Adama ná Eva bazalaki bato ya solo?

BATO mingi bakanisaka ete lisolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli, oyo elobeli Adama ná Eva, ezali kaka lisapo mpamba. Mokanda moko oyo batindelaki mokomi ya zulunalo Time elobaki boye: “Banda kala, bato ya mangomba minene ya bokristo bamonaka ete masolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli, na ndakisa oyo ya Adama ná Eva, ezali na ndimbola ya elilingi.” Bato mingi ya mayele ya Katolike, ya Protesta mpe ya Lingomba ya Bayuda bandimaka ete ezali bongo. Balobaka ete makambo mingi oyo ezali na mokanda ya Ebandeli eyokani te na masolo ya kala mpe siansi.

Okanisi boni? Ondimaka ete Adama ná Eva bazalaki bato ya solo? Ezali na makambo oyo emonisi ete bazalaki mpenza na bomoi? Na ngámbo mosusu, koloba ete lisolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli ezali kaka lisapo mpamba elimboli nini?

Lisolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli eyokani na siansi?

Tóbanda naino kotala makambo ya ntina na lisolo oyo elobeli ndenge moto ya liboso azalisamaki. Biblia elobi mpo na Adama boye: “Yehova Nzambe asalaki moto na putulu ya mabele mpe apemaki na kati ya zolo na ye mpema ya bomoi, mpe moto akómaki molimo ya bomoi.” (Ebandeli 2:7) Maloba yango eyokani na makambo oyo siansi eyekoli?

Buku moko (Nanomédicine) elobi ete nzoto ya moto esalemi na ba-éléments chimiques to biloko mikemike 41. Biloko yango ya ntina mingi, na ndakisa carbone, fer, oxygène mpe mosusu, ezalaka na “putulu” ya mabele. Na yango, ndenge mokanda ya Ebandeli elobi, bato basalemaki mpenza na “putulu ya mabele.”

Ndenge nini biloko yango oyo ezalaka na bomoi te esanganaki mpo na kokóma moto oyo azali na bomoi? Mpo na komonisa bonene ya likambo yango, tózwa ndakisa ya fize ya NASA, moko ya biloko oyo ezalaki mpasi mingi mpo na kosala. Fize yango ezali na biteni soki milio 2 na ndambo. Ebele ya ba-ingénieur balekisaki bambula mingi mpo na koyekola ndenge ya kosala yango mpe kosangisa biteni yango. Talá sikoyo nzoto ya moto. Esalemi na baatɔmɛ soki miliare 7 mbala miliare mbala miliare, baselile miliare nkóto nkama moko, ebele ya binama, mpe misala minene soki 9 oyo esalemaka na kati ya nzoto.a Nzoto ya moto, oyo ezali lokola masini ya kokamwa mpe oyo biteni na yango esangisami malamu, ebimaki ndenge nini? Kaka pwasa, to mokeli moko ya mayele nde asalaki yango?

Longola yango, nini esalaka ete moto azala na bomoi? Bomoi eutaka wapi? Bato ya siansi bandimi ete bayebi te. Kutu, bayokanaka te na likambo etali ndimbola ya bomoi. Kasi mpo na baoyo bandimaka ete Mozalisi azali, eyano ezali polele: Liziba ya bomoi ezali Nzambe.b

Tokoloba boni mpo na ndenge mokanda ya Ebandeli elobi ete Eva asalemaki na mopanzi ya Adama? (Ebandeli 2:21-23) Liboso ya koloba ete lisolo yango ezali lisapo mpamba, tótalela makambo oyo: Na sanza ya Yanuali 2008, na etúká ya Californie, na États-Unis, mpo na mbala ya liboso na mokili, bato ya siansi bazwaki na mposo ya bato baselile oyo ekɔmeli, mpo básala na yango bana oyo bakokokana na makambo nyonso na bankolo selile yango (clonage). Kutu, kaka na mayele ya ndenge wana, bato ya siansi basilá kosala clonage ya banyama 20 to koleka. Moko na yango oyo eyebani mingi ezali Dolly, mpate oyo basalaki clonage na yango na 1996; basalaki yango na biloko oyo eutaki na mabɛlɛ ya mpate moko oyo ekɔmeli.c

Toyebi naino te soki makambo yango ekosuka wapi. Kasi likambo tosengeli kosimba yango oyo: soki bato bazali kokoka kosalela biloko oyo ezali na bomoi mpo na kobimisa eloko mosusu oyo ekokani mpenza na yango, Mozalisi oyo azali na nguya nyonso akoki te kosala moto na eloko oyo euti na moto mosusu? Kutu, mbala na mbala, minganga oyo basalaka lipaso ya kobongisa binama ya nzoto oyo ebebi basalelaka mokuwa ya mopanzi, mpo mokuwa yango ezalaka na likoki ya kobota yango moko mpe kozonga malamu.

