Ziizɛ Ɣa De Ɣaazu Maa Wõi Zo

1-2. (a) Zɛɓɛi e kɛɛni Jehova yiɛ dui Ziizɛ leve zui ma? (b) Zɛɓɛi de vaazu yɛpɛzu e vile ba kɔlɔ zɛvɛi nii zu? (Hiiɓuluitiɛ 5:7-9)

E ZIƔI siɛgi ma Jehova Dui leveni la zui ma, kwena 2,000 levega sa. Zɛɓɛi e kɛɛni yiɛ na leve? E teveni zaɓu lamaa ma, gila ka ga, e nu ɓuse wũ-maa-wo faa yowũ ɓɔga saa ya. Na ɣa ɣɛɛna e daa-nɔwɔ-wogitiɛ ɓɔgapɛ kpea Seeta ɣɛɛ ga zaɓu tiɛ ɣɛ. (Jɔ̃ 3:16; 1 Jɔ̃ 3:8) Jehova ɣɛni kwɛ̃ni wɔnɔ ga nii Ziizɛ ɔ levesu tei e ɣɛni ga nu ɓuse zui nii ma, na ɔ kavele ɓɛtɛ ga e ɣɛ ga Zalaɣa Wulo Nu Walai nii ya numaa maa wõi zo. Ziizɛ tɔɔ-zeini ga e ɣɛ ga Zalaɣa Wulo Nu Walai tei e bataizei maa zɔlɔ woni 29 C.E.a

² Kɔlɔ zɛvɛi nii zu, da vaazu yɛpɛzu e vile velei va Ziizɛ vaa ʋai zui nii ma e kavele ɓɛtɛni la ga e ɣɛ ga Zalaɣa Wulo Nu Walai nii ya nu maa wõi zo. Ani da faa maa wolina e vile velei va maa wulozu lɛ Ziizɛ maʋaa va e vile na tii va, naa lɛ ɓaa de ya ga de lɔtɔ Jehova va ani ɓalaa de yii ɣa zuulizu e vile da ʋaa yowũitiɛ va ɔɔ e vile fai ta va dɛ lɛ kɛɛni ga pagɔ.—Hiiɓuluitiɛ 5:7-9 lodo.

GALA WÕILA LUI VAANI ZUI MA

3-4. Faa ɓigii taniga ta ga zɛɓɛ Ziizɛ levenisu tei e vaani zui ma?

³ De lamaa, nii ɣavele ʋai ta ɣɛɛ dɛ ga diɛ. Na ɣa ga, de wulo da numaitiɛ ɓɔga da ziɛ-puluitiɛ woba e vɛɛ pɛlɛi nii va wõi de ma de li ŋada ɓalaa. Ani nii ta ɣa ɣɛɛna ga diɛ, towa ɓaa ɓɔɔ de yee ma. Velei faa taniga maa ʋeliboni la Ziizɛ na ŋeteai zu, mazii ta lɛ dɛ ɣɛɛni ga nu nɛpɛ. Tei e ɣɛni Gala ta, maa viiyai ɓɔɔ e ɣɛni e leve Gala na keelaitiɛ ɓɔgapɛ ba. Wõila ɣɛni Jehova ya Ziizɛ ʋaa ma. Na ɣa ɣɛɛna kuuzu nɛɛ wɔ yiɛ tii ɣɛ ga Gala “yee-zasu vele.” (Ps. 16:11; Prov. 8:30) Na ɓalaa ɣɛɛvɛ, Felepaitiɛ 2:7 boga ga, “é ɓɔɔ ziɣini ga nui lɛ ga ŋɛni-ɣɛɛ ŋɛni ta nɛpɛ.” Na ɓaala-maitiɛ ɓɔgapɛ e ɣɛni zeea Gala ta, e feeni ga e va e ŋetea kɛ faa yowũ ɣɛɛ vea zaama zui ma.

