Januar

Yesu “noneno dhakono” ka ywak, kae to “ne okeche.” (Luka 7:13) Yesu ne ok oneno anena ne miyono lit kae to oweyo gi kanyo, to notimo gima ne nyiso ni nokeche. Onge kiawa ni nowuoyo gi miyono e yo mang’won konyise niya: “We ywak.” Kae to nokawo okang’ mar chiero wuoyino mi “ne ochiwe ne min mare.” (Luka 7:14, 15) Ang’o ma wapuonjore kuom hono ma Yesu notimo mar chiero wuod chi liel? Wapuonjore kaka wanyalo nyiso ni wakecho joma okuyo. Mana kaka Yesu, wanyalo kecho joma okuyo kuom bedo akicha e fwenyo joma nigi chandruok. Wanyalo kawo okang’ mokwongo mar kechogi kuom wacho kata timo gimoro mondo wakonygi kendo wahogi. (Nge. 17:17; 2 Kor. 1:3, 4; 1 Pet. 3:8) Ka watimo kata mana gimoro matin, mano nyalo jiwogi ahinya. w23.04 5-6 ¶13-15

Kata obedo ni Yesu nong’eyo ni Lazaro osiepne nosetho, pod nobedo loka Jordan kuom odiechienge moko ariyo, kae to e ka nochako wuoth mar dhi Bethania. Omiyo, ka Yesu nochopo Bethania, noyudo ka Lazaro osetho kuom odiechienge ang’wen. Yesu ne dwaro timo gimoro ma ne dhi kelo ber ne osiepene kendo kelo duong’ ne Nyasaye. (Joh. 11:6, 11, 17) Nitie puonj moro ma siganani puonjowa e wi osiepe. Par ane wachni: Ka ne Maria gi Maritha ooro ote ne Yesu ni Lazaro tuo, ne ok gikwaye mondo odhi Bethania, to ne ginyise mana ni osiepne ma nohero ahinya tuo. (Joh. 11:3) Ka ne Lazaro otho, Yesu ne nyalo kata chiere ma ok ochuno ni odhi Bethania. Kata kamano, nodhi Bethania mondo obed gi osiepene ma ne gin Maria gi Maritha. Be in-ga gi osiepni moro ma nyalo konyi kata ka ok ikwaye kony? Mano nyiso ni inyalo gene e ‘odiechieng chandruok.’ (Nge. 17:17) Mana kaka Yesu, wan bende dwaher bedo osiepe ma kamago! w23.04 10 ¶10-11

Sama wakalo e tem, wanyalo paro ni piny manyien ok bi chopo. Be mano nyiso ni yiewa odok chien? Ooyo. Par ane ranyisini: Sama koyo ng’ich ahinya, wanyalo paro ni piny biro siko kamano. Kata kamano, kor lwasi lokorega ma piny chak bedo maliet. E yo ma kamano bende, sama chunywa onyosore ahinya, wanyalo paro ni piny manyien ok bi chopo. Kata kamano, ka yiewa otegno, wabedo gadier ni Nyasaye biro chopo singoge. (Zab. 94:3, 14, 15; Hib. 6:17-19) Mano biro konyowa dhi nyime keto lamo mar Jehova obed mokwongo e ngimawa. Yie motegno dwarore ahinya bende sama watimo tijwa mar lendo. Thoth joma walandonegiga “wach maber” e wi piny manyien mabiro, paroga ni mano ok en gima nyalo timore. (Mat. 24:14; Eze. 33:32) Onego wabed motang’ mondo kik wabed gi paro ma chalo kamano. Mondo mano kik timrenwa, nyaka wamed tego yiewa. w23.04 27 ¶6-7; 28 ¶14

Be isegapenjori ka be Jehova dwokoga lamo magi? Ka en kamano, ok in kendi e ma penjono osechandi. Owete gi nyimine mang’eny bende osegapenjore penjono, to moloyo sama gikalo e tem moro matek. Sama waromo gi chandruok moro, nyalo bedonwa matek neno kaka Jehova dwoko lamowa. Ang’o momiyo wanyalo bedo gadier ni Jehova dwokoga lamo mag jotichne? Muma nyisowa ni Jehova oherowa kendo ogenowa ahinya. (Hag. 2:7; 1 Joh. 4:10) Mano e momiyo ojiwowa ni wakwaye e lamo mondo okonywa. (1 Pet. 5:6, 7) Odwaro konyowa mondo wasik machiegni kode, kendo mondo wanyagre maber gi pek ma waromogo. Wasomoga e Muma kaka Jehova nodwoko lamo mag jotichne machon. Be inyalo paro moko kuom joma nodwok lamogi? w23.05 8 ¶1-4

