Nonro mag Chenro mar Chokruok mar Ngimawa kod Tijwa

JULAI 6-12

MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | WUOK 6-7

“Koro Ibiro Neno Gima Abiro Timo ne Farao”

it-2-E 436 ¶3

Musa

Nitie kaka chwo ma Jo-Israel bende noloko pachgi. Mokwongo ne gigeno Musa, kata kamano, ka Farao ne omedogi tich mang’eny ne gichako ng’ur ne Musa to mano nomiyo Musa oywak ne Jehova nikech ne ginyoso chunye. (Wuo 4:29-31; 5:19-23) Nyasaye Manyalo Duto nojiwo Musa konyise ni obiro chopo singone ma ne omiyo Ibrahim, Isaka, kod Jakobo ka ofwenyonegi tiend nyinge ma Jehova. Ne odhi reso Jo-Israel ka omiyo gibedo oganda maduong’ e piny ma ne osingonegi. (Wuo 6:1-8) Kindeno to chwo ma Jo-Israel pod notamore winjo Musa. Kata kamano, bang’ masira mar ochiko, ne giriwe lwedo kendo yie tiyo kanyachiel kode to bang’ masira mar apar, Musa notelonegi kendo ne “gichanore maber mana ka jolweny.”​—Wuo 13:18.

it-2-E 436 ¶1-2

Musa

E nyim Farao, Ruodh Misri. Musa gi Harun ne kedo e ‘lweny ma ne nitie e kind nyiseche.’ Farao notiyo gi ajuoke madongo ma nyingegi samoro ne en Janes kod Jambre (2Ti 3:8) e nyiso teko mar nyiseche duto mag Misri kopimogi gi Jehova. Hono mokwongo ma ne Musa onyiso Harun mondo otim e nyim Farao nonyiso kaka Jehova nigi teko moloyo nyiseche mag Jo-Misri, kata obedo ni chuny Farao pod nobedo matek. (Wuo 7:8-13) Bang’e, ka masira mar adek notimore, nochuno ajuoke mag Misri wacho niya: “Lwet Nyasaye e motimo mano!” Buche nomakogi giduto ma ne ok ginyal kata chopo e nyim Farao mondo gikwed Musa e kinde masirano.​—Wuo 8:16-19; 9:10-12.

Masiche nyalo miyo chuny ng’ato obed mayom kata matek. Musa gi Harun e ma ne olando Masiche Apar. Masiche apar-go notimore mana kaka Musa nowachogi to mano nyiso ni Jehova e ma ne oore. Ji duto e piny Misri nowuoyo e wi nying Jehova to mano nomiyo chuny Jo-Israel gi Jo-Misri moko obedo mayom to chuny Farao kod joge nomedo bedo matek. (Wuo 9:16; 11:10; 12:29-39) Kar bedo gi paro moro ni nyisechegi e ma kumogi, Jo-Misri nong’eyo ni Jehova e ma ne kumo nyisechegi. Bang’ masira mar ochiko, “jotich Farao gi ji duto e piny Misri ne miyo Musa luor ahinya.”​—Wuo 11:3.

Nono Puonj Manie Wach Nyasaye

it-1-E 78 ¶3-4

Manyalo Duto

Jehova notiyo gi nying mipakego ni “Nyasaye Manyalo Duto” (ʼEl Shad·daiʹ) sama ne osingone Ibrahim ni obiro nyuolo nyathi miluongo ni Isaka. Notimo kamano nikech Ibrahim ne nyaka bed gadier ni Jehova nigi teko mar chopo singono. Bang’e ne otiyo gi nyingno sama nilero ni Nyasaye e ma ne dhi guedho Isaka gi Jakobo nikech gin e ma ne gidhi yudo gueth kokalo kuom singruok ma Nyasaye notimo gi Ibrahim.​—Cha 17:1; 28:3; 35:11; 48:3.