⁴ E wulo na wulu, ɣi-gaa-ziɛ niitiɛ ma te ɣɛɛni tei te Ziizɛ ɣaani. Kaa veaitiɛ te ɣɛni ga mɔɔlɛ vea. Tɔwɔ de zooga de kwɛ̃ɛ zalaɣai nii zu te kuloni naa zu te kaani. (Lev. 12:8; Luki 2:24) Tei kuuzu ɓɔlɔ Masagi Yɛloo Ziizɛ ɣaa ʋai mɛnini e ɣɛni wõini e paa. Ziizɛ ɣaa veaitiɛ te velani te li Iije, te siɛ ta ziɣi na. Kɛɛ ʋaa ma Yɛloo mɛ lɛ paa. (Maf. 2:13, 15) Nii ɣɛni ga felibogi taniga te ɣɛɛni Ziizɛ na ŋeteai zu tei e vaani zui ma!

5. Faa taniga ta ga zɛɓɛ Ziizɛ pɛtɛni zui ma, tɔwɔ na kavele ɓɛtɛvɛ ɣɛ le ga e ɣɛ ga Zalaɣa Wulo Nu Walai? (Wɛlɛ ɓalaa footei va.)

⁵ Tei Ziizɛ ɣɛni zui zu, e wɛlɛni daa-nɔwɔ-wo tamaa va. Da zoo de boga Ziizɛ ɓalaa, wõila vea te zaani. Ɣeeta, te ta ɣɛni ga keea, Zoosɛ. Ziizɛ na Gala goo wotii zu, e wɛlɛni numaa va gee te ma, te ɣaazu-wuai, te mɛlɛ-ŋɛlɛgɛi, e vɛɛ duu kɛɛ vea va te leaitiɛ te zaani. Tɔwɔ, te ɣaazu maa wõi soni. (Maf. 9:2, 6; 15:30; 20:34; Maki 1:40, 41; Luki 7:13) Tɔ ga gaama, ga naa zu e ɣɛni keea ta ɔ wɛlɛ daa-nɔwɔ-wo ba zui ma, kɛ tei e ɣɛni zui nii ma ɔ zoo sa e kwɛ̃ɛ velei numaa tɔ ɣi-gaa-ziɛ la ani tɔ ɣɛni taɓa ziɣizu. (Isa. 53:4) Ziizɛ vaa ʋai zui nii ma e ɓɔni ba e kwɛ̃ɛ velei numaa ta ɣi-gaa-ziɛ la, zii zuulii e vɛɛ taɓai va ta siɣi. Ziizɛ ɓalaa ɔ taɓa ziɣi, zii zuuli, e ɓɔlɔ e ɣɛ velei nɔ de pɛ de la.

ZIIZƐ Ɔ NUMAA MAA WÕI ZO

6. Woitiɛ Aizeea boni, zɛɓɛi te dɛɛzu ga diɛ e vile Ziizɛ na gaazu maa wõiyai va? (Isaiah 42:3)

⁶ Ziizɛ na Gala goo wotii zu, numaitiɛ tɔ te zo ga yowũa ɔ te ɣaazu maa wõi zo. Tei e ɣɛni niitiɛ ɣɛɛzu, e kɛɛni nii Gala Kɔlɔi boni e ɣɛ. Hiiɓulu Ɣala Kɔlɔi zu, niitiɛ zee-la-ma ɓɔɔɓɔɔ ge te ya, te maʋaa wulovɛ ga tulugi nii sii-zii ŋɛni ɣaa ta ɓɛtɛsu ɔɔ gului nii tɔɔ ɓaanagɛi. (Ps. 92:12; Isa. 61:3; Jer. 31:12) Kɛ, mɔɔlɛ veaitiɛ e vɛɛ niitiɛ va numaa ta te zo ga yowũa, te maʋaa wulovɛ ga ziɛ ɓute wɔkɔgi nii su ɣa ɓili. Te maʋaa wuloai wɔnɔ ga wui nii ya ɣɛ ɣalazu so faa lɛ ɣɛɛ ba. Ŋani felegɔi niitiɛ tɛ lɛ ʋize woni nu nɛpɛ gaazu. (Isaiah 42:3 lodo; Maf. 12:20) Jehova ɣɛni ga zaɓu, Aizeea po-kɔ̃ɔ-mai nii zei e vile velei va Ziizɛ ɔ wõila ɓɔga gaazu maa wõi ɣaa lɛɛ la ga niitiɛ tɛ lɛ ɣɛni ʋize woni numaa ɣaazu.

