka, pamo ukufisa ukuti umunthu atakavumbule ivinthu vimo. (Sali. 35.19; Mbupi. 6.13; 16.30) Aliwesi yo atakulonda ukumanya pamo yo takulonda ukwavwa abanthu abanji, anganeniwa ukuti akwighalila pamo ukufisa amaso ghache. (Mata. 13.15; Mbupi. 28.27) Umupunganu akuneniwa ukuti amaso ghache ‘ghakwennya pachisu’ nukwendakwenda ukusita ukwennya nachimochimo, inyinong’ono zyache zikuba paliposi ukupaghulako pa malo gha ali. (Mbupi. 17.24) Napo umunthu angaboneka ukuti umubili wache uli akiza pamo wakuhoboka amaso ghache ghalangizya. (1 Samu. 14.27-29; Kumbu. 34.7; Jobu 17.7; Sali. 6.7; 88.9) Umwene u Yehoshafati akamubuzya u Yehova ukuti: ‘Amaso ghitu ghakwennya kukwinyu.’—2 Syambu. 20.12.
JUNI 16-22
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 18
Mubalimbikisye bo bakukomana ni Nthamyo Iyakubinabina
w22.10-TB 22 ¶17
Vinjeru Vyenecho Vikuchemerezga
17 Mughanaghanirengepo dankha pambere mundayowoye. Para tingaŵa maso yayi, tingananga vinthu na ivyo tikuyowoya. Baibolo likuti: “Kayowoyero kawakawaka kali nga nkhulasa kwa lupanga, kweni lulimi lwa wavinjeru lukuchizga.” (Zinth. 12:18) Tikusungilira mtende para tikugega kusesa ŵanyithu. (Zinth. 20:19) Para tikukhumba kuti ivyo tikuyowoya nyengo zose vipembuzgenge ŵanyithu m’malo mwa kuŵalasa, tikwenera kuŵazga Mazgu gha Chiuta nyengo zose na kughanaghanirapo. (Luka 6:45) Para tikughanaghanirapo pa ivyo Baibolo likuyowoya, mazgu ghithu ghaŵenge nga ‘ntchisimi cha vinjeru,’ ndipo ghakhozgenge ŵanji.—Zinth. 18:4.
mrt-TB inkhani 19 ibokosi
Umo Mungachitira Para Mukulwaralwara
Mutegherezgenge. Nthowa yimoza iyo tingamovwilira munyithu uyo wakulwaralwara, nkhumutegherezga para wakuyowoya nase. Lekani kughanaghana kuti mukwenera kuzgora kalikose ako wayowoya. Kanandi chakuzirwa chomene nkhutegherezga. Mupulikiskani ndipo lekani kumweruzga. Lekani kujitora kuti mukumanya umo wakujipulikira, chomene para wakuwoneka nga kuti wakulwara yayi.—Zintharika 11:2.
Muyowoyenge nawo mwalusungu. Nyengo zinyake mungaŵavya chakuyowoya, kweni mazgu ghachoko waka ghakukhozga ngakovwira chomene kuluska kukhala waka chete. Para mulije chakuyowoya, yezgani kuyowoya mazgu ghapusu waka kweni ghakufuma pasi pa mtima, nga ghakuti, “Nkhumanya yayi icho ningayowoya, kweni nkhumutemwani chomene.” Kuyowoya yayi mazgu nga ghakuti, “Matenda ghakuyira munthazi tu” panji ghakuti “Apa mphachoko, nyengo zinyake . . . . ”
Mungalongora kuti mukumutemwa para mukufufuza vinandi vyakukhwaskana na nthenda iyo wakulwara. Wakondwenge chomene kumanya kuti mukupulikiska umo wakujipulikira, kweniso vingawovwira kuti muyowoyenge mazgu ghawemi. (Zintharika 18:13) Kweni ntchiwemi yayi kupeleka ulongozgi para mweneko wandamupemphani.