Maria ne nigi winjruokne owuon gi Jehova. Yiene ne ok otenore mana kuom gik ma Josef ne timo. Nong’eyo Ndiko e yo maber. Bende, nolosoga thuolo mar paro matut. (Luka 2:19, 51) Onge kiawa ni kinda ma notimo e rito winjruokne gi Jehova nomiyo obedo dhako maber. E kindewagi, nitie mon mang’eny ma Jokristo ma temo ahinya mondo giluw ranyisi mar Maria. Kuom ranyisi, Nyaminwa Emiko wacho kama: “E kinde ma ne pok okenda, ne an gi chenrona awuon mar timo gik ma tego winjruokna gi Jehova. Kata kamano, bang’ ka nosekenda, nafwenyo ni mosmos, yiena nochako tenore kuom gik ma jaoda ne timo, nikech en e ma nolemoga e loya kendo en e ma notayoga weche mag lamo. Ne dwarore ni amed kawo mapek ting’ ma an-go mar rito winjruokna gi Jehova. Omiyo, nachako keto thuolo tenge mar lamo ka an kenda, somo Muma, kendo paro matut kuom weche Jehova.” (Gal. 6:5) Un mon, sama udhi nyime tego winjruok manie kindu gi Jehova, chwou biro medo pakou kendo herou.​—Nge. 31:30. w23.05 21 ¶6

Ok nyuolwaga ka waluoro Nyasaye; en gima nyaka wapuonjre. Achiel kuom gik ma nyalo konyowa timo kamano en nono chuech. Kaka wamedo neno rieko mar Nyasaye, tekone, kod herane e “gik ma nochueyo,” e kaka wabiro medo miye luor kendo here. (Rumi 1:20) Yo machielo ma wanyalo puonjorego luoro Nyasaye en wuoyo kode e lamo pile ka pile. Kaka wamedo wuoyo gi Jehova e lamo, e kaka wamedo ng’eye maber. Sa asaya ma wakwaye teko mar nano e tem moro, mano paronwaga kaka en gi teko mang’eny. Sama wagoyone erokamano kuom chiwonwa Wuode, mano paronwa kaka oherowa ahinya. Bende, sama wasayo Jehova mondo okonywa loyo chandruok moro, mano paronwaga kaka en gi rieko mang’eny. Lamo ma kamago miyo wamedo luoro Jehova. Bende, lamogo jiwowaga mondo kik watim gimoro amora ma nyalo ketho osiep manie kindwa kode. w23.06 15 ¶6-7

Jehova osebedo ka miyo joge chike ma winjore maler kinde duto. Kuom ranyisi, e kinde Jokristo mokwongo, bura matayo nonyiso yore moko adek ma Jokristo nonego ochung’ie motegno. Yorego gin: (1) Kwedo lamo mar sanamu kendo lamo Jehova kende, (2) chiwo luor ne remo, kod (3) luwo chike mag Muma e weche mag terruok. (Tich 15:28, 29) Ere kaka Jokristo ma kindegi nyalo nyiso ni gichung’ motegno e yore adekgo? En kuom winjo Jehova kendo lame en kende. Jehova nonyiso Jo-Israel ni en kende e ma nonego gilame. (Rap. 5:6-10) Ka ne Jachien temo Yesu, Yesu nonyise maler ni onego walam Jehova kende. (Mat. 4:8-10) Omiyo, ok wanyal lamo sanamu. Bende, ok walamga dhano bed ni gin jotend din, josiasa, kata joma nigi huma e weche tuke kata e weche mamoko. Ok wanega joma kamago kaka nyiseche. Walamoga Jehova Nyasaye ma ‘nochueyo gik moko duto.’—Fwe. 4:11. w23.07 14-15 ¶3-4

Piny Satanni opong’ gi weche terruok kod ponografi. (Efe. 4:19) Omiyo, nyaka wadhi nyime luoro Nyasaye kendo wawere gi richo. E Ngeche sula mar 9, iwuoyo kuom mon moko ariyo mochung’ ne rieko kod fuwo. Moro ka moro kuom mon-go gwelo ng’at ma ng’eyone tin, tiende ni ng’at “ma onge rieko.” Chalo ka gima ginyiso ng’at ma kamano ni, ‘Bi e oda mondo wachiem kanyachiel.’ (Nge. 9:1, 4-6) Kata kamano, gima timore ne joma odhi e ute ariyogo opogore ahinya. Ne ane kaka “dhako mofuwo” gwelo ji. (Nge. 9:13-18) Ojachir sama oluongo joma ng’eyogi tin ni, ‘Biuru kae’ mondo wachiem kanyachiel. Ang’o moseyudo joma odhi ire? Muma wacho niya: “Welo mag dhakono ni kuonde matut mag Liel.” Inyisowa ni watang’ gi “dhako ma timbene richo,” kata “dhako ma jachode.” Nikech ang’o? Muma wacho niya: “Nimar ode nimo e tho.” (Nge. 2:11-19) Ngeche 5:3-10 bende nyisowa ni watang’ gi “dhako ma timbene richo,” ma ‘tiendene tero ng’ato e tho.’ w23.06 22 ¶6-7

