Octobre

Ngano ntangu zakaka musamu wa mpasi wubâka kwe nge mu tumama? Mutinu Davide ni bo keri monaka, buna wasambila Nzambi ebu: “Vumbula nsatu ya ku tumamana mu meno.” (Mik. 51:​12, NWT) Davide wazolo Yehova. Kâ, ntangu zakaka mpasi weri kwe yandi mu tumama, kwe beto mpe. Mu bungu dia nti? Musamu wa ntete, tifu tia kolama tabiarila. Wa nzole, ntangu zazansoni, Satana mbo kayêlaka mu tu tuma mu kolama ntiana bu katoko bwa sa. (2 Kor. 11:3) Wa ntatu, bantu batuzungiriri mu nzi yi tifu tia kolama tie nawu, ‘mpeve yita kwe sari bwawu bu mu bala bê na tungu.’ (Efz. 2:2) Tufweti sarila ngolo mu telamana masumu meto, kâ mpe na tiya tu tu saka Satana na nza yi mu kolama. Tufweti sarila ngolo mu tumamana Yehova na bô ba kahana lutumu. w23.10 6 par. 1

Nti tulendi longoka mu timangu tia sa Yezu bu katitula mamba mu vinu? Mbo tulongokaka tifu tia kuluka. Yezu ka paparala ko mu timangu ti kasa; kani kabwe keri’â paparalaka ko mu misamu mi keri lendaka mu yirika. Kâ, na kuluka kwakwansoni, mpe mbala zazingi, mbo keri hanaka mukembo wawansoni kwe Tata’andi. (Za 5:19, 30; 8:28) Tala ti tulendi tifwani tia Yezu, bu tubâ bantu balembo dingaka mu tizangula, ka tudinga ko mu paparala mu misamu mi tulendaka mu yirika. Tapaparalaka mu bungu dia Nzambi ya nsayi yatuhana bweso bwa mu sarila, ka mu beto beni’â ko. (Yer. 9:23, 24) Tufweti mu hanaka mukembo wumufwanakane. Diangana, ka kwena tima tia mbote ko ti tulendi yirika tala ti Yehova ka tu bakisi’â ko? (1 Kor. 1:​26-31) Bu tubâka ba kuluka, ka tubâka na nsatu ko ya sa ti batusîka mu misamu mia mbote mi tuyirikaka mu bungu dia bampwana’eto. Nsayi yayingi ye neto mu zaba ti Yehova mbo kamonaka tisalu tieto, mpe ntalu tiena kwe Yandi. (Matie 6:​2-4; Ebr. 13:16) Wa matieleka, mbo tutâka Yehova nsayi bu tulandaka tifu tia kuluka tia Yezu.—1 Pi. 5:6. w23.04 4 par. 9; 5 par. 11-12

Mu lubakusu lwa mpeve santu, ntumwa Paulo watindisa Bakristo mu dingaka mu lungisa nsatu za bakaka. Bwe tulendi sarila malongi mo ku tukutakanu tweto? Bu tubambuka ti, ntiana beto, bampwana’eto mpe we nawu bahana mvutu. Tabonga’eti tifwani eti. Bu saka bimoko na ndiku zaku, ngano mbo zonzaka bwabwingi, mpe kubabikilaka ntangu yayingi ko ya zonza? Kâni! Wubâka naku bahana mabanza mawu. Mpila mosi mpe, ku tukutakanu mbo tuzoloko ti bantu babîngi babaka bweso bwa zonza. Diangana, mpila mosi mu mpila za mbote za tindisa mpangi zeto ni mu ba hana bweso bwa zonzesa timinu tiawu. (1 Kor. 10:24) Buna hana mvutu za nkufi, ngatu babîngi babâ na ntangu ya hana mpe mvutu. Ni bu sa ti mvutu ya nkufi kwa hana, saka keba mu zonzelaka mabanza mamingi. Tala ti zonzele mabanza mamansoni ma paragrafe, bakaka ka bavutu’â sâla na musamu wa tâ ko. w23.04 22-23 par. 11-13

Tufweti bambukaka mfunu ya tatamana mu bakisa bantu bakaka, nsungula mu tisalu tia samuna. Tufweti bâka na mabanza ma delakana mu tisalu tieto tia samuna. Mbo tubwabanaka na bantu bê na nkwikulu mpe na bifu bia swaswana, mpe batûkaka mu mbuka zazingi. Ntumwa Paulo mabanza ma delakana meri nandi, mpe tulendi longoka mu tifwani tiandi. Yezu wanoma Paulo ‘ntumwa ya makanda.’ (Rom. 11:13) Mu dema dio, Paulo wasamuna kwe Bayuda, kwe Bagreke, kwe bantu ba mayela, ba mpamba-mpamba, kwe bamfumu na kwe mitinu. Ngatu kasimba mitima mia bantu ba swaswana, Paulo ‘wayizi bâ biabiansoni mu bungu dia bantu ba mpila na mpila.’ (1 Kor. 9:​19-22) Wakipa bikulu, ntûkulu na nkwikulu za bantu ba keri samuninaka, mpe wadelakasa nsangu zandi. Beto mpe tulendi bâ ngolo mu tisalu tia samuna, tala ti tubêle na mabanza ma delakana, mpe tudelakase nsangu zeto na nsatu za bantu ba tusamuninaka. w23.07 23 par. 11-12