Mumovwirenge. M’malo mwa kujitora nga mukumanya kale umo mungamovwilira, mufumbani usange vilipo ivyo mungawovwirapo. Kweni kuluwa yayi kuti ŵanyake ŵakuchita soni kuyowoya kuti pali vinyake vyakuti muŵawovwire chifukwa ŵakukhumba yayi kuŵa mphingo kwa imwe. Para ndimo viliri, yezgani kusachizga vinyake ivyo mungawovwirapo nga kukamugulira vinthu, kuphyera panji kusuka mbale, na ntchito zinyake.—Ŵagalatiya 6:2.
Kutaya mtima yayi. Para mubwezi winu wakulwara, nyengo zinyake wangasintha vinyake ivyo wakhumbanga kuchita panji wangakhumba yayi kuyowoya namwe. Muzikirenge ndipo mumupulikiskenge. Lutilirani kumovwira nyengo zose.—Zintharika 18:24.
wp23.1-TB 14 ¶3–15 ¶1
Kasi Mungawovwira Wuli Ŵanthu Awo Ŵakusuzgika Maghanoghano?
“Mupembuzge.”—1 ŴATESALONIKA 5:14.
Mubwezi winu wangaŵa kuti wakwenjerwa panji wakusuzgika na maghanoghano ghakuti ngwambura kwenelera. Para mungamusimikizgira kuti mukumutemwa, mungamupembuzga na kumukhozga nanga mungaŵa kuti mukumanya yayi icho mungayowoya.
“Mubwezi wanadi wakutemwa nyengo zose.”—ZINTHARIKA 17:17.
Pelekani wovwiri wakwenelera. M’malo mwakughanaghanira waka wovwiri uwo mungapeleka, fumbani ivyo mungawovwirapo. Usange mubwezi winu vikumusuzga kulongosora wovwiri uwo wakukhumba, yezgani kupenjerezga wovwiri wakwenelera uwo mungapeleka, nga kuluta kukatembeya. Panji mungamovwira kukamugulira vinthu, kutozga pa malo panji ntchito zinyake.—Ŵagalatiya 6:2
“Longorani kuzikira.”—1 ŴATESALONIKA 5:14.
Ni nyengo zose yayi apo mubwezi winu wangamuphalirani ivyo wakukhumba. Musimikizgirani mubwezi winu kuti muli ŵakunozgeka kumutegherezga para wakukhumba kuyowoya namwe. Chifukwa cha ulwari, nyengo zinyake mubwezi winu wangayowoya na kuchita vinthu ivyo mungakhuŵara navyo. Wangasintha vinthu ivyo mwakhumbanga kuchitira lumoza panji wangaŵa kuti wandawuke makora zuŵa ilo. Mukwenera kuzikira nayo na kumupulikiska apo mukumupempha kuti mumovwire.—Zintharika 18:24.
Vyo Twamanyila
it-2 271-272
Amayele, I
Amayele ghukaba muteto gho bakabombezyanga kale pakusala ichakubomba pankhani yimo. Vyo bakabombagha, bakasendagha utumabwe utwakutyelemuka pamo utukwi pamo utumatabwa nukutuvungilizya mukamwenda pamo ukubika mutusontha nukutuyungannya. Umunthu yo akabwe kache kandila pakuwa pasi we yo bakamusalagha. Akabwe kala bakasayagha. Ukusaya uku, kukapangisyanga ukuti u Yehova ingililepo ukuti bamanye vyo inthi vibombiwe. Amaye ghakabombiwanga naloli sona ghakimilagha ichinthu chimo ni chakulinga ichakuti bagabane akiza ivinthu.—Yoswa 15.1; Sali. 16.5; 125.3; Yesa. 57.6; Yere. 13.25.
Imbombo yache. Isimbo ilya Isya Mbupingamu 16.33 likunena ukuti: ‘Amayele ghakasumbiwanga pamwenda loli vyosi vyo amayele ghalangizya vikafumagha kwa Yehova.’ Mu kabaliko aka Baisilayeli amayele bakaghabombezyanga ukuti bamazye ukudalinkhana ko kukabangapo pakasi pawo: ‘Amayele ghakumazya ukudalinkhana sona ghakumazya inongwa ku bo banangilana.’ (Mbupi. 18.18) Amayele batakaghabombezyanga pa vyalwangalo pamo ukukoma injunga. Kutakabangako ukubecha, ukupangilana ijelasi, ukuwina pamo ukuluza. Batakabombezyanga ukuti basale yumo ukuti aye abombelaghe patempeli pamo ukuti abe wasembe, loli umunthu akalondiwanga ukwipelaka bulo mwene. Umwakupambana na basilikali Abachiloma bo bakalangizya ukwighana ngati mo pakanenela zila pisimbo lya Salimo 22.18, ukuti bakupanga amayele pamalaya gha Yesu.—Mata. 27.35.
