Mayë

Ko Jesus myutskˈäjty, xëmë tmëmëdooy ja tyääk tyeety. Ninäˈä kyakujuundaky ets ni kyawinmääy ko mas niˈigyë wyijˈyëty ets kyaj dyuˈunëtyë José mëdë María. Ets komë Jesus yëˈë nety kaˈaxkopk, jyäˈäwë ko nyikëjxmˈäjtypyë nety nenduˈun tyunët. Seguurë ko yajnimëjääwdak parë tjäjty ja tuunk diˈibë netyë José tyuunkˈäjtypy, ets duˈun tpudëjkë ja fyamilyë mët ja meeny sentääbë. Waˈanë Jesusë tyääk teety tyukmëtmaytyakëdë ko mëjˈäjtëngyëjxm myaxuˈunkˈäjty ets wiˈix ja anklëstëjk nyimaytyakëdë (Luk. 2:8-19, 25-38). Perë Jesus kyaj yëˈëyë ttukjotkujkˈäjty, nan yˈëxpëjkën këˈëm ja Diosë jyaaybyajtën. Ets mbäät njënäˈänëm ko nëgooyë nety yˈëxpëjknë. ¿Tiko? Yëˈko mä jeˈeyë yaˈkpëtsëmynyëm, yˈatsoowëmbijt tijaty yajtëëwëdë ja yaˈëxpëjkpëty diˈib Jerusalén ets “dëˈënyë wyëˈëmëtyaaytyë mët ja wyijyˈäjtën” (Luk. 2:46, 47). Ets ko netyë jyëmëjt mäjmajtsk, ijnëbë nety seguurë ko yëˈë Tyeetyˈajtypyë Jyobaa mët ko nety të tˈëxpëky mä Diosë jyaaybyajtën (Luk. 2:42, 43, 49). w20.10 paj. 30 parr. 13, 14

Jëjpˈam nmëbëjkëm ko Jesus jyukypyejky parë nˈijtëm seguurë ko oˈkpë jantsy jukypyëkandëp. Mä Pablo tkamaytyaˈakynyëm wiˈix ja oˈkpë jyukypyëkäˈändë, jawyiin ojts tnigajpxy tëgëk pëky diˈibë nety të tyuny të jyatyëty. 1) “Ko Jesukristë yˈeˈky mët ëtsäjtëmë nbojpëˈäjtëm”, 2) “ko dyajnaxtëjkëdë” ets 3) “ko jyikypyejky ja kyumdëgëk xëë, extëm jyënaˈany ja Diosë jyaaybyajtën” (1 Kor. 15:3, 4). ¿Ti net mbäät nˈawijx njëjpˈijxëm ko Jesukristë yˈoˈky, nyaxtëjkë ets ko jyukypyejky? Ja kugajpxy Isaías ojts tnaskäjpxë ko ja Mesías duˈunë jäˈäy yaˈoogäˈänyëty ‘ta ääy ujts yajwijxëˈëgyën’ ets ko dyajnaxtëkëyäˈändë ‘mä axëkjäˈäytyëjkën’ nyaxtëkëdë. Per ta yˈakjënany ko yëˈë kyunaxaampy ‘ja pokyjyaˈaytyëjk’. ¿Wiˈixënë Jesus duˈun ttuuny? Ko dyajkyë jyukyˈäjtën extëmë wintsëˈkën (Is. 53:8, 9, 12, TY; Mat. 20:28; Rom. 5:8). Mët ko yˈoˈky, nyaxtëjkë ets jyukypyejky, mbäädë net nˈawijx njëjpˈijxëm parë xynyiwatsëm ja poky kaytyey, ja oˈk tëgoˈoyën ets nnayˈijx nnaybyatëm jatëgok mët ja jiiky mëguˈuk diˈib të yˈooktë. w20.12 paj. 2, 3 parr. 4-6; paj. 3 parr. 11

Apostëlë Pablo xëmë ojts nyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë mäjaty ja sinagoogë. Extëm nˈokpëjtakëm, jam Tesalónica, myëtmaytyakë judiyëtëjk ets ojts “nyejxy sääbëdë sääbëdë jap tsäjptëgoty tëgëk sëmään” parë dyajwinmayäˈändë mët ja “Diosë jyaaybyajtën” (Apos. 17:1-3). Seguurë ko Pablo oy nyayjyäˈäwë ko yajpaty mä sinagoogë, pes yëˈë nan judiyë jäˈäyë nety (Apos. 26:4, 5). Yˈixyˈajtypyë nety yajxon ja myëgunax myëgugäjpn ets pääty kyaj tsyëˈk jyäˈäwë ko ttukmëtmaytyakyë Diosë yˈayuk (Filip. 3:5). Ko Pablo yajnibëdëˈky Tesalónica ets Berea, ta kyeky ets ta ojts nyijkxy Atenas, jam duˈunyëm ttukjaygyujkëdë Diosë yˈayuk duˈun ja israelitëty ets duˈun ja “diˈibë kyaj yˈisraelitëty diˈibë [netyë] Dios yˈawdäjtëp” mä ja sinagoogë (Apos. 17:17). Ko ojts nyijkxy ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë määyoty, wiˈixëm ja jäˈäy diˈib myëtmaytyak. Tamë netyë ëxpëkyjyaˈayëty ets nan tam diˈib kyaj jyudiyëty. Tyäˈädë jäˈäyëty ak jemy tmëdoowdë tijatyë Pablo tukniˈˈijxëdë. Pääty yˈanmääyëdë: ‘Tëgatyës nmëdowdë. Yëˈës njanijawëjantëp tiidën mjanigajpxypy’ (Hech. 17:18-20, TY). w20.04 paj. 9 parr. 5, 6