Bulembami ngolo zena, ka bupeta ko. Ngolo zidinganaka ngatu mutima wabâ wa dzuna bu tubwabanaka na musamu wa mpasi. Bulembami tifu timosi tiena tia mbutu ya mpeve. (Nga. 5:​22, 23) Ntêlo yimosi ya Greke yeri zolo tâka “bulembami” beri sarilaka ntangu zakaka mu zonzela balu di bayizi lembeka mpe di balongesa. Banza’eti balu dieka dia lembama. Ni bu sa ti dia lembama dieka, ngolo kwa zatiri nandi. Bu twena bantu, bwe tulendi kwizi bêla ba lembama, mpe tulendi tatamana mu bâ na ngolo? Ka tulenda ko mu beto beni. Tima tia mfunu ni mu sambilaka Nzambi katuhana mpeve santu’andi, mu mu lomba lubakusu mu kurisa tifu tio tia toma. Bifwani bie kô bisongelaka ti tulendi bwa sa. Mbangi za Yehova zazingi zayizi hana mvutu na bulembami bwabwansoni kwe bantu batutelamanaka, mpe basisa timbangi tia mbote kwe bantu beri ba wirikilaka.—2 Tim. 2:​24, 25. w23.09 15 par. 3

Mu timona-meso timosi tia nzitukulu, ntumwa Za wamona bakuluntu ba 24 ku mazulu beri sambilaka Yehova. Mpe bakembela Nzambi bu batâ ti ni Yandi fwanakane mu tambula ‘nkembo, nsangu na lulendo.’ (Nza. 4:​10, 11) Misamu miamingi misaka mpe ti mbazi za kwikama zakembela Yehova. Ku zulu bena na Yandi mpe balongoka mu tomo mu zaba. Mbo bamonaka bifu biandi mu nzila ya bima bi kasala. Bu bamonaka bwe Yehova kasarilaka, mbo wubatumaka mu mu kembela. (Yobe 38:​4-7) Beto mpe tufweti kembelaka Yehova mu tusambulu tweto, bu tumuzonzela misamu mi tuzololo mu Yandi na mi tumutondelaka. Bu ta kwe tangi Bibila, na bu ta kwe dia longoke yêla mu baka bifu bi songelaka Yehova bi tomo zoloko. (Yobe 37:23; Rom. 11:33) Ha manima tâ kwe Yehova bwe monaka mu bungu dia bifu bio. Tulendi kembela mpe Yehova mu bungu ti beto kabakisaka na mpangi zeto zazansoni.—1 Sam. 2:​1, 2. w23.05 3-4 par. 6-7

Mu 1919, Babilone ya Yinene, yayizi hombesa lutumu lwandi kwe kanda dia Nzambi. Mu muvu wo, ngamba ya kwikama na ya ndwenga yabatika mu sala; ntangu yo ya delakana yeri mu bwana bantu ba nsungu mu ‘Nzila ya busantu’ yayizi zibuka ka ntama ko. (Mat. 24:​45-47; Iza. 35:8) Mu nzila ya bisari bia kwikama basala nzila yo mu ntama, bô beri diatilaka mu nzila yo lenda dieri nawu dia tomo bakula makani ma Nzambi. (Bin. 4:18) Lenda mpe dieri nawu dia kwelesa luzingu lwawu na ntumunu za Yehova. Yehova keri’â kêlaka ko ti kanda diandi diasa nsobolo mbala mosi. Kâ, wasukula dio malembe-malembe. Ntia mpila nsayi yibâ neto bu tukwizi bâ na lenda dia tâ Nzambi’eto nsayi mu miamiansoni mi tuyirikaka! Nzila ni nzila yifwanakane bakipaka yo ntangu zazansoni. Tûka 1919, mbo basalaka tisalu tia tomesa ‘Nzila ya busantu,’ ngatu bantu babîngi babâ na lenda dia duka mu Babilone ya Yinene. w23.05 17 par. 15; 19 par. 16

Timvuka titwarisaka mbo tikubikaka babakala ha kati dia bimeme biakaka mu twarisa. Timvuka titwarisaka tiayizi kubika bibakisi mu bungu dia komite za swaswana za Timvuka titwarisaka. Bibakisi bio, lumbu ti na kwikama kwakwansoni mbo banataka madema mamingi mu organizasio. Bawu ba tomo kubika mu tatamana mu kipa bimeme bia Kristo. Bantu ba tumbu ba mansukina bu bakwenda ku mazulu ku nsuka ya mpasi ziyôkele, nsambululu ya verela mbo yitatamana ha mutoto. Mu bungu ti Yezu Kristo ba twarisa, bisari bia Nzambi ka bikondo’â tima ko. Wa matieleka, mu ntangu yîna, timvuka tia makanda, Goge ya ku nsi ya Magoge, mbo titunwanisa. (Ezk. 38:​18-20) Kâ mu nwanisa kô kwa ntangu fioti, ka batununga ko; ka balenda ko mu kabakasa kanda dia Nzambi mu sarila Yehova. Diangana ntembe kâni Yehova mbo kabavûkisa! Mu timona-meso timosi, ntumwa Za wamona “yungi dia bantu” dia bimeme biakaka bia Kristo. Batêla Za ti “yungi dia bantu” ku “mpasi ziyôkele” diatûka. (Nza. 7:​9, 14) Buna, lukwikulu lwe neto ti Yehova mbo kabakengerela! w24.02 5-6 par. 13-14

