XNAQʼTZBʼIL 13
BʼITZ 4 A Jehová xqʼuqil weye
Jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj tipumal Jehová
«¿Noqpe chʼin wipumale tuj twitza?» (NÚM. 11:23).
¿TIʼ KʼELEL QNIKʼ TIʼJ?
Kʼonil xnaqʼtzbʼil lu qiʼj tuʼn tok qeʼ mas qkʼuʼj qa kukx ktzajel tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen qe tuʼn qanqʼin.
1. ¿Tzeʼn kubʼ tyekʼin Moisés qʼuqbʼil tkʼuʼj tiʼj Jehová tej tetz tiʼn qe israelita toj tnam Egipto?
IN YOLIN uʼj te Hebreos kyiʼj nimku xjal ten qʼuqbʼil kykʼuʼj tiʼj Jehová. Jun kyxol jlu a Moisés, kyaj tqʼoʼn jun tbʼanel techel qwitz tuʼntzun tten qʼuqbʼil qkʼuʼj (Heb. 3:2-5; 11:23-25). Kubʼ tyekʼin qʼuqbil tkʼuʼj tej tetz tiʼn qe israelita toj tnam Egipto. Maske tzaj xobʼ Moisés twitz Faraón ex kywitz t-soldad, kukx bʼant aju tajbʼil Jehová tuʼn. Ok qeʼxix tkʼuʼj tij Jehová ex kubʼ nej kywitz israelita toj mar Rojo, ex yajxitl toj desierto (Heb. 11:27-29). Pero nim qe israelita mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa ok kxqʼuqiltoq Jehová kyiʼj, atzunte Moisés kukx ok qeʼ tkʼuʼj tiʼj Jehová. Tuʼnju japun twi tyol Jehová, tej xi tqʼoʼn kywa ex kykʼaʼ israelita tuʼn kykyaj anqʼin toj desierto (Éx. 15:22-25; Sal. 78:23-25).a
2. ¿Tiquʼn xi tqanin Jehová xjel te Moisés aju in kanet quʼn toj Números 11:21 a 23?
2 Tej otoq tzikʼ chʼixme jun abʼqʼi kyetzlen qʼiʼn israelita tuʼn Jehová toj tnam Egipto, xi tqʼamaʼn kye qa kxeltoq tqʼoʼn chibʼj te kywa. Maske attoq nim qʼuqbil tkʼuʼj Moisés, kubʼ t-xjelin tzeʼn jakutoq kanet nim chibʼj tuʼn Jehová tuʼn t-xi tqʼoʼn kywa nim millón xjal toj desierto. Tuʼntzunju xi tqanin Jehová jlu te: «¿Noqpe chʼin wipumale tuj twitza?» (kjawil uʼjit Números 11:21-23). Toj yol hebreo in tzaj qʼamaʼn «tqabʼ Jehová» ex atz in yolin tiʼj tipumal Jehová moqa tiʼj xewbʼaj xjan. Toj juntl yol xi tqanin Jehová jlu te Moisés: «¿Mintiʼpe in nok qeʼ tkʼuʼja tiʼj qa jaku bʼant aju in xi nqʼamaʼne tuʼn tbʼant wuʼne?».
3. ¿Tiquʼn nim toklen tuʼn qxnaqʼtzaʼn tiʼjju bʼaj tiʼj Moisés ex kyiʼj israelita?
3 Yajtzun teya, ¿ope kubʼ t-xjelina qa ktzajel tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen teya ex kye toj tjaya tuʼn kyanqʼine? Qa o kubʼ t-xjelina jlu moqa naʼmx, qo xnaqʼtzan tiʼjju bʼaj tiʼj Moisés ex kyiʼj israelita, aqeju toj jun ambʼil mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj tiʼj qa jakutoq xqʼuqin Jehová kyiʼj. Ax ikx kʼokel qqʼoʼn qwitz kyiʼj junjun texto aqeju che onil qiʼj tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa at nimxix tipumal Jehová.
¿TIʼ XNAQʼTZBʼIL JAKU TZʼEL QIʼN TIʼJ MOISÉS EX KYIʼJ ISRAELITA?
4. ¿Tiquʼn ya mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj israelita tiʼj Jehová qa kxqʼuqiltoq kyiʼj?
