Mituna ya batángi

Batatoli ya Yehova bandimaka Kondimana ya Kala?

Batatoli ya Yehova bandimaka ete Biblia ezali Liloba ya Nzambe, mpe ete ná Kondimana ya kala ná oyo ya Sika ezali na ntina mingi. Nzokande, balingaka mingi kobenga yango “Makomami ya Liebele” mpe “Makomami ya Grɛki ya boklisto,” mpamba te Liebele mpe Grɛki ezali minɔkɔ ya liboso oyo bakomaki na yango Kondimana ya kala mpe Kondimana ya Sika.

Kasi, bato mosusu oyo bamibengaka baklisto bandimaka mpenza Kondimana ya Kala te. Balobaka ete Nzambe oyo Kondimana ya kala elobeli azali Nzambe ya nkanda, oyo alingá bitumba, koboma bato mpe makambo mosusu ya mabe, oyo eyokani te na Nzambe ya bolingo mpe ya malamu mpenza oyo Kondima ya Sika elobeli. To balobaka ete lokola Kondimana ya Kala elobeli mingi makambo oyo etali lingomba ya Bayuda, ebongi te mpo na baklisto. Kasi, soki totali mobeko ya Nzambe oyo ezali na Deteronome 12:32, oyo epekisi kobakisa to kolongola makambo oyo ezali na Liloba ya Nzambe, tokoki mpenza koloba ete bantina oyo bato wana bapesi ebongi mpo na kobwaka eteni monene wana ya Biblia?

Soki na mobu 50 ya ntango na biso (T.B.), ntango ntoma Paulo akendeki kotala bato ya engumba Tesaloniki, na Grèce, “azalaki kososola elongo na bango uta na Makomami, kolimboláká mpe kondimisáká na nzela ya mikapo ete ezalaki na ntina ete Klisto anyokwama mpe asekwa na bakufi.” (Misala 17:1-3) Na kati ya bayoki na ye, basusu bakómaki baklisto, mpe na nsima, Paulo akumisaki bango na maloba oyo: “Ntango boyambaki liloba ya Nzambe, oyo boyokaki epai na biso, bondimaki yango, lokola liloba ya bato te, kasi, ndenge yango ezali mpenza, lokola liloba ya Nzambe.” (1 Batesaloniki 2:13) Na ntango wana, ekoki kozala ete na mikanda 27 ya Makomami ya Grɛki ya boklisto, kaka Evanzile ya Matai nde esilaki kokomama. Na yango, “Makomami” oyo Paulo asalelaki mpo na kosalisa bayoki na ye ezalaki Makomami ya Liebele.

Kutu, bakomi ya Makomami ya Grɛki ya boklisto batángaki mbala moko Makomami ya Liebele soki mbala 320 mpe batángaki kaka makanisi na yango mbala ebele mpenza. Mpo na nini? “Mpo makambo nyonso oyo ekomamaki kala ekomamaki mpo na kolakisa biso, mpo ete na nzela ya ezaleli na biso ya koyika mpiko mpe na nzela ya kobɔndisama oyo euti na Makomami tókoka kozala na elikya.” (Baloma 15:4) Yango emonisi polele ete baoyo bandimaka Biblia mobimba lelo bazali mpenza kozwa matomba mingi.

Makomami ya Grɛki ya boklisto, oyo etongami likoló ya Makomami ya Liebele, eyaki kaka kobakisama na Liloba ya Nzambe, oyo ezali mokemoke komonisa mikano na ye. Ekitisi ata moke te motuya ya Makomami ya Liebele. Herbert H. Farmer, profɛsɛrɛ ya teoloji na Iniversite ya Cambridge, alobaki ete “mpo na koyeba malamu [Baevanzile], tosengeli mpe kotalela makambo oyo esalemaki epai ya bato oyo bazalaki na nse ya Mibeko oyo Kondimana ya Kala elobeli.”

Tosengeli te kobandela lisusu kokoma Liloba ya Nzambe. Atako bongo, “nzela ya bayengebeni ezali lokola pole oyo ekongɛnga lisusu mpe lisusu kino mokolo ya malamu koleka.” (Masese 4:18) Ntango Nzambe abakisaki Makomami ya Grɛki ya boklisto na Biblia, abandaki komonisa mokemoke ndenge mokano na ye ekokisama, kozanga ete akitisa motuya ya Makomami ya Liebele. Ezala Makomami ya Grɛki to ya Liebele, yango nyonso ezali “liloba ya Yehova [oyo] ezali koumela libela na libela.”​—1 Petelo 1:24, 25.