LONGANEDHA DHI RI 20
DYI 7 Yova, kodhó kpakpanga
Ni ka ni uri u nari kʉ Yova si ni iso pɨpɨ
“Anima . . . bbò zølo dhi Baba ndirigoti krʉ kʉ ná le isopɨdha dhi Mungu.”—2 KO. 1:3.
RI NǍ LO
Ngbaribbai ma Yova pɨngʉe no tsena ngʉe ná Wayahudi iso nari nǎ ro ko ka ko ba ná somo.
1. No tsena ngʉe Babiloni nǎ ná Wayahudi dhó maisha ká ngʉe ngbaribbai?
ADDINGA ngbaribbai ma Babiloni nǎ no tsena ngʉe ná Wayahudi ngʉ ndima mbu nari djo. Kpa njangʉe ndima bbá bba sani nari nja. Kpa nji ná chenga ma, kpa bbui njingʉe ná ri ma na djotsina, Yova bbangʉeri Babiloni nǎ kpa lø kpa bbá nga ndirigoti kpa mba kpa no tsena Babiloni na. Nde, Babiloni nǎ ká Wayahudi dhó maisha ngʉe ngbaribbai? (2 Ny. 36:15, 16, 20, 21) Bbʉbbʉlo kʉ, Babiloni nǎ ngʉe no tsena ná ndrŭ ro ngʉe sese uhuru na nì. (Yer. 29:4-7) Føro mai, maisha ro nga ngʉe sʉsʉ kpa dho ri dhonalo ri nga kʉ kpa i vʉngʉeri ndima ra di no tsena ri. Nde, kpa ká ngʉ ndima mbu ngbaribbai fø hali kana? Kpa kana ddikpa ke pongʉeri: “Babiloni nǎ d’ad’a ná dda tsoro lu ko ngʉ di ro, ko ngʉ adi dzzdzz Sayuni nga ko no ro.” (Zb. 137:1) No tsena ngʉe ná Wayahudi dhó lo ungʉe le isopɨdha, ro kpa ká ka ndima bae fø le isopɨdha ngbaga ro?
2-3. (a) Yova ká njingʉe addu no tsena ngʉe ná Wayahudi dho? (b) I lo nǎ ká ko si loti ngbá lo djo?
2 Yova kʉ “krʉ kʉ ná le isopɨdha dhi Mungu.” (2 Ko. 1:3) Yova jirie ndidzá njí dhi ndrŭ ji ndirigoti ke adi riji ndi pɨ kpa iso pɨ. Yova chungʉeri chu nari kʉ, no tsena ngʉe ná nja Wayahudi ka ndima sie leni le ndirigoti kpa ki ka ndima sie ngʉ ndi ro vi. (Isa. 59:20) Føri dho, cho 100 no tsena kpa ra nari njí, Yova ddangʉe chutso nabi Isaya dho ke ndiri ɨ: “‘Anipɨ, anipɨ madzá ndrŭ iso,’ nidhi Mungu ripo.” (Isa. 40:1) Bbʉbbʉ dhé, nabi Isaya ndingʉe ná fø lo chulu, Yova pɨngʉe no tsena ngʉe ná Wayahudi iso kpadhó lo ungʉeri nari bbai.
3 No tsena ngʉe ná Wayahudi bbai, bí ina kodhó lo maddi adi riu le pɨ ko iso pɨ. I lo nǎ ko si loti no tsena ngʉe ná Wayahudi iso Yova pɨngʉe lu ná gbo kʉ ná chu djo: (1) Ke tsongʉeni ndi si le leni ná kpa zø njinji, (2) ke bbʉngʉe ngab’odha kpa dho ndirigoti (3) ke kongʉe kpa tsotso nzɨ kpa nji do. Fø lo djo ko loti nari kana, anja ngbaribbai ma ko ka ko ba faida no tsena ngʉe ná Wayahudi dho Yova pongʉe ná fø lo nǎ ro nari.
YOVA ADI KO ZØ NJINJI
4. Ndi kʉ zølo dhi Mungu nari ká Yova adi dhǒ ngbaribbai? (Isaya 55:7)
4 Yova kʉ “bbò zølo dhi Baba.” (2 Ko. 1:3) Isaya chulu Yova tsongʉeni ndi sie no tsena ngʉe ná le leni ná Wayahudi zø njinji. (Azø Isaya 55:7.) Ke pongʉeri: “Theinga dho di ná chi kʉ ná jidha djotsina, ma si zølo dho ni dho.” (Isa. 54:8) Yova ká ka ndi dhoe zølo ngbaribbai? Nì mai Wayahudi ngʉ nzani ndima nji ná chenga nǎ ro si ná lo djotsina ro, Yova tsongʉeni nari kʉ, ndi nzɨ bba ri kpa má Babiloni na theinga dho ri. Kpa ka ndima die Babiloni nǎ no tsena sese saa dho dhé. (Isa. 40:2) Fø lo ka ndi é bbo ndi pɨngʉe le lengʉeni ndirigoti nì ngʉ riji ndima bbʉ hwè Yova dho ná Wayahudi iso ro!
5. Yova ka ndi njí ko zø njʉ nari ko ka ko u dho ná lo ká kʉ bí no tsena ngʉe ná Wayahudi dhó ri djolu addudho?
5 Ko ká ba ngbá somo? Yova adi ndidzá njí dhi ndrŭ zø nji bbò kʉ ná chu nǎ. Yova ka ndi njí kodhó chenga zø njʉ nari ko ka ko u dho ná lo kʉ bí, no tsena ngʉe ná Wayahudi dhó ri djolu. Ká addudho? Dhonalo ko chu addudho ma Yova adi kodhi chenga zø nji nari chu. B’lo cho da bí fø unabi Isaya ndingʉe nari goti, Yova chongʉe ndidzá bbo ndi ji ná Ngba dz’ djo ndiro ndi bbʉ le ødha dhi be, le leni chenga nǎ ro ná ndrŭ krʉ dhi lo dho d’e. Yesu dhengʉe ko djotsina nari dho, ri ka ndi kaka Yova “sa” kodhi chenga krʉ. (Mdo. 3:19; Isa. 1:18; Efe. 1:7) Bbʉbbʉ dhé, Yova kʉ ndrŭ zø adi nji ná Mungu!
6. Yova dhó zølo djo ko ko thí li nari nǎ ro ká ko ka ko ba faida ngbaribbai? (Anja ji maddi.)
6 Isaya 55:7 nǎ Yova d’rangʉe Wayahudi dho ná lo ka ndi kó ko tsotso njʉ maddi, njati rié che ko ko mbu anziro ko njingʉe ná chenga djotsina ngbà mai ko leni le ro ró. Ko kana nja ndrŭ adi ndima mbu føri bbai, njati rié go ndima nzani ndima njingʉe ná chenga nǎ ro si ná lo djotsina ró. Njati rié b’lo ko leni ko njie ná chenga nǎ ro ndirigoti ko bba ri tso bba ró, ko ka ko uri u nari kʉ Yova nji ko zø nji. Ndirigoti b’lo Yova njí ko zø ró, ke adi rivʉ nzɨ ndi no kodhó chenga nga ki. (Anja Yeremia 31:34.) Føri dho, njati rié nzɨ Yova ngaddi anziro ko njie ná chenga djo ri ró, ko dho maddi ringani nzɨ ko ddinga ri djo. Bbo na mana e Yova dho nari kʉ njʉ ko nji ná lo, nga anziro ko njingʉe ná chenga ri. (Eze. 33:14-16) Karnga goti, wø dz’ djó kodhi zølo dhi Baba si ko adi bani kodhó chenga djotsina na ná kpakpalo krʉ tso d’ød’ø.