Nti tulendi sa mu baka mpeve santu? Tulendi sambila, tulendi longoka Zu dia Nzambi, mpe tulendi bâ tintwari na organizasio ye mu lutumu lwa mpeve yo. Misamu mio mbo mitubakisa mu bâ na bifu bia “mbutu ya mpeve.” (Ngal. 5:​22, 23) Nzambi mpeve’andi kwe bantu kwa babâka na mbanzulu mpe na ndiatulu ya verela kahanaka yo. Ka tatamana ko mu tu hana yo tala ti mbanzulu za mvindu tusarilaka. (1 Tes. 4:​7, 8) Mu tatamana mu baka mpeve ya Nzambi, tufweti mpe bongelaka mbikululu na buzitu bwabwansoni. (1 Tes. 5:20) “Mbikululu” ni nsangu zi hanaka mpeve ya Nzambi, mu kati mwe na tilumbu tia Yehova na ntangu yi yeka ya nkufi. Mu mbanzulu zeto ka tukarisakandi tilumbu tio manima, bu tubanza ti Armagedo ka yitula ko bu twena ba moyo. Kani tasila bo, mbo tukêla tio mu mabanza meto bu tubâ na nsalulu za santu mpe bu tubâ na ndiatulu ya verela.”—2 Pi. 3:​11, 12. w23.06 12 par. 13-14

Bu twena Bakristo, ngano nti tufweti sa tala ti tifwani tia porno timonekene mu appareil électronique’eto? Na manzangu mamansoni tufweti tia katula. Ka wubâ musamu wa mpasi ko kwe beto mu sila bo tala ti tubakuri ti tima tiyôkele mfunu kwe beto ni tindiku tieto na Yehova. Binsinsia bi tumonaka ti ka yena porno ko bilendi tu hana nsatu ya vukasa nitu. Mu bungu dia nti tufweti bia losela? Mu bungu ti ka tuzololo’â ko na kani fioti mu sa bunsuza mu mutima’eto. (Mat. 5:​28, 29) Mukuluntu wumosi wa ku Thaïlande we na nkumbu David têle: “Mbo nitiyulaka: ‘Ni bu sa ti binsinsia ka biena bia porno ko, ngano Yehova mbo kayangalala tala ti ntatamane mu tala bio?’ Mbanzulu za mpila yo mbo zikumbakisaka mu sarila ndwenga.” Tamana bâ na bunkuta bwa fwemesa Yehova mbo butubakisa mu sarila ndwenga. ‘Bandu dia ndwenga, ni tîna Yehova.’ w23.06 23 par. 12-13

‘Chambre za kati’ zilendi monekesa bimvuka bieto. Mu ntangu ya mpasi ziyôkele, Yehova mbo katukengerela ntiana bu katukanisina, bu tutatamana mu bâ mu bumosi na mpangi zeto. Diangana, tufweti sarila ngolo zazingi bwawu bu mu bâ na luzolo lwa ngolo mu mpangi zeto. Ni mu mpila yo tuvukila! Tilumbu tia tinene tia Yehova mbo tinatina mpasi kwe bantu. (Sof. 1:​14, 15) Kanda dia Yehova mpe mbo dibâ mu mpasi. Kâ, tamana tikubamana bwawu bu, tulendi bâ mu tidzunu, mpe tulendi bakisa bampwana’eto. Mbo tukorela mpasi ni mpasi zitula mu bilumbu bita kwiza. Mpangi zeto bu zibwabana na misamu mia mpasi, mbo tusa miamiansoni mi tulenda mu ba bakisa bu tusongela tiari tia mutima, mpe mbo tubahana bima bie nawu nsatu. Mbo tutatamana mu bâ penepene na mpangi zeto zi tatibatikila mu songela luzolo. Buna, Yehova mbo katusenda bu katuhana luzingu lwa mankululu mu nza yi balembo vutu bambukila katastrofe na misamu miakaka mia mpasi.—Iza. 65:17. w23.07 7 par. 16-17

