Biblia: Motambwisi abongi mpo na biso lelo

“Makomami nyonso mapemami na Nzambe mpe makoki kopesa litomba ... mpo na kobokola kati na boyengebene.”​—2 Timote 3:16.

MAKOMAMI malimboli ntina mpenza mpo na yango Biblia ezali na ntina mpo na eleko na biso. Epemamaki na Nzambe. Lokola ezali Nzambe nde asalaki biso, moto moko te ayebi makambo mingi koleka ye na ntina na nzoto na biso, elimo na biso, mayoki na biso mpe bamposa na biso. Mokolo moko, Davidi, mokonzi na Yisraele alobaki na ntina na Jéhovah Nzambe ete: “Miso na yo mamonaki ngai naino esalemaki ngai te; mikolo na ngai mikomamaki nyonso na mokanda na yo.” (Nzembo 139:16) Mpo ete Mozalisi na biso ayebi makambo mingi na ntina na biso, ezali likambo na mayele na kokanisa ete batoli na ye oyo etali lolenge tokoki kozala na esengo mpe kolonga kati na bomoi ezali mpenza na ntina ete totalela yango.

Makambo masalemaki liboso mamonisi ete mitinda ya Biblia ezali oyo esengeli mpe oyo ebongi mpo na eleko na biso. Lisusu, mitinda yango mizali ya sikisiki. Bandakisa minei oyo elandi emonisi mpenza ntina ya Biblia kati na bomoi ya mokolo na mokolo.

Boyokani kati na bato mpe etamboli: Mibeko kitoko mitali bizaleli malamu oyo tozali kokuta kati na Biblia mikoki kosalisa biso na kozala na boyokani malamu elongo na bato mosusu. Na ndakisa, libota na Yisraele ezwaki etinda oyo: “Okozongisa mabe mpo na mabe te, mpe okobatela nkanda na motema na yo te, ... kasi okolinga moninga na yo lokola yo mpenza.” (Levitike 19:18) Ya solo, tozali lisusu na nse na mibeko ya Bayisraele te, kasi kotosa mitinda oyo ya Biblia ekoki kosalisa biso na kozala na kimya elongo na bazalani na biso. Tokanisa, na ndakisa, makambo boni makokaki kosilisama soki moko na moko amekaki kolona bizaleli ya elimo oyo tozali kokuta kati na Bagalatia 5:22, 23: “Mbuma na elimo ezali boye: bolingo, esengo, kimya, motema molai, boboto, malamu, kondima, bopolo mpe komipekisa. Mibeko kotemela makambo yango mizali te.”​—Tala Baloma 8:5, 6.

Na mawa nyonso, ntango mikakatano ya bomoi mizali koya ebele, mpasi mpe mitungisi ebimaka mbala mingi. Na makambo motindo wana, tokoki kokima mitungisi soki tosaleli maloba ya Masese 29:11. “Zoba akoloba makanisi nyonso na motema na ye, nde moto na mayele akozilisa yango kino nsima.”​—Tala Masese 15:1; Matai 7:12; Bakolose 3:12-14.

Yango ezali toli moko malamu, kasi esalelamaka mpenza kati na bomoi? Tokamata ndakisa ya mobali moko ya France oyo azalaki na ezaleli moko ya mabe. Bitumba na ye ya ntango nyonso ememelaki ye ebele ya mitungisi mpe ememaki ye kino na kokota boloko. Likambo oyo ete azalaki mobeti malamu na bibotu (boxeur) esalisaki ye te. Mokolo moko, aswanaki ye na tata na ye. Na mbala moko, kozanga ete ayeba yango, akweisaki tata na ye na mabele. Likambo wana ekataki boyokani na bango.

Na kati wana, mobali wana akutanaki na ba Témoins de Jéhovah mpe abandaki koyekola mitinda ya Biblia. Boyekoli yango epusaki ye na kotalela malamumalamu lolenge oyo azalaki komitambwisa liboso na bato mosusu. Nsima na kosala milende mingi, abandaki kobongola lolenge ya bomoi na ye mpe akomaki moto na kimya koleka. Na nsima, mokolo moko azongaki epai ya tata na ye mpo na koluka boyokani. Tata na ye akamwaki mingi na mbongwana oyo mwana na ye asalaki na boye ete andimaki kozongela boyokani elongo na ye.

Ezali moko ya bandakisa mingi oyo endimisi bosolo ya maloba oyo ya ntoma Paulo: “Mpo ete Liloba na Nzambe ezali na bomoi mpe na nguya, ezali mpe na mopotu koleka mipanga nyonso mipeli bipai mibale ... ezali komeka makanisi mpe mikano na motema.”​—Baebele 4:12.

Bomoi ya libota: Libota na yo lizali na esengo? Mabota mingi mazali na esengo te. Tozali kotanga kati na zulunalo moko ya Afrique du Sud The Natal Witness ete: “Sikawa ezali likambo ya solo ete libota lokola ebongiseli esili kobeba. Bana ya lelo bazali kobotama kati na mokili oyo etondi na yikiyiki.”

Nzokande, Biblia etondi na batoli oyo esengeli mpo na kosalisa mabota na kolonga ata ntango mikakatano mibimi. Na ndakisa, Biblia elobi na ntina na mokumba ya mibali ete: “Mibali basengeli kolinga basi na bango, lokola nzoto na bango moko.” Ntango mobali azali kokokisa lisengami oyo, ekozala mpasi te na mwasi na ye ete amonisa “limemya mozindo epai ya mobali na ye.” (Baefese 5:25-29, 33) Boyokani oyo esengeli kozala kati na baboti mpe bana elobelami kati na Baefese 6:4: “Bino batata mpe boyokisa bana na bino nkanda te, kasi bobokola bango na mateya mpe na mpamela na Jéhovah.” Soki lilako oyo lilandami kati na libota, bana bakomona mpasi te mpo na kolanda etinda na Biblia oyo etali kotosa baboti na bango.​—Baefese 6:1.

Makambo oyo touti kolobela ezali bobele mwa ndakisa ya makambo tokoki kotanga kati na Biblia na ntina na bomoi ya libota. Mingi kati na baoyo balandaki batoli na Nzambe bazwaki litomba mpe bazali na bomoi ya libota ya esengo. Edward, oyo azali tata ya bana mibale, alimboli lolenge oyo azwaki litomba na kosalela mitinda ya Biblia. Azali komikundola ete: “Libala na ngai ezalaki kobeba. Nazalaki lisusu na ntango te ya kosala boyokani ya penepene elongo na bana na ngai. Bobele na kosalela oyo Biblia ezali koyebisa na ntina na bomoi ya libota nde ekomisaki biso penepene.”​—Masese 13:24; 24:3; Bakolose 3:18-21; 1 Petelo 3:17.

Kolongono ya makanisi, ya nzoto mpe na mayoki: Bolukiluki emonisaki boyokani oyo ezali epai ya moto kati na nzoto, makanisi mpe mayoki. Engebene mokanda The World Book Encyclopedia, “bilembo ya kobulungana na makanisi (to stress) oyo bimonanaka mingi ezali kobeta ya motema, komata ya tension, mpasi ya misisa, konyokwama na makanisi mpe kozanga likoki ya kotelemisa makanisi na likambo moko.” Basusu bazali kokanisa ete kosala makambo oyo ezali lokola mobulu ezali lolenge malamu ya kobundisa kobulungana na makanisi. Zulunalo moko ya Afrique du Sud, The Star endimi ete: “Kobeta bibotu ekoki kozala nkisi malamu mpo na kobundisa konyokwama na makanisi.” Etangi maloba ya Jeannie Claasens, mwasi moko mopesi toli na mateya ya galasisi: “Ntango mwasi moko alekisi mokolo mobimba oyo epesi ye mawa mingi na motema, akoki komonisa mayoki na ye na ntango azali kobetabeta bibotu na saki.”

Nzokande, ekozala likambo ya mayele na koluka koyeba kosilisa likambo oyo ezali kopesa biso mawa, boye te? Kati na zulunalo, Stress​—The Modern Scourge, monganga Michael Slutzkin ayebisi ete “ezali likambo ya ntina na ... kosilisa malamu kobulungana na makanisi, mpo ete tokoki kobongisa bantina mingi na yango.” Abakisi ete akosilisa malamu kobulungana na makanisi ... ekoki ata kopesa nzela na kobikisa bamaladi ekeseni.”

Biblia emonisi lolenge oyo kobulungana na makanisi ekoki kosilisama na lolenge moko ya malamu: “Bomitungisa mpo na likambo moko te nde kati na makambo nyonso tika ete bisengeli na bino biyebana epai na Nzambe ... Mpe kimya na Nzambe oyo eleki makanisi nyonso ekosenzela mitema na bino mpe bikaniselo na bino kati na Klisto Yesu.” (Bafilipi 4:6, 7) Kosilisa kobulungana na makanisi lolenge oyo ezali na matomba mingi, ata mpo na oyo etali kolongono ya nzoto. Lisese moko ya Biblia emonisi yango boye: “Motema na kimya ekoyeisela mosuni bomoi; kasi elulela ekopolisa mikuwa.” (Masese 14:30) Lisese mosusu elobi ete: “Motema na kosepela ekosalaka malamu lokola nkisi; nde molimo motutami ekokaukisa mikuwa.”​—Masese 17:22.

Bato mingi bazali komeka kokima kobulungana na makanisi na komela makaya, masanga makasi mpe drogue. Toyebi malamu bampasi oyo ebimaka na bamposa motindo wana. Lisusu, Biblia ezali ntango nyonso kosenga ete tomibatela peto na “mbindo nyonso na nzoto.” (2Bakolinti 7:1; talaMasese 23:2935.)Kati na mokili ya lelo, tokomibatela malamu soki tozali kokima misala wana ya mabe.

