Bible—Ngainat leh Khuahkhirh
“Lehkhabu thianghlimte hi ṭawng chi tin rênga lehlin ni se ka ti ngawt mai,” tiin kum zabi 16-a Dutch scholar lâr tak, Desiderius Erasmus-a chuan a lo ziak.
ERASMUS-A chuan Bible hi mi zawng zawngin chhiar theiin hrethiam vek se a duh êm êm a ni. Mahse, Bible dodâltute chuan chu ngaihdân chu an hnâwl fithla ṭhuai a ni. Chutih laia Europe khawmual chu Bible chhûng thu hre châkte tân leh tlêma ngaihven deuh hlekte tân tak ngial pawh hmun hlauhawm tak a ni. England ram rorêl khâwl chuan: “Tupawh sâpṭawnga Bible chhiar rêng rêng chuan a in leh lo te, a thil neih zawng zawng te, leh an nunna thlengin an chân tûr a ni a, . . . ngaihdam a nih hnu pawha luhlul chhuaha a la chhiar zêl chuan, lal thupêk a kalh avângin khaihlum tûr a ni a, chu mi hnuah Pathian a zah lohna avângin halral tûr a ni,” tiin dân a siam a ni.
Europe khawmual ram lain bera Catholic kohhrana rinna kawnga kalpêng hrem dân ngaihtuahtu pâwl chuan “kalpêng” pâwl, French Waldense-ho pâwl angte chu nghaisak tûrin an man chhuak ṭhîn a. A chhan chu “Bible thu hrilhfiah leh sawi hi mi narân tâna khap tlat a nih laia, . . . chanchin ṭha ziakte, tirhkohte lehkha thawnte leh lehkhabu thianghlim dangte hmanga” thu an hril ṭhîn vâng a ni. Chhiarsên rual loh a hmei a pate chuan Bible an hmangaih avângin thihna leh nghaisakna râpthlâk tak an tawrh phah a. Anni chuan hremna râpthlâk tak takte pawh tawrh huamin Lal Ṭawngṭaina emaw, Thu Sâwm Pêkte emaw chu an sawi chhuak a, an fate an zirtîr bawk a ni.
Chûng Pathian Thu atân inpêkna chu Hmâr lam America khawmual luah tuma lawnga zin mi tam takte thinlungah a châm reng a. Chuvângin, America ram din tirh lamah chuan “sakhuana leh lehkha chhiar chu a inkawp tlat avângin, a hnam nunphung bul ber pawh Bible-ah a inghat a ni,” tiin A History of Private Life—Passions of the Renaissance tih lehkhabu chuan a sawi. Tin, kum 1767-a Boston khuaa sermon tihchhuah pakhat chuan: “Pathian Lehkhabu Thianghlim chhiar taima rawh. Zîng tin leh tlai tinin bung khat tal i chhiar ngei ngei tûr a ni.” tiin fuihna thu a sawi a ni.
California ram Ventura khuaa mi Barna Research Pâwl chhût dânin, America mi zaa 90 aia tam zâwk chuan chawhrualin Bible pathum ṭheuh an nei a ni. Mahse, tûn hnai maia an enchhinna chuan Bible hi tûn thlenga ngaihhlut ni reng mah sela, “a chhiar nân te, zir nân te, leh ataka hman nân tea hun khawhral chu . . . hmân lai thilah a chang zo tawh,” tih a târ lang. Mi tam zâwkte chuan a chhûng thu chu an hre thûk tak tak lo a ni. Chanchinbu-a thuziaktu pakhat chuan: “Tûn laia buainate leh mite rilru kamtu chungchângah [Bible] hian thu ken pawimawh tak a nei reng tih ngiahdân hi a awm tawh mang lo,” tiin a sawi a ni.
Khawvêl Ngaihdân Nghet Lo
Ngaihdân lâr deuh mai chu mihring finna leh thawhhohna aṭang pawhin nun hlawhtling kan nei thei tih hi a ni a. Bible chu thutak leh thudik ziakna bu ang ni lovin, sakhaw ngaihdân ziahna bu leh mi mal chanchin ziahna bu tam takte zînga pakhat ang leka ngaih a ni.
A nih leh, mi tam zâwkin nuna harsatna nasa tak leh buainate hi engtin nge an hmachhawn le? Anni chuan nungchang lam leh sakhaw lama khaihhruaina, leh kawhhmuhna dik tak awm si lovin, thlarau lam thim hnuaiah an hmachhawn a ni. Chuvângin, khalhna nei lo lawng ang maiin, “mihring zirtîrna tinrêng leh . . . mihring vervêkna leh inbumna tinrênga lehlam lehlama vawrh leh len lenin an awm,” a ni.—Ephesi 4:14, The Twentieth Century New Testament.
Chuvângin, Bible chu sakhaw chungchâng ziahna lehkhabu satlaih dang mai em ni? A nih loh leh, thu pawimawh leh ṭangkai tak tak chuanna, Pathian Thu tak tak em ni zâwk? tihte chu kan inzâwt tûr a ni. (2 Timothea 3:16, 17) Bible hian kan ngaihtuah a phû rêng rêng em? Hêng zawhnate hi thuziak dawt lehah sawifiah a ni ang.
[Phêk 3-naa milemte]
Desiderius Erasmus-a
[Milem Hawhtîrtu]
Deutsche Kulturgeschichte bu aṭanga lâk chhuah
[Phêk 4-naa milemte]
Waldense-ho chu Bible thu an hril avângin nghaisak tûra man an ni
[Milem Hawhtîrtu]
Stichting Atlas van Stolk, Rotterdam