4 ¿Tiquʼn ya mintiʼ ok qeʼ kykʼuʼj israelita qa jakutoq xqʼuqin Jehová kyiʼj? Nim qe israelita ex nim qe xjal te juntl tnam otoq che etz toj tnam Egipto ex otoq tzikʼ nim ambʼil in che bʼet toj desierto tuʼn kypon toj txʼotxʼ Tziyen maj (Éx. 12:38; Deut. 8:15). Tzaj kyqʼamaʼn stranjer xjal qa otoq che sikt tuʼn kywan maná ex ax jlu bʼant kyuʼn israelita (Núm. 11:4-6). Ax ikx tzaj kyqʼamaʼn qa mas tbʼaneltoq wabʼj toj Egipto. Tuʼntzunju, kubʼ t-ximen Moisés qa attoq toklen tuʼn tkanet chibʼj tuʼn tuʼntzun t-xi tqʼoʼn te kywa (Núm. 11:13, 14).
5, 6. ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼjju bʼaj kyiʼj israelita tej tel kykanoʼn nya bʼaʼn kymod stranjer xjal?
5 El kykanoʼn israelita tiʼj nya bʼaʼn kymod stranjer xjal tej mintiʼ xi kyqʼoʼn chjonte te Jehová tej tonin kyiʼj. Ax jlu jaku bʼaj qiʼj, jakulo tzʼel qkanoʼn kyiʼj xjal mibʼan che qʼoʼn chjonte ex mlaylo qo tzalaj kyiʼj tiʼchaq in tzaj tqʼoʼn Jehová qe. Ax ikx jakulo tzaj qnaʼn qe tiʼchaq attoq qe ojtxe moqa jakulo tzaj loʼchj qkʼuʼj kyiʼj tiʼchaq at kye txqantl. Pero qa ma txi qqʼoʼn chjonte kyiʼj tiʼchaq at qe, mas qo tzalajel.
6 Iltoq tiʼj tuʼn ttzaj kynaʼn israelita aju otoq txi ttziyen Jehová kye. Xi tqʼamaʼn kye qa kxeltoq tqʼoʼn nim tiʼchaq kye aj kypon toj txʼotxʼ Tziyen maj ex nya akux in che bʼet toj desierto. Ax ikx qe bʼaʼn tuʼn qximen kyiʼj tiʼchaq ktzajel tqʼoʼn Jehová qe toj ambʼil tzul ex nya kyiʼj tiʼchaq mintiʼ at qe toj ambʼil jaʼlo. Ax ikx, jaku qo ximen kyiʼj texto jaku che onin qiʼj tuʼn tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová.
7. ¿Tiquʼn jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kukx kʼonil Jehová qiʼj?
7 Tej t-xi tqanin Jehová xjel te Moisés, aju in kanet toj Números 11:23, tajtoq tuʼn t-ximen tiʼj kabʼe tiʼ. Tnejel, qa at-xix nim tipumal Jehová. Tkabʼin, qa jaku tzʼajbʼen tipumal toj alkyexku lugar maske najchaq taʼ. Tuʼntzunju, maske atz ateʼtoq israelita toj desierto jakutoq bʼant tuʼn t-xi tqʼoʼn Jehová chibʼj te kywa. Tzaj tyekʼin Jehová qa attoq nim tipumal ex qa jakutoq tzʼonin kyiʼj xjal toj alkyexku lugar (Éx. 6:6). Tuʼntzunju, aj qok weʼ twitz jun prueba, jaku tzʼok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa kʼonil Jehová qiʼj jaxku tumel atoʼ (Sal. 138:6, 7).
8. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn tuʼn miʼn tkubʼ qbʼinchaʼn aju bʼant kyuʼn israelita? (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj tilbʼilal).
8 Japun twi ttziybʼil Jehová tej ttzaj tqʼoʼn nim kodornis te kywa israelita. Pero mintiʼ xi kyqʼoʼn chjonte tiʼj milagr bʼant tuʼn Jehová. Nim qe israelita jaw kychmoʼn nim kodornis ex nya oʼkx aju at tajbʼen kye. Tzaj nim tqʼoj Jehová tuʼnju «oʼkx tok kykʼuʼj tiʼj kychiʼ» ex kubʼ tqʼoʼn kykastiw (Núm. 11:31-34). ¿Tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj techel lu? Tuʼn miʼn tpon qkʼuʼj kyiʼj nim tiʼchaq. Qa at nim qpwaq moqa mintiʼ, mas nim toklen tuʼn tok qqʼoʼn qwiʼ tiʼj qajbʼebʼil te Jehová tuʼntzun tchʼiy qqʼinumabʼil toj kyaʼj. Kyjaʼtzun, nim toklen tuʼn tchʼiy qamiwbʼil tukʼil Jehová ex Jesús (Mat. 6:19, 20; Luc. 16:9). Ex kʼonil jlu qiʼj, tuʼn tok qeʼ qkʼuʼj tiʼj qa tzul tqʼoʼn Jehová aju at tajbʼen qe.