7-8. Niitiɛ Aizeea boni, Ziizɛ kɛɛni ɣɛ le?

⁷ Gala Kɔlɔ wonɛ nui Mafiyu dɛɛni ga, Ziizɛ niitiɛ ɣɛɛni Aizeea boni. E ɣɛ: “Ɛ́ lɛ ziɛ ɓute kɔkɔgi nii ɣalea sú ɣa ɓili ɔ́ nɔ ɣɛ ga é wui nii liʋi yá ɣɛ ɣalazu so faa lɛ ɣɛɛ ba.” Faa maa wɔlɔ-wɔlɔgitiɛ Ziizɛ kɛɛni e ɓɔni niitiɛ va numaa te ɣɛni te zosu ga yowũa. Na ɣa ga niitiɛ te maʋaa wuloai e ɣɛni e ɣɛ ziɛ ɓute wɔkɔgi nii su ɣa ɓili ɔɔ niitiɛ ki-to nɛpɛ lɛ ɣɛni sa te ya te maʋaa wuloai ga wui nii ya ɣɛ ɣalazu so faa lɛ ba, na tawolo ɣa kɛɛna e za. Te ta ɣɛni ga zunui nii gee ɣɛni ma. E ɣisu ki-to nɛpɛ e ɣɛni zunui nii ya ga e valo na ɣa ɣɛɛna ta na numaitiɛ e vɛɛ na siɛ-puluitiɛ va te yɛ kii-ma wɔnɔ? (Luki 5:12, 13) E wulo na wulu, Ziizɛ wɛlɛni zunui ta va wɔnɔ gui ʋooleai, daa ɣatagɛi. Ɣi-gaa-ziɛ nɔ ga velei zunui nii ɔ ɣi-gaa-ziɛ la ani ɔ wɛlɛna numaa va tiɛ yɛpɛ, kɛ lɛ zooga ɔ faa nɛpɛ gaa ɣa. (Maki 7:32, 33) Ɛ lɛ nɔ wɛ̃ɛni na va.

⁸ Ziizɛ na siɛgi zu, Dusi vea lamaa te lai e ɣɛni la ga ani nu ɣa ɣɛna laa-nɔwɔ-wosu a kɛti faa yowũitiɛ e kɛɛ ɔɔ faa yowũitiɛ kaa veaitiɛ te kɛɛ sɔmɔ-sɔgi ɣa na e ziiti zu ma. (Jɔ̃ 9:2) Ki-gaa-ziɛ yowũi nii kɛɛni, taitiɛ te ɣɛni laa-nɔwɔ-wosu numaa tɛ lɛ ɓega te zo ga pagɔ. Ziizɛ numai niitiɛ valoni, na ɣa ɣɛɛna e ɓɔ te va ga ki-to ɣɛ te ya e ɣɛ velei nɔ Aizeea boni la. Zɛɓɛi nii dɛɛzu ga diɛ e vile Ziizɛ va?