Mano e momiyo bang’e Nyasaye nonyiso Musa niya: “Ne ajafwenyora ne Ibrahim, Isaka, gi Jakobo kaka Nyasaye Manyalo Duto [beʼElʹ Shad·daiʹ], to nyinga ma Jehova ne ok ging’eyago.” (Wuo 6:3) Mano ok nyis ni jodongo machon-go ne ok ong’eyo nying Jehova nikech ne gijatiyo gi nyingno kendo joma ne okwongonegi be ne tiyo gi nyingno. (Cha 4:1, 26; 14:22; 27:27; 28:16) E bug chakruok ma lero ngima jodongo machon-go, nitie kuonde auchiel kende mondikie ni “Manyalo Duto.” Nying Jehova to yudore nyadi 172 e ndiko mag dho Hibrania ma nokwongo tik tik. Kata obedo ni jodongogo ne oyudo thuolo mar ng’eyo gadier gimomiyo iluongo Nyasaye ni “Jal Manyalo Duto,” ne ok giyudo thuolo mar ng’eyo gimomiyo iluongo Nyasaye ni Jehova kendo ng’eyo tiend nyingeno. Mano e momiyo buk miluongo ni, The Illustrated Bible Dictionary (Vol. 1, ite mar 572) wacho niya: “Gik ma ne ofweny ne jodongo machon ne gin gik ma otudore gi weche ma ne dhi timore bang’e; ne iparo ni ne onego gibed gadier ni Nyasaye ma en, Yahweh, ne en Nyasaye (ʼel) manyalo chopo gik moko duto (achiel kuom tiend sadday) mosesingo. Fweny ma ne otimore e yiend kudho ne en fweny makende ahinya. Tiend nying Nyasaye ma en Yahweh nonenore maler nikech Nyasaye nonyiso teko ma ne en-go kendo nodhi siko ka en kodgi.”​—Ondike gi J. D. Douglas, 1980.

it-2-E 435 ¶5

Musa

Nyasaye ne omiyo Musa migawo kata obedo ni noluor time. Musa ne luor kobadhore ni ok ong’eyo wuoyo. Musa koro noselokore; ok en e Musa ma nochiwore owuon reso Jo-Israel higni 40 mosekalo. Nodhi nyime ywak ne Jehova ma gikone okwaye mondo kik omiye migawono. Kata obedo ni mirima nomako Nyasaye, ne ok owere gi Musa; kar mano nokawo Harun mondo owuo e lo Musa. Omiyo, Musa ne wuoyo e lo Nyasaye kendo nobedo kaka “Nyasaye” ne Harun, nikech Harun ne wuoyo e lo Musa. E kinde ma ne giromo gi jodongo mag Israel kod Farao, nenore ni Nyasaye ne chiko Musa gik ma nonego otim kae to Musa ne nyiso Harun wechego, kae to koro Harun e ma ne wuoyo e nyim Farao (en e Farao ma ne okawo kar Farao ma ne Musa oringo higni 40 mokalo). (Wuo 2:23; 4:10-17) Bang’e, Jehova ne owacho ni Harun ne dhi bedo kaka “janabi” mar Musa nikech Musa e ma ne dhi chike mana kaka Nyasaye be ne chiko Musa. Bende, nonyis Musa ni ne odhi bedo “kaka Nyasaye ne Farao,” tiende ni ne odhi miye teko e wi Farao ma koro ne ok onego oluor ruodh Misri-no.​—Wuo 7:1, 2.

JULAI 13-19

MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | WUOK 8-9

“Ng’ayi Nomiyo Farao Ochopo Dwach Jehova ka Ok Ong’eyo”

it-2-E 1040-1041

Wich-teko

Nikech Jehova Nyasaye hore, ne ok otieko jomoko kata pinje moko ma nowinjore otiek. (Cha 15:16; 2Pe 3:9) Kata obedo ni moko kuom jogo noloko chunygi e yo ma ne nyalo miyo ong’wonnegi (Jos 2:8-14; 6:22, 23; 9:3-15), moko to nonyiso wich-teko ahinya ne Jehova kod jotichne. (Rap 2:30-33; Jos 11:19, 20) Nikech Jehova ok nyal tamo ng’ato bedo gi wich-teko, mano e momiyo Muma wacho ni ‘oweyo wigi bedo matek’ kata ‘chunygi bedo matek.’ Bang’e, sama okumo joma wigi-tek otiyo gi tekone mang’eny kendo mano miyo nyinge landore.​—Pim gi Wuo 4:21; Joh 12:40; Rum 9:14-18.

it-2-E 1181 ¶3-5

Richo

E wi mago, Jehova Nyasaye nyalo loko weche ma kata joma richo otim dwache ka ok ging’eyo. Kata obedo ni gikwedo Nyasaye, pod onyalo geng’ogi mondo kik giketh tim makare mar jotichne kendo onyalo kata mana miyo timbe joma kamago onyis e lela timne makare. (Rum 3:3-5, 23-26; 8:35-39; Za 76:10) Wayudo paro ma kamano e Ngeche 16:4: “Jehova osechueyo gik moko duto ne dwache, kata mana joricho ne chieng’ masira.”