Jodongo onego ket ranyisi maber mar bedo joma tur. (1 Tim. 3:2, 3) Kuom ranyisi, jaduong’-kanyakla moro ok onego opar ni kinde duto jodongo wetene biro rwako paro mochiwo mana nikech hike oniang’. Onego opar kinde duto ni roho mar Jehova nyalo tayo ng’ato ang’ata manie buch jodongo mondo ochiw paro ma nyiso rieko. Ka onge chik moro amora manie Muma mokethi, jaduong’-kanyakla matur biro riwo lwedo paro ma buch jodongo ong’ado, kata ka po ni ne en gi paro mopogore. Jokristo matur yudoga gueth mang’eny. Wabedo gi winjruok maber gi owetewa gi nyiminewa, kendo kuwe bedo e kanyakla. Wayudo mor mar tiyo ne Jehova kanyachiel kaka joot achiel, kata obedo ni owetewa gi nyiminewa nigi kido mabeyo mopogore opogore kendo kit ngimagi bende opogore opogore. To maduong’ moloyo, wamor ahinya ng’eyo ni waluwo ranyisi mar Jehova ma en Nyasaye matur. w23.07 25 ¶16-17

Daniel ne nonoga weche ma nokor ka en gi paro mowinjore. Nodwaro ng’eyo adiera. Bende, Daniel nobolore. Nong’eyo ni Jehova ne dhi miye rieko mar winjo tiend weche ma nokorgo mana ka odak ka luwore gi chikene makare. (Dan. 2:27, 28) Nonyiso bende ni en ng’at mobolore kuom geno Jehova mondo okonye. (Dan. 2:18) Daniel ne puonjorega e yo matut. Notimo nonro e Ndiko ma ne yudore e ndaloge. (Jer. 25:11, 12; Dan. 9:2) Ere kaka inyalo luwo ranyisi mar Daniel? Bed gi paro mowinjore. Be ipuonjori weche ma nokor e Muma nikech igombo medo ng’eyo adiera? Ka en kamano, Jehova biro konyi. (Joh. 4:23, 24; 14:16, 17) Nitie joma puonjorega wechego mondo gimany gik ma ginyalo temo nyisogo ni Muma ok en Wach Nyasaye. Timo kamano miyo giparo ni ginyalo keto chikegi giwegi ma tayo gik makare kod ma ok kare, kendo dak ka luwore gi chikegigo. Kata kamano, dwarore ni wabed gi paro makare sama wanono weche ma nokor. w23.08 9-10 ¶7-8

Ka wachako pimore gi jowetewa, mano nyalo bedo ting’ mapek ma waketo kuomwa. (Gal. 6:4) Ka kinde duto watemo pimore gi jowetewa, wanyalo chako bedo jonyiego kendo joma ohero piem. (Gal. 5:26) Ka watimo kamano, wanyalo kelo hinyruok ne wan wawegi. Par ane wachni: Ka koro ‘gima ogen mobudho miyoga chuny bedo matuo,’ donge wanyalo hinyore moloyo ka wageno gima ok wanyal yudo chuth-chuth? (Nge. 13:12) Timo gik mohingo tekowa nyalo mayowa teko kendo dwokowa chien e ng’wejwa mar ngima. Kik igen timo gik mohingo ma Jehova dwaro ni itim. Jehova ok dwar ni wamiye gik ma waongego. (2 Kor. 8:12) Bed gadier ni Jehova ok pimga gik mitimo gi gik ma jomamoko timo. (Mat. 25:20-23) Ogeno ahinya tich mitiyone gi chunyi duto, makruokni kode, kod sinani mitimo. w23.08 29 ¶10-11

Jehova nokonyo Samson kuom timo hono mi noyudo pi ma nonyalo modho. Ka ne Samson osemodho pigno, “tekone ne oduogo.” (Bura 15:19, weche moler piny) Nenore ni soko mar pigno pod ne nitiere higni moko bang’e ka ne Jehova otayo janabi Samuel mondo ondik bug Jong’ad Bura. Nyalo bedo ni sokono noparo ne Jo-Israel ma nonene ni ka gigeno kuom Jehova sama gin gi chandruok, to obiro konyogi. Wan bende dwarore ni wakwa Jehova mondo okonywa, bed ni wan gi nyalo mage kata wasetimo migepe mage e tije. Onego wabolre kendo wayie ni weche nyalo dhinwa maber mana ka wageno kuom Jehova. Mana kaka Samson noyudo teko bang’ modho pi ma ne Jehova omiye, e kaka wan bende wabiro yudo teko sama wachamo chiemb chuny ma Jehova omiyowa.​—Mat. 11:28. w23.09 4 ¶8-10