Mosala, mbongo mpe kolongobana: Bogoigoi ezali na litomba te. Tozali kotanga kati na Masese 20:4 ete: “Moto na goigoi akotimola te mpo ete mpio ezali; boye na ntango na kobuka akobekabeka mpe akozala na eloko te.” Nzokande, kosala makasi ezali kopesa litomba. Baefese 4:28 elobi ete: “Moyibi ayiba lisusu te.” Tozali lisusu kotanga kati na mokapo oyo ete eleki malamu mpo na ye ete “asalaka mosala, asalisa maboko na ye misala ete akoka kokabela bango bazali kozanga.”​—Tala Masese 13:4.

Oyebaki ete mitinda ya Biblia mikoki kosalelama na boyokani kati na esika ya mosala? Baoyo bazali kosala, lokola “baombo” na ntango ya kala, bakosala malamu ˈkotosa na makambo nyonso na baoyo bazali bankolo na bango na mosuni.ˈ Epai mosusu, bakonzi ya misala, to “bankolo,” basengeli ˈkolanda kopesa oyo ezali sembo mpe ebongiˈ na basali na bango.​—Bakolose 3:22-24; 4:1; tala 1 Petelo 2: 18-20.

Bibla ezali kolobela mingi kolongobana kati na makambo ya mombongo. Atako na mawa nyonso lelo oyo yango ezali kotalelama te, kolongobana mbala mingi endimami lokola ezaleli moko ya malamu. Ezali yango nde Biblia elobeli mingi. Mokolo moko, Yesu alobaki ete: “Oyo azali sembo na likambo lileki moke azali sembo mpe na likambo monene. Oyo azali sembo te na likambo lileki moke azali mpe sembo te na likambo monene.”​—Luka 16:10; tala Masese 20:10; 22:22, 23; Luka 6:31.

Kati na mboka moko ya Afrika, kozanga kolongobana mpe kosalela kanyaka ezalaki mingi kati na kompanyi ya diamant. Ekateli ezwamaki ya kolongola directeur ya kompanyi yango. Prezida asengaki na baministre ete bapesa ye nkombo ya bato oyo bakoki kosala na esika wana. Ntango baministre bakamataki ekateli, bato oyo nkombo na bango epesamaki balongolamaki moko na moko, mingimingi mpo na kanyaka. Na nsuka, baministre bakomaki na nkombo oyo etikalaki naino: oyo prezida aponaki.

“Ministre moko alobaki ete: “Kasi ye azali mosangani ya parti te!”

Kasi prezida ayanolaki ete mosala yango etali makambo ya politike te.

“Mosusu alobaki ete: “Azali Témoin de Jéhovah.”

Prezida alobaki ete: “Ezali mpo na yango nde akosala na esika wana.” Abakisaki ete: “Toyebi ete ba Témoins de Jéhovah bazali bato na kolongobana, mpe bazali lolenge ya bato oyo tozali na bango mposa. Toyebi ete tokoki kotyela ye motema.”

Ee, baoyo bazali kosalela mitinda ya Biblia bazali komona ete ezali mpo na litomba na bango, ata kati na mokili ya lelo.

Tobatela mayele masengeli

Totaleli bobele mwa ndambo na makambo oyo malimboli ˈkozwa boyebi na Nzambe.ˈ (Masese 2:1-9) Biblia etondi na batoli mingi ya ntina mpe oyo esengeli. Mitinda mitali bopeto, molende na mosala, kosolola, kosangisa nzoto, koboma libala, kofuta mpako, lolenge ya kobongisa kozanga boyokani kati na bato mpe lolenge ya kosilisa bobóla ezali bobele mwa moko na makambo ya bomoi oyo Biblia elobeli yango. Bamilió na bato bakomonisa ete balóngi to bakwei kati na bomoi ya libota na kotalela lolenge basalelaki to basalelaki te mitinda ya Biblia.

Soki litomba ya Biblia emonisami uta sikawa, mokanda yango ezali lisusu kopesa elikya ya bolamu mingi na mikolo mizali koya. Na ndakisa, Biblia elaki ete bantina na mawa nyonso na mokili ya lelo ekolongolama mosika te na lisungi na Nzambe.​—Danyele 2:44; 2 Petelo 3:11-13; Emoniseli 21:15.

Na bongo, tozali kolendisa yo na koyekola nyonso oyo okoki na ntina na Biblia. Soki ozali na Biblia te, sala makasi ete omizwela yango. Bakomi ya Mosenzeli bakosepela kosalisa yo na likambo yango. Motindo moko na baoyo bazwaki litomba na kosalela mitinda misengeli ya Biblia, yo mpe okoki kozwa lisalisi mpo na kondima motuya ya Liloba na Nzambe, uta sikawa mpe na mikolo mizali koya.

[Elilingi na lokasa 7]

Biblia ezali motambwisi abongi mpo na koyeisa esengo kati na bomoi ya libota