Achiel kuom ranyisi ma kamago en mar Farao ma ne Jehova owuoyogo kokalo kuom Musa gi Harun mondo owe Jo-Israel ma ne oketo mondo obed wasumbnige. Nyasaye ne ok omiyo ruodh Misri obedo gi wich-teko, kata kamano, ne oweye mondo odhi nyime bedo mangima kendo ne omiyo Farao otimo gik ma nyiso ayanga ni en ng’at marach mowinjore mana gi tho. Wuok 9:16 nyisowa gimomiyo Jehova notimo kamano. Ndikono wacho niya: “Ng’e ni gimomiyo aseweyi nyaka sani en ni mondo anyisi tekona, kendo mondo nyinga olandre e piny duto.”

Teko mang’eny mar Jehova nonyisore ayanga ka ne okelo Masiche Apar e piny Misri kendo ketho Farao kod jolweny mage e Nam Makwar. (Wuo 7:14–12:30; Za 78:43-51; 136:15) Kuom higni mang’eny, pinje ma ne olworo Misri pod ne dhi nyime wuoyo e wi wachno, to mano nomiyo nying Jehova olandore e pinje duto. (Jos 2:10, 11; 1Sa 4:8) Dine bed ni Jehova otieko Farao mapiyo, dine ok onyiso tekone kod duong’ ma en-go kaachiel gi nyalo ma en-go mar reso joge.

Nono Puonj Manie Wach Nyasaye

it-1-E 878

Lwang’ni

Ok ong’ere ni en kit lwang’ni mane sie ma dho Hibrania mokwongo ne owuoye kaka masira mar ang’wen ma ne oyudo Jo-Misri to ok noyudo Jo-Israel ma ne odak Goshen. (Wuo 8:21, 22, 24, 29, 31; Za 78:45; 105:31) Loko moko mag Muma luongo ʽa·rovʹ ni “lwang’ni” (JB, NW, Ro), “kulundeng’” (Yg), kata “suna” (AT).

Wach motigo ni “lwang’ni” oriwo kit lwenge moko mohero chando farese kod moko ma nyuolo tong’ to tong’go lokore kute e del. Lwang’ni mohero chando farese kayoga le kata dend dhano mondo gimadh remo. Lwang’ni ma nyuolo tong’go weyoga kute moko e dend dhano kata le. Kit lwang’ni machando dhano to yudore mana kuonde ma liet ahinya. Omiyo, masira mar lwang’ni ne dhi kelo chandruok maduong’ ne Jo-Misri kod jambgi; ne ginyalo kata mana kelo tho.

w04-SW 3/15 25 ¶10

Puonj Mayudore e Bug Wuok

8:26, 27​—Ang’o momiyo Musa nowacho ni misengni mag Jo-Israel ne dhi bedo “gik makwero ne Jo-Misri”? Jo-Misri nochiwo luor ahinya ne le mang’eny mopogore opogore. Omiyo, sama Musa ne wacho ni gidwaro dhi yang’o le kaka misango ne Jehova, mano ne nyalo miyo Jo-Misri yienegi mondo giwuog gidhi.

JULAI 20-26

MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | WUOK 10-11

“Musa gi Harun Nonyiso Chir e Okang’ Malach”

w09 7/1 22 ¶6

Luw Ranyisi mar Yesu​—Lend gi Chir

⁶ Par ane bende chir ma Musa nonyiso kane owuoyo gi Farao, ma ne en jaloch ma ji ne neno ok mana kaka ng’at mochung’ e lo nyiseche, to kaka nyasaye owuon, wuod nyasach chieng’ miluongo ni Ra. Nyalo bedo ni ne olamo kido mare owuon, mana kaka Farao mamoko ma notelo. Gima Farao nowacho ne bedo chik. Farao ne en ruoth ma nigi teko, ma jang’ayi, ma wiye tek kendo ng’ato ne ok nyal nyise gima onego otim. Mano e ng’at ma Musa, jakwath mamuol nodhi ire nyadinwoya​—maok ogwele. To en ang’o ma Musa nokoro? Wach masiche malich. To en ang’o ma nowacho ni odwaro? Ne odwaro mondo Farao ogony wasumbini mage tara mogwaro, mondo oa e pinyno! Be ne dwarore ni Musa obed gi chir? Ee!​—Kwan 12:3; Hib. 11:27.