Ang’o ma wanyalo timo sama gimoro owang’o iwa matek, kuom ranyisi, sama ng’ato ketho nying Nyasachwa, kata jaro Muma? Dwarore ni wakwa Jehova rohone maler mondo omiwa rieko mar chiwo dwoko e yo mamuol. To nade ka wafwenyo bang’e ni ne ok wanyiso muolo sama ne wachiwo dwoko? Wanyalo lamo e wi wachno, kendo paro kaka wanyalo timo maber moloyo ka waromo gi chal ma kamano e kinde mabiro. Jehova oikore miyowa rohone maler ma biro konyowa ritore kendo nyiso muolo sama iwa owang’. Nitie ndiko moko ma nyalo konyowa rito lewwa sama weche tek. Roho maler nyalo konyowa paro ndiko ma kamago sama gimoro ochwanyowa. (Joh. 14:26) Kuom ranyisi, puonj ma yudore e bug Ngeche nyalo konyowa nyiso muolo. (Nge. 15:18) Bug Ngeche nyiso bende ber mar bedo gi ritruok sama gimoro owang’o iwa.​—Nge. 10:19; 17:27; 21:23; 25:15. w23.09 15 ¶6-7

Jaote Petro nong’eyo ni nochiegni tho. Kuom higni mang’eny ma notiyoe ne Nyasaye, notimo gik mathoth. Nowuotho gi Yesu, nochako lendo e alwora mang’eny ma ne pok olendiega, kendo ne en e bura matayo. Kata kamano, nitie gik mang’eny ma pod ne dwarore ni otim. E kind higa mar 62-64 B. K., Jehova notaye gi rohone maler mondo ondik barupe ariyo, ma gin Petro Mokwongo kod Petro mar Ariyo. (2 Pet. 1:13-15) Petro nondiko barupenego e kinde ma Jokristo wetene ne kalo e “tembe mopogore opogore.” (1 Pet. 1:6) Joma richo ne temo kelo puonj ma galagala kod timbe mochido e kanyakla. (2 Pet. 2:1, 2, 14) “Giko mar weche duto” nochomo Jokristo ma nodak Jerusalem, tiende ni jolweny mag Jo-Rumi ne chiegni ketho dalano kaachiel gi gik moko duto ma ne nie iye. (1 Pet. 4:7) Nyaka bed ni barupego nokonyo Jokristogo mondo ginan e tembe ma ne gikaloe, kendo ikore ne tembe ma ne gidhi romogo bang’e. w23.09 26 ¶1-2

Mana kaka Yesu, kinde mang’eny wapuonjore luwo kaka Nyasaye chikowa bang’ romo gi chandruoge matek. Kuom ranyisi, e kinde ma e ka korona nochakore, nochikwa ni kik warom e Ute Romo kendo kik walend ot ka ot. Be niyudo ka tekni luwo chikno? Nikech niluwo kaka nitayi, mano norito ngimani, notego winjruok mantie e kanyakla, kendo nomoro Jehova. Sani, waduto waseikore maber timo gimoro amora ma ibiro nyiswa e kinde masira maduong’. Chikego e ma biro reso ngimawa! (Ayub 36:11) Gima duong’ momiyo waluwo kaka Jehova chikowa en nikech wahere kendo wadwaro ni wamore. (1 Joh. 5:3) Ok wanyal chulo Jehova kuom gik moko duto mosetimonwa. (Zab. 116:12) Kata kamano, wanyalo luwo kaka ochikowa kendo luwo kaka joma oketo mondo otawa chikowa. Ka waluwo kaka Jehova chikowa, wanyiso ni wariek. To joma riek miyo chuny Jehova bedo mamor.​—Nge. 27:11. w23.10 11 ¶18-19

Ka malaika moro nyalo wuoyo kodi, be ibiro chikone iti? E kindewagi, nitie malaika moro ma goyo milome “ne ogendni duto, gi dhoudi duto, gi dhok duto, kod pinje duto.” Ang’o mowacho? Owacho kama: “Luoruru Nyasaye kendo umiye duong’ . . . , lamuru Jalno ma nochueyo polo, gi piny.” (Fwe. 14:6, 7) Jehova e Nyasaye kende madier ma ji duto onego olam. To mano kaka wamor ni odhialowa gi thuolo makende mar lame e hekalune mar ranyisi! Hekalu mar ranyisi en ang’o, to ere kama wanyalo yudoe weche ma leronwago? Hekaluno ok en ot moro sie. En chenro ma Jehova oketo mar lame e yo moyiego kokalo kuom misango mar Yesu. Jaote Paulo nolero chenrono e barua ma nondiko ne Jokristo ma Jo-Hibrania ma nodak Judea. w23.10 24 ¶1-2