Zu dia Nzambi mbo dizonzelaka bantu ba kwikama ntiana bantu bê na ngolo. Kâ bantu beri na ngolo zazingi ha kati diawu, ntangu zakaka mbo beri monaka ti ka beri’â bâka na ngolo ko. Mu tifwani, ntangu zakaka mutinu Davide wamona ti ngolo zeri nandi yôka mongo, kâ ntangu zakaka wayizi bâ mu bunkuta. (Mik. 30:7) Mpeve ya Nzambi yahana ngolo zazingi kwe Samsone. Kâ Samsone wazaba ti tala ti ngolo za Nzambi kâni ka keti’â bâ na ngolo ko, mpe mbo kaketi bâ ntiana bantu babansoni. (Mfu. 14:​5, 6; 16:17) Ni Yehova weri hanaka ngolo kwe bisari biandi bia kwikama. Ntumwa Paulo watambula ti yandi mpe ngolo za Yehova zeri nandi nsatu. (2 Kor. 12:​9, 10) Yandi ka bâ na tikolela tia mbote ko. (Nga. 4:​13, 14) Ntangu zakaka, musamu wa mpasi weri kwe yandi mu yirika misamu mia fwanana. (Rom. 7:​18, 19) Mpe ntangu zakaka bunkuta bweri nandi mu mio miaketi mu turila. (2 Kor. 1:​8, 9) Kâ bu keri wa nôka, ni mu ntangu yo keri na ngolo. Mu bwe? Yehova wahana Paulo ngolo zeri nandi nsatu mu korela mpasi zandi. w23.10 12 par. 1-2

Tala ti ntangu zakaka mbo tumonaka ti ka twena salu ko, tulendi bambuka ti ni Yehova Yandi beni watubenda kwe Yandi. (Za 6:44) Mbo kamonaka misamu mia mbote mie mu beto mi tulembolo zaba beto beni, mpe mitima mieto mia kazebi. (2 Nta. 6:30) Buna, tulendi mu kwikila bu katâka ti ntalu twena. (1 Za 3:​19, 20) Ntete tazaba matieleka, bakaka mu beto bayirika misamu milendi tu semba tii lumbu ti. (1 Pi. 4:3) Bakristo ba kwikama mbo banwanaka mpe na nsatu za mbi. Ngano mutima’aku mbo wukusembaka? Tala ti ni bo, baka lutindusu bu banza ti bisari bia kwikama bia Yehova bianwana na mbanzulu za mpila yo. Mu tifwani, ntumwa Paulo wabâ mu bunsana bu kabanza masumu mandi. (Rom. 7:24) Paulo wasoba mabanza mandi, mpe wabatusu. Kâ, watitâ ntumwa yiyôkele bufioti, mpe ‘wa ntete mu bisumuki.’—1 Kor. 15:9; 1 Tim. 1:15. w24.03 27 par. 5-6

Malongi mamosi ma tulendi baka mu nzengolo ya mbi ya mutinu Yehoase ni ema: tufweti sola ndiku zitusobesa mu mpila ya mbote—ndiku zizololo Yehova, mpe zizoloko mu mu tâ nsayi. Ka tufweti’â tasolaka kwa ndiku zi twe na zo mvula zimosi ko. Bambuka ti Yehoase nguria muleke weri kwe ndiku’andi Yehoyada. Mu musamu wutariri nsololo ya ndiku zaku, tiyula: ‘Ngano mbo bakumbakisaka mu yika timinu tiani ngolo mu Yehova? Ngano mbo bakuntindisaka mu landa mitieno mia Nzambi mu luzingu lwani? Ngano mbo bazonzelaka Yehova na matieleka ma ntalu? Ngano mbo basongelaka buzitu mu mitieno mia Nzambi? Ngano mbo bakuntêlaka kwa mio mi nzololo mu wâ, peleko butindi bubâka nawu mu kunsungika bu niyayasaka?’ (Bin. 27:​5, 6, 17) Diangana, tala ti ndiku zaku ka zizoloko’â Yehova ko, ka wena nawu nsatu ko. Kâ, tala ti ndiku ze naku zizoloko Yehova, simbirila zo—zo ni ndiku za mbote mu bungu dia nge!—Bin. 13:20. w23.09 9-10 par. 6-7

Alfabe ya Greke, mu titsono tia alfa yibatikilaka mpe tia omega tisukisaka yo. Bu katitâ “Alfa na Omega,” Yehova wasongela ti bu kabatikaka tima, mbo kasaka ti tialungana tii ku nsuka. Yehova bu kasala Adame na Eva, ha manima wabazabikisa kani diandi mu bungu dia bantu na mutoto. Bibila ditêle: ‘Nzambi wabasakumuna, wabatêla: “Yendeno butane, funaneno, fuluseno mpe mutoto mpe tumeno wo. Tumeno mpe na mbizi za mubu na nuni za zulu, na biabiansoni bia moyo bikwe yende ha mutoto.” (Mba. 1:28) Mu ntangu yîna, diangana, Yehova wayizi tâ “Alfa.” Wayizi tomo zabikisa kani diandi: ntangu yikwiza bala ba lunga ba Adame mpe batumamaka, mbo bafulusa mutoto mpe mbo basobesa wo mu Paradi. Mu bilumbu bio bia ku matu, mbo wubâ ntiana’eti Yehova mbo katâ “Omega.” Bu kamanisa mu sala zulu na mutoto na bima biabiansoni bie ku zulu na ha mutoto, Yehova watâ musamu wusongelaka ti kani kabwe kani diandi mbo dilungana.—Mba. 2:​1-3. w23.11 5 par. 13-14

