Ozali koyeba ntango oyo tozali?

MOTO akoki kobika na liwa soki ayebi ete likama ezali koya, mpe akoki kokufa soki ayebi te. Makambo oyo esalemaki na bisanga mibale oyo ezali na bangomba ya mɔ́tɔ ekoki komonisa yango.

Na mokolo ya 8 Máí 1902, Ngomba Pelée oyo ezali na Martinique na bisanga ya Caraïbes, ebandaki kosanza mɔ́tɔ mpe ebomaki bato mingi koleka ngomba mosusu nyonso oyo esanzaki mɔ́tɔ na ekeke oyo ya 20. Na kati ya bato 30 000 oyo bazalaki kofanda na engumba Saint Pierre oyo ezali pene mpenza na ngomba yango, bato moke kaka babikaki.

Na sanza ya Yuní 1991, Ngomba Pinatubo esanzaki mɔ́tɔ. Yango ekoki kozala mɔ́tɔ oyo eleki makasi kati na mɔ́tɔ nyonso oyo ebimá na ngomba na ekeke oyo mobimba. Esalemaki na etúká moko oyo ezalaki na bato mingi na ekólo Philippines mpe ebomaki bato soko 900. Kasi, na mbala oyo, makambo mibale ebikisaki bato ebele: (1) Bayebaki ete likama ezali koya mpe (2) balandaki makebisi.

Likambo ya malamu oyo ebikisaki bomoi ya bato mingi

Bankama ya bambula elekaki, Ngomba Pinatubo ezalaki lisusu kosanza mɔ́tɔ te. Bongo, na Apríli 1991, ebandaki komonisa bilembo ete elingi lisusu kosanza mɔ́tɔ. Mbɔngi mpe gaze babéngi anhydride sulfureux ebandaki kobima na lidusu oyo ezali likoló ya ngomba. Bato ya zingazinga bazalaki koyoka mwa koningana ya mabelé; mpe eloko moko lokola lolemo moko ya nsɔmɔ ezalaki kobima na lidusu oyo ezali na likoló ya ngomba; ezalaki nde pɔtɔpɔtɔ ya mɔ́tɔ oyo ebandaki kobima. Bato ya siansi na Institut philippin de volcanologie et de séismologie bazalaki kokɛngɛla mpe na ntango ebongi, bandimisaki bakonzi ete ekozala malamu bálongola bato 35 000 oyo bafandaki na bingumba mpe bamboka ya zingazinga mpo bákende mosika.

Eyebani malamu ete bato basepelaka kotika bandako na bango te mpo na kokima soki ntina mpenza ezali te, kasi balongaki motó makasi ya bato ntango balakisaki bango filime oyo emonisaki makama oyo ebimaka ntango ngomba esanzi mɔ́tɔ. Bato bakimaki na ntango ebongi mpenza. Mikolo mibale na nsima, lokito moko makasi ebimaki, bongo ngomba ebwakaki kilomɛtɛlɛ-kibe 8 ya mputulu na mopɛpɛ. Pɔtɔpɔtɔ esangani na biloko mosusu ndenge na ndenge oyo ezalaki kotyola ebomaki bato mingi na nsima. Kasi, bato mingi mpenza babikaki mpamba te bayebisaki bango ete likama ezali koya mpe balandaki likebisi yango.

Kobika na likama oyo moto ayeisi

Na ekeke ya yambo na ntango na biso, baklisto ya Yelusaleme basengelaki mpe kopona soki bakotika bandako na bango to bakotika yango te. Lokola bakimaki engumba wana na mobu 66 T.B., babikaki na likama oyo ekwelaki bato mosusu mpe bankóto ya Bayuda oyo bayaki na Yelusaleme mpo na Elekeli ya mobu 70 T.B. Ntango basoda ya Loma bakangaki nzela nyonso oyo bato bakokaki kobima, bato koleka milio moko oyo bazalaki na kati ya engumba yango ezingami na lopango; bayaki mpo na elambo ya Elekeli. Bato koleka milio moko bakufaki na nzala, kowela bokonzi, mpe na bitumba ya ntango nyonso bango na Baloma.

Likama oyo esukisaki botomboki ya Bayuda liboso ya Loma eyebisamaki liboso. Bambula mingi liboso, Yesu Klisto asakolaki ete bakozinga Yelusaleme. Alobaki boye: “Soko bokomona Yelusaleme kozingama na bibele na basoda, bóyeba na ntango yango ete libebisi na yango esili kobɛlɛma. Na ntango yango bango na kati na Yuda bákima kuna na ngomba, mpe bango na kati na mboka bálongwa wana, mpe bango na bilanga bákɔta na mboka te.” (Luka 21:20, 21) Malako wana mazalaki polele, mpe bayekoli ya Yesu bazwaki yango na lisɛki te.

Eusèbe de Césarée, nganga-mayele ya istware na ekeke ya minei ayebisi ete baklisto ya Yudea mobimba balandaki likebisi ya Yesu. Ntango Baloma bazongaki epai na bango nsima ya kozinga engumba mbala ya liboso na mobu 66 T.B., baklisto mingi oyo bazalaki Bayuda bakendaki kofanda na engumba Pela, na etúká ya Pelea oyo ezalaki na nse ya boyangeli ya Loma. Lokola bayebaki ntango oyo bazalaki mpe lokola balandaki likebisi ya Yesu, babikaki na likambo oyo ebéngamaki ete “moko na kozingama ya engumba na basoda oyo epesaki mpasi makasi na lisolo mobimba ya bato.”

Lelo oyo, tosengeli kozala na bokɛngi lolenge moko. Tosengeli mpe kosala likambo moko ya sikisiki. Lisolo oyo elandi ekoyebisa biso soki mpo na nini.

[Maloba mpo na kolimbola eutelo ya bafɔtɔ na lokasa 3]

Godo-Foto, West Stock