Watchtower LAIBULALI YAPA INTANETI
Watchtower
LAIBULALI YAPA INTANETI
Cilenje
  • BAIBO
  • MABUKU
  • MABUNGANO
  • w23 September mape. 20-25
  • Amutolelele Kusebensela Yehova Bweenka Pita Mbwaakacita

Taakuwo vidyo itondesha nshemwasala.

Cabica, vidyo yaala kutalika.

  • Amutolelele Kusebensela Yehova Bweenka Pita Mbwaakacita
  • Njashi Yamulindilishi Itokwaambilisha Bwaami Bwakwe Yehova (Yakwiiya)—2023
  • Tumitwi Tuniini
  • Makani Akoshenye
  • SHINTU PITA NSHAATAKWE KUCITA KABOTU ALIMWI ASHOOLWE NSHAAKACANA
  • INO NCIINSHI CAKACAFWA PITA KUTOLELELA KUSEBENSELA YEHOVA?
  • NSHEENGA TWEEYA KUSWA KUCAKUBONENAAKO CAKWE PITA
  • Nsheenga Tweeya Kuswa Mumakalata Obilo Pita Ngaakalemba
    Njashi Yamulindilishi Itokwaambilisha Bwaami Bwakwe Yehova (Yakwiiya)—2023
  • Sa Mulayeeya Mbuli Yehova a Yesu Mbobayeeya?
    Njashi Yamulindilishi Itokwaambilisha Bwaami Bwakwe Yehova (Yakwiiya)—2025
Njashi Yamulindilishi Itokwaambilisha Bwaami Bwakwe Yehova (Yakwiiya)—2023
w23 September mape. 20-25

MUTWI WAKWIIYA 40

Amutolelele Kusebensela Yehova Bweenka Pita Mbwaakacita

‘Amunshiiye Nkambo, mukwiinga ndimucita shibiibi.’—LUKA 5:8.

LWIIMBO 38 Alaakumuyumya

NSHESHI TWIIYEa

1. Ino Pita wakalinyumfwa buyani ndyebakacaya nswi munshila yacaankamiko?

PITA wakalinga pamulonga mashiku oonse, sombi taakwe kucayawo nswi nabi yomwi. Aboobo mpashi wakankamana Yesu ndyaakamulwiita ayi: ‘Katiya pakatikati kwaamba ayi muwaale tukonde twanu mumaanshi, mucate nswi.’ (Luka 5:4) Pita alyeelete wakatonsha na batocayawo nswi nabi yomwi. Sombi wakacita kweelana a Yesu mbwaakamulwiita. Pita abasankwa mbaakalingaabo bakacaya nswi shiinji cakwaamba ayi tukonde twakatalika kukwaamuka. Ndyebakashiba ayi Yesu wacita caankamiko, “bakakankamana abuumbi.” Pita wakoolobesha ayi: ‘Amunshiiye Nkambo, mukwiinga ndimucita shibiibi.’ (Luka 5:​6-9) Pita alyeelete wakalinyumfwa ayi taakalinga kweelela kuba pomwi a Yesu.

2. Ino nceebonshi kwiiya cakubonenaako cakwe Pita inga kwatucafwa?

2 Pita wakaamba cancine ndyaakaamba ayi ‘ndimucita shibiibi.’ Malembo alatondesha ayi cimwi ciindi wakalinga kwaamba akucita shintu shakalinga kumupa kulinyumfwa cibiibi pesule lyakucita boobo. Sa amwebo cimwi ciindi mbomulinyumfwa? Sa kuli mubo umwi utabete kabotu ngomutolwanaawo na cintu cimwi ncemutaciti kabotu ncomweelesha kusebenselaawo kwaciindi cilaamfu? Na ubo mbocibete, kwiiya cakubonenaako cakwe Pita inga kwamuyuminisha. Ino nceebonshi? Amuyeeye paceeci: Yehova naakwiinga kaasuni, naakwiinga wakashinisha kwaamba ayi shilubo Pita nshaakacita shitalembwi mu Baibo. Sombi wakasalawo ayi shilembwe kwaamba ayi twiyeeko. (2 Timo. 3:​16, 17) Na tweeya pashintu Pita nshaakalinga kwaalilwa kucita kabotu, inga catucafwa kunyumfwishisha ayi Yehova taatulangili kucita shintu anga mbantu bamaninite. Alisuni kwaamba ayi tutolelele kumusebensela nabi kwaamba ayi kuli shintu shimwi nshetutaciti kabotu.