JUNI 23-29
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 19
Mube mwe Bamanyani aba Bwanaloli ku Bakamu na Bayemba Binyu
Mo Tungalangizizya Ulughano Pakasi Pitu
16 Mutakennyange bulo ivintu ivibibi vyo abakamu na bayemba binyu bakubomba loli mwennyange ivintu ivyiza. Za tuyanisye ifundo iyi ni chifwanikizyo ichi. Inong’onela ukuti muli pigulu ilya bakamu na bayemba. Mwali na kabalilo akiza akakwangalila poka sona muhobokite umwakuti pabumalilo mwajambula ichituzi icha gulu lyosi. Pisinda pache, mukujambula sona ivituzi ivyamwabo vibili ukupangila kuti lumo ichituzi chimo chitangaboneka akiza. Pa kabalilo aka muli ni vituzi vitatu. Loli po mukwennya ivituzi ivi mwennya ukuti ichituzi chimo umukamu yumo atakusekelela. Nkimba mungabomba ichoni ni chituzi ichi? Mungachidilita bulo ichifukwa chakuti muli ni vyamwabo vibili vyo aliwesi pigulu lyinyu asekeleye.
17 Tungayanisya ivituzi vyo twasengula ni vintu vyo tubaghiye ukusunga. Tutakukayikila ukuti twebosi tukukumbukila akabalilo akiza ko tukaba bakuhoboka na bakamu na bayemba bitu. Loli vingabombiwa ukuti pachakubombiwa chimo umukamu akabomba pamo ukunena ichintu chimo cho chitakabahobosya. Nkimba tungabomba ichoni nanti mukukumbukila ichakubombiwa ichi? Ka tutangaluvya bulo ivintu ivibibi vyo vyabombiwa ngati mo twadilitila ichituzi? (Mbupi. 19.11; Efe. 4.32) Tungaluvya bulo utuntu utunandi-nandi to umukamu pamo umuyemba witu apuvya nanti tukukumbukila ivintu ivyiza ivyinji vyo twabombela poka umwakuhoboka. Ivi vyovyo tukulondiwa ukuti tuvisunge nu kuhoboka navyo.
Mubukilile Ukumughana u Yehova na Bamwinyu
10 Nuswe bulo akabalilo kosi tukulondiwa ukuti tulondelezyanje izila izya mo tungabatulila abakamu na bayemba bitu. (Hebe. 13.16) Ennya vyo umuyemba yumo izina lyache u Anna yo twamutambula munkani yo yapululila akakomana navyo. Pisinda pakuti ichimpepo ichikulu chabombiwa, u Anna nu mulume wache bakabuka ku mbumba yimo iya Kaboni uwa Yehova uwamwabo nu kwagha ukuti impepo yifwampuye umusonje uwa nyumba iya mbumba iyi. Ivi vikapangisya ukuti imbumba iyi yitakabe na malaya aghakuswepa. U Anna akanena ukuti: “Tukasenda amalaya ghabo, tukaghachapa, ukughasita, ukughapeteka akiza nu kubapa. Uswe tukennyanga ukuti chipepe bulo ukubomba bunubu, loli ichifukwa chakuti tukabomba ivi, vikapangisya ukuti tube pabumanyani ubwiza sana ni mbumba iyi bo buchili bulipo mupaka pakabalilo aka.” Ichifukwa chakuti u Anna nu mulume wache babaghanite abakamu na bayemba, vyovyo vikabapangisya ukuti babombepo zimo umwakuti babavwe.—1 Yoha. 3.17, 18.