Këdii mwinmay ko ninuˈun mgatsobääty ets jamyats ko niˈamukë ndëgoˈoyëm, perë Jyobaa xykyupëjkëm mët ko jyantsy yˈoyjyaˈayëty ets mët ko Jesus ojts xyjyuuybyëtsëˈëmëm (Éfes. 1:7; 1 Fwank 4:10). Etsë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm, mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm. Xëmë yajpäädäˈändë mët ëtsäjtëm ko nety nyajtëgoyˈäjtëm parë xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm ets myëdoowˈitandëp ti nety ndukmëtmaytyakëm (Prov. 12:25; 1 Tes. 5:14). Joy, diˈib tsënaapy Nigeria, yëˈë tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib tyuumbë mëjääw parë kyaj nyaytyukmëmadaˈagyëtyë moˈon tujkën, jyënaˈany: “Kyajts nmadäˈägët pën kyajtsë nmëguˈuktëjk xypyudëkëdë. Kots xyjyotkujkmoˈoytyë, yëˈëts xytyukˈijxp ko Jyobaa yˈatsoowëmbijtypyëtsë nuˈkxtakën. Nan tëts njaty parëts njotkujkmoˈoyët pënaty mon tuk yajpattëp”. Perë nmëguˈukˈäjtëm kyaj xëmë tpëkäˈändë kuentë ko yajjotkujkmoˈoyäˈänëm. Pääty, tsojkëp këˈëm ndukmëtmaytyakëm diˈib japë jyot wyinmäˈäny parë nˈamdoˈowëmë naybyudëkë. w20.12 paj. 23, 24 parr. 7, 8

¿Ti tsojkëp xytyunët parë mnaymyaaybyëkëdët mët tuˈugë jäˈäy? Tsojkëp xyajnaxtëdë tiempë, xynyigäjpx xynyimaytyäˈäktët ti mwinmääytyëp, wiˈix mnayjyawëdë ets wiˈix xyajnaxtë mxëëw mdiempë. Per ko net nyaˈˈanmäˈäyëm parë nnaymyaˈayëm mëdë Jesus, mbäät nwinmäˈäyëm ko tsip duˈun nduˈunëm. Yëˈë ko kyaj nˈixyˈäjtëmë Jesus wingëjxm jëjpkëjxm. Mayë Dios mëduumbë diˈib mä primer siiglë nenduˈun wyinmääytyë, perë apostëlë Pedro yˈanmääyëdë: “Oy xykyaˈixtë ja Jesukristë, mtsojktëp miitsëty jaˈa; es oy yëˈë xykyaˈixtë, mmëbëjktëp miitsëty yëˈë” (1 Peed. 1:8). Extëm nˈijxëm, kyaj tyimjëjpˈamëty nˈixyˈäjtëmë Jesus wingëjxm jëjpkëjxm parë mëët nnaymyaˈayëm. Nan kyaj mbäät mëdë Jesus ndimkäjpx ndimmaytyakëm. Pes ko nnuˈkxtakëm yëˈë nmëgäjpxëmë Jyobaa. Tëyˈäjtën ko nnuˈkxtakëm xyëëwgyëjxmë Jesus, per kyaj yëˈë nidëyë ndimmëgäjpxëm. Etsë Jesus kyaj ttsoky parë yëˈë nmënuˈkxtakëm. ¿Tiko? Yëˈko Jyobaa yëˈëyë diˈib mbäät nˈawdäjtëm, ets ko nnuˈkxtakëm, duˈunën ja tuk pëky nˈawdäjtëm (Mat. 4:10). Per mbäät nyajnigëxëˈkëm ko ntsojkëmë Jesus. w20.04 paj. 20 parr. 1-3

Ja jäˈäyëty diˈib ijty pëyëˈkijpxyëdëp jam Grecia, myëmadaktëp ijty oy të jyaˈˈanuˈkxëdë ets oy ti jyajat jyakëbatëdë. Per yëˈëyë tyukˈijxpajttë ja kyëˈëm jyot kyëˈëm mëjääw ets wiˈix yajtukniˈˈijxëdë pyëyëˈëktët. Ëtsäjtëm nenduˈun nyajtukniˈˈijxëm wiˈix mbäät nibëyëˈkëm ja jukyˈäjtën. Per mä tyëgatsyëty, yëˈë ko ja jot mëjääw kyaj kyugëxë, pesë Jyobaa yëˈë diˈib xymyëjääwmoˈoyëm. Pën ndukˈijxpajtëm, yëˈë wyandakypy ko kyaj jeˈeyë xytyukniˈˈixëyäˈänëm wiˈix nbëyëˈkëm, yëˈëjën diˈib xymyoˈoyäˈänëm ja jot mëjääw. Apostëlë Pablo kanäk pëkyë amay jotmay twinguwäˈkë. Yajwingäjpx yajjëjpkäjpx, nibëdëˈkë jäˈäy ets näˈäty yajnayjyäˈäwë amääy amutsk ja amay jotmay diˈib pyat, pääty jyënany: ‘Jëduˈun pyiky yˈadony maajës niniˈkxën ijxtëm apynyën’ (2 Cor. 12:7, TY). Perë tyäˈädë amay jