Adi bbí udha chulu

1. Mutume Paulo ká mbungʉe ndi bblo addudho ndidhó maisha djo ndi ddingʉe nga ná saa na?

MUTUME Paulo chungʉeri karnga goti ndrŭ si ndi hwihwi, ro kedhó maisha djo ke ddingʉe nga nari lingʉeri ke é hwè na. Ke pongʉeri: “Ma dya mae d’a ná ngø tso b’lo, ma b’o udha ronga b’o.” (2 Ti. 4:6-8) Paulo vʉngʉe lonanga nyodyu na nja ndi njínjí Yova dho ndidhó maisha nǎ ndirigoti ke chungʉeri Yova nanga ngʉ jini ji ndidhó lo dho. Ko maddi adi riji ko vʉ lonanga bblo ndiro ko tso uni Mungu na d’e. Fø ká ko ka ko njiri ngbaribbai?

2. Udha chulu le bbí nari na mana ká kʉ addu?

² Paulo pongʉeri ndi ma, ndi lai chi ngʉ tøni ná nja Wakristo ma na djo ɨ: “Ko bbí udha chulu, nga nja ko nja ro ri.” (2 Ko. 5:7) Paulo ká ngʉ riji ndi pori ngbǎ? Biblia nǎ, nja saa na le ripo “bbi le bbí” ná føri adi ddikpa ke vʉ ndi njí ndidhó maisha nǎ ná lo dhǒ. Nga kʉ udha na Yova djo ná ndrŭ adi lonanga vʉ nja ndima nja ná lo ma, rr ndima rr ná lo ma, ndima ndima mbu nari ma na ró ro. Ro, udha chulu bbí ná ke dhó lonangavʉdha adi ndi dyʉ Yova Mungu djó ke li ndi thí nari ró. Ke nji ná lo adi ridho nari kʉ, ke uri u Mungu si ndi kobe bbʉ nì ndirigoti ndi si faida ba Yova dzá lo nǎ kʉ ná shauri ndi dyø nari nǎ ro.​—Zb. 119:66; Ebr. 11:6.

3. Udha chulu le bbí nari nǎ ro ká ngbá bblonga adi si? (2 Wakorinto 4:18)

³ Bbʉbbʉ dhé nja saa na, ko krʉ adi lonanga vʉ ko nja ná lo ma, ko rr ná lo ma, ko ko mbu nari ma na ró ro. Ro, njati ko di lonanga vʉ nja ko nja ná lo ma, rr ko rr ná lo ma, ko ko mbu nari ma na ró ro dhé ró, føri si rili njaro ko bani kpakpalo na. Ká addudho? Dhonalo nja ko nja ná lo ma, rr ko rr ná lo ma na nga e krʉ ddo ró bbʉbbʉ ri. Nzá ma ko bani kpakpalo na ró, njati ko di bbí nja ko nja ná lo chulu dhé ró, njaro ko ka ko ra Mungu ji ná lo nga vivi inga ko nzá ka ko dyø kedhó shauri ri. (Muh. 11:9; Mt. 24:37-39) Udha chulu ko bbí ná saa na, ko si lonanga vʉ “ngbà tso uni Bboke na nari bbai.” (Efe. 5:10) Mungu dhó shauri ko di dyø nari si ngoi ma, hwè ma na bbʉ bbo ko dho. (Zb. 16:8, 9; Isa. 48:17, 18) Ndirigoti njati ko di bbí udha chulu ró, ko si nŭnŭ di ná shinga ba gosi ná saa na.​—Azø 2 Wakorinto 4:18.

4. Ddikpa le ká ka ndi chu ndi bbí udha chulu inga nja ndi nja ná lo chulu nari ngbaribbai?

⁴ Ko ká ka ko pori ko bbí udha chulu inga nja ko nja ná lo chulu ngbaribbai? Dʉ chu nǎ le ka le dhuri ɨ: Kodhó lonangavʉdha dho ká ngbá lo adi chutso ddá? Ko ká adi ribba nja ka ko nja ná ritsi dhé ddá chutso ko dho? Inga ko ká adi ribba Yova dhó ro si ná shauri ddá chutso ko dho? Akonja ngbaribbai ma ko ka ko ra anzi udha chulu ko bbí nari na nari, gbo kʉ ná bbo na mana kʉ ná i lo djo ko loti nari chulu: njí ko vʉ ná saa na, ko lai ndoa dhi ke inga le ko vʉ ná saa na ndirigoti tengenezo bbʉ ná chutsoddadha ko ba ná saa na. Fø lo krʉ kana, ko si loti ko dho ringani ko njí ná lo djo ndiro ko vʉ lonanga bblo d’e.

NJÍ KO VɄ NÁ SAA NA

5. Ko dho ká ringani ko ddinga ngbá lo djo njí ko vʉ ná saa na?

⁵ Ko krʉ jirie ko gba kodhó lo u ná lo ma, kodhó familia dhó ri ma na tso. (Muh. 7:12; 1 Ti. 5:8) Nja njí nǎ ro le adi mbø ba bblo. Nja njí ka ndi liri, njínji ná ke di ndidhó familia dhó lo tso gba krʉ ddo ró ndirigoti ndi di nja ri ro li gosi ná ddo dho maddi. Nja njí nǎ mbø ka ndi é sese, nari ka ndi di rili njínji ná ke di ndidhó familia dhó bbo na mana kʉ ná lo tso dhé gba. Ko lonanga vʉ ko si nji ná njí djo ná saa na, bbʉbbʉ dhé, ko adi ngaddi ri nǎ ro ko si ba ná mbø djo. Nì mai ri kʉ fø ro, ddikpa ke ka ndi di bbí nja ndi nja ná lo chulu njati ke di ngaddi fø lo djo dhé ró.

6. Ko ká ka ko bbí udha chulu ngbaribbai njí ko vʉ ná saa na? (Waebrania 13:5)

⁶ Njati ko di bbí udha chulu ró, ko si ngbaribbai ma ko ji ko njí ná njí ka ndi lø ko kana kau ronga Yova na nari ma nja ddi. Ko ka ko dhuri ɨ mai ko tsó: ‘Fø njí ká ka ndi liri ma di nzá tho Yova nyǒ ná lo nji?’ (Mez. 6:16-19) ‘Ri ká ka ndi liri nzɨ ma di si njudha na, nzɨ ma di lod’ra bí ina, nzɨ ma di Biblia zø ndirigoti ma ra da madhó familia ró ro bicha ddo dho?’ (Flp. 1:10) Njati rié fø ró, ri kʉ nyodyu dhi lo nzɨ ni u fø njí, nì mai njí badha kʉ kpakpa ro. Udha chulu ko bbí nari dho, ko nanga vʉ ná lo krʉ dho ringani ndi dhori ko uri u nari kʉ, Yova si kodhó lo tso gba nì.​—Mt. 6:33; azø Waebrania 13:5.

7-8. Amérique du Sud nǎ ddikpa le-djo ká bbingʉe udha chulu ngbaribbai? (Anja ji maddi.)

⁷ Amérique du Sud nǎ le-djo Javier,a chungʉe ngbaribbai ma ri kʉ bbo na mana kʉ ná lo le bbí udha chulu nari. Ke pori: “Ma nengʉe bblo pli kʉ ná njí, nari nǎ ro ma ka ma bangʉe mbø anziro ri djolu aro ina ndirigoti føri ka ndi bbʉngʉe hwè bbo ma dho.” Nì mai ri kʉ fø ro, Javier jingʉeri bbo ndi é painia. Ke pori ki: “Fø ngø nǎ ngʉe fø njí djó bbonga ná ke nzingʉeri ma tso ma si nja ndi dhunga ma tso d’e. Fø ngadhudha njí, ma nzingʉe Yova dhó le tsotsokodha, u ma uri nari kʉ, Yova chungʉe bblo ngʉe ma dho ná lo ngbà ro. Ma jingʉeri ma é bbonga na madhó njí nǎ ndirigoti ma di mbø ba bbo, ro ma nzá jingʉe fø njí njati rié ri ka ndi cho ma tso madhó kiroho nǎ muradi djo ma si nari ró ro ró.”

⁸ Javier pori: “Nga ke ngʉ dhu ma tso ná saa na, fø bbonga pongʉeri, ma di njínji bí ina njí dhi saa goti. Nyenyenga na ma tungʉeri nanga ke dho, føri nzá ka ndi ka madhó kiroho nǎ lo dzá lo dho ri.” Føri dho, Javier nzá ungʉe fø njí tso ri. Yenga aro goti, ke ngangʉe painia dhi njí tso. Ndirigoti fø cho kana ke bangʉe sese saa dho le nji ná njí. Ke pori: “Yova rrngʉe madhó sala ndirigoti ke bbʉngʉe madhó lo ungʉe ná njí ndiro ma nga painia dhi njí tso d’e. Bbʉbbʉ dhé, ma e hwè na bbo ma ba ná njí adi rili ma njínjí Yova ma, ma djoi ma, ma vei ma na dho bbo nari dho.”

9. Trésor dhó lo nǎ ro ká ni ba ngbá somo?

⁹ Njati ko ra ri utso d’i kodhó njí nzɨ rili ko bbí udha chulu ri ró, ká ko ka ko njiri ngbǎ? Akotilo Congo nǎ Trésor dhó lo djo. Ke pori: “Ma jingʉe madhó wø njí bbo. Ri nǎ ro ma ngʉ adi mbø ba anziro ngʉe ná njí djolu gbo ina ndirigoti ndrŭ ngʉ adi heshima bbʉ bbo ma dho.” Nì mai ri kʉ fø ro, Trésor nzɨ ngʉ adi si njudha na bí ina ri dhonalo ke ngʉ adi njínji njí dhi saa goti. Føri kina, ke lai njí dhi kpa ngʉ adi ke cho ke tsi nga kʉ chø ná lo djó nga tso tsi. Trésor jingʉeri ndi bba njí bba, ro ke do ngʉ adi nji ndi si ma nga dhi njí ro nari dho. Ke tsotso ká addu kongʉe? Ke pori: “Habakuki 3:17-19 kongʉe ma tsotso ma famu nari kʉ, njati ma bba fø njí bba ma ndirigoti ma di mbø ba sese ma ró, Yova ka ndi kó ma tsotso ngbá chu nǎ ma ko dhé. Føri dho, ma bbangʉe fø njí bba.” Ke pori: “Bí kʉ ná njí dhi ndrŭ adi riddi, bblo njí djotsina le ka le bba krʉ kʉ ná ritsi bba, føri li ndi nǎ ledhó familia ma, kiroho nǎ lo ma na. Ma kʉ hwè na ma b’o ko kana kau ronga Yova na ndirigoti madhó familia na nari dho. Cho ddi goti, Yova kongʉe ma tsotso ma ba madhó lo tso ma gba na ná njí ndirigoti ma njínjí bbo ke dzá njí kana. Yova ko li anziro ná saa na, ko ka ko bani mbø badha dhi kpakpalo na, ro ke si ko tsotso koko dhé.” Bbʉbbʉ dhé, njati ko di ko thí li Yova dhó shauri djo ndirigoti kedhó tsodha djo ró, ko si ra anzi udha chulu ko bbí nari na ndirigoti ke si ko ronga lele.

KO LAI NDOA DHI KE INGA LE KO VɄ NÁ SAA NA

10. Addui ká ka ndi liri ko bbí nja ko nja ná lo chulu ndoa dhi ke inga le ko vʉ ná saa na?

¹⁰ Ndoa kʉ Yova dhó ro si ná kado ndirigoti ndoa le ji le chi nari nga kʉ che ri. Ddikpa le-ve di ngaddi ndi ka ndi chi ndoa na ná le-djo djo ná saa na, njaro le ka ndi ddinga kedhó nyi ma, ke ndí ró ke njani nari ma, ndrŭ adi ti ke djo ná lo ma, kedhó mbø dhi lo ma, familia nǎ ká ke adi njini ngbǎ nari ma, ke ká adi rili ndi mbu ndi ngbǎ nari ma na djo.b Føri kʉ bbo na mana kʉ ná lo. Nì mai ri kʉ fø ro, njati le-ve di ngaddi nja ndi nja ná ritsi djo dhé ró, le ka ndi bbí nja ndi nja ná lo chulu.