11 Nanti twe bachisa sona tukulangizya ulughano ku banji, bangennya ukuti tukuyezya-yezya ukumweghelela u Yehova. Sona bangapalizya sana ichisa cho tungabalangizya ukuchila mo uswe tunginong’onela. Umuyemba u Khanh, yo twamutambula kubwandilo, achili akukumbukila ubutuli bo abayemba bakamulangizya. Akanena ukuti: “Nkubapalizya sana abayemba bosi bo bakansendagha ukuti twendele poka mubulumbilili. Bakizagha nu kunsenda panyumba yane, ukunitizya ukuti tuye tulye poka ichakulya nu kwenelezya ukuti nafika akiza kunyumba yane. Pakabalilo kano nkumanya ukuti yikaba mbombo inkulu sana. Loli bakabombagha ivi umwakuhoboka.” Akabalilo kamo te muntu aliwesi yo angatupalizya pa vintu vyo twamubombela. U Khanh akanena ivyakukwafannya na bo bakamwavwa ukuti: “Inkulonda ngati ningabanyosezya ivintu vyosi vyo bakambombelagha umwachisa, loli ntakumanya ko bosi bakwikala. Nkumanya ukuti u Yehova weyo angabomba ivi sona weyo angabanyosezya mumalo mwa une.” Vyo U Khanh akunena vyabwanaloli. U Yehova akumanya ichintu chilichosi cho tungababombela abanji umwachisa napo chingaba chinandi sana. Akuchennya ichintu cho twabomba ngati chabupi ichapamwanya sana sona akwennya ngati nkongole iyakuti akwiza pakutunyosezya.—Belenga Isya Mbupingamu 19.17.
w21.11-TB 9 ¶6-7
Lutilirani Kulongorana Chitemwa Chakugomezgeka
6 Mazuŵa ghano, munthu uyo wagwira ntchito vyaka vinandi ku kampani yimoza tingayowoya kuti ngwakugomezgeka. Kweni vingachitika kuti kwa vyaka vyose ivyo wakugwira ntchito na kampani iyi, wandakumanepo na ŵeneko ŵa kampani iyi. Ndipo vingachitikaso kuti ni nyengo zose yayi apo wakukolerana na malango gha pa kampani iyi. Wangaŵa kuti wakuyitemwa yayi kampani iyi, kweni iyo wakugwira pa kampani iyi chifukwa chakuti wakukhumba waka kuŵa pa ntchito iyo yingamovwira kusanga ndalama. Ndipo iyo wangadumura kuti walutilirenge kugwira ntchito pa kampani iyi m’paka apo wazamupumulira pa ntchito, wangayileka pekha usange wangasanga ntchito yapachanya kunyake.
7 Mphambano pakati pa lizgu lakuti kugomezgeka nga umo tawonera mu ndime 6, na mazgu ghakuti chitemwa chakugomezgeka, ni chilato icho munthu wakuchitira chinthu. Ipo chifukwa wuli ŵateŵeti ŵa Chiuta ŵakalongoranga chitemwa chakugomezgeka mu nyengo yakale? Awo ŵakalongoranga chitemwa chakugomezgeka ŵakachichizgikanga waka yayi, kweni ŵakachitanga ivi kufumira pasi pa mtima. Wonani chiyelezgero cha Davide. Iyo mtima wake ukamuchiska kulongora chitemwa chakugomezgeka kwa Yonatani, nangauli awiske ŵa Yonatani ŵakakhumbanga kumukoma. Vyaka vinandi vikati vyajumphapo kufuma apo Yonatani wakafwira, Davide wakalutilira kulongora chitemwa chakugomezgeka kwa Mefibosheti mwana wa Yonatani.—1 Sam. 20:9, 14, 15, mazgu ghamusi; 2 Sam. 4:4; 8:15; 9:1, 6, 7, mazgu ghamusi.