Nzietolo ya mpasi ya Babilone tii Israele kampe mbo yeri zingilaka ngonda yà, kâ Yehova wakanisina ti mbo kaketi katula tima ni tima tiaketi sa ti nzietolo ya bâ mpasi kwe Bayuda mu ntangu ya kâla. Bayuda ba kwikama mbo beri monaka ti ndandu zi baketi baka ku Israele zingi zeri yôka bima bi baketi hombesa ku Babilone. Lusakumunu lwa lunene ni nsambululu’awu. Ka kwa bâ tempelo ya Yehova ko ku Babilone. Ka kweri’â ziku ko di baketi yokela mikayulu mieri lombaka Musiku wa Mose, mpe ka kweri’â Banganga-Nzambi ko mu hana mikayulu mio. Musamu wakaka, bantu bîngi beri ku mumvuka wo yôka kanda dia Nzambi, beri sarilaka nzambi za bungungu, mpe beri lembo zitisaka Yehova na mitieno miandi. Buna, Bayuda ba kwikama beri tînaka Nzambi, timina dieri nawu mu kâla ku nsi’awu, ku baketi karisila nsambululu ya verela. w23.05 14-15 par. 3-4

Nsatu lubakusu mpe ye neto ya mpeve santu ya Nzambi mu tatamana mu diatila ‘buna bufwanane na bala ba mutsamina.’ Mu bungu dia nti? Mu bungu ti musamu wa mpasi wena mu tatamana mu bâ wa verela mu nza yi ya mbi. (1 Tes. 4:​3-5, 7, 8) Mpeve santu yilendi tu bakisa mu nwana na mbanzulu za nza, mu kati na filozofi mpe na mbanzulu zilembo kwelanaka na mabanza ma Nzambi. Mpeve santu yilendi tu bakisa mpe mu buta ‘bubote na buderede’ bwa mpila zazansoni.” (Efz. 5:9) Mpila mosi yi tubakila mpeve santu ni mu sambila. Yezu watâ ti Yehova mbo ‘kahana mpeve santu kwe bô bamuyawurila.’ (Like 11:13) Bu tukembelaka Yehova mu ntangu ya lukutakanu lwa Bakristo, mbo tubakaka mpe mpeve santu. (Efz 5:​19, 20.) Nsobolo za mbote zinataka mpeve santu ya Nzambi zilendi tu bakisa mu diatila mu mpila yi tâka Nzambi nsayi. w24.03 23-24 par. 13-15

Ngano zololo mu baka luvivululu lwalwingi? Tala ti ni bo, sambirila musamu wo. Sambila mu baka luvivululu lwalwingi. Luvivululu timosi tia bifu bia mbutu ya mpeve tiena. (Nga. 5:​22, 23) Buna, tulendi sambila mu baka mpeve santu, mpe tulendi lomba kwe Yehova katubakisa mu bâ na mbutu yo. Tala ti musamu we neto wuta kotesa luvivululu lweto mu ntontolo, mbo tutatamana mu lomba mpeve santu ngatu yatubakisa mu bâ na luvivululu. (Like 11:13) Tulendi lomba Yehova katubakisa mu mwina misamu ntiana bu kamwinaka mio Yandi. Ha manima ma lusambulu, tufweti sa miamiansoni mi tulenda mu bâka na luvivululu bilumbu biabiansoni. Bu tuvulu kwe sambiri mu bâ na luvivululu na mu sarila ngolo mu songela lo, tifu tio mbo titomo kwizi zakala mu mitima mieto, mpe mbo tikwizi bâ timuntu tieto.Yandi beto kabikasaka mpe mu dimbitila mu bifwani bia Bibila . Mu Bibila bifwani biabingi bie mô bia bantu beri na luvivululu. Bu tudimbitilaka mu binsamu biawu, tulendi longoka mpila za songela luvivululu. w23.08 22 par. 10-11

Yezu wahana lukwikulu kwe ntumwa Piere ti Yehova mbo kamubakisa. Yezu bu kavumbuka kwe ba fwa, wahana bweso kwe Piere na kwe ndiku zandi mu loba mbizi zazingi bu kasa timangu. (Za 21:​4-6) Ntembe kâni, timangu tio tiahana lukwikulu kwe Piere ti Yehova mbo kaketi mu hana bima bia tinsuni bieri nandi nsatu. Kampe ntumwa Piere wabambukila misamu mia tâ Yezu ti Yehova mbo kalungisa nsatu za bô batatamanaka “mu toko dinga Timfumu.” (Mat. 6:33) Misamu mio miabakisa Piere mu tûla tisalu tia samuna ha tibuka tia ntete mu luzingu lwandi, kani katûla tisalu tiandi tia loba mbizi ha tibuka tia ntete. Mu tilumbu tia Pentekote 33 M.B., wasamuna na butindi bwabwansoni bu kabakisa mafunda ma bantu mu tambula nsangu za mbote. (Bis. 2:​14, 37-41) Ha manima wabakisa Bisi-Samaria na bantu balembo bâ Bayuda mu tambula Kristo. (Bis. 8:14-17; 10:​44-48) Ntembe kâni Yehova wasarila Piere mu mpila ya ngolo mu nata bantu ba mpila na mpila mu timvuka. w23.09 20 par. 1; 23 par. 11