3. Ino nceebonshi tulyeelete kutolelela kusebensela Yehova?

3 Ino nceebonshi tulyeelete kutolelela kusebensela Yehova? Nceebo cakwaamba ayi na twatolelela kweelesha kucita cintu cimwi, tulashiba kabotu bwakucita cintu ico. Kucakubonenaako, na muntu alisuni kwiiya bwakulisha banjo, inga peenda ciindi cilaamfu kwaamba ayi acishibe kabotu bwakwiilisha. Ndyatokwiiya kucita boobo, inga walubisha mankanda aanji. Sombi na watolelela kulisha banjo bushiku abushiku, inga weeya bwakwiilisha. Ano nabi kwaamba ayi inga weeya bwakulisha kabotu banjo, cimwi ciindi inga kaalilwa kucita boobo. Nacibi boobo, taacilekiiwo kulisha banjo. Alatolelela kunooilisha bushiku abushiku kwaamba ayi aye panembo. Aswebo cimwi ciindi inga katulinyumfwa ayi twasebenselaawo pacintu cimwi ncetutaciti kabotu. Nacibi boobo, mpashi inga twabooshaawo alimwi kucita cintu ico. Sombi tulatolelela kweelesha kusebenselaawo. Cimwi ciindi soonse tulaamba na kucita shintu shitupa kulinyumfwa cibiibi; sombi na twatolelela kweelesha kusebensela Yehova, alaakutucafwa kuya panembo. (1 Pit. 5:10) Amuleke tubandike shakacafwa mutumwi Pita kutolelela kusebensela Yehova. Kuyeeya Yesu mbwaakamutondesha nkuumbu nabi kwaamba ayi wakalinga kucita shilubo inga kwatuyuminisha kutolelela kusebensela Yehova.

SHINTU PITA NSHAATAKWE KUCITA KABOTU ALIMWI ASHOOLWE NSHAAKACANA

Mutumwi Pita waloonda akukankamana bwaato ndyebwatalika kupila ceebo cakufula kwa nswi shili kutukonde. Yesu atookutika cakubikila maano Pita ndyaatokwaamba, musankwa umwi ndyaatokweela kakonde kwaamba ayi akabike mubwaato.

Ino inga mwacita buyani na mweenda mubukaalo mbuli mbwakeendaamo Pita? (Amubone palagilafu 4)

4. Kweelana a Luka 5:​5-10, ino nshiinshi Pita nshaakaamba pali nguwe alimwi ino Yesu wakamuyuminisha buyani?

4 Baibo taitondeshiiwo cakapa kwaamba ayi Pita aambe ayi ‘ndimucita shibiibi’ na kwaamba pashibiibi nshaakalinga kuyeeyaawo. (Amubelenge Luka 5:​5-10.) Sombi mpashi kuli shilubo shimwi shinene nshaakacita. Yesu wakashiba ayi Pita wakaloonda mpashi ceebo cakulinyumfwa ayi wakalinga muntu utabete kabotu. Alimwi Yesu wakalinga kucishi ayi Pita alaakutolelela kushomeka kuli Yehova. Aboobo cankuumbu Yesu wakalwiita Pita ayi “utaloondi.” Ceebo cakwaamba ayi Yesu wakalinga kumushoma Pita, Pita wakaalula nshaakalinga kubona kuyandika mubuumi bwakwe. Mukuya kwaciindi, Pita alimwi a Andulu mukwabo bakacileka kucaya nswi akutalika kusebensa ncito yakushimikila pomwi a Yesu. Lyalo Yehova wakabapa shoolwe shiinji.—Maako 1:​16-18.

5. Ino nshoolwe nshi Pita nshaakatambula ceebo cakusalawo kuba shikwiiya wakwe Klistu nabi kwaamba ayi kuli shintu shimwi nshaatakalinga kucita kabotu?

5 Kuli shintu shiinji Pita nshaakabona ceebo cakwaamba ayi wakasalawo kuba shikwiiya wakwe Klistu. Wakabonaako Yesu ndyaakalinga kushilika balwashi, kukusha shibanda alimwi akubusha bafu.b (Mate. 8:​14-17; Maako 5:​37, 41, 42) Alimwi mucili anga nciloto Pita ncaakabona, wakabona bulemu Yesu mbwaakalinga kusa mukubaabo mu Bwaami bwakwe Lesa. Pita taakwe kulubaawo nshaakabona. (Maako 9:​1-8; 2 Pit. 1:​16-18) Ncakwiila, Pita wakabona shintu nshaatakalinga kulangilaawo ayi inga wabona mubuumi bwakwe. Ncakutatoonsha kwaamba ayi wakalinga kusangalete abuumbi kutambula shoolwe ishi ceebo cakusalawo kuba shikwiiya wakwe Klistu nabi kwaamba ayi kuli shintu shimwi nshaatakalinga kucita kabotu!