E higa mar 522 K.K.P., jowasik Jo-Yahudi nogoyo tijgi mar gero hekalu mar Jehova marfuk. Kata kamano, Zekaria nokonyo Jo-Yahudigo bedo gadier ni Jehova ne dhi tiyo gi rohone e golo pek ma ne giromogo. E higa mar 520 K.K.P., Ruoth Darius nogolo marfukno, kendo nochiwo nyaka pesa kod jotich sirkal mondo okony Jo-Yahudi gero hekalu. (Ezra 6:1, 6-10) Jehova nosingo ne joge ni nodhi konyogi, tek mana ni ne gidhi keto mokwongo tij gero hekalune. (Hag. 1:8, 13, 14; Zek. 1:3, 16) Jip ma Jo-Yahudi noyudo koa kuom jonabi nomiyo gidok e tich e higa mar 520 K.K.P., kendo ne gitieko tijno ka higni abich pok ochopo. Nikech ne giketo mokwongo dwach Nyasaye kata obedo ni ne giromo gi chandruoge, Jehova nokonyogi. Mano nomiyo gitiyo ne Jehova ka gimor.​—Ezra 6:14-16, 22. w23.11 15 ¶6-7

Kata obedo ni ji mang’eny osewinjo kiwuoyo kuom Ibrahim, thothgi ong’eyo mana weche matin kuome. In to ing’eyo weche mang’eny e wi Ibrahim. Kuom ranyisi, ing’eyo ni Muma luonge ni “wuon ji duto ma nigi yie.” (Rumi 4:11) Kata kamano, inyalo penjori niya: ‘Be anyalo luwo ondamo mag Ibrahim ma abed gi yie kaka mare?’ Ee, inyalo. Yo achiel ma wanyalo bedogo gi yie kaka mar Ibrahim en nono ranyisine. Kinde duto, Ibrahim ne timoga gik ma Nyasaye nonyise ni otim. Ka ne Nyasaye onyise ni owuog e pinygi, noyie timo kamano, kendo nodak e hembe kuom higni mang’eny. Bende, noikore nyaka chiwo Isaka wuode ma nohero kaka misango. Gigo nonyiso kaka ne en gi yie motegno. Yiene kod timbene nomiyo Nyasaye obedo mamor kode, moluonge ni osiepne. (Jak. 2:22, 23) Jehova dwaro ni waduto wayud gueth kaka mago. Mano e momiyo notayo jaote Paulo kod Jakobo mondo giwuo kuom Ibrahim e buge mag Muma ma ne gindiko. w23.12 2 ¶1-2

Nyimine, puonjreuru kaka unyalo wuoyo gi jomamoko e yo maber. Jokristo onego ochik ne jomamoko itgi kendo giwuo kodgi e yo mang’won. Kowuoyo kuom wachno, japuonjre Jakobo nowacho weche manie ndiko ma kawuono. Sama ichiko ne jomamoko iti ka giwuoyo, mano nyiso ni ‘ikechogi.’ (1 Pet. 3:8) Ka po ni ok iwinj tiend gik ma ng’ato nyisi kata ok ing’eyo maber kaka owinjo e chunye, inyalo penje penjo moko mondo okonyi ng’eyo kaka owinjo. Kae to par matut ka pok ichiwo dwoko. (Nge. 15:28) Inyalo penjori kama: ‘Be gima adwaro wachoni en adier kendo onyalo gero jomamoko? Be gin weche ma nyiso luor kendo mang’won?’ Inyalo puonjori kuom nyimine motegno ma chikonega jomamoko itgi kendo ma wuoyoga e yo mang’won. (Nge. 31:26) Non maber gik ma giwachoga kod kaka giwachogi. Kaka imedo puonjori chiko iti ne jomamoko, e kaka biro bedoni mayot bedo gi winjruok kodgi. w23.12 21 ¶12