9. Hiiɓuluitiɛ 4:15, 16 dɛɛvɛ ɣɛ le ga da Zalaɣa Wulo Nu Walai ɣa de ɣaazu maa wõi zo?

⁹ Hiiɓuluitiɛ 4:15, 16. De laavɛ la ga Ziizɛ ɣa de ɣaazu maa wõi zo siɛ nɛpɛ ma. Na zu-wulo-zu ɣa ga zɛɓɛ? Nui ya numaa ɣaazu maa wõi zo, ya wɛlɛna numaa va tiɛ laa-nɔwɔ-wo towa zii zuuli. Geliiki woi nii te su wuloa ga “gaazu maa wõi ɣaa” su wulozu ɣa ga e kwɛ̃ɛ velei nui ta ɣi-gaa-ziɛzu la (Wɛlɛ ɓalaa Hiiɓuluitiɛ 10:34 va. Na ɣa Pɔɔ Geliiki woi nii woni na wɔnɔ.) Faa maa wɔlɔ-wɔlɔgitiɛ Ziizɛ kɛɛni te dɛɛvɛ ga velei ɓɔɔ Ziizɛ ɔ ɣi-gaa-ziɛ la ani ɔ wɛlɛna numaa va tiɛ laa-nɔwɔ-wo. Ɛ lɛ nɔ numaa valoni ga tei maa nɛɛ ɔ kɛ. Kpɛdɛɛ e ɣɛni te ʋaa ma na ɣa ɣɛɛna e ɣɛni wõini e ɓɔ te va. Ma wo-kɔ̃ɔ-mai ta ɣa ga, tei Ziizɛ ɣɛni vaazu zunui nii valozu gee ɣɛni ma ɔ zoo e lo woo-zala ga e faa maa wɔlɔ-wɔlɔgi na ɣɛ. Kɛ e ʋowũni zunui va. Ya pɛtɛga Ziizɛ ɣa e ɣɛni ga nu maa wũ ga e ʋowũ zunui nii va kwena tamaa wuuzu! Naa zu Ziizɛ ɣɛni vaazu zunui nii valozu la gui ʋooleai e ɣɛni, e kuloni kpɔgi zaama e liila te nu felegɔ ŋada laa. Tei Favilesitiɛ te zilini ga ŋaza nui nii e wulu ɣaa ʋeeni na faa yowũitiɛ va e Ziizɛ wɔwɔi maa yɛɓɛ ga gaazu-maa-yiɛi e maa ɓale ga na wũ deɣai, Ziizɛ loni kpãa faa ma. (Maf. 8:3; Maki 7:33; Luki 7:44) Ziizɛ lɛ wɔlɔ-wɔlɔ wulu ɣaa ʋeeni niitiɛ va te ɣɛni zeeɓɛzu ɔɔ te faa yowũ ɣɛɛ. Kɛ tɔ mu, e yee zeini te wu yiɛ dɛ ga wõila ɣa zeea te ʋaa ma. De laavɛ la ga vele ɣana nɔ ya de ɣaazu maa wõi zo la.

VILE DA ZALAƔA WULO NU WALAI NA PO-KƆ̃Ɔ-MAI ZU

10. Zɛɓɛi zaa ya ɓɔ de va de Gala goo wo niitiɛ ma te wui ʋooleai e vɛɛ niitiɛ va tɛ lɛ wɛlɛɛ? (Wɛlɛ ɓalaa footeitiɛ va.)

¹⁰ Tei de ga Kolai Maa Vea, da ɣaa-ɓaa ga de vile Ziizɛ na po-kɔ̃ɔ-mai zu ga diɛ wõila lɛ ga numaa, diɛ te zo ga pagɔ na ɣa ɣɛɛna diɛ te ɣaazu maa wõi zo. (1 Pite 2:21; 3:8) Velei ɓalaa zaa dɛ lɛ zooga la dɔ niitiɛ valo te wui ʋooleai ɔɔ te ɣaazu-wuai da zoo dɛ de ɓɔ te va te lɔtɔ Jehova va. Ma wo-kɔ̃ɔ-mai ta ɣa ga, kɔlɔ lamaa ɣa sa de ya mumu goi zu tevegɛi ɓalaa zii woo 100 ba. Na ɣa ɣɛɛna, ga ge ɓɔ niitiɛ va te ɣaazu-wuai, ge kɔlɔ taniga ɓɛtɛɛ tevegɛi ɓalaa zii woo 60 va. Na ɣa ɣɛɛna, goo ziɣiitiɛ ta yɛpɛ e vile niitiɛ va te ɣɛɛzu ʋiliogitiɛ zu ta ge ya zii woo lamaa zu tevegɛi ɓalaa zii woo 100 ba. Sɔɔlai niitiɛ ta ɓɔ gaazu-wu ɓɔga gui ʋoole vea va ga te lɔtɔ Jehova ɓɔga dui va.

11. Jehova na ɓulugi ɣa numaa ɣaazu maa wõi zosu ɣɛ le e ɣɛ velei Ziizɛ kɛɛni la? (Te Ɣɛɛ Ʋaitiɛ 2:5-7, 33) (Wɛlɛ ɓalaa footeitiɛ va.)

¹¹ Jehova na ɓulugi ɣa ɓɔɔ ɣaa ɓaazu ga e ɓɔ nu ɓɔgapɛ ba. Kwɛ̃ɛga, siɛgi ma Ziizɛ wuziɣini saa ya, Gala na gaa-ɓai numaa yii laaʋeni. Taitiɛ ɓɔgapɛ te ɣɛni teve maazu wui na ma te keela woo vagɔi mɛnini te ɓɔɔ laa woi zu. (Te Ɣɛɛ Ʋaitiɛ 2:5-7, 33 lodo.) Ziizɛ ɣa pele wulozu ga Gala Goo Wotii Maazu Vɛtɛ Veaitiɛ. Na kɛɛ te zooga te kɔlɔ lamaa ɓɛtɛ zii woo lamaa zu tevegɛi ɓalaa 1,000 ba, velei ɓalaa taitiɛ ta zii woi nii taniga wo tɛ lɛ lamani la. Ma wo-kɔ̃ɔ-mai ta ɣa ga, zii woi taniga te Wuita Zu, taitiɛ ta bo tɛ lɛ ɓɔɔ lamani. Kɛ na ɓalaa ɣɛɛvɛ, ge kɔlɔ lamaa ɓɛtɛɛ zii woi niitiɛ zu tevegɛ ɓalaa zii woo 160 va, kɛɛ ʋaa ma nu lamaa te zoo te keela woo vagɔi maa zɔlɔwo zii woi niitiɛ zu. Da wɔlɔitiɛ ta ɓalaa zii woo lamaa zu Loomɛitiɛ ta bo tevegɛi ɓalaa zii woo 20 va. Nu lamaa te zoogɛi zii woi niitiɛ wosu, te yee zei ya gaamai wu.

12. Pelei taniga ta ga zɛɓɛ wɔnɔ Jehova na ɓulugi ɓɔsu la numaa va?

¹² E wulo velei wulu Jehova na ɓulugi ɣa ɣaa-ɓaa la ga numaa te keela woo vagɔi mɛni, ta ɣaa-ɓaa wɔnɔ ga te ɓɔ niitiɛ va faa ɓaa ka la te ma. De ɣaa yɔwɔ̃ lamaa ta ɓɔɔ ʋe ga te ɓɔ te ɣaa yɔwɔ̃i niitiɛ va faa ɓaa ka la te ma. Ɓulugi ɣa ŋada vagɔ ɣaa-ziɛ wɔnɔ ga numaa ta ɣaalɛ-ba na kɛɛ ʋaa ma te faa lamaa maa woli e vile wõilai va e Gala zeea te ʋaa ma.

DA ZALAƔA WULO NU WALAI ƔA ƁƆ DE VA

13. Pelei taniga ta ga zɛɓɛ Ziizɛ ɣa ɓɔ la de va?

¹³ Tei Ziizɛ ga baala maazu vɛtɛ nu vagɔ, towa ɣaa-ɓaa ga de niitiɛ ɓɔgapɛ maa zɔlɔwo ya ɓɔ de va de lɔtɔ Jehova va. (Jɔ̃ 10:14; Ɛfɛ. 4:7) Tanisu, faitiɛ ta la de ma da ŋeteai zu, ta kɛ de maʋaa wulo e ɣɛ ziɛ ɓutegi nii kpiligɛi ɔɔ de maʋaa wulo e wui nii e ɣalazu kɛ labo ʋaa lɛ ba. Ɣeeta, de yii ɣaa zuulizu ga tei de zeeɓɛzu, ɔɔ e vile fai ta va dɛ lɛ kɛɛni ga pagɔ ɔɔ faa ɣɛɛvɛ de yɔɔzu da de ɣaa yɔwɔ̃i ta. Tanisu, na ɣa ɓaa ga de ɣaazu ɓado ki-togi va e de ya ŋɛnaa ŋeteai ʋaa ma, na ɣa ɣɛɛna de ɓe ɣi-gaa-ziɛzu taɓai ɓɔga zii zuuliitiɛ ma te laazu de ma. Kwɛ̃ɛga, Ziizɛ niitiɛ ɓɔgapɛ kwɛ̃ni e levesu su, na ɣa ɣɛɛna e kwɛ̃ni velei e ɣi-gaa-ziɛzu la. Ziizɛ na gaazu maa wõiyai ɣa e kɛɛ e wõini e ɓɔ e va. Ma wo-kɔ̃ɔ-mai ta ɣa ga, saala zu ɣa ya Gala na gaa-ɓai maa zɔlɔwo la ani e ʋii ɣa ɓɛɛna. (Jɔ̃ 16:7; Taitɔ 3:6) E wulo na wulu, Ziizɛ ɣa ɓɔ e va, e e yii wuziɣi, e ɣaa yɔwɔ̃itiɛ zaa-la zu.—Ɛfɛ. 4:8.