6. Ino nshiinshi Pita nshaatakwe kucita kabotu? Amusansulule.

6 Nabi kwaamba ayi Pita wakabona akunyumfwa shintu shiinji, kuli shimwi nshaatakwe kucita kabotu. Amuyeeye pashakubonenaako shiniini shitokonkelaawo. Yesu ndyaakasansulula mbwaakalinga kusa mukupenshekwa alimwi akucaikwa kwaamba ayi bushinshimi bwamu Baibo bukumanishikwe, Pita wakamukalalila. (Maako 8:​31-33) Alimwi mankanda aanji Pita abatumwi bamwi bakapikishanya pamakani awakalinga munene. (Maako 9:​33, 34) Mashiku Yesu kaatana kufwa, Pita wakasutula litwi lya musankwa umwi. (Joni 18:10) Mashiku eenka alya, Pita wakakaka Yesu mankanda otatwe ceebo cakuloonda bantu. (Maako 14:​66-72) Pita ndyaakacita boobo, wakalila abuumbi.—Mate. 26:75.

7. Ino ncoolwe nshi Pita ncaakapekwa pesule lyakwaamba ayi Yesu wabushikwa?

7 Pita wakalefuka abuumbi ceebo cashintu shimwi nshaatakwe kucita kabotu. Nacibi boobo, Yesu taakwe kumukaka. Yesu ndyaakabushikwa, wakapa Pita coolwe cakutondesha ayi acimusuni. Wakapa Pita mukuli wakweembela mbelele shakwe. (Joni 21:​15-17) Pita wakakonkela Yesu nshaakamulwiita. Aboobo wakalinga ku Jelusalemu pabushiku bwa Pentekositi alimwi wakalinga pa bashikwiiya bakutaanguna abo bakananikwa amushimu usalashi.

8. Ino ncilubo nshi cinene Pita ncaakacita ndyaakalinga ku Antyoki?

8 Kuli shintu ashimwi Pita nshaatakwe kucita kabotu nabi pesule lyakwaamba ayi waba Mwineklistu unanikitwe. Kucakubonenaako, mu 36 C.E., Lesa wakatuma Pita kuya kuli Konelyasi uyo watakalinga mu Juda. Lyalo Lesa wakananika Konelyasi mushimu usalashi ico cakatondesha patuba ayi “Lesa taasalululi” alimwi ayi baswamashi abalo inga baba mulibungano lya Beneklistu. (Milimo 10:​34, 44, 45) Kuswawaawo, Pita wakatalika kulinyumfwa kwaanguluka kulita pomwi abaswamashi, cintu ncaatakwe kucitawo kale mubuumi bwakwe. (Gala. 2:12) Nacibi boobo, Beneklistu baJuda bamwi bakalinga kubona ayi tabeelete kulita pomwi abaswamashi. Beneklistu bamwi bakalinga kubona ayi tabeelete kulita pomwi abaswamashi ndyebakaya ku Antyoki, Pita wakacileka kulita pomwi abashominyina baswamashi, mpashi ceebo cakuloonda kukalasha Beneklistu baJuda. Mutumwi Paulo wakabona ayi Pita taakwe kucita kabotu, aboobo wakamululika pameenso abantu. (Gala. 2:​13, 14) Ano nabi kwaamba ayi Pita wakacita cilubo ici, wakatolelela kusebensela Yehova. Ino nciinshi cakamucafwa?

INO NCIINSHI CAKACAFWA PITA KUTOLELELA KUSEBENSELA YEHOVA?

9. Ino lilembo lya Joni 6:​68, 69 lilatondesha buyani ayi Pita wakalinga kushomeka?

9 Pita wakalinga musankwa ushomeka; aboobo taakwe kusuminisha cili coonse kumupa kucileka kuba shikwiiya wakwe Yesu. Kucakubonenaako, paciindi cimwi Yesu wakaamba cintu cimwi bashikwiiya bakwe ncebatakwe kunyumfwishisha. (Amubelenge Joni 6:​68, 69.) Baanji bakacileka kuba bashikwiiya bakwe Yesu, kaatana kubalwiita ncaakalinga kusansulula nabi kumwiipusha ayi abasansulwiite. Sombi Pita wakasalawo kutolelela kuba shikwiiya wakwe. Wakalinga kushomeka alimwi wakaamba ayi Yesu eenkabo ngwaacite “maswi abuumi butamaani.”