11. Ko lai ndoa dhi ke inga le ko vʉ ná saa na ká ko ka ko bbí udha chulu ngbaribbai? (1 Wakorinto 7:39)

¹¹ Yova e hwè na bbo ndi ko djoi ma, ko vei ma na ndidhó shauri dyø ndima lai ndoa dhi ndrŭ ndima vʉ ná saa na nari nja nari dho! Loroji na, kpa adi ngarr Biblia nǎ kʉ ná shauri dho ndirigoti ndima b’onga kpø ndima dhó cho si ndoa ndima chi ná ngatsi nanga djo. (1 Ko. 7:36) Kpa adi ngaddi bbo Yova po bblo kʉ ná dza ba inga isɨle ka ndi é na ná sifa djo. (Mez. 31:10-13, 26-28; Efe. 5:33; 1 Ti. 5:8) Njati nga kʉ Yova dzá Dimu ná ndrŭ di soli dhi loti kpa na ró, kpa adi ndima thí li 1 Wakorinto 7:39 (Azø) nǎ i shauri djo, le chi ndoa “Bboke nǎ dhé.” Kpa adi ra anzi dhé udha chulu ndima bbí nari na, u ndi ma uri nari kʉ, Yova chu ngbaribbai ma ndima ndima mbu nari bblo pli nja ndrŭ djolu ro.​—Zb. 55:22.

12. Rosa dhó loroji nǎ ro ká ni ba ngbá somo?

¹² Akotilo Colombie nǎ painia kʉ ná le-ve Rosa dhó lo djo. Le lai nga kʉ Yova dzá Dimu ná njí dhi ke ngangʉe le jidha tso. Rosa jingʉe ke ji. Le pori: “Ke ngʉ njani bblo pli kʉ ná kpetsi ke bbai. Ke ngʉ adi ndi dí ná ngana ndrŭ tsotso kó ndirigoti ke ngʉ adi njani bblo kʉ ná ke. Ma jingʉe ngbaribbai ma ke ngʉ njini ma na nari. Ke ngʉ adi njini ma jie ndi é mabbá ke ná ke bbai, ro ke nga ngʉe Yova dzá Dimu ri.” Le pori ki: “Ke dho ma ripo ma nzá ji ma njí kau ke na ri nari ngʉe kpakpa dhonalo ma jingʉe ke bbo. Fø saa na, ma ngʉ adi ma mbu ddiro ndirigoti ma ngʉ adi riji ma køni kø, ro ma nzá bangʉe ji ma ji ná ke Yova dzá Dimu kana ri.” Bbʉbbʉ dhé, Rosa nzá lingʉe ndi thí nja ndi ka ndi nja ná lo djo dhé ri. Le ddingʉe nga ngbaribbai ma ndidhó lonangavʉdha ka ndi lø ndima kana kau ronga Yova na nari djo. Føri dho, le bbangʉe krʉ ka ndi gba ndima tso ke na ná lo tso ndirigoti le rangʉe anzi bbo ndi njínji Yova dzá njí kana nari na. Føri goti tse, le rangʉe Masomo ya Waeneza Enjili wa Ufalme zø ndirigoti kpadjo le kʉ painia wa pekee. Rosa pori: “Yova lerie ma ronga nari adi rili ma é hwè na bbo.” Nga mai ri ka ndi é sʉsʉ le bbí udha chulu bbo le ji ná lo kana ro, krʉ ddo ró ri e faida na dhé.

CHUTSODDADHA KO BA TENGENEZO DHÓ RO NÁ SAA NA

13. Addui ká ka ndi liri ko bbí nja ko nja ná lo chulu chutsoddadha ko ba tengenezo dhó ro ná saa na?

¹³ Bí ina ko adi chutsoddadha ba wazee ma, waangalizi wa muzunguko ma, tawi ma, Lo dho chutso ddá ná Baraza ma na chulu, ná føri adi ko tsotso kó ko njínjí Yova dho. Ro, nja saa na nzá ko ka ko famu addudho ma le-djoi bbʉ nja kʉ ná chutsoddadha nari ri. Njaro kodhó nganjadha nga ka ndi é bblo fø chutsoddadha djo ri njati ri lø ko ronga ró. Njaro ko ka ko di ko thí li fø chutsoddadha bbʉ ná le-djoi dhó nzá kpa kaka nari djo.

14. Ko tsotso ká ngbá lo si ko ko bbí udha chulu chutsoddadha ko ba tengenezo dhó ro ná saa na? (Waebrania 13:17)

¹⁴ Ko uri u nari kʉ, Yova adi chutso ddá ndidhó tengenezo dho ndirigoti ke chu kodhó lo ngbà. Føri dho, ko e lele ngarrdha dho ndirigoti ko adi rinji fø bblo nganjadha na. (Azø Waebrania 13:17.) Ko chu nari kʉ, kodhó ngarrdha adi rili kodhó kutaniko tso gbani ddi. (Efe. 4:2, 3) Ko uri u nzá mai ko dho chutso ddá ná le-djoi kaka ro, Yova si ko ngarr nari ronga lele. (1 Sa. 15:22) Ngbà thonga ná saa na, ke si ngbà thí ka thɨdha dho ná lo thí thɨ.​—Mik. 7:7.