¿Tiʼ kymod israelita kubʼ kyyekʼin tej t-xi tqʼoʼn Jehová kywa toj desierto ex tiʼ xnaqʼtzbʼil jaku tzʼel qiʼn tiʼj jlu? (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 8).
9. ¿Tiʼ qʼuqli qkʼuʼj tiʼj?
9 Toj ambʼil jaʼlo kukx in nonin Jehová kyiʼj tmajen. Pero nya a t-xilen jlu qa mlayx kubʼaj qpwaq ex qwa.b Qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa mlayx qo kyaj tkolin Jehová. Tzul tqʼoʼn qipumal tuʼn qex twitz alkyexku nya bʼaʼn jaku qo ok weʼ twitz. Qo yolin tiʼj kabʼe ambʼil jatumel jaku tzʼok qe qkʼuʼj tiʼj qa kxqʼuqil Jehová qiʼj. Tnejel aj tkubʼaj qpwaq. Tkabʼin aj qximen tiʼj tzeʼn qo anqʼil aj qtijen.
AJ TKUBʼAJ QPWAQ
10. ¿Alkyeqe nya bʼaʼn jaku qo ok weʼ twitz?
10 Akux in nul laqʼeʼ mankbʼil tqʼijlalil, mas kwest tuʼn tkanet qpwaq. Jakulo tzʼel qʼiʼn qaqʼun, qe tiʼchaq at qe, bʼalo il tiʼj tuʼn tkyaj qtzaqpiʼn qja tuʼnju in che chʼexpaj gobierno, kyuʼn qʼoj, kyuʼn xitbʼil moqa tuʼnju in che tzaj junjun yabʼil. Tuʼntzunju, bʼalo il tiʼj tuʼn tkanet juntl qaqʼun jatumel in qo pon anqʼin moqa il-lo tiʼj tuʼn qxi anqʼil junx kyukʼil qfamilia toj juntl lugar tuʼn tkanet aju at tajbʼen qe. ¿Tiʼ kʼonil qʼij tuʼn kubʼ qyekʼin qa in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼj tipumal Jehová aj tkubʼ qximen tiʼ kbʼantel quʼn toj ambʼil lu?
11. Qa mintiʼ in kanin qpwaq, ¿tiʼ jaku bʼant quʼn? (Lucas 12:29-31).
11 Jun tiʼ kʼonil qiʼj, aju qa ma txi qqʼamaʼn te Jehová toj naj Dios aju in tzaj bʼaj qkʼuʼj tiʼj (Prov. 16:3). Qqaninx qnabʼil te Jehová aj tkubʼ qximen tiʼ kbʼantel quʼn tuʼntzun miʼn ttzaj bʼaj qkʼuʼj (kjawil uʼjit Lucas 12:29-31). Ax ikx qqaninx te tuʼn qtzalaj tiʼj chʼin at qe (1 Tim. 6:7, 8). Jaku txi qjyoʼn onbʼil kyoj qe uʼj in che etz tuʼn ttnam Jehová tiʼjju jaku bʼant quʼn qa mintiʼxix in kanin qpwaq. Nim qe erman o che onin xnaqʼtzbʼil ex video kyiʼj, aʼyeju ateʼ toj jw.org.
12. ¿Alkyeqe xjel jaku tzʼonin tiʼj jun erman tuʼn tjaw tjyoʼn aju mas bʼaʼn te tfamlia?