Bbo na mana e Yova dho nari kʉ njʉ ko nji ná lo, nga anziro ko njingʉe ná chenga ri (Anja paragrafu 6)
7. Addui ká ka ndi cho ko ronga ko ra loti wazee na njati rié bbò chenga ko nji ró?
7 Ko ká ka ko njiri ngbǎ njati kodhó zamiri di ko nzanza bbò chenga ko ru nari djotsina ró? Biblia ripo, ko ne wazee dhó le tsotsokodha. (Yak. 5:14, 15) Nì mai ri kʉ fø ro, ko nji chenga nari ko d’ra wazee dho nari ro nga e sʉsʉ ri. Ro, ringani ko nó nga nari kʉ, Yova adi njínji fø kpetsi kpa na ndi kó na ko tsotso ndirigoti kpa si jidha ma, zølo ma na dhǒ ko dho Yova adi ridho ko dho nari nganga bbai. Njati ko nó fø lo nga ndirigoti ko leni ngbà ró, ko sie ù na ko d’ra kodhó lo kpa dho. Anja ngbaribbai ma Yova dhó zølo pɨngʉe le-djo Arthura iso nari, dhonalo ke ngʉ ndi mbu che ndi nji ná lo djotsina. Ke pori, “Chøchø cho ddi kana, ma njangʉe pornografia. Ro, zamiri djo tilo ná ddikpa hotuba ma rrngʉe nari goti, ma d’rangʉe madhó chenga mabbá le ma, wazee ma na dho. Kpa na ma tilo nari goti, ma mbungʉe ma bblo dhonalo madhó zamiri nzɨ ngʉ ma ki ro nzá ri, ro ma ngʉe njedha na dhé ma njingʉe ná fø lo djotsina. Wazee nongʉeri nga ma dho nari kʉ, Yova nzá bba ma ro ri. Ro, ke adi malipizi bbʉ ko dho ndi ji ko ji nari dho. Kpadhó bblo kʉ ná fø lo lingʉe ma kpakpa ndirigoti ri kongʉe ma tsotso ma nja ma Yova adi ma nja nari bbai.” Njʉ, Arthur kʉ painia ndirigoti mutumishi wa huduma. Njati ko leni bbʉbbʉ kodhó chenga nǎ ro ró, Yova e tayari ko zønjidha dho, ná føri ko chu nari adi ko li kpakpa!
YOVA ADI NGAB’ODHA BBɄ KO DHO
8. (a) Yova ká bbʉngʉe ngbá ngab’odha no tsena ngʉe ná Wayahudi dho? (b) Isaya 40:29-31 ridho nari bbai, fø ngab’odha ká ka ndi lieri le lengʉeni ná Wayahudi mbu ndima ngbaribbai?
8 Ndrŭ dhó nganjadha ró ro, no tsena ngʉe ná Wayahudi ngʉ njani nzá ki ro ka ndima ngʉe ndima bba nari bbai. Dhonalo Babiloni nǎ kpa nzɨ ngʉ adi ndima dhó no tsena kʉ ná ndrŭ ro bba ri. (Isa. 14:17) Ro, Yova bbʉngʉe ngab’odha ndidzá ndrŭ dho. Ke tsongʉeni ndi si kpa kloklo ndirigoti ddikpa ritsi ma nzɨ ddi si ndi tso ro cho ri. (Isa. 44:26; 55:12) Yova nyǒ djó, Babiloni nǎ kpa ngʉe dz’ra bbai. (Isa. 40:15) Vʉvʉ ro dhé da ró, ri adi ra thei. No tsena ngʉe ná Wayahudi ká ka ndima mbue ndima ngbaribbai fø ngab’odha dho? Ri ka ndi pɨe kpa iso pɨ. Ro, ri ka ndi koe kpa tsotso fø nga djolu maddi. Isaya ndingʉeri ɨ: “Yova djo ndima dhó ngab’odha li ná ndrŭ si kpakpanga ki ba vi.” (Azø Isaya 40:29-31.) Bbʉbbʉ dhé, kpa ka ndima mbue ndima ra kpa ró ta na bbŭ bbai dhonalo fø ngab’odha ka ndi bbʉe wø kpakpanga kpa dho.