E kindegi, Jehova nyalo sirowa kotiyo gi joodwa, osiepewa, kata jodong-kanyakla. Kata kamano, sama chunywa onyosore, wanyalo dwaro bedo kar kendwa. E kinde kaka mago, wagomboga bedo mabor gi jomamoko. Mano gima timorega ne dhano duto. Ang’o ma wanyalo timo mondo Jehova osirwa? Tem matek mondo kik ibed kar kendi. Kinde mang’eny, sama wabedo kar kendwa, yotga chako paro mana lit ma wan-go kod chandruoge ma wakaloe. Paro weche kaka mago nyalo miyo watim yiero ma ok kare. En adier ni waduto wadwaroga ni wabedie gi thuolo moro kar kendwa, to moloyo sama wach moro marach otimorenwa apoya. Kata kamano, ka po ni wadwaro bedo kar kendwa kinde duto, wanyalo po ka wageng’o yo ma Jehova tiyogo e sirowa. Kuom mano, tem matek mondo irwak kony moa kuom joodu, osiepeni, kod jodong-kanyakla. Tem mondo inegi kaka yo ma Jehova tiyogo e siri kinde matekgo.​—Nge. 17:17; Isa. 32:1, 2. w24.01 24 ¶12-13

Jo-Nazir nosingore ni ne ok gidhi lielo wigi. Mano ne en yiero ma nyiso ni gibolore chuth ne Jehova. Gima lit en ni higni moko bang’e, nitie Jo-Israel moko ma ne ok ohero Jo-Nazir kata riwogi lwedo. Mano nyiso ni seche moko, mondo ne Ja-Nazir omakre gi migape kendo obed mopogore, ne nyaka obed gi chir makende. (Amos 2:12) Nikech wayiero timo dwach Jehova, wan bende jomamoko nenoga ni wan joma opogore. Chir dwarore ahinya mondo wanyis jotich wetewa kata joskul wetewa ni wan Joneno mag Jehova. To kaka pinyni medo bedo marach moloyo, e kaka wabiro medo yudo ka ok yot ahinya dak ka luwore gi puonj mag Muma kendo lando ne jomamoko wach maber. (2 Tim. 1:8; 3:13) Kata kamano, par kinde duto ni ka wabedo gi chir kendo nyiso ni wapogore gi joma ok ti ne Jehova, wamiyo ‘chunye mor.’—Nge. 27:11; Mal. 3:18. w24.02 16 ¶7; 17 ¶9

Kanyakla ma Rumi ne nigi ji moa e ogendni mopogore opogore. Moko kuomgi ne gin Jo-Yahudi ma nopuonj chike mag Musa, to moko ne gin joma oa e ogendni mamoko ma nopon e yo mopogore ahinya. Jokristo moko ne gin wasumbni, to moko ne ok gin wasumbni. Samoro moko kuomgi ne nigi wasumbni ma mekgi. Ere kaka Jokristogo ne nyalo loyo pogruok ma ne nie kindgi kendo medo tego heragi? Jaote Paulo nojiwogi mondo ‘girwak jowetegi.’ Ang’o ma notemo wacho? Wach molok ni “rwakuru,” tiende en nyiso ng’at machielo ng’wono kuom gwele e odi kata yiene mondo obed osiepni. Kuom ranyisi, Paulo nonyiso Filemon kaka nonego orwak Onesimo ma ne en misumba ma noringo. Nonyise kama: “Yie irwake e yo mang’won.” (File. 17) To Priskila gi Akula ‘nokawo’ Apolo ma ne ok olony ahinya e din mar Jokristo kendo ne girwake e odgi. (Tich 18:26) Jokristogo ne ok oyie mondo pogruok ma ne nie kindgi omon-gi nyiso jowetegi hera. w23.07 6 ¶13

Gima duong’ momiyo ichiwori ne Jehova en nikech ihere. Hera miherogo Jehova ok otenore mana kuom kaka iwinjo e chunyi. Kar mano, ihero Jehova nikech ‘ing’eye malong’o,’ kendo ing’eyo dwache. (Kol. 1:9) Puonjruok Muma osemiyo iyie ni (1) Jehova en Nyasaye mantie adier, (2) Muma en Wachne mokudh gi muche, kendo (3) Nyasaye tiyo gi riwruok mar ogandane mondo ochop dwache. Joma chiwore ne Jehova onego ong’e puonj mag mise ma yudore e Muma kendo gidag ka luwore gi puonjgo. Gilero yiegi ne jomamoko kendo gitimo kamano kar nyalogi. (Mat. 28:19, 20) Hera ma giherogo Jehova osemedore kendo gigombo ni gilam Jehova kende. Be mano e gomboni? w24.03 4-5 ¶6-8