12 Ateʼ junjun o cheʼx anqʼil toj juntl lugar najchaq tuʼn tkanet jun kyaqʼun, pero tej tikʼ ambʼil el kynikʼ tiʼj qa nya bʼaʼn ela jlu. Naʼmx t-xi tkʼamoʼna jun aqʼuntl, bʼaʼn tuʼn t-ximana qa tzul tqʼoʼn ambʼil teya tuʼn tajbʼena te Jehová ex tuʼn t-xqʼuqina kyiʼj toj tjaya, ex nya okx tuʼn t-ximana tiʼj qa ok kkambʼala nim pwaq (Luc. 14:28). Xjelinkuya jlu: «¿Tiʼ jaku bʼaj tiʼj nmejebʼleʼne qa najchaq atine? ¿Ktelpe ambʼil wiʼje tuʼn nxiʼye toj chmabʼil, tuʼn npakbʼane ex tuʼn ntene kyukʼil erman?». Ex qa at tkʼwala ax ikx jaku kubʼ t-xjelina jlu: «¿Chin onile kyiʼj nkʼwale tuʼn kyok laqʼeʼ ttxlaj Jehová ex tuʼn kyniman te?» (Efes. 6:4). Aj tbʼant jun tiʼ tuʼna bʼaʼn tuʼn t-ximana tiʼj tiʼ t-ximbʼetz Jehová at tiʼj ex nya tiʼjju tzul kyqʼamaʼn tfamilia moqa tamiwa, aʼyeju mintiʼ in che nimen te Jehová.c Tzaj qʼamaʼn te Tony aju in nanqʼin toj Asia occidental, tuʼn t-xiʼ aqʼunal toj juntl lugar ex qa ktzajel chjoʼn nim twi tkʼuʼj. Pero tnejel naʼn Dios te Jehová, yolin tukʼil t-xuʼjil ex onin jlu tiʼj tuʼn miʼn ttzaj tkʼamoʼn qe aqʼuntl tzaj qʼamaʼn te ex ok tilil kyuʼn tuʼn miʼn tbʼaj kygastarin kypwaq. In tzaj tqʼamaʼn Tony tiʼ kubʼ tnaʼn tuʼn jlu: «O chin onine kyiʼj nimku xjal tuʼn tok kyojtzqiʼn Jehová ex in che tzalaj nkʼwale tuʼn kyajbʼen te Jehová. O tzʼel qnikʼe tiʼj qa aj tkubʼ qbʼinchaʼne aju in tzaj tqʼamaʼn Mateo 6:33, in xqʼuqin Jehová qiʼje».
AJ QXIMEN TIʼJ TZEʼN QO ANQʼIL AJ QTIJEN
13. ¿Tiʼ jaku bʼant quʼn toj ambʼil jaʼlo tuʼn tten aju at tajbʼen qe mas yajxitl?
13 Jaku kubʼ qyekʼin qa in nok qeʼ qkʼuʼj tiʼj Jehová, aj qximen tiʼj tzeʼn qo anqʼil aj qtijen. In tzaj tqʼamaʼn Biblia tuʼn qaqʼunan tuʼn tten aju at tajbʼen qe toj ambʼil tzul (Prov. 6:6-11). Qa jaku bʼant, jaku txi qkʼuʼn chʼin qpwaq tuʼn tajbʼen quʼn aj qtijen. Ax tok, nim in nonin pwaq, pero nya qaj tuʼn tok jlu te mas nim toklen toj qanqʼibʼil (Ecl. 7:12).
14. ¿Tzeʼn jaku tzʼonin Hebreos 13:5 qiʼj tuʼn tten aju at tajbʼen qe aj qtijen?
14 Yolin Jesús tiʼj jun xjal xi tkʼuʼn nim tpwaq, tuʼn ttzaj t-xnaqʼtzaʼn qe qa mintiʼ tajbʼen qa ma ten nim tiʼchaq qe tuʼnju «tuj twitz Dios mebʼa te xjal lu» (Luc. 12:16-21). Mintiʼ bʼiʼn quʼn tiʼ kbʼajel qiʼj nchiʼj (Prov. 23:4, 5; Sant. 4:13-15). Ax ikx tqʼama Jesús kye qeju kyajbʼiltoq tuʼn kyok te tdiscípulo, qa iltoq tij tuʼn tkyaj kyqʼoʼn tkyaqilju attoq kye (Luc. 14:33). Ax jlu bʼant kyuʼn okslal te Judea toj tnejel syent abʼqʼi, kyaj kyqoʼn tkyaqilju tiʼchaq attoq kye ex bʼant jlu kyuʼn tukʼil tzalajbʼil (Heb. 10:34). Toj ambʼil jaʼlo, nim qe erman o tzʼel qʼiʼn kyaqʼun ex qe tiʼchaq at kye tuʼnju mintiʼ in nokx kyqʼon kyibʼ toj política (Apoc. 13:16, 17). O kubʼ kyyekʼin erman qa in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj ttziybʼil Jehová: «Mlay kyaj nkoline, ex mlay kyaj nqʼoʼne» (kjawil uʼjit Hebreos 13:5). Tuʼntzunju, in nok tilil quʼn tuʼn qaqʼunan tuʼntzun tten chʼin qpwaq aj qtijen. Ex qʼuqli qkʼuʼj tiʼj qa ok xqʼuqil Jehová qiʼj aj tbʼaj jun tiʼ qiʼj, aju mintiʼ ximen quʼn.