Kampe mvula zole ha manima Bisi-Babilone bu bamana fukisa Yerusaleme. Mutinu Nebukadenezare wa ku Babilone waloto ndozi yamutâ bunkuta ya titeki timosi tia tinene. Watâ ti mbo kaketi honda bantu bandi babansoni ba mayela, mu kati na Daniele, tala ti ka bamutêla ndozi yi kaloto ko, mpe ka bamuhana mbangululu ko. (Dan. 2:​3-5) Daniele wafweti sa manzangu; tala ti kâni bantu baketi fwa. ‘Ni kayenda ku mutinu, wamulomba kamuhana ntangu mu mu bangurila ndozi.’ (Dan. 2:16) Butindi na timinu biafwanakana. Ka kwena tima ko tisongelaka ti Daniele ndozi za katoko bangula. Wayula ndiku zandimu sambila Nzambi ya ku mazulu ngatu kasongela tiari tiandi mu nsweki. (Dan. 2:18) Yehova wahanina tusambulu to mvutu. Na lubakusu lwa Nzambi, Daniele wabangula ndozi ya Nebukadenezare. Buna, Daniele na ndiku zandi ka bayizi’â fwa ko. w23.08 3 par. 4

Tomo kipa ndandu za bâ na luvivululu. Bu tubâka na luvivululu, mbo tubâka na nsayi yayingi mpe na tidzunu tiatingi. Buna, luvivululu lulendi tomesa mbanzulu zeto na tikolela tieto. Bu tubâka na luvivululu mu bampwana’eto, mbo tubâka na tindiku tia nguria tia mbote na bawu. Timvuka tieto mbo titomo kwizi bâka mu bumosi. Tala ti muntu wututsotsele, tifu tieto tia lembo kulu baka nkesi mbo titukabakasa mu sa ti misamu miatomo beba. (Mik. 37:​8, note; Bin. 14:29) Musamu wa nguria mfunu, mbo tulandaka tifwani tia Tata’eto die ku mazulu mpe mbo tutomo pusanaka kwe Yandi. Diangana luvivululu tifu tia toma tiena mpe tinataka ndandu! Ni bu sa ti ka wena musamu wa fioti ko mu bâ na luvivululu, na lubakusu lwa Yehova, tulendi tatamana mu kurisa tifu tio. Mpe bu tuta kwe kêle nza ya môna na luvivululu, tulendi bâ na lukwikulu ti “disu dia Yehova mbo dikengerelaka bô bamutînaka, bô basaka vuvu mu luzolo lwandi lwa kwikama.” (Mik. 33:​18, NWT) Tabongeno nzengolo ya tatamana mu lwata luvivululu. w23.08 22 par. 7; 25 par. 16-17

Zaki wazonzela muntu wasongela nsayi kwe mvwama, kâ ka songela yo ko kwe mputu. Buna, nsalulu zandi ka zasongela ko ti timinu tieri nandi. (Zaki 2:​1-5, 9) Zaki wazonzela mpe muntu wamona ‘mpangi yalembo bâ na binkuti peleko bidia’ kâ ka mu hana lubakusu ko lweri nandi nsatu. Ni bu sa ti têle ti timinu tieri nandi, ka tieri’â singanaka ko mu nsalulu zandi; buna, timinu tiandi tia mpamba kwa tieri. (Zaki 2:​14-16) Zaki wazonzela tifwani tia Rahabe wasongela timinu tiandi mu nsalulu. (Zaki 2:​25, 26) Yandi wawâ ti Yehova mbo keri bakisaka bala ba Israele. (Yos. 2:​9-11) Wasongela timinu mu nsalulu zandi—wakengerala bala ba Israele bole mu ntangu luzingu lwawu yi lweri mu mpasi. Ndandu zamoneka, mukento wo wa masumu, walembo bâ mwana Israele bayizi mu tâ muntu wa sungama, ntiana kwa Abrahame. Tifwani tiandi mbo tita tu songela ti mfunu wena mu songelaka timinu mu nzila ya nsalulu. w23.12 5-6 par. 12-13

Bu twena Bakristo, ka tudingaka ko kwa mu bâ na luzabu lwa zulu-zulu lwa Bibila. Na lubakusu lwa mpeve santu ya Nzambi, timina dibâka neto dia longoka ‘misamu mia ndilu mia Nzambi.’ (1 Kor. 2:​9, 10) Lendi sa ndongokolo ya ndilu yisa ti wapusana kwe Yehova. Mu tifwani, lendi taluzula bwe Nzambi kasongela luzolo lwandi kwe bisari biandi bia ntama, mpe bwe musamu wo wusongelaka ti nge kazololo. Lendi longoka mpe bwe Yehova kazolo ti bala ba Israele bamusila nsambululu, mpe fwanakasa yo na mpila yi kazololo tamusila nsambululu lumbu ti. Peleko lendi longoka mu ndilu mbikululu za lungisa Yezu bu keri ha mutoto. Mvutu zawu zakaka za bazonzele mu kaku titêle “Mitu-diambu mitariri ndongokolo ya nge beni.” Lendi baka nsayi yayingi bu longoka mitu-diambu mio mu nzila ya Index peleko ya Guide de recherche pour les Témoins de Jéhovah. Ndongokolo ya ndilu ya Bibila yilendi yika timinu tiaku ngolo mpe yilendi kubakisa mu bâ na ‘luzabu lwa Nzambi.”—Bin. 2:​4, 5. w23.10 19 par. 4-5