14. Zɛɓɛi ya ɓɔ de va ani de yii ɣa ɣɛna zuulizu?

¹⁴ Ani e yii ɣa ɣɛna zuulizu, ɣi-gaa-ziɛ Ziizɛ ma nii e ga Zalaɣa Wulo Nu Walai. Kwɛ̃ɛga Jehova lɛ nɔ Ziizɛ leveni zui nii ma, ga wũ-maa-wo ŋɛni de ʋaa ma, kɛ ga e daa-nɔwɔ-wo niitiɛ wɛ̃ɛ da levesu. Ani de yii ɣa ɣɛna zuulizu ga tei de zeeɓɛzu, ɔɔ de ʋii yiɛ ɓɛɛ Ziizɛ ɣavele ɓɛtɛvɛ ga e ɓɔ de va maziɛ vagɔi ma.—Hii. 4:15, 16.

15. Po-kɔ̃ɔ-ma ʋe e dɛɛzu ga velei nu ɣa kpɔba maa zɔlɔwo la ga e va wulu Jehova wɔ.

¹⁵ Ziizɛ ɣa pele wulo wɔnɔ ga niitiɛ ta ɣaa-ɓaa ga te ɓɔ niitiɛ va te wulu ɣaa ʋega Jehova va. (Maf. 18:12, 13) De wɛlɛ de ɣaa yɔwɔ̃i Stefano na po-kɔ̃ɔ-mai va.b Tei te kuloni kuuwui va e kɛ ga kwena 12, e deʋeni sa ga e li gaalɛ-bai ta zu. E ɣɛni tea. “Na ɓai ɓɔɔ e ɣɛni zee ma, kɛ ge ɣɛni wõini ge ɣɛ Jehova na numai niitiɛ zaama wɔnɔ wõila te ya ɣiini faa ma. Kuuwu wũ-tuo veaitiɛ te vaani pɔ, te kɛɛni ɓɔɔ zii la. Siɛgi ta zu, ge ɣɛni ɣi-gaa-ziɛzu ga gɛ lɛ sa ʋize woni na ma ge ɣɛni sa wõini ge laa wulosu. Kɛ de ɣaa yɔwɔ̃itiɛ te ki-toni na zu ga Jehova ɓɔga Ziizɛ te wõini giɛ ɣaa-ɓaa. Tei te boni ga, ga sa ga Jehova Na Seelaitiɛ te ta wɔnɔ, kaa yɔwɔ̃itiɛ te yee zeini bu e vɛɛ na numaitiɛ va. Tei sa na tawolo kɛɛni, ŋazai yee zeini Gala Kɔlɔ maa woliai wu, tɔwɔ zaa ga Jehova ʋilezu kii-ma kaalai zu. De kwɛ̃ni ɓɔɔ ga da Zalaɣa Wulo Nu Walai wuuzu ɣa nɛɛ ani towa wɛlɛna niitiɛ va te te wuloni kuuwui va tiɛ kpɔba maa zɔlɔwo te va wulu ga te Jehova ʋile!

16. Zɛɓɛi e kɛɛ e wuuzu nɛɛ Zalaɣa Wulo Nu Walai nii ʋaa ma ya nu maa wõi zo?

¹⁶ Siɛgi ma Ziizɛ ɣɛni zui nii ma, e ɓɔni nu lamaa va maziɛ vagɔi ma. Zaa ɓalaa, da zoo de laala ga towa ɓɔ de va maziɛ vagɔi ma. Na luoi zu, tɔ vaazu ɓɔsu goo-mɛni kulo vea va, e te wũ-maa-wo. De wuuzu nɛɛvɛ da Ɣalagi Jehova ʋaa ma nii na wõilai ɓɔga na gaazu maa wõiyai kɛɛ e yee ɓado dui va ga e ɣɛ ga Zalaɣa Wulo Nui nii ya de ɣaazu maa wõi zo!