Lutalililo lwaMuchano
“Nge mutu nasemuka, kaha nahase kufwa kala lwola; kaha kutwala muze chuma kana kuvanga chikasoloke.”—ARNOLD TOYNBEE, BRITISH HISTORIAN.
1. Muchano muka vanetavilanga vatu, kaha weji kuneha vihula muka?
IYA nahase kuhamika muchano kanou wakushikulu ou uli helu? Kumyaka yosena vatu vanetavilanga muchano wakuvuluka kufwa. Kaha nawa ocho kulyonyinga kana nge wetu twazanga nafu vayaya! Mutu nge natoko, chasoloka nge chapwa chachikalu kumuhilwisa cheka. Kutala tunahase kukaliwana cheka navatu twazanga vaze vafwa lyehi tahi? Lutalililo muka Mbimbiliya yashika hali vaze vafwa? Tuchitalenu hamujimbu unakavangizaho.
‘Sepa Lyetu Nafu’
2-5. (a) Vyuma muka Yesu alingile omu sepa lyenyi Lazalu afwile vyasolwele nge asakile kumusangula kaha nawa apwile nauhashi wakulinga ngocho? (b) Numba kusanguka chakukomwesa vachilingilile vasangule Lazalu, jino chakafwile nawa mujila yeka yika?
2 Mwapwile mumwaka wa 32 C.E. Mwimbo lyalindende lyaMbetane lyapwile jikilomita 3 kuweluka waYelusalema, mukiko mwatungile Lazalu navandumbwenyi vamapwevo vaMalita naMaliya. Valikachile chikuma naYesu. Likumbi limwe, Lazalu avijile musongo wakufwa nakuyoya. Vandumbwenyi vamapwevo valizakaminyine nakutuma washiwashi mazu kuli Yesu uze apwile hasali yaKalwiji Yotau. Yesu azangilenga chikuma Lazalu navandumbwenyi, kaha hahaze vene akatukile nakuya kuMbetane. Omu vapwile nakuya mujila, Yesu alwezele tumbaji twenyi ngwenyi: “Sepa lyetu Lazalu nasavala lyehi tulo, oloze nanguya mangana ngukamutonese kutulo twenyi.” Hakuwana nge mazu kana kawalumbunukilile tumbajiko, Yesu alumbunwine kanawa ngwenyi: “Lazalu nafu.”—Yowano 11:1-15.
3 Hakwivwa ngwavo Yesu ali nakwiza kuMbetane, Malita ayile nakumusesa. Hakumwivwila keke, Yesu amufwelelesele ngwenyi: “Ndumbwove mwasanguka cheka.” Malita akumbulwile ngwenyi: “Ngunatachikiza ngwami, mwakasanguka hakusanguka chahalikumbi lyakukuminyina.” Yesu amulwezele jino ngwenyi: “Ami yami Kusanguka, yami Kuyoya. Ou mwangwitavilAmi, chipwe nafu, mwakayoya.”—Yowano 11:20-25.
4 Yesu ayile jino kuchimbumbe nakuvalweza vapandumuneko lilolwa kuchikolo. Omu alingile hanakumisa kulomba nalizu lyakutambakana, ambile ngwenyi: “Ove Lazalu, lovokamo!” Vatu vosena vashishikile meso hachimbumbe, kaha Lazalu alovokelemo chikupu. Yesu asangwile Lazalu—lunga uze afwile hamakumbi awana!—Yowano 11:38-44.
5 Malita afwelelele lyehi nge nakukapwa kusanguka. (Yowano 5:28, 29; 11:23, 24) Kusangula chaLazalu mwakukomwesa chakolesele lufwelelo lwenyi nakukafwa veka nawa vafwelele. (Yowano 11:45) Oloze jino lizu lyakuvuluka “kusanguka” lyalumbununa chuma muka?
“Mwakasanguka”
6. Lizu “kusanguka” lyalumbununa ika?
6 Lizu “kusanguka” valyalumuna kufuma kulizu lyachiHelase a·naʹsta·sis, lize lyalumbununa “kwimana cheka.” VaHepeleu vaka-kwalumuna chiHelase veji kusonekanga a·naʹsta·sis hamwe namazu achiHepeleu, techi·yathʹ ham·me·thimʹ, kulumbununa “kuhinduka chavafu.”a Shikaho, kusanguka chapwa hikuhindula mutu kufuma kukufwa—nakuhilwisa cheka kuyoya chize apwile nacho mutu.
7. Mwomwo ika kusangula vatu kacheshi kukakaluhwila Yehova Kalunga naYesu Kulishituko?
7 Hakuwana nge Yehova Kalunga akwechi mangana akukangana kaha nawa muka-kwanuka chikuma, kumana chachashi kuli ikiye kusangula mutu. Kuli ikiye kwanuka kuyoya chavatu vakufwa—muvapwilenga, muvayoyele navyuma vyosena vyakuvalingisa vavejivileho—kachamukaluhwilako. (Yopa 12:13; esekesako Isaya 40:26.) Yehova ikiye nawa Kasulu kakuyoya. Ngocho, nahase kusangula mutu youmwe, hakumuhana vilinga vyovimwe mumujimba wauhya. Kaha nawa, ngana muchinasolola chihande chaLazalu, Yesu Kulishitu afwila akasangule vatu, kaha nawa akwechi uhashi wakulinga ngocho.—Esekesako Luka 7:11-17; 8:40-56.