Ntêlo ya sarila ntumwa Piere ya ‘ngolo’ mbo yizolo tâka “tiralala.” Lweka lwa nzole lwa verse mbo luzonzelaka nti luzolo lwa ngolo lututumaka mu sa. Mbo lukusunaka masumu ma mpangi zeto. Tulendi bonga tifwani eti: Tusimbiri luzolo lweto mu moko mole, mpe tubendele lo malembe-malembe ntiana kwa mulele wulendi tirarala tii bu luzibika masumu mamingi, kâ ka mole’â ko kwa peleko matatu. ‘Kusuna’ peleko zibika, wuzololo tâ lemvokela. Ntiana kwa mulele wulendi zibika mvindu, luzolo lulendi zibika makuba na masumu ma bampwana’eto. Luzolo lweto mu bampwana’eto lufweti bâ ngolo mu lenda mu lemvokela masumu ma mpangi zeto—ni bu sa ti ntangu zakaka ngolo zazingi zidinganaka mu sila bo. (Kol. 3:13) Bu tulendaka mu lemvokela bampwana’eto, mbo tusongelaka ti luzolo lweto ngolo lwena, mpe mbo tutâka Yehova nsayi. w23.11 11-12 par. 13-15

Bu kayizi bâ na mvula 26, Yoziase wabatika mu tomesa Tempelo. Mu ntangu yeri salamaka tisalu, babukila ‘buku dia Musiku wu bahana kwe Mose.’ Bu kawâ ntangulu ya buku dio, mutinu wayizi sarila manzangu mu sa nsobolo ngatu kalanda misamu mi dieri tâka. (2 Nta. 34:​14, 19-21) Ngano zololo watangaka Bibila bilumbu biabiansoni? Tala ti bwa yêlaka, ngano bwe ntangulu yita hanina? Ngano mbo saka bidimbu ha verse zilendi ku bakisa? Yoziase bu kayizi bâ na mvula 39, wayizi sa fote yamunata ku lufwa. Watikwikila kani kadinga lutwalusu lwa Yehova. (2 Nta. 35:​20-25) Malongi tuta baka. Mvula ni mvula ze neto peleko ni bu sa ti tûka ntia ntangu tabatika mu longoka Bibila, tufweti tatamana mu dinga Yehova. Wuzololo tâ ti tufweti sambilaka bilumbu biabiansoni mu lomba lutwalusu lwandi, tufweti longokaka Zu diandi, mpe tufweti lombaka malongi ma Bakristo ba yela. Buna, ka tubâ na bweso bwabwingi ko mu sa fote za zinene, kâ mbo tubâ na nsayi yayingi.—Zaki 1:25. w23.09 12 par. 15-16

Bibila mbo dizonzelaka bakento babingi ba nzitukulu beri zoloko Yehova mpe beri mu sarilaka. Bawu bantu babâ ba beri sîkaka mu miamiansoni.’ (1 Tim. 3:11) Mpe, mpangi za zikento zilendi baka bifwani bia bakento ba yela mu timpeve bi balendi landa mu bimvuka biawu. Beno mpangi za zikento za ntwenia, ngano lulendi dinga bifwani bia bakento ba yela mu timpeve bi luzebi, mpe bi lulendi landa? Taleno bifu biawu bia mbote, ha manima, lulendi dinga mu zaba bwe lulendi bia songela. Mfunu wena kwe Mukristo wa yela mu bâ wa kuluka. Mukento wa kuluka, tindiku tia mbote tibâka nandi na Yehova mpe na bampwana’andi. Mu tifwani, mukento wuzololo Yehova, na kuluka kwakwansoni mbo kasingasaka mutieno wutariri timfumu, wa tûla Tata’andi dia ku mazulu. (1 Kor. 11:3) Mutieno wo mpila za swaswana basarilaka wo mu timvuka na mu kanda. w23.12 18-19 par. 3-5.

Yehova zololo ti bakala kazolo mukento’andi na mu lungisa nsatu zandi za tinsuni, za luzolo na za timpeve. Kurisa lenda diaku dia banza, zitisa bakento, na mu bâ muntu wu balendi kwikila, mbo bikubakisa mu makwela. Ha manima ma makwela maku, lendi kwizi bâ tata. Nti lendi longoka mu Yehova mu bâ tata dia mbote? Malongi mamingi me kô. (Efz. 6:4) Yehova watomo tâ kwe Mwana’andi Yezu ti, yandi keri zoloko mpe yandi keri tambulaka. (Mat. 3:17) Tala ti wizi bâ tata, ntangu zazansoni têlaka bala baku ti bawu zololo. Vulu ba sîkaka mu bima bia mbote bi bayirikaka. Matata malandaka tifwani tia Yehova, mbo babakisaka bala bawu mu kwizi bâ Bakristo ba bakento na ba babakala ba yela. Lendi kubama bwawu bu mu bungu dia dema dio bu kipa bantu ba mu kanda diaku na ba mu timvuka, na bu longoka mu ba songela luzolo lwaku, na mu ba tonda.—Za 15:9. w23.12 28-29 par. 17-18