it-2-E 436 ¶4

Musa

Chopo ir Farao ne dwaro chir kod yie. Musa gi Harun ne ochopo migawo ma ne omigi nikech Jehova nomiyogi teko kokalo kuom roho maler. Par ane kaka od Farao ma ne en ruodh piny ngima ma kindeno ne chal. Odeno ber ahinya kendo Farao ng’at ma jang’ayi ma kawore kaka nyasaye obet ka olwore gi jong’ad rieko, jotend jolweny, jorit, kod wasumbni. E wi mano, nitie jotend dinde, ajuoke, kod jotelo moko ma kwedo Musa. Mopogore gi Farao, chwogo bende ne nigi teko ahinya e sirkand Misri. Jogi duto nochanore mondo giriw lwedo Farao gi nyiseche mag Misri. Musa gi Harun ne odhi e nyim Farao nyadinwoya kendo e kindeno duto chuny Farao ne medo mana bedo matek nikech nodwaro ni wasumbni mag Jo-Hibrania odhi nyime tiyone. Mano e momiyo bang’ wacho masira mar aboro, noriemb Musa gi Harun e nyim Farao kendo bang’ masira mar ochiko ne onyisgi ni ka gibiro e nyim Farao kendo to ibiro neggi.​—Wuo 10:11, 28.

Nono Puonj Manie Wach Nyasaye

w95-SW 9/1 11 ¶11

Chiwo Neno e Wi Nyasaye

¹¹ Kinde ma Jo-Israel ne nitie Misri, Jehova nooro Musa ir Farao konyise niya: “Dhi ir Farao nimar aseweyo chunye kod chuny jotichne obed matek mondo atim honnigi e nyime, kendo unyis nyithindu gi nyikwau kaka ne atimo honni ka agoyo Misri gi masiche malich; mi unung’e ni adier an e Jehova.” (Wuok 10:1, 2) Jo-Israel moluoro Nyasaye ne dhi nyiso nyithindgi gik malich ma Jehova notimo. Nyithindgigo bende ne dhi nyiso nyithindgi, kamano kamano kuom tienge duto. Omiyo, ji ne dhi paro gik madongo ma Jehova notimo. E kindewagi bende, jonyuol nigi ting’ mar nyiso nyithindgi gik ma Nyasaye osetimo.​—Rapar mar Chik 6:4-7; Ngeche 22:6.

it-1-E 783 ¶5

Wuok

Jehova notiyo gi teko mang’eny e reso Jo-Israel kendo mano nomiyo nyinge duong’. Ka koro gin kama okue yo wuok chieng’ mar Nam Makwar, Musa notelo ne Jo-Israel e wer ka nyamin-gi ma Miriam ma ne en janabi madhako otelo ne mon mamoko e goyo oyieke ka gimiel. Chwo ne wer to gin ne giolo. (Wuo 15:1, 20, 21) Koro nosetiek jowasikgi duto. E kinde ma ne giwuok Misri, Nyasaye ne ok oyiene dhano kata le mondo ohinygi; onge guok ma ne ogueyonegi kata temo kayogi. (Wuo 11:7) Kata obedo ni bug Wuok ok wach achiel kachiel ni Farao be ne oketh kaachiel kod jolweny mage e Nam Makwar, Zaburi 136:15 wacho ni Jehova “nowito Farao gi jolwenyne e Nam Makwar.”

JULAI 27–AGOST 2

MWANDU MA YUDORE E WACH NYASAYE | WUOK 12

“Kaka Pasaka Mulo Ngima Jokristo”

w07-SW 1/1 20 ¶4

‘Unubed Mamor Chuth’

⁴ Yesu notho higa mar 33, Nisan 14. E Israel, Nisan 14 ne en odiechieng mor nikech nitimo nyasi mar Pasaka. Kochopo odiechieng’no higa ka higa, joot ne chamo kanyachiel nyarombo ma onge mbala. E yo ma kamano, ne giparo kaka noti gi remb nyarombo e reso kayo duto mag Jo-Israel e kinde ma malaika ne nego kayo duto mag Misri e Nisan 14, higa mar 1513 Ka Kristo Podi. (Wuok 12:1-14) Nyarombo mar Pasaka ne ochung’ ne Yesu Kristo ma jaote Paulo nowuoyo kuome ka wacho niya: “Osechiw Kristo nyarombowa mar Pasaka kaka misango.” (1 Jo-Korintho 5:7) Mana kaka remb nyarombo mar Pasaka, remb Yesu ma ne ochuer bende reso ji mang’eny.​—Johana 3:16, 36.