Vyo Twamanyila
it-1 515
Ubulongozi, Uwakupeleka Ubulongozi
U Yehova wamahala nkhani ukuchila chilichosi. Umwene atakulondiwa umunthu uwakumupa ubulongozi. (Yesa. 40.13; Loma 11.34) Umwana wache u Yesu weyo ‘Mulongozi Umwiza,’ akutupa indaghilo sona akututangilila ichifukwa chakuti umwene akupokela ubulongozi ubwakufuma kwa Baba wache sona ali nu muzimu wa Chala. (Yesa. 9.6; 11.2; Yoha. 5.19, 30) Ivi vikulangizya bulo ukuti ubulongozi bwache bwakwavwa, sona vikutwavwa ukuti tumughanaghe nkhani u Yehova. Ubulongozi bulibosi bo bukususannya nu Yehova te bwakulondiwa. Sona te bwakulondiwa napo panandi.—Mbupi. 19.21; 21.30.
JUNI 30–JULAYI 6
AMAZYU GHA CHALA BUKABI ISYA MBUPINGAMU 20
Vyo Vingabavwa Ukuti Ichibwezi Chinyu Chendaghe Akiza
Mo Mungabombela Ukuti Ichibwezi Chinyu Chendaghe Akiza
3 Napo ichibwezi chikuba chakuhobosya sana, loli bo bali pa chibwezi bakulondiwa ukuchennya ukuti chakulondiwa sana ichifukwa chakuti chocho chingapangisya ukuti bize basendane. Pisiku lyo bakupanga ubukwati, abantu bo bali pa chibwezi bakulapa pamaso pa Yehova ukuti inti baghananaghe nu kuchindinkana pa bumi bwabo, pa kabalilo kosi ko inti babe nu bumi. Loli po bachili pakulapa ichilapo ichi, bakulondiwa ukwinong’onelapo umwakupwelelela sana pa cho bakulonda ukusala. (Belenga Isya Mbupingamu 20.25.) Ifundo izi zyabwanaloli pa nkani iya chilapo icha sendwa. Ichibwezi chikwavwa ukuti abantu bamanyane akiza, vyo vikubavwa ukuti basale akiza ivintu. Akabalilo kamo bangasala ukuti basendane pamo bangasala ukuti bamazye bulo ichibwezi. Nanti ichibwezi chamala, vitakung’anamula ukuti abantu bo bali pa chibwezi babomba ichintu chimo ichibibi. Mumalo mwache akabalilo ko bali pa chibwezi kabavwa ukuti basale akiza ivintu.
4 Choni cho chakulondiwa sana ukuti tuchennyange akiza ichibwezi? Ichifukwa chakuti te chamahala ukuba pa chibwezi nu muntu yo mukumanyila zila ukuti mutangize musendane. Ivi vitakung’anamula ukuti abantu bo batingiye musendwa bene bobo babaghiye ukwennya akiza ivintu. Loli swebosi tukulondiwa ukukumbukila ichifukwa cho abantu bakubela pa chibwezi. Umwakufwanikizya, bamo bakwinong’ona ukuti nanti bamo banda ichibwezi bakulondiwa ukuti mupaka bize basendane. Ka akinong’onele aka kakukwafya buli-buli Abakilisitu bo batingiye musendwa? U Melissa umuyemba uwa ku United States yo atasendizwe, akanena ukuti: “Abakamu na bayemba bamo nanti bamanya bulo ukuti bamo bali pa chibwezi, bakwanda ukulindilila ukuti inti basendane. Ivi vikupangisya ukuti bamo bo bakupanga ichibwezi boghope ukumazya ichibwezi chabo, napo vingaba ukuti chitakwenda akiza. Sona bamo bo batiyingiye musendwa bakusala ukuti batakabe ni chibwezi. Ivi vingapangisya ukuti abakamu na bayemba aba batakasale akiza ivintu.”
Mo Mungamwaghila Umuntu Umwiza Uwakuti Musendane Nawe
8 Nkimba mungamufufuza buli-buli umuntu? Pa nkomano izya pachipanga pamo po mukwangala bulo, utubalilo ngati utu mungamanya mo akubombela ivintu ivyabuzimu, ubuntu bwache sona mo akubombela ivintu na banji. Nkimba abamanyani bache bo bawenu, sona aghanite ukunena ivya choni? (Luka 6.45) Nkimba ivya kwibikila vyache vikuyana bulo ni vyinyu? Mungalalusya ku basongo abachipanga pamo kuk Bakilisitu abakughoma mwabuzimu, bo bamumenye akiza. (Mbupi. 20.18) Mungalalusya inkalo sona ni mbili iya muntu uyu po mukumufufuza. (Ruti 2.11) Po mukumufufuza, muchebe ukuti muta kamupangisye ukuleka ukuba wakusatuka. Muchindikaghe inyinong’ono zyache, ivintu vyache ivya chisisi sona te chakulondiwa ukuti muyezye ukumanya chilichosi ichakukwafannya nu muntu uyo.