Yesu atoyuminisha Pita pesule lyakubushikwa.

Ino nceebonshi kushiba ayi Yesu taakwe kukaka Pita kwamuyuminisha? (Amubone palagilafu 10)

10. Ino Yesu wakatondesha buyani ayi taakwe kukaka Pita? (Amubone acikope.)

10 Yesu taakwe kukaka Pita. Pabushiku bwakweelaako kwaamba ayi acaikwe, Yesu wakalinga kucishi ayi Pita abatumwi bamwi batomupalangana. Nacibi boobo, Yesu wakalwiita Pita ayi wakalinga kushomete ayi alaakuboolela akutolelela kumusebensela cakushomeka. (Luka 22:​31, 32) Yesu wakashiba ayi “moyo walo ulisuni, sombi mubili ngowabula nkusu.” (Maako 14:38) Aboobo Yesu taakwe kukaka Pita nabi kwaamba ayi lakwe wakamukaka mankanda otatwe. Yesu ndyaakabushikwa wakabonekela kuli Pita alimwi mpashi Pita wakalingabo eenka. (Maako 16:7; Luka 24:34; 1 Koli. 15:5) Pita alyeelete wakayuminishikwa abuumbi mukwiinga wakalinga kulinyumfwa cibiibi pacilubo ncaakacita!

11. Ino Yesu wakamucafwa buyani Pita kushiba ayi Yehova alaakunoomucafwa kucana shiyandika lwakumubili?

11 Yesu wakacafwa Pita kushiba ayi Yehova alaakunoomucafwa kucana shiyandika lwakumubili. Pesule lyakwaamba ayi Yesu wabushikwa, wakacita caankamiko acimwi ndyaakacafwa Pita abatumwi bamwi kucaya nswi shiinji. (Joni 21:​4-6) Ncakutatoonsha kwaamba ayi caankamiko ici cakacafwa Pita kushoma ayi Yehova ananoomucafwa kucana shiyandika lwakumubili. Alimwi mpashi Pita wakeebaluka maswi Yesu ngaakaamba ayi Yehova ananoobapa nshebayandika abo boonse babika sha Bwaami panembo. (Mate. 6:33) Aboobo Pita wakasalawo kubika panembo incito yakushimikila, muciindi cakubikila maano kukucaya nswi. Wakashimikila cakutaloonda pabushiku bwa Pentekositi yamu 33 C.E., akucafwa bantu baanji kusumina makani abotu. (Milimo 2:​14, 37-41) Lyalo wakacafwa bene Samaliya abaswamashi bamwi kuba bashikwiiya bakwe Yesu. (Milimo 8:​14-17; 10:​44-48) Ncakutatoonsha kwaamba ayi Yehova wakacafwa Pita kwaamba ayi acikoonshe kucafwa bantu bamishobo yoonse kusa mulibungano.

NSHEENGA TWEEYA KUSWA KUCAKUBONENAAKO CAKWE PITA

12. Ino cakubonenaako cakwe Pita inga catucafwa buyani na kuli cimwi citabete kabotu ncotutokweelesha kusebenselaawo kwaciindi cilaamfu?

12 Yehova inga watucafwa kwaamba ayi tutolelele kumusebensela. Inga catubeta ciyumu kutolelela kusebensela Yehova, bunene bunene na kuli cimwi citabete kabotu ncotutokweelesha kusebenselaawo kwaciindi cilaamfu. Cimwi ciindi mpashi inga katuli mubukaalo buyumu, kwiinda abukaalo Pita mbwaakalingaamo. Sombi Yehova inga watupa nkusu shakutolelela kumusebensela. (Kulu. 94:​17-19) Kucakubonenaako, mukwesu umwi kaatana kwiiya cancine, wakalinga koonana abasankwanyina kwamyaaka iinji. Mukuya kwaciindi wakacileka cilabo ici citabete kabotu akutalika kukonkela Baibo nshoyaamba. Nacibi boobo, cimwi ciindi wakalinga kuba alunkumbwa lwakoonana abasankwanyina. Ino nciinshi cakamucafwa kutolelela kusebensela Yehova? Wakaamba ayi: “Yehova wakampa nkusu. Kwiinda mulucafwo lwa mushimu wakwe . . . , ndakeeya ayi inga ndacikoonsha kutolelela kukonkela Baibo nshoyaamba . . . Yehova wakampa mikuli ipusenepusene, alimwi watolelela kumpa nkusu nabi kwaamba ayi cimwi ciindi ndaba alunkumbwa lutabete kabotu.”

