Oyebaki yango?

Mpo na nini Ponsi Pilato abangaki makasi ntango ayokaki Bayuda balobi ete Yesu “amikómisi mwana ya Nzambe”?​—Yoane 19:7.

Nsima ya liwa ya Jules César, badepite ya Loma bakómisaki ye Nzambe. Octavien, mwana oyo Jules abɔkɔlaki, akómaki mokonzi na esika na ye mpe bakómaki kobenga ye divi filius, elingi koloba “Mwana ya Nzambe.” Bakómaki kosalela nkombo wana ya Latin mpo na baamperɛrɛ nyonso ya Loma. Nkombo yango ezalaki komonana na makomi mingi oyo ezalaki na bitumbelo, batempelo, bikeko mpe na mbongo ya bibende ya Loma. Ntango Bayuda bafundaki Yesu ete amikómisi “Mwana ya Nzambe,” balingaki koloba ete amikómisi amperɛrɛ, elingi koloba akómi motomboki.

Ntango Yesu asambaki, Tibère nde azalaki divi filius. Bazalaki kobanga amperɛrɛ yango mingi mpo azalaki koboma banguna na ye nyonso. Yango wana, ntango Bayuda balobaki na Pilato ete akokóma monguna ya Kaisala soki akateli Yesu etumbu te, Pilato, guvɛrnɛrɛ ya Loma, “akómaki kobanga mingi koleka.” Nsukansuka, lokola Pilato abangaki bato, asɛngaki báboma Yesu.​—Yoane 19:8, 12-16.

Mpo na nini Zekalia asakolaki kobebisama ya Tulo mbula mingi nsima ya kobebisama na yango na bato ya Babilone?

Engumba Tulo, oyo ezalaki na pembeni ya Meditelane, ezalaki na biteni mibale. Moko ezalaki na mokili mpe mosusu na esanga.

Na ntango moko boye, bato ya Tulo bazalaki koyokana mpenza na bato ya Yisalaele. Kasi na nsima, bato ya Tulo bakómaki na bomɛngo mpe babandaki kotombokela Nzambe, ata mpe koyiba bato wolo ná palata, mpe komema bato na boombo. (Yoele 3:4-6) Yango wana Yehova apesaki bango etumbu. Yehova alakaki na nzela ya basakoli na ye ete Tulo ekokwea na mabɔkɔ ya Nebukadanesala, mokonzi ya Babilone, oyo akendeki na basoda na ye na Tulo na nsima ya kobebisa Yelusaleme na mobu 607 liboso ya ntango na biso (L.T.B.).​—Yisaya 23:13, 14; Yilimia 27:2-7; Ezekiele 28:1-19.

Ntango bamonaki ete banguna baleki bango na makasi, bato ya Tulo bamemaki biloko na bango mpe bakimaki na engumba oyo ezalaki na esanga. Bato ya Babilone babebisaki engumba oyo ezalaki na mokili na ndenge moko ya nsɔmɔ. Mbula soki 100 na nsima, Yehova asakolaki etumbu oyo asengelaki kopesa Tulo na nzela ya mosakoli na ye Zekalia boye: “Talá, Nkolo akolongola bozwi na ye, akobwaka nguya na ye kati na mai-ya-monana; akolyama na mɔtɔ.”​—Zekalia 9:3, 4.

Na mobu 332 L.T.B., Alesandala Monene abebisaki engumba oyo ezalaki na esanga, mpe yango ekokisaki esakweli ya Zekalia. Mpo na kokóma na engumba oyo ezalaki na esanga, Alesandala azwaki mabaya mpe mabanga na esika engumba Tulo ya mokili ezalaki mpe asalaki nzela moko ya bolai ya mɛtrɛ 800 likoló ya mai. Ezekiele asakolaki mpe likambo wana.​—Ezekiele 26:4, 12.

[Elilingi na lokasa 27]

“Banguna bazingi Tulo”

[Eutelo ya bafɔtɔ]

Mayemi ya Andre Castaigne (1898-1899)