Oyebaki yango?
Mpo na nini mokanda ya 1 Bakorinti elobeli mosuni ya nyama oyo epesamaki mbeka na bikeko?
▪ Ntoma Paulo akomaki boye: “Eloko nyonso oyo bazali kotɛka na zando oyo batɛkaka misuni ya nyama bókoba kolya yango, bótuna mituna te mpo na lisosoli na bino.” (1 Bakorinti 10:25) Misuni yango ezalaki kouta wapi?
Kopesa mbeka ya nyama ezalaki molulu ya ntina mingi oyo ezalaki kosalema na batempelo ya Bagrɛki mpe Baroma, kasi mosuni nyonso te oyo epesamaki lokola mbeka nde ezalaki kolyama na boumeli ya molulu yango. Misuni oyo ezalaki kotikala bazalaki kokende kotɛkisa yango na bazando ya kotɛka misuni. Buku moko (Idol Meat in Corinth) elobi boye: “Bato oyo bazalaki kotambwisa losambo . . . bazalaki mpe kobengama balambi to babomi-nyama. Na misuni oyo bazalaki kozwa ntango babomi nyama mpo na mbeka, bazalaki mpe kotɛkisa mosusu na zando.”
Na ndenge yango, misuni nyonso te oyo bazalaki kotɛka na zando nde ezalaki kotikala na ntango ya milulu ya losambo. Na biloko oyo batimolaki na zando ya misuni na Pompéi (na Latin macellum) bamonaki mpe mikuwa nyonso ya mpate. Ndenge Henry J. Cadbury, moto moko ya mayele amonisi yango, “nyama yango ekokaki kotɛkama ya bomoi to oyo babomi yango mbala moko na zando to na macellum to mpe babomi yango na tempelo lokola mbeka.”
Na makanisi ya Paulo, atako bakristo bazalaki kosangana te na losambo ya bapakano, misuni oyo bazalaki kopesa mbeka na tempelo ezalaki mpenza mbindo te.
Mpo na nini na mikolo ya Yesu Bayuda ná Basamaria bazalaki koyokana te?
▪ Yoane 4:9 elobi ete “Bayuda bayokanaka na Basamaria te.” Emonani ete bokabwani yango ebandaki banda kala, ntango Yeroboame akɔtisaki losambo ya bikeko na bokonzi ya mabota zomi ya nɔrdi ya Yisraele. (1 Bakonzi 12:26-30) Basamaria bazalaki bato ya Samaria, mboka-mokonzi ya bokonzi ya nɔrdi. Ntango mabota zomi ekweaki na mabɔkɔ ya bato ya Asiri na mobu 740 liboso ya ntango na biso, bato ya Asiri bamemaki bapaya oyo bazalaki bapakano mpo báfanda na Samaria. Lokola bapaya yango babalanaki na bato ya Samaria losambo ya Basamaria ebebaki.
Bikeke mingi na nsima, Basamaria batɛmɛlaki milende ya Bayuda oyo babimaki na boombo na Babilone mpo na kotonga tempelo ya Yehova mpe bifelo ya engumba Yerusaleme. (Ezera 4:1-23; Nehemia 4:1-8) Kowelana na makambo ya losambo ekómaki makasi ntango Basamaria batongaki tempelo na bango moko na Ngomba Gerizime, ekoki kozala na ekeke ya minei liboso ya ntango na biso.
Na mikolo ya Yesu, liloba “Mosamaria” ezalaki kosalelama mingimingi mpo na kolobela mondimi ya losambo oyo ezalaki na Samaria, kasi te mpo na mboka to mabele. Basamaria bakobaki kosambela na Ngomba Gerizime mpe Bayuda bazalaki kotyola bango mpe komemya bango te.—Yoane 4:20-22; 8:48.
[Elilingi na lokasa 12]
Saani ya mbɛki oyo ezali kolakisa ndenge bazali kopesa mbeka na ekeke ya 6 liboso ya ntango na biso
[Eutelo ya bafɔtɔ]
Musée du Louvre, Paris
[Elilingi na lokasa 12]
Yeroboame akɔtisaki losambo ya bikeko