Shikope: Cikope citotondesha Horst Henschel ndyaakalinga mwanike kaali abashali bakwe. 1. Horst wanyamuna lyaansa lyalulyo cabowabowa basankwa bacanike bamwi ndyebanyamuna maansa alulyo akwaamba maswi asansulula ayi “Lupulusho lulaswa kuli Hitler!” 2. Bashali bakwe batopaila anguwe. 3. Cikope ca munshiku shino ca Mukwesu Horst Henschel.

Ba Horst Henschel bakatalika bupainiya bwaciindi coonse pa 1 January, 1950. Sa mutobona ayi cimwi ciindi bakalinga kulinyumfwa cibiibi ceebo cakusalawo kusebensela Yehova bweenka Pita mbwaakacita? (Amubone palagilafu 13 a 15)d

13. Kweelana a Milimo 4:​13, 29, 31, ino cakubonenaako cakwe Pita inga twacikonkela buyani? (Amubone acikope.)

13 Kweelana ambotweeya, Pita wakacita shilubo shimwi shinene ceebo cakuloonda bantu. Sombi wakacikonsha kucita shintu cakutaloonda ceebo cakupaila kuli Yehova kwaamba ayi amucaafwe kuba muntu utaloondi. (Amubelenge Milimo 4:​13, 29, 31.) Aswebo inga twacikonsha kukoma lipenshi lyakuloonda bantu. Amuyeeye shakacitikila mukwesu wacanike waliina lya Horst uyo wakalinga kukala ku Germany, paciindi ca Nkondo Yapacishi Coonse Yabili. Paciindi cilya bantu bakalinga kweelete kunokwaanshanya munshila ilibetele kusebensesha maswi akalinga kusansulula ayi “Lupulusho lulaswa kuli Hitler!” Nabi kwaamba ayi Horst wakalinga kucishi ayi kwaamba maswi aya takubete kabotu, cimwi ciindi wakalinga kwaamba maswi aya ceebo cakuloonda bamatica abeshikolonyina. Muciindi cakwaamba ayi bashali bakwe bamukalalile, bakalinga kupaila anguwe kwaamba ayi Yehova amucaafwe kuba muntu utaloondi. Kwiinda mulucafwo lwa bashali bakwe alimwi akucinka manungo muli Yehova, mukuya kwaciindi Horst wakacikonsha kuba muntu utaloondi. Lyalo wakaamba ayi: “Yehova taakwe kunkakaawo.”c

14. Ino beembeshi babikila maano inga babayuminisha buyani abo balefukite?

14 Yehova a Yesu teshi bakatukakeewo. Pesule lyakukaka Yesu, Pita wakalinga kweelete kusalawo cakucita ciyandika. Sa wakasalawo kucileka na kutolelela kuba shikwiiya wakwe Yesu? Yesu wakapaila kuli Yehova kwaamba ayi Pita atolelele kuba alushomo. Yesu wakalwiitako Pita pamupailo uyu alimwi wakamulwiita ayi alaakucikonsha kuyuminisha bashominyina. (Luka 22:​31, 32) Pita alyeelete wakalinga kuyuminishikwa abuumbi na wayeeya maswi Yesu ngaakamulwiita! Na aswebo tutoyandika kusalawo cakucita ciyandika, Yehova inga wasebensesha beembeshi abo batubikilako maano, kwaamba ayi batuyuminishe akutucafwa kutolelela kumusebensela cakushomeka. (Efe. 4:​8, 11) Mukwesu waliina lya Paul uyo wasebensa mbuli munene kwamyaaka iinji, aleelesha kuyuminisha bamwi na wabona ayi batoyandika kuyuminishikwa. Alalwiita baabo basuna kucileka kusebensela Yehova, kuyeeya Yehova mbwakabacafwa kwiiya cancine. Lyalo alabalwiita ayi Yehova teshi akabakakeewo, ceebo calusuno lwakwe lutamaani. Mukweelaako alabalwiita ayi, “Ndabona baanji bakalinga balefuka abo bakatolelela kusebensela Yehova ceebo cakucafwikwa anguwe.”