Biblia elobi nini mpo na Adama ná Eva?

Bato mosusu bakamwaka soki bayebisi bango ete Biblia elobeli Adama ná Eva na bisika mosusu mingi. Ndenge nini mikapo yango emonisi ete lisolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli ezali solo?

Tózwa ndakisa ya liste ya bankɔkɔ ya Bayuda, oyo ezali na mokanda ya 1 Ntango mokapo 1 tii 9, mpe na Evanzile ya Luka mokapo 3. Baliste yango elobeli na bolai mpenza milɔngɔ ya bankɔkɔ: moko elobeli milɔngɔ ya bankɔkɔ 48 mpe mosusu 75. Mokanda ya Luka elobeli bankɔkɔ ya Yesu Kristo, kasi mokanda ya Ntango elobeli bankɔkɔ ya bakonzi mpe ya banganga-nzambe ya Yisraele. Baliste yango mibale ezali na bankombo ya bato oyo bayebani mingi, na ndakisa Salomo, Davidi, Yakobo, Yisaka, Abrahama, Noa, mpe nsukansuka Adama. Bankombo nyonso oyo ezali na baliste yango mibale ezali ya bato ya solo, mpe Adama nde moto ya solo ya ebandeli na liste mokomoko.

Longola yango, mbala na mbala Biblia emonisaka ete Adama ná Eva bazalaki mpenza bato ya solo, kasi bato ya masapo te. Tózwa mwa bandakisa:

• “Na moto moko [Nzambe] asalaki bikólo nyonso ya bato.”​—MISALA 17:26.

• “Lisumu ekɔtaki na mokili mpo na moto moko mpe liwa mpo na lisumu, ndenge moko mpe . . . liwa eyangelaki banda na Adama tii na Moize.”​—BAROMA 5:12, 14.

• “Moto ya liboso Adama akómaki molimo ya bomoi.”​—1 BAKORINTI 15:45.

• “Adama asalemaki liboso, Eva na nsima.”​—1 TIMOTE 2:13.

• “Moto ya nsambo na molɔngɔ oyo ebandi na Adama, ye Enoka, asakolaki mpe mpo na [bato mabe].”​—YUDA 14.

Likambo ya ntina koleka, Yesu Kristo, motatoli ya solo koleka na Biblia, andimaki ete Adama ná Eva bazalaki bato ya solo. Ntango batyelaki ye ntembe na likambo ya koboma libala, Yesu ayanolaki boye: “Banda ebandeli ya bozalisi ‘[Nzambe] asalaki bango mobali ná mwasi. Yango wana mobali akotika tata na ye ná mama na ye, mpe bango mibale bakozala mosuni moko’ . . . Yango wana, oyo Nzambe akangisi esika moko moto akabola yango te.” (Marko 10:6-9) Yesu akokaki kosalela bato ya elilingi mpo na kotya mobeko oyo bato basengeli kolanda? Te! Yesu amonisaki ete makambo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli ezali solo.

Mpo na makambo nyonso oyo Makomami elobi polele na ntina na likambo yango, diksionɛrɛ moko (The New Bible Dictionary) elobi boye: “Boyokani ya Sika endimisi bosolo ya lisolo oyo elobelami na mikapo ya liboso ya mokanda ya Ebandeli.”

Soki bazalaki bato ya solo te, mateya mosusu ezali lokuta

Bandimi ya mangomba mingi bakanisaka ete kondima Adama ná Eva ezali na ntina te mpo moto azala mokristo ya malamu. Soki totaleli likambo yango likolólikoló, tokoki kondima likanisi yango. Kasi tólanda naino likanisi yango mpe tótala soki ekomema biso wapi.