Ni bu sa ti bisari bia kwikama bia Yehova twena, mbo tubwabanaka na misamu mia mpasi mpe mbo tubakaka bimbevo, ntiana kwa bantu babansoni. Tulendi korela mpe nkwamusu peleko mfietokoso zitûkaka kwe bantu bayinaka kanda dia Nzambi. Ni bu sa ti Yehova ka kabakasaka misamu mio ko ngatu mialembo tu turila, mbo kakanisinaka ti mbo katubakisa. (Iza. 41:10) Na lubakusu lwandi, tulendi tatamana mu bâ mu nsayi, mu bonga nzengolo za mbote na mu tatamana mu bâ ba kwikama kwe Yandi ni bu sa ti bu tubâka mu mpasi za ngolo. Yehova beto kakanisinaka ti mbo katuhana “tidzunu tia Nzambi,” ntiana bu tâka Bibila. (Flp. 4:​6, 7) Tidzunu tio mbo titarilaka tidzunu tia mutima tibutukaka mu tindiku tia ntalu tie neto na Yandi. Tidzunu tio “tiyôkele mabanza mamansoni”; diangana tia nguria tia nzitukulu tiena. Ngano weka yituku mu bungu dia tidzunu tiayizi bâ naku bu wamana sambila Yehova na bunsungu bwabwansoni? Tio ni “tidzunu tia Nzambi.” w24.01 20 par. 2; 21 par. 4

Luzolo mu Nzambi bantu ba kwikama lutumaka mu kembela nkumbu’andi Mu mutina wawansoni. Mutinu Davide wabakula ti kembela nkumbu ya Yehova, ni Yehova kwa keri kembelaka. Bu tuwâka nkumbu ya Yehova, mbo tubanzaka ntia mpila muntu wena, mbo tubanzaka bifu biandi biabiansoni bia toma na nsalulu zandi za mbote. Davide wazolo mu bongela nkumbu ya Yehova ntiana tima tia santu na mu kembela yo. Wazolo mu sila bo na ‘biabiansoni’ bieri mu yandi—wuzololo tâ, mu mutima’andi wa mukaka. Mpila mosi mpe, Balevite babonga nzengolo ya kembela Yehova. Na kuluka kwakwansoni bayizi tambula ti misamu miawu ka miaketi’â kembesa nkumbu ya santu ya Yehova ko buna bufwanane. (Neh. 9:5) Ntembe kâni, mukembo wa kuluka mpe wa matieleka wayizi tâ mutima wa Yehova nsayi. w24.02 9 par. 6

Yehova ka mona ko ti musamu lembane mu bungu ti kulendele’â ko mu lungisa kani dilembolo ku delakana. (2 Kor. 8:12) Bongela musamu wa mpasi ntiana mpila ya longokela. Kuzimbakanandi misamu mi walenda mu yirika. Bibila mbo ditâka: ‘Nzambi ka kondolo’â buderede ko mu zimbakana tisalu tieno.’ (Ebr. 6:10) Buna kufweti’â wazimbakana ko mpe. Banza makani ma walenda mu lungisa mu ntama. Wulendi bâ tindiku tiaku na Yehova, zonzela makani mandi kwe bakaka peleko mu batusu. Ntiana kwa bu wasarila ngolo mu lungisa makani maku ma timpeve mu ntama, lendi tatamana mu sarila ngolo mu lungisa makani me naku bwawu bu. Na lubakusu lwa Yehova, lendi lungisa makani maku. Bu tatamana mu sarila ngolo mu lungisa makani maku ma timpeve, sa keba mu mpila Yehova zi kakwe ku bakisiri tii ntangu yi lungisa mo. (2 Kor. 4:7) Wamana lembo kôkesa moko, mbo baka tusakumunu twatwingi.—Nga. 6:9. w23.05 31 par. 16-18

Yehova mbo kadingaka mpila zi kalendi songela kwe kanda diandi ti bawu kazololo mpe mbo kayangalalaka mu bawu. Bibila mbo dizonzelaka mbala zole zi katâ kwe Yezu ti yandi katomo zolo, mpe Mwana’andi wena wu katambula. (Mat. 3:17; 17:5) Zololo wawâ Yehova bu kakutêlaka ti nge katambulaka? Yehova ka tuzonzelaka ko tûka ku mazulu, kâ mbo katuzonzelaka mu nzila ya mikanda mia Zu diandi. Tulendi wirikila Zu dia Yehova bu katutêlaka ti beto kazololo, bu tutangaka misamu mia tâ Yezu mu Evanzile. Yezu mbo katomo landaka timuntu tia Tata’andi mu mpila ya lunga. Buna bu tutangaka binsamu bia Yezu mu ntangu yi katêla milongoki miandi mia kwikama kâ mieri na masumu ti bawu keri tambulaka, tulendi banza Yehova ta tu têla misamu mio. (Za 15:​9, 15) Tala ti mu mpasi twena, ka wuzololo’â tâ ko ti Nzambi ka ta vutu tu tambula ko. Kâ, mbo katuhanaka bweso bwa mu songela ti luzolo lwa ngolo lwe neto mu Yandi, mpe Yandi tu sikirilaka.—Zaki 1:12. w24.03 28 par. 10-11