Abigail ne en chi Nabal, jal ma Muma wacho ni ne ger kendo timbene ne richo. (1 Sa. 25:3) Nyaka bed ni dak gi ng’at ma kamano ne kelo ne Abigail pek mang’eny. Be Abigail ne nyalo yudo thuolo mar wuok mayot e kendno? Thuolo ma kamano noneno ka ne Daudi, ma nosewal mondo obi obed ruodh Israel, ne dwaro nego Nabal nikech Nabal noyanye kaachiel gi chwo ma ne ni kode. (1 Sa. 25:9-13) Abigail ne nyalo yiero wuok e dala Nabal, mondo owe Daudi oneg Nabal. To e ma pod nokawo okang’ mar dhi wuoyo gi Daudi mondo kik oneg Nabal. (1 Sa. 25:23-27) Ang’o ma nochwale mondo okaw okang’ ma kamano? Abigail nohero Jehova kendo nochiwo luor ne paro ma Jehova nigo e wi kend. Nong’eyo ni Jehova neno kend kaka gima ler. Nodwaro moro Nyasaye, to nyalo bedo ni mano e gima nochwale mondo otim duto ma nonyalo mondo ores ode, moriwo nyaka chwore. Nokawo okang’ mapiyo mondo ogeng’ Daudi kik oneg Nabal. w24.03 16-17 ¶9-10

Be nitie jomoko e kanyaklau ma temo keto ngimagi obed mayot mondo giti ne Jehova e okang’ momedore? Be ing’eyo rowere moko moyie bedo mopogore gi jowetegi e skul kata obedo ni timo mano ok yot? To nade joma nyalo bedo ni kedo matek ahinya mondo gisik ka gimakore gi Jehova nikech joodgi kwedogi? Watiuru gi thuolo moro amora moneno e jiwo joma kamago ka wanyisogi kaka wamor gi chuny ma ginyiso kod chir ma gin-go. (File. 4, 5, 7) Jehova ni gadier ni wagombo more kendo ni waikore tuonore gik ma wahero mondo wadag ka luwore gi singruok ma ne watimo ka ne wachiworene. Odhialowa gi thuolo mar yiero wawegi yore ma wanyalo nyisogo ni wahere. (Nge. 23:15, 16) Kuom mano, wang’aduru ni wabiro dhi nyime tiyo ne Jehova gi chunywa duto. w24.02 18 ¶14; 19 ¶16

Temie paro kaka weche ne chalo e higa mar 29 ka dhi rumo, ma en kinde ma Yesu nochakoe tije mar yalo e piny ka. Yesu kod Maria min-gi, ne ogwel e arus moro Kana. Maria ne konyo e rito welo ma ne nie arusno. Sama nyasino ne dhi nyime, nitie pek moro ma nobetie—divai norumo. Maria nodhi ir wuode piyo-piyo monyise niya: “Gionge divai.” (Joh. 2:1-3) Yesu notimo nang’o? Noloko pi mobedo “divai maber moloyo.” (Joh. 2:9, 10) Yesu notimo honni mamoko e kinde ma ne en e tije mar yalo. Notiyo gi tekone mar timo honni e konyo ji mang’eny. Kuom ranyisi, Yesu notimo honni moko ariyo ma achiel kuomgi nopidhoe chwo 5,000, to machielo nopidhoe chwo 4,000. Nyalo bedo ni kwan mar ji duto ma Yesu nopidho e honni ariyogo nokalo ji 27,000 koriw mon gi nyithindo. (Mat. 14:15-21; 15:32-38) E kinde ma Yesu notimoe honnigo, nochango bende jotuo mang’eny.​—Mat. 14:14; 15:30, 31. w23.04 2 ¶1-2

Bang’ ka gimoro marach osetimore e ngimawa, nitie odiechienge ma wanyalo winjo ka waol ahinya kendo ka chunywa onyosore. Mana kaka Elija, chunywa nyalo jok, kendo wanyalo gombo mana nindo. (1 Ru. 19:5-7) Nyalo dwarore ni Jehova osirwa mondo wadhi nyime tiyone gi kinda. Jehova nyisowa ni obiro konyowa mana kaka oler e ndiko ma kawuono. Ruoth Daudi noneno adiera mar wechego. Ka noromo gi chandruoge madongo kod jowasigu ma ne dwaro hinye, nonyiso Jehova niya: “Lweti ma korachwich e ma sira.” (Zab. 18:35) Thothne, Jehova sirowaga kuom chwalo jomamoko mondo okonywa. Kuom ranyisi, kinde moro ka ne chuny Daudi onyosore ahinya, osiepne ma Jonathan nodhi kuma ne entie, kendo nojiwe gi weche mabeyo. (1 Sa. 23:16, 17) Bende, Jehova noyiero Elisha mondo obed jakony mar Elija.​—1 Ru. 19:16, 21; 2 Ru. 2:2. w24.01 23-24 ¶10-12