Na ndakisa, tótalela liteya oyo bandimi ya mangomba mingi bamonaka ete ezali na ntina mingi: lisiko. Liteya yango elobi ete Yesu Kristo apesaki bomoi na ye ya moto ya kokoka lokola lisiko mpo na kolongola bato na masumu. (Matai 20:28; Yoane 3:16) Ndenge toyebi yango, lisiko ezali eloko oyo bapesi mpo na kosikola to kofuta eloko oyo ebungaki; motuya ya lisiko esengeli kokokana na motuya ya eloko oyo ebungaki. Yango wana Biblia elobi ete Yesu azali “lisiko oyo ekokani.” (1 Timote 2:6) Tokoki komituna boye: ekokani na nini? Biblia elobi boye: “Kaka ndenge bato nyonso bazali kokufa na kati ya Adama, bato nyonso mpe bakozongisama na bomoi na kati ya Kristo.” (1 Bakorinti 15:22) Bomoi ya kokoka oyo Yesu apesaki mpo na kosikola bato ya botosi ekokani na bomoi ya kokoka oyo Adama abungisaki mpo na lisumu ya liboso na Edene. (Baroma 5:12) Ezali polele ete soki Adama azalaki na bomoi te, mbeka ya lisiko oyo Kristo apesaki ezali na ntina moko te.

Koboya kondima to kokanisa ete lisolo ya Adama ná Eva oyo ezali na mokanda ya Ebandeli ezali na ntina te, ezali kokweisa mateya ya minene mingi ya Biblia!d Makanisi ya ndenge wana ekobota mituna ebele oyo ekozwa eyano te mpe kondima oyo ezangi moboko.​—Baebre 11:1.

Bomoi ezali mpenza na ntina?

Nsukansuka, tokómi na motuna oyo ya ntina mingi: Koboya kondima lisolo oyo ezali na mokanda ya Ebandeli ekosilisa mposa oyo bato bazalaka na yango ya kolinga koyeba mpo na nini tozali na bomoi? Richard Dawkins, moto moko oyo ayebani mingi mpo na likanisi ya evolisyo mpe oyo andimaka Nzambe te, alobaki ete molɔ́ngɔ́ ezali “na mozalisi te, esalemá mpo na mokano moko te, mabe ezalaka te, malamu mpe te, ezali kaka mokili ya nguma, mwana moninga mawa te.” Oyo nde mawa; ekeseni mpenza na ndenge bato bazalaka!

Nzokande, Biblia epesi biyano ya malamu na mituna ya ntina mingi oyo bato bamitunaka na bomoi: Toutá wapi? Ntina ya bomoi ezali nini? Mpo na nini mokili etondi na mabe mpe na mpasi? Mabe ekosila mokolo mosusu? Mpe bongo na bongo. Longola yango, kondima lisiko ya Kristo efungoli nzela mpo tózala na elikya ya bomoi ya seko na paradiso, bomoi ndenge moko na oyo Adama ná Eva bazalaki na yango na Edene epai Nzambe atyaki bango. (Nzembo 37:29; Emoniseli 21:3-5) Oyo nde elikya kitoko!e

Atako, lisolo ya Adama ná Eva eyokani te na likanisi ya evolisyo, eyokani mpenza na makambo oyo bato ya siansi bayebi. Longola yango, lisolo wana eyokani mpenza na mikanda mosusu nyonso ya Biblia, Liloba ya Nzambe oyo ekomamaki na lisalisi ya elimo santu, buku oyo esalisaka mpenza bato báyeba ntina ya bomoi.

Na yango, mpo na nini te koyekola Biblia malamu yo moko? Batatoli ya Yehova bakosepela mingi kosalisa yo.

[Maloba na nse ya lokasa]

[Likanisi ya paragrafe na lokasa 14]

Ezali polele ete soki Adama azalaki na bomoi te, mbeka ya lisiko oyo Kristo apesaki ezali na ntina moko te

[Bililingi na lokasa 12, 13]

Ndenge kaka fize esalemá na mayele mingi, nzoto ya moto mpe esalemá ndenge wana

[Elilingi na lokasa 15]

Yesu andimaki ete Adama ná Eva bazalaki na bomoi