Mo Mungabombela Ukuti Ichibwezi Chinyu Chendaghe Akiza
7 Ka mungabomba buli-buli ukuti mumumanye akiza umuntu yo muli nawe pa chibwezi? Izila inyiza sana ko kunenezannya umwakusatuka, ukunena ubwanaloli, ukulalusya amalalusyo nu kuteghelezya umwakubikapo umoyo nanti uwamwinyu akunena. (Mbupi. 20.5; Yako. 1.19) Pabumalilo mungagha ukuti chipepe ukubombela poka ivintu vimo vyo vingapangisya ukuti mube nu mupata uwakunenezannya ngati ukulyela poka, ukwendela poka ku malo gho kukwaghiwa abantu abinji, nu kwingila poka mu bulumbilili. Mungamanyana sona akiza pa kabalilo ko mukwangalila poka na bamanyani na bamumbumba yinyu. Umwakongelezyapo, mungasala imbombo zimo izyakuti mubombele poka, zyo zingalangizya mo umuntu yo muli nawe pa chibwezi akubombela pa vintu ivyakupambana-pambana sona mo akubombela na bantu abakupambana-pambana. Ennya vyo u Aschwin uwa ku Netherlands, akayezya ukubomba. Akanena ivyakukwafannya ni chibwezi chache nu Alicia ukuti: “Tukabombagha imbombo zyo zingatwavwa ukuti aliwesi amumanye akiza uwamwabo. Akabalilo akinji tukabombelagha poka ivintu ivipepe bulo ngati ukupiya ichakulya pamo ukubombela poka imbombo zimo izya panyumba. Pa kabalilo ko tukabombagha imbombo izi, tukamanyagha ivintu vyo yumo akubomba akiza na vyo atakubomba akiza.”
8 Ichintu ichamwabo cho chingabavwa ukuti mumanyane sona akiza, ko kumanyilila poka inkani zimo izya mu Bayibolo. Nanti mwiza mwasendana, mukwiza ukulondiwa ukuti mupaghulaghe akabalilo akakwiputila poka ngati mbumba umwakuti u Chala ize abe pabwandilo mumbumba yinyu. (Ndumbi. 4.12) Pa kabalilo ko muli pa chibwezi, koko kabalilo akiza akakuti mungapanga indondomeko iyakuti mumanyililaghe poka. Napo vingaba bunubu, loli ichibwezi te sendwa sona umukamu achili pakuba mutu uwa muyemba. Loli ukumanyila poka akabalilo kosi, vingabavwa ukumanya mo uwamwinyu akubombela ivintu ivyabuzimu. U Max nu Laysa aba ku United States, bo bakaba pa chibwezi bakapindula sona muzila iyamwabo. U Max akanena ukuti: “Tukati twanda bulo ichibwezi, tukanda ukumanyilila poka amabuku gho ghakunena ifundo zimo pa nkani iya chibwezi, isendwa sona ubumi ubwa mumbumba. Inkani izya mumabuku agha, zikatwavwa ukunenezannya inkani izyakulondiwa sana, zyo nge chikaba chipala ukuti twande ukunenezannya.”
Vyo Twamanyila
it-2 196 ¶7
Ulukozyo
Ukuyana ni simbo ilya Isya Mbupingamu 20.27 lyo likuti,“umuyi wa munthu lukozyo lwa Yehova, lukulondalonda ivinthu vyo vili mukasi mu moyo wache.’ Vyo umunthu akunena, ukufumya pamo ukwingizya mukasi kwali vyiza kwali vibibi, vingavumbula pamo ukuzighila ubuzelu ubwa nkhalo yache pamo ubunthu bwache ubwamukasi.—Yanisya Imbo. 9.1