15. Ino shakacitikila Pita alimwi a Horst shilatondesha buyani ayi maswi ngotucana pa Mateyo 6:33 ngancine?

15 Bweenka Yehova mbwaakacafwa Pita abatumwi bamwi kucana nshebakalinga kuyandika lwakumubili, aswebo alaakutucafwa kucana nshetuyandika lwakumubili na twabika ncito yakushimikila panembo mubuumi bwesu. (Mate. 6:33) Inkondo Yapacishi Coonse Yabili ndyeyakamana, Horst ngotwalinga twaambaawo wakalinga kusuni kutalika bupainiya. Nacibi boobo, wakalinga mukandu abuumbi cakwaamba ayi wakalinga kutoonsha na alaakunocikonsha kucana maali akuula shiyandika akutolelela kusebensa bupainiya. Ino wakacita buyani? Wakasalawo kweelesha Yehova kwaamba ayi abone na alaakunoomucafwa kucana shiyandika lwakumubili. Aboobo wakasalawo kwaabanamo lubasu muncito yakushimikila nsondo yoonse, ndyebakalinga kucite kufwakasha kwa mutanjilili walubasu. Kumamanino ansondo, wakakankamana mutanjilili walubasu ndyaakamupa envelupu mwakalinga maali, sombi taakwe kumulwiitaawo bakamupa maali ayo. Mwakalinga maali aanji ngeenga wasebensesha kuula shiyandika kwamyeenshi iinji, ndyatosebensa bupainiya. Cipo ici Horst ncaakapekwa, cakamucafwa kushiba ayi Yehova ananoomucafwa kucana shiyandika lwakumubili. Lyalo wakasalawo kubika sha Bwaami panembo mubuumi bwakwe boonse.—Mala. 3:10.

16. Ino nceebonshi tulyeelete kwiiya shiinji pali Pita alimwi amakani ngaakalemba mumakalata akwe?

16 Pita wakalinga wasenga Yesu ayi, “Amunshiiye Nkambo.” Sombi Pita alyeelete wakasangalala kwaamba ayi Yesu taakwe kucita kweelana ambwaakamusenga! Klistu wakatolelela kucafwa Pita kuba mutumwi ushomeka akuba cakubonenaako cibotu ku Beneklistu. Alimwi tuleeya shiiyo shiyandika kuswa kushintu Pita nshakeeya. Pita wakalemba shiiyo shimwi nshakeeya mumakalata obilo ngaakalembela mabungano aBeneklistu bakutaanguna, ayo ali lubasu lwa Baibo pacecino ciindi. Mumutwi utokonkelaawo, tulaakubandika shiiyo shimwi nsheenga tweeya mumakalata aya ambweenga twashikonkela munshiku shino.

INO INGA MWAKUMBULA BUYANI?

  • Ino nshiinshi shimwi Pita nshaatakalinga kucita kabotu isho nshaakalinga kweelete kukoma?

  • Ino nciinshi cakacafwa Pita kutolelela kusebensela Yehova?

  • Ino nshiinshi shimwi nsheenga tweeya kuswa kucakubonenaako cakwe Pita?

LWIIMBO 126 Amucenjele, Mwimikane Nta Akuyuma

a Mutwi uyu walembelwa baabo baalilwa kucita kabotu shintu shimwi. Utoobacafwa kushiba ayi inga batalika kucita kabotu akutolelela kusebensela Yehova cakushomeka.

b Malembo aanji ali mumutwi uyu, aswa mulibuku lya Makani Abotu lyakwe Maako. Citooboneka ayi wakalemba nshaakanyumfwa kuswa kuli Pita, uyo wakalingaako shintu nshaakalemba ndyeshakalinga kucitika.

c Amuye pa jw.org akweebela vidyo icite mutwi waamba ayi, Horst Henschel: Yehova Ninjashi Iyumu Kuli Ndime.

d BUSANSULUSHI BWACIKOPE: Kweelana acikope ici cacitondesho, bashali bakwe Horst Henschel bakalinga kupaila anguwe akumucafwa kuba muntu utaloondi.

    Mabuku amu Cilenje (2011-2026)
    Amusweemo
    Amunjile
    • Cilenje
    • Share
    • Kusala shimwi nshemusuni
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Mbweenga Mwasebensesha
    • Makani Amulawo
    • Privacy Settings
    • JW.ORG
    • Amunjile
    Share