Tobotamaka mpo na koyekola
“Ndɛkɛ epumbwaka, mbisi enyanyaka; moto akanisaka mpe ayekolaka.” —JOHN HOLT, MOKOMI MPE MOLAKISI.
MWANA ya mboloko ntango kaka abotami atɛlɛmaka mbala moko na mwa makolo na ye ya milai oyo ezali kolɛngalɛnga mpe alandaka mama na ye. Nzokande, mwana ya moto, mpo abanda kotambola, esɛngaka ata mbula mobimba. Atako bongo, Nzambe apesá bato bɔɔngɔ moko ya kokamwa oyo eleki mosika bɔɔngo ezala ya nyama nini. Yango emonanaka na mposa makasi oyo mwana azalaka na yango ya koluka ntango nyonso koyeba mpe koyekola makambo.
Mpo na kokokisa mposa makasi wana ya koyekola, bana oyo bazali kokola malamu mpe bazali nzoto kolɔngɔnɔ, basalaka ndenge basavá basalaka na laboratware. Pesá mwana moke eloko, mpe okomona ndenge akoyekola yango na lolenge nyonso, akomeka ata elɛngi na yango! Mpe koyekola yango ekosuka wana te. Ndenge moboti nyonso ayebi yango, mwana akogumba eloko yango, akobwaka yango na nse, akoningisa yango mpe akobuka yango—mbala mingi na esengo nyonso—kaka mpo na koluka koyeba soki eloko nyonso oyo azali komona zingazinga na ye ezali ndenge nini.
Mposa oyo bana bazalaka na yango ya koyeba makambo ekómaka lisusu makasi ntango babandi koloba—kutu, koloba yango moko ezalaka likambo ya kokamwa mpenza! Mbala moko, mwana akobanda kotunatuna mituna mpo na eloko nyonso oyo amoni. Mituna lokola—‘Mpo na nini boye?’ ‘Mpo na nini bongo?’—ekobanda kobima lokola mai na monɔkɔ na ye, likambo oyo epesaka baboti mingi nkanda. Holt alobi ete “bana bayekolaka makambo nokinoki mpe basalaka yango na esengo mpe na mposa makasi.”
Na nsima ya mwa bambula, na mikili mingi bana bakɔtaka kelasi, epai bakoyekola makambo mingi ya sika—esika bakokuta balakisi, babuku, bisika ya kofanda mpe ntango mosusu ebele ya bana mosusu. Likambo ya mawa, nsima ya kotánga kelasi mwa bambula, bilenge mingi balɛmbaka lolenge wana ya koyekola. Basusu kutu bakómaka komona kokenda kelasi lokola motungisi to lokola mosala ya makasi. Mbala mosusu ezali mpo basepelaka te na mateya mosusu to na balakisi mosusu. To mpe ekoki kozala ete koluka ntango nyonso kozwa bapwɛ mingi etungisaka bango.
Makanisi wana ya koboya koyekola ekoki kotikala tii ntango akokóma mokóló mpe ata ntango akokóma mobange, mpe yango ekoki kosala ete abanda koboya likambo nyonso oyo esɛngaka kokanisa mingi, koyekola, to kolukaluka na mikanda. Mibange bazalaka mpe na mokakatano mosusu oyo basengeli kobundisa—kokanisa ete bobange elongolaka moto likoki ya koyekola. Kasi ndenge tokomona yango, ezali ata na eloko moko te oyo endimisi likambo yango.
Olingi kokolisa lisusu makoki na yo mpe mposa na yo ya koyekola, ozala elenge to mokóló? Soki ozali moboti, olingi bana na yo báyekolaka malamu mpe básepelaka na koyekola ntango bazali kotánga kelasi mpe ata ntango bakosilisa kelasi? Soki ezali bongo, tosɛngi yo otángá lisolo oyo elandi.
[Elilingi na lokasa 3]
Bana balingaka koyekola
[Elilingi na lokasa 3]
Likambo ya mawa, bilenge mingi bamonaka kelasi lokola motungisi