15. ¿Tiʼ kyximbʼetz mambʼaj bʼaʼn tuʼn tten kyiʼj kykʼwal (Ax ikx qʼonka twitza tiʼj tilbʼilal).
15 Kyoj junjun lugar, nim toklen toj kywitz mambʼaj tuʼn tten kykʼwal tuʼntzun kyxqʼuqin kyiʼj aj kytijen. Pero in tzaj tqʼamaʼn Biblia qa aʼye mambʼaj il tiʼj tuʼn t-xi kyqʼoʼn aju at tajbʼen kye kykʼwal (2 Cor. 12:14). Ax tok, aj kytijen mambʼaj il tiʼj tuʼn kyonin kykʼwal kyiʼj tukʼil pwaq ex toj junjuntl tten, ex in bʼant jlu kyuʼn kʼwal tukʼil tkyaqil kyanmi (1 Tim. 5:4). Atzun kye mambʼaj in nok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová, in nel kynikʼ tiʼj qa mas che tzalajel qa ma che onin kyiʼj kykʼwal tuʼn kyajbʼen te Jehová ex nya tuʼn kyaqʼunan tuʼn tten nim kypwaq tuʼntzun kyxqʼuqin kyiʼj aj kytijen (3 Juan 4).
In che ok lepeʼ mejebʼleʼn kyiʼj nabʼil tkux toj Tyol Dios aj tkubʼ kyximen tiʼ kbʼantel kyuʼn toj ambʼil tzul. (Qʼonka twitza tiʼj párrafo 15).d
16. ¿Tzeʼn jaku che onin mambʼaj kyiʼj kykʼwal tuʼn tkanet kypwaq aj kychʼiy? (Efesios 4:28).
16 Aqeye mambʼaj, aj kyonine kyiʼj kykʼwale tuʼn tten aju at tajbʼen kye toj ambʼil tzul, bʼaʼn tuʼn tkubʼ kyqʼoʼne jun tbʼanel techel kywitz. Ax ikx che onine kyiʼj tuʼn tok qeʼ kykʼuʼj tiʼj Jehová ex tuʼn tel kynikʼ tiʼj qa nim toklen tuʼn tbʼant kyaqʼunan (Prov. 29:21; kjawil uʼjit Efesios 4:28). Akux in che chʼiy, che onine kyiʼj tuʼn tok tilil kyuʼn toj escuela. Ex jaku txi kyjyoʼne junjun texto tuʼn tel kynikʼ kykʼwale tiʼj jniʼ kyxnaqʼtzbʼil kʼeletz. Ax ikx, jaku che onin mambʼaj kyiʼj kykʼwal tuʼn tten jun kyaqʼun tuʼntzun tten aju aj tajbʼen kye. Pero jun kyaqʼun jaku tzaj tqʼoʼn ambʼil kye tuʼn kypakbʼan moqa tuʼn kyok te precursor.
17. ¿Tiʼ qʼuqli qkʼuʼj tiʼj?
17 In nok qeʼ kykʼuʼj tmajen Jehová tiʼj qa tzul tqʼoʼn aju at tajbʼen kye ex taj tuʼn tonin kyiʼj. Akux in nul laqʼeʼ mankbʼil tqʼijlalil, il tiʼj tuʼn kukx tchʼiy qʼuqbʼil qkʼuʼj tiʼj Jehová. Pero nok tiʼxku jaku bʼaj, bʼaʼn tuʼn tok qeʼxix qkʼuʼj tiʼj qa kʼajbʼel tipumal Jehová tuʼn tuʼn ttzaj tqʼoʼn aju at tajbʼen qe. Kukx kʼonil Jehová qiʼj, jaxku tumel atoʼ.
BʼITZ 150 ¡Bʼaʼn tuʼn tjyona tiʼj Dios tuʼn tkleta!
a Qʼonka twitza tiʼj «Kyxjel qeju in che uʼjin» toj uʼj Aju Xqʼuqil te octubre te 2023.
b Qʼonka twitza tiʼj «Kyxjel qeju in che uʼjin» toj uʼj Aju Xqʼuqil te 1 te octubre te 2014.
c Qʼonka twitza tiʼj xnaqʼtzbʼil «Nadie puede servir a dos amos» toj uʼj La Atalaya te 15 te abril te 2014.
d TQANIL KYIʼJ TILBʼILAL: In yolin jun mejebʼleʼn tukʼil tmeʼjel aju in naqʼunan junx tukʼil tchmil tuʼn tjaw bʼinchet jun Ja te Chmabʼil.