9. Addui ká ka ndi koe no tsena ngʉe ná Wayahudi tsotso ndiro ndima li ndima thí Yova dhó tsodha djo d’e?
9 Yova dhongʉe addudho ma Wayahudi ka ndima ue ndi tsoni djo ná lo nari kpa dho. Ká ngbaribbai? Addinga chu kpa chungʉe ná b’lo njingʉeni ná unabi djo. Ashuru nǎ kpa løngʉe Israeli nǎ angønga laidjó pidhinga ndirigoti kpa mbangʉe ndrŭ no tsena nari kpa chungʉe chu. (Isa. 8:4) Kpa njangʉe Babiloni nǎ kpa sa Yerusalemu ndirigoti kpa mbangʉe ndrŭ no tsena nari nja. (Isa. 39:5-7) Pi Sedekia nyǒ kpa tø nari goti, kpa mbangʉe ke Babiloni na nari ma kpa njangʉe ddi. (Yer. 39:7; Eze. 12:12, 13) Yova pongʉe ná lo krʉ njingʉeni nji. (Isa. 42:9; 46:10) Fø lo krʉ ka ndi lie kpadhó udha kpakpa ndirigoti kpa ka ndima ueri u nari kʉ, Yova tsoni ndi si ndima kloklo ná føri si njini nji!
10. Addui ká ka ndi kó ko tsotso ko b’o kodhó ngab’odha ronga kpakpa ngasini ná i ddo na?
10 Ko ká ba ngbá somo? Njati ko di ko mbu nga ró klø kʉ nari bbai ná saa na, ngab’odha ka ndi pɨ ko iso pɨ ndirigoti ri ka ndi ngʉ klø ki vi ko ro. Ko di ná iri kʉ bbo tso o kpakpa ná ddo ndirigoti ko hwini kpakpa bbo kʉ ná nja mbubai tso ró. Føro mai, ri nzá ngani ko thí bʉni ri. Yova bbʉ bblo pli kʉ ná ngab’odha ko dho, ke tsoni ko si di Paradiso nǎ ngoi na ndirigoti b’odidha na theinga dho. Ringani ko li ko thí fø ngab’odha djo. Njati ko njiri fø nzá ró, kodhó ngab’odha ka ndi ngʉ bbo d’ani ná nga le nja hø kʉ nǎ ná dirisha lu nari bbai. Nde, ko ká ka ko “ʉ kodhó dirisha nanga” inga ko li kodhó ngab’odha kpakpa ngbaribbai? Akodi saa ba krʉ ddo ró ko ddinga ngbaribbai ma kodhó maisha sie bblo pli wø dz’ djó nari djo. Ko ka ko di kodhó ngab’odha djo tilo ná gazeti ma zø, ri djo tilo ná video ma nja, ri djo tilo ná dyi ma na rr. Ndirigoti ko ka ko tilo Yova na sala chulu ke tsoni djo ná lo si njini nari ko b’o bbò ù na nari djo.
11. Addui ká kongʉe nzɨ sini ná dhé ngʉe ró ná ddikpa le-ve tsotso?
11 Anja ngbaribbai ma ngab’odha pɨngʉe Joy iso nari, nì mai le ró ngʉe nzɨ sini ná dhe ro. Le pori: “Ma di ma mbu si djolu lo si nari bbai ró, ma ngʉ adi má ma mbu nari d’ra Yova dho, chu ma chu ke ma famu nì nari ro. Føri goti, Yova ngʉ adi ‘dada madhó kpakpanga djolu ná kpakpanga bbʉ ma dho.’”(2 Ko. 4:7) Føri kina, Joy adi ndi ddí wø dz’ djó “nzɨ ddikpa le ma si ri ro po: ‘Ma dhe nji’ ná ngana.” (Isa. 33:24) Njati ko maddi di ko thí nǎ lo d’ra Yova dho ndirigoti ko di ko thí li kodhó ngab’odha djo ró, ko ka ko ba kpakpanga ki vi.