15-16. Ddikpa le-djo tsotso ká addu kongʉe ndi bbí udha chulu nì mai ke nanga ngʉ rɨni ke bangʉe ná chutsoddadha djo ro? (Anja ji maddi.)

¹⁵ Akotilo udha na le bbí nari nǎ ro adi si ná ledha dhǒ ná lo djo. Pérou nǎ, nì mai ndrŭ ngʉ adi Espagnole dhi luga ti ro, lo le d’ra dho ná bí kʉ ná ndrŭ ngʉ adi ndima dhó luga ti. Fø luga kana ngʉe Quechua mai. Cho bí kana, Quechua ti ná le-djoi ma, le-vei ma na ngʉ adi lod’ra Quechua ti ná ndrŭ dho. Nì mai ri kʉ fø ro, lo le ka le d’ra ná chu djo lo thika wøngʉeni ndiro le rrnga guvernema dhó yadha dho d’e. (Ro. 13:1) Føri lingʉeri nja ndrŭ dhuri ndima tso, fø lo ká ka ndi é bblo matokeo na nì ndima dhó eneo nǎ nari djo. Le-djoi gbangʉe ndima tso lo thika wøni nari na nari dho, Yova lengʉe kpadhó kpakpanga ronga ndiro kpa ba Quechua ti ná ndrŭ d’e.

¹⁶ Kevin, muzee ndi kʉ Quechua dhi kutaniko nǎ ro, ngʉe føri bbai ngʉ ngaddi ná ndrŭ kana. Ke pori ɨ: “Ma dhungʉeri ma tso, ‘nde, ko ká di Quechua ti ná ndrŭ ba ngbaribbai?’” Kevin ká njingʉeri ngbǎ? Ke pori: “Ma ddingʉe nga Mezali 3:5 djo. Ndirigoti ma ddingʉe nga Musa dhó lo djo. Ke dho ringangʉeni ndi tu Waisraeli Misri nǎ ro kaka jʉdda lu, ná føri njangʉeni sʉsʉ Misri nǎ bbasødda ka ndima løe kpa nǎ ná chu bbai. Føro mai, ke rrngʉe nga Yova dho ndirigoti ke lengʉe Musa ronga ké dho le nanga ka ndi keni ná chu nǎ.” (Kut. 14:1, 2, 9-11, 21, 22) Ji ndi nanga jini ro Kevin gbangʉe ndi tso lo thika wøni nari na ndidhó lod’radha dhi njí kana. Ke ká bangʉe ngbá bblonga? Ke pori: “Ma nanga kengʉeni bbo ngbaribbai ma Yova lengʉe ko ronga nari dho. Anziro, ko ka ko bbie bbo lo ko d’ra ro ndiro ko ba Quechua ti ná ndrŭ ddikpa inga aro d’e. Ro, kpadjo ko adi ra Quechua ti ná ndrŭ kʉ bí ná ngana. Føri adi rili ko di lo tso nga, ko di ngʉ ndrŭ ronga be ndirigoti ko nga funzo tso bí ndrŭ na. Føri kina, bí kʉ ná ndrŭ adi si njudha dhi ngana.” Bbʉbbʉ dhé, udha chulu ko bbí ná saa na, krʉ ddo ró Yova adi ko kobe bbʉbbʉ.

17. I lo nǎ ro ká ni ba ngbá somo?

¹⁷ Ko tilo ngbaribbai ma ko ka ko ra anzi udha chulu ko bbí nari na, bbo na mana kʉ ná gbo kʉ ná lo djo. Ro, ringani krʉ ddo ró ko di bbí udha chulu kodhó maisha nǎ lo krʉ kana, rié le nyǒ djedha ma, ko ji ko njí ná darasa ma, nzø ngudha ma na djo ko longa vʉ ná saa na. Ko nanga vʉ ná lo krʉ dho nzá ringani ndi é nja ko nja ná lo ró ro ri, ro ko kana kʉ Yova na ná kau ma, kedhó shauri ma, ke tsoni ndi si ko ronga b’o nari ma na ró ro. Njati ko njiri fø ró, ri si kaka “ko bbí kodhi Mungu Yova ró dho na nŭnŭnga dho ndirigoti theinga dho.”​—Mik. 4:5.