8, 9. (a) Mwomwo ika kusanguka nakunangula chamwono wakuzeneka kufwa vyahona kutambukila hamwe? (b) Umbanda wakufwa uka?
8 Chipwe ngocho, kunangula chamuMazu-vasoneka chakusanguka, kachalita nakunangula chamwono wakuzeneka kufwako. Kachi nge mwono weji kuyovokanga hakufwa, kachi naumwe wauchi mwasaka vakamusangule. Malita kalumbunwine vyamwono wakuzeneka kufwa uze wapwile nakuyoyela kweka nge mutu nafuko. Kafwelelele nge Lazalu nayi lyehi kulifuchi limwe lyakushipilitu nakutwalaho kuyoya kuzeko. Oloze afwelelele mukujina chaKalunga chakufumisaho ukalu weji kufumanga hakufwa. Ambile ngwenyi: “Ngunatachikiza ngwami, mwakasanguka hakusanguka chahalikumbi lyakukuminyina.” (Yowano 11:23, 24) Kaha nawa, Lazalu ivene kambulwile nge amwene vyuma vimwe omu afwileko. Kapwile navyuma vyakwambululako.
9 Mbimbiliya yalumbununa hatoma nge, mwono weji kufwanga kaha umbanda wakufwa shina kusanguka. Oloze vatu jimbiliyoni vafwa kufuma kumakumbi aAlama, mutu wakulivanga kupwa hamavu. Ngocho, veya navakasangula, kaha navakavasangwila kulihi?
“Vosena Vaze Vali muVimbumbe”
10. Yesu ashikile ika hali vaze vali muvimbumbe veji kwanukanga?
10 Yesu Kulishitu ambile ngwenyi: ‘Kuli nakwiza lwola halukiko vosena vaze vali muvimbumbe [vimbumbe veji kwanukanga, NW] navakevwa lizu lyenyi [Yesu], navakalovokamo.’ (Yowano 5:28, 29) Enga, Yesu Kulishitu ashikile ngwenyi vosena vaze Yehova eji kwanukanga navakavasangula. Vatu jimbiliyoni vayoyele nakufwa. Jino veya hali ava eji kwanukanga Kalunga, vali nakuvandamina kusanguka?
11. Veya navakasanguka?
11 Vaze vayoyele mwakulonga mwavangamba jaYehova navakavasangula. Oloze vatu veka jimiliyoni vafwa chakuzeneka kusolola nge vetavile mujishimbi jaKalunga jakwoloka nyi nduma. Ava vazenekele kwijiva vyuma Yehova asaka chipwe kuhona kupwa nalwola lwakutamo lwakwalumuka nakulinga vyasakiwa. Kalunga eji kuvanukanga vatu kana, kaha mwakavasangula, mwomwo Mbimbiliya yashika ngwayo: “Nakukapwa kusanguka chavafu, nachavaka-kwoloka nachavaka-kuhenga.”—Vilinga 24:15.
12. (a) Chakumumwenesa muka vamumwenesele Yowano hakusanguka? (b) Vyuma vika ‘vambilile muchijiva chakakahya,’ kaha nawa mazu kana alumbununa ika?
12 Kaposetolo Yowano vamumwenesele chakumwenesa chamwaza chasolwele vatu vaze vasangwile, vanemana kulutwe lwalitanda lyawangana waKalunga. Hakuchilumbununa asonekele ngwenyi: “Kalungalwiji avechele vafu vaze vapwilemo, nakufwa naHetese nawa vyavechele vafu vaze vapwile muvikiko, kaha vavasopesele mutu himutu nge kutesa navilinga vyenyi. Kaha kufwa naHetese vavimbilile muze muchijiva chakakahya. Echi chikiko kufwa chamuchivali, chize chijiva chakakahya vene.” (Kusoloka 20:12-14) Achishinganyekenu muchalumbunukliechi chuma kana! Vafu vosena vaze eji kwanukanga Kalunga navakavafumisa muHetese, chipwe Shiyole, fuka yavatu vosena. (Samu 16:10; Vilinga 2:31) Kaha “kufwa naHetese” navakavimbila muma vavuluka ngwavo “muchijiva chakakahya,” chemanyinako kunonga. Fuka yavatu vosena kayeshi kukapwako chekako.
Kusangukila Kulihi?
13. Mwomwo ika Kalunga alongesele mangana veka vakavasangwile mwilu, kaha mujimba muka mwakavahana Yehova?
13 Vatu vavandende kaha vakivo navakasangukila kukuyoya chamwilu. Ava navakayula hamwe naKulishitu mwavamyangana natupilishitu kaha navakazana mukufumisaho ukalu wosena uze weza mwomwo yakufwa chize twaswana kufuma kumutu watete Alama. (Wavaka-Loma 5:12; Kusoloka 5:9, 10) Mbimbiliya ngwayo, vatu kana vaheta kaha ku 144,000 kaha vavasakula kufuma muli vaka-kumukavangiza Kulishitu, kuputuka navaposetolo vakushishika. (Luka 22:28-30; Yowano 14:2, 3; Kusoloka 7:4; 14:1, 3) Yehova mwakahana ava navakasangula mijimba yakushipilitu mangana vakatwame mwilu.—Wavaka-Kolinde 1, 15:35, 38, 42-45; WaPetulu 1, 3:18.
14, 15. (a) Masetaseta avatu vaze vafwa navakavasangwila kukuyoya chamuyachi uka? (b) Kutokwa chika navakamona vatu vakwononoka?
14 Chipwe ngocho, masetaseta avaze vafwa navakavasangula nakutwama hano hamavu. (Samu 37:29; Mateu 6:10) Jino hamavu amuyachi uka? Makumbi ano hamavu hanasulu navikokojola, kumwanga manyinga, nakwenyeka mwamupi vyuma atanga Kalunga. Shikaho, kachi nge vafu navakasangukila hamavu amuyachi ou, kaha chikupu kuwahilila chavo nachikapwa chakatando kakandende. Oloze Samatanga ashika nge kalinwaha afumiseho vatu vamukaye kano vali nakuyula kuli Satana. (Vishimo 2:21, 22; Ndanyele 2:44) Lifuchi lyalihya lyavatu vakwoloka—“mavu amahya”—nalikapwako chikupu. (WaPetulu 2, 3:13) Halwola luze “ava navakatwamako kaveshi kukambako ngwavo, Tuli nakukola.” (Isaya 33:24) Chipwe vihuli vyakufwa navakavifumisaho, mwomwo Kalunga “mwa[ka]hunda masoji osena kumeso avo. Kufwa kacheshi kukapwako chekako, kaha nawa kakweshi kukapwa cheka kulishonako, chipwe miteto, chipwe kukola, mwomwo vyuma vyakulivanga vinafumuko lyehi, shikaho.”—Kusoloka 21:4.
15 Mulifuchi ashika Kalunga, vavavwovu “navakevwanga chipepa chakuunda chachivulu.” (Samu 37:11) Fulumende yaKulishitu Yesu namasepa jenyi va 144,000 navakalingisa vatu vakwononoka vakahete chikoki chikoki kukukupuka mwosena chize visemi jetu vakulivanga vaAlama naEve vajimbalishile. Vaze navakasanguka navakapwa hakachi kavatu vaze navakatwama hamavu.—Luka 23:42, 43.
16-18. Kuwahilila muka kusanguka nachikaneha kujitanga?
16 Mbimbiliya yatulwezako mumwe mwamundende munajikawahililanga jitanga hakusanguka chavafu. Achishinganyekenu hakuwahilila apwile nacho uze tuliwe wakuNane omu Yesu emikile chendo chavaka-kulila nakumusangwila mwanenyi! (Luka 7:11-17) Kufuma haze, omu Yesu asangwile kanyike wapwevo wamyaka 12 kwakamwihi naKalungalwiji Ngalileya, visemi jenyi “vafwile chishima chachinene.”—Mako 5:21-24, 35-42; talenu nawa Vamyangana 1, 17:17-24; Vamyangana 2, 4:32-37.
17 Kuvatu jimiliyoni vaze vanasavala mukufwa, kusanguka nachikavalingisa vakayoye mukuunda mulifuchi lyalihya. Achishinganyekenu lutalililo lwakuwahilila lunasokoloka kuli Tommy nauze lunga muka-kusekasana, vaze vali muchihanda chakuputukilako chayino mbuloshuwa! Omu Tommy mwakasanguka nakutwama muPalachise yahamavu, mwakapwa Tommy vene uze chikupu ejivile naye—oloze wakuzeneka misongo. Naye mwakamukwata, kumusangachila mumavoko enyi nakumuzanga. Mujila yoyimwe, kuhambakana kulalukila muvyakusemwojoka-semwojoka, muka-kusekasana wakuIndia ali nalutalililo lwakukomwesa lwakukatona mulifuchi lyaKalunga lyalihya nakumona vana venyi.
18 Kwijiva muchano hamwono, havyuma vyeji kusolokanga nge tunafu nalutalililo lwakusanguka, chinahase nawa kukafwa chikuma vaze vali nakuyoya oholyapwa. Tutalenu mujila chinapwila ngocho.
[Kwinyikila chamwishi]
a Chipwe tuhu lizu “kusanguka” kalyatwama muVisoneka vyachiHepeleuko, oloze lutalililo lwakusanguka valulumbununa kanawa hali Yopa 14:13, Ndanyele 12:13 naHozeya 13:14.
[Muvwimbimbi halifwo 26]
Kusanguka nachikaneha kuwahilila chakwilila