it-2-E 583 ¶6

Pasaka

Nitie gik ma ne itimo chieng’ Pasaka ma Yesu bende nochopo. Achiel kuomgi en ni ne owir remo e dho udi e piny Misri sama nireso kayo mag Jo-Israel e kinde ma malaika ne nego kayo mag Jo-Misri. Paulo luongo Jokristo mowal ni kanyakla mar jo makayo (Hib 12:23), kendo Kristo e ma noresogi kokalo kuom rembe. (1Th 1:10; Efe 1:7) Ne ok onego otur choke mag nyarombo mar Pasaka. Ne okor ni onge choke mag Yesu ma biro tur to mano notimore e kinde thone. (Za 34:20; Joh 19:36) Kuom mano, Pasaka ma ne Jo-Yahudi otimo kuom higni mang’eny ne en achiel kuom yo ma Chik ne nyisogo gik ma ne dhi timore bang’e kendo nyiso ni Kristo e “Nyarombo mar Nyasaye.”​—Hib 10:1; Joh 1:29.

w13 12/15 20 ¶13-14

‘Mano Nobednu Rapar’

¹³ Jo-Israel ne puonjo nyithindgi puonj madongo e wi Pasaka kowuok e tieng’ achiel nyaka e tieng’ machielo. Achiel kuom puonjgo ne en ni Jehova en Nyasaye madier, madewo joge kendo ma nigi nyalo mar rito joge. Nonyiso kidogo kane orito nyithindo makayo mag Jo-Israel mondo kik negi “ka nogoyo Jo-Misri” e masira mar apar.

¹⁴ Jonyuol ma Jokristo ok omi chik mar nyiso nyithindgi tiend nyasi mar Pasaka higa ka higa. Kata kamano, ka in janyuol, be ipuonjo nyithindi mondo ong’e Nyasaye mana kaka Jo-Israel ne timo? Be ipuonjogi ni Nyasaye nigi nyalo mar rito joge? Be in iwuon inyiso ni iyie gi chunyi duto ni Jehova pod nigi nyalo mar rito joge? (Zab. 27:11; Isa. 12:2) To be itimo kamano sama ugoyo mbaka gi mor, maok ichal ng’ama golonegi twak? Tim kinda mondo ikony nyithindi kata joodi omed keto geno margi chuth kuom Jehova.

Nono Puonj Manie Wach Nyasaye

it-2-E 582 ¶2

Pasaka

Masiche duto apar ne gin kum ma Nyasaye ne kumogo nyiseche mag Jo-Misri to ahinya ahinya masira mar apar ma en tho mar kayo. (Wuo 12:12) Yim (ma en rombo ma dichwo) ne en gima ler ne nyasach Jo-Misri miluongo ni Ra, omiyo, Jo-misri ne neno ni en tim makwero mieno remb nyarombo e dho udi chieng’ Pasaka. Bende, Jo-Misri ne neno ruath kaka gima ler, omiyo nego ruedhi duto ma kayo ne nyiso ni oselo nyasachgi miluongo ni Osiris. Farao bende ne imiyoga duong’ kaka wuod Ra. Omiyo, tho mar wuod Farao ma kayo ne nyiso kaka Farao kod nyasachgi ma Ra onge gi teko kata matin.

it-1-E 504 ¶1

Chokruok

Gima kende ma ne timore e odiechienge mag “chokruok maler” en ni onge tich moro amora matek ma ne ji timo. Kuom ranyisi, odiechieng’ mokwongo kod odiechieng’ mar abiriyo e kinde Sawo mar Makate ma Ok Oketie Thowi ne gin odiechienge mitimoe “chokruok maler” ma Jehova nowacho ni: “Kik utim tich moro amora e odiechiengego. Gima ubiro chamo kende e ma unyalo loso.” (Wuo 12:15, 16) Kata kamano, e kinde “chokruok maler” jodolo ne odich ka giyang’o le mag misango (Law 23:37, 38), to mano ne ok nyis ni giketho chik ma ne kwero tiyo matek e odiechieng’no. Kata kamano, magi ne ok gin kinde mag budho abudha, to ne gin kinde mag yudo ber e weche mag Nyasaye. Ji ne romoga mondo gilam Nyasaye kendo giwinj puonj e Sabato ma ne itimoga juma ka juma. Kae to ne isomonegi Wach Nyasaye kendo ileronegi weche ma ne osom, to mano e gima bang’e ne gitimoga e sunagogi. (Tic 15:21) Omiyo, kata obedo ni ji ne ok ti tich matek e odiechieng Sabato kata e kinde mag “chokruok maler,” ne gikawo thuologi mondo gilem kendo gipar matut e wi Jachuechgi kendo ng’eyo dwache.​—Som ASSEMBLY.