12. Yova dhó tsodha djo ká ko ka ko li ko thí li addudho? (Anja ji maddi.)
12 No tsena ngʉe ná Wayahudi ka ndima lie ndima thí Yova djo dho ná sababu ke bbʉngʉe bbʉ kpa dho nari bbai, njʉ ma ke njiri fø ddi. Addinga njʉ njini ná unabi djo. Loroji na, ko dz’ djolu gble pinyo ná pidhinga Anglo-Amerique njanja, “kpakpa ndi kʉ ddikpa nga laidjó ndirigoti sʉsʉ ndi kʉ nja nga laidjó” ro. (Da. 2:42, 43) Føri kina, ko “njonjo kʉ ná ngalu rɨ da nari ma,” hwè lo-i d’rani “ndrŭ tsɨ krʉ dho nari ma na njanja.” (Mt. 24:7, 14) Fø unabi ma, bí kʉ ná nja ri ma na njini nari ko nja nari adi rili ko uri u nari kʉ, Yova tsoni djo ná lo krʉ si njini nji.
Fø unabi ma, bí kʉ ná nja ri ma na njini nari ko nja nari adi rili ko uri u nari kʉ, Yova tsoni djo ná lo krʉ si njini nji (Anja paragrafu 12)
YOVA ADI KO TSOTSO KÓ NZƗ KO NJI DO
13. (a) Wayahudi sie kloni nari njí ká kpa bangʉeni ngbá kpakpalo na? (b) Ddiddi Isaya 41:10-13 pori nari bbai, Yova ká pɨngʉe no tsena ngʉe ná Wayahudi iso ngbaribbai?
13 Ngbà mai Yova pɨngʉe no tsena ngʉe ná Wayahudi iso bblo pli ngʉe ná ngab’odha na ro, ke chungʉe kpa sie bani kpakpalo na nari chu. Yova pongʉeri kpa si kloni ná ddo si si ró, ddikpa kpakpa kʉ ná pi sie lɨ ta Babiloni tso ro ndirigoti ri si pinyo Babiloni ma, ri kuso lu kʉ ná nja bba ma na djo. (Isa. 41:2-5) Wayahudi ká ka ndima njie do ddi? Yova pɨngʉe ndidzá ndrŭ iso ɨ ndi pongʉeri anziro kpa dho nari chulu: “Nzɨ ni nji do, dhonalo ma kʉ ni na nì. Nzɨ ni bba rid’o ni nanga, dhonalo ma kʉ nidhi Mungu.” (Azø Isaya 41:10-13.) Ke pori “Ma kʉ nidhi Mungu” ná føri na ká ke ngʉ ji ndi pori ngbǎ? Ke nzɨ ngʉ ripo kpa má ndi ri, dhonalo Wayahudi chungʉe fø lo b’lo. Føri rɨngana, fø lo na ke ngʉ ngano kpa dho nari kʉ, ndi kʉ kpa laidjó.—Zb. 118:6.
14. Yova ká njingʉe addu ki ndiro nzɨ Wayahudi nji do ró?
14 Føri kina, Yova lingʉeri nzɨ Wayahudi nji do, ndidhó nzá tso d’ø ná kpakpanga ma, lochudha ma na nga ndi nongʉe kpa dho nari chulu. Ke nzingʉeri no tsena ngʉe ná Wayahudi nja ra kpa ró dyødyø. Ke pongʉeri kpa dho nari kʉ, ndi nzá nongʉe dyødyø dhé ri, ro ndi chu ri ró dho ddiddiro krʉ. (Isa. 40:25-28) Njati rié ddiddiro krʉ Yova churie dyødyø ndima ró dho na ró, føri na mana kʉ ke churie ndi dho njínji ná ndrŭ ndima ró dho na ddiddiro krʉ! Ndirigoti njati rié nì dyødyø nodha dhi kpakpanga kʉ Yova dhó ri ró, ke kʉ ndidzá ndrŭ tsotsokodha dhi kpakpanga na maddi. Bbʉbbʉ dhé, Wayahudi ka ndima njie do inga kpa nanga ri ka ndi d’oe dho ná lo ro nga ngʉe ri.
15. Mungu ká tayarishangʉe no tsena ngʉe ná Wayahudi kpa sie bani na ná lo dho ngbaribbai?
15 Yova tayarishangʉe ndidzá ndrŭ kpa sie bani na ná lo dho. Isaya dzá buku nǎ anziro Mungu pongʉeri ndidzá ndrŭ dho ɨ: “Anitsu nidhó chumba na ndirigoti ani i dzaitso ni goti. Aniruni sese saa dho kpø thø da ná nga djo.” (Isa. 26:20) Fø andiko nǎ fø lo ka ndi é ya kwanza ndi njingʉeni Pi Koreshi løngʉe Babiloni ná saa djo ro. Wagiriki bbá historia chu ná ddikpa ke pori, Babiloni na Koreshi ngʉ tsu ná saa na, ke “pongʉeri [ndidhó bbasødda] dho kpa che bbaidjó ndima si ro ná ndrŭ krʉ.” Addinga ngbá ngatsi ma Babiloni nǎ ndrŭ ka ndima ée do na nari djo di! Ro, njaro no tsena ngʉe ná Wayahudi gøngʉe kpa rrngʉe nga Yova ja ndima dho ná lo dho nari dho.
16. Ká addudho ri nzá ngani ko njí bbò mbudha dhi saa djo si njini ná lo do nga djolu ri? (Anja ji maddi.)
16 Ko ká ba ngbá somo? Karnga goti bbò mbudha tso si ngani, ná føri sie nzá ro d’erie njini ndrŭ le no ná nga djó ro ná lo. Ri tso ngani ró, bí kʉ ná ndrŭ djǒ nanga si ngbʉni ngbʉ ndirigoti ndrŭ sie do na bbo. Ro, Yova dzá ndrŭ ro nga sie do na ri. Dhonalo ko churi Yova kʉ kodhi Mungu. Ko si tøni kpri chu ko churi “[kodhi] gødha kʉ chøchø ro.” (Lu. 21:28) Njati ndrŭ tsɨ si ndima tso gba ndima ta lɨ ko tso ro ró, ko si tøni kpri dhé. Yova si ko ronga b’o malaiká ma, ndi si ja ko dho ná lo ma na chulu. Nde, fø lo ká ke si ja ko dho ngbá chu lu? Føri nzá ko chu ri. Føro mai, njaro ko si fø lojadha ba kodhó kutaniko chulu. Le ka le pori, njaro føri i sie ko ronga si b’oni nǎ ná “chumba.” Nde, ko ká ka ko tayarisha ko gosi ná fø lo dho ngbaribbai? Ringani ko ngʉ ko kana nga chøchø ko djoi ma, ko vei ma na na, ko di ngarr tengenezo bbʉ ná chutsoddadha dho ndirigoti ko uri u nari kʉ, kodhó tengenezo dho Yova adi chutso ddá.—Ebr. 10:24, 25; 13:17.
Yova kʉ ko gødha dhi kpakpanga na nì, ná føri djo ko ngaddi nari si rili nzɨ rid’o ko nanga nga djolu bbò mbudha dhi saa na (Anja paragrafu 16)b
17. Ni ká ka ni ne le isopɨdha Yova dhó ro ngbaribbai?
17 Nì mai Wayahudi ngʉe kpakpalo kana no tsena ro, Yova bbʉngʉe kpadhó lo ungʉe ná le isopɨdha kpa dho. Ko dho ma ke si rinji fø ddi. Føri dzá lo dho, rié ngbá lo ma si ngaba gosi na saa djo ró, ara anzi Yova dhó ro ni le isopɨdha ne nari na. Bbʉbbʉ dhé, ali ni thí kedhó bbo pli e ná zølo djo. Ali nidhó ngab’odha kpakpa. Ndirigoti anonga nari kʉ, Yova kʉ nidzá Mungu nari bbai, ni nzá ka ni njí ddikpa ritsi do ro maddi ri.
DYI 3 Kodhó kpakpanga, Ngab’odha, Nzɨ djo ko nanga rɨni ná lo ma na
a Nja dho thika le wøwø.
b JI DJÓ LONGA LE TU NARI: Le-djoi ma, le-vei ma na gba ndima tso ddikpa sese kikundi nǎ. Dyødyø ndima nja ro kpa ngano nari kʉ, Yova kʉ kpakpanga na ndirigoti ke dho ri ka ndi kaka ndi b’o ndidzá ndrŭ ronga rié ngbaga ma kpa di dz’ djó ró.