Jehova en Nyasaye ma Jachiwo ahinya. Kidono nenore maler kuom dhako mariek mipimo gi “rieko madier” e Ngeche sula mar 9. Muma wacho ni dhakono oseloso ringe maber, oseruwo divaine, kendo osechano mesane. (Nge. 9:2) E wi mano, e wes mar 4 kod 5, dhakono ‘wacho ne ng’at ma onge rieko ni, “Bi icham makatena.”’ Ang’o momiyo onego wadhi e od dhako mariekno kendo chamo chiemo momiyowa? En nikech Jehova dwaro ni nyithinde obed mariek kendo giyud arita maber. Ok odwar ni ng’ato okal e ngima matek mopong’ gi achiedh-nade e ka ngima opuonje. Mano e momiyo “oiko rieko ne jo ma timgi tir.” (Nge. 2:7) Sama waluoro Jehova e yo mowinjore, wabiro timo gik ma more. Wabiro winjo puonjge, kendo tiyo kodgi.​—Jak. 1:25. w23.06 23 ¶14-15

Kata sama wawinjo e chunywa ni ok watim kaka dwaher e tij Jehova, wanyalo bedo gadier ni Jehova morga ahinya gi gimoro amora ma watimone gi chunywa duto. Ere kaka wang’eyo mano? E ndalo Zekaria, Jehova nonyiso janabineno ni olos osimbo moro maduong’ kotiyo gi dhahabu kod fedha ma nomigi gi joma pod ne ni Babulon. (Zek. 6:11) “Osimbo maduong’no” ne dhi bedonegi kaka “rapar” mar chiwo maggi ma onge achune. (Zek. 6:14) Wanyalo bedo gadier ni wi Jehova ok nyal wil gi kinda ma watimo e tije e kinde mag chandruok. Onge kiawa ni wabiro medo romo gi chandruoge e ndalo mag gikogi, kendo weche nyalo bedo maricho ahinya e kinde mabiro. (2 Tim. 3:1, 13) Kata kamano, ok onego waparre ahinya. Par weche ma Jehova nonyiso joge e ndalo Hagai. Nowachonegi niya: “An kodu. Kik uluor.” (Hag. 2:4, 5) Wan bende wanyalo bedo gadier ni Jehova biro bedo kodwa, tek mana ni wadhi nyime timo duto ma wanyalo e tije. w23.11 19 ¶20-21

Jehova ne nyalo yiero mondo kik ndik nyawo mag jaote Petro e Muma. Kata kamano, noneno ni ondikgi mondo gipuonjwa. (2 Tim. 3:16, 17) Sama wapuonjore e wi kaka Petro nonyagore gi nyawoge, mano konyowa neno ni ne en dhano morem mana kaka wan, kendo ni Jehova ong’eyo ni wan joma orem. Odwaro ni wadhi nyime timo kinda kata obedo ni wan gi nyawo moko. Ang’o momiyo dwarore ni wadhi nyime timo kinda? Kata ka wachopo kama waneno ni koro waseloyo nyawo moro, pod wanyaloga kier. Kata kamano, pod wadhi nyime timo kinda mondo walo nyawono. Waduto wawachoga kata timo gik moko ma samoro nyalo miyo waywag ang’e bang’e, kata kamano, ka chunywa ok ool, Jehova biro konyowa dhi nyime timo dongruok. (1 Pet. 5:10) Yo ma Yesu nokechego Petro kata obedo ni ne en gi nyawoge, nyalo jiwowa mondo wan bende wadhi nyime tiyo ne Jehova. w23.09 20-21 ¶2-3

Yesu ne nyalo chango Lazaro, mana kaka Maritha nowacho e ndiko ma kawuono. Kata kamano, Yesu ne dwaro timo gimoro makende ahinya. Nowacho ne Maritha niya: “Owadu biro chier.” Bende, nowachone niya: “An e chier kendo an e ngima.” (Joh. 11:23, 25) Ee, Nyasaye nosemiyo Yesu teko mar chiero jomotho. Kinde moko motelo ne ma, Yesu nosechiero nyako moro matin ma e ka noa tho, kendo nosechiero ng’at moro e odiechieng’ ma ng’atno nothoe. (Luka 7:11-15; 8:49-55) Kata kamano, be nonyalo chiero ng’at ma nosetho kuom odiechienge ang’wen, kendo ma ringrene nosechako top? Maria ma bende en nyamin Lazaro, nowuok mondo odhi orom ne Yesu. En bende nonwoyo mana weche ma nyamin-gi nosenyiso Yesu niya: “Ruoth, ka dine bed ni in kae, owadwa dine ok otho.” (Joh. 11:32) Chuny Yesu nochandore ahinya bang’ neno kaka Maria kod jomamoko ne ywak. Nikech Yesu ne winjo lit ahinya ne osiepenego, pi wang’e nochuer. Yesu ong’eyo maber kaka wawinjoga malit sama watwa kata osiepwa moro otho. Kuom adier, ogombo golo gik ma miyo wachueroga pi wang’wa! w23.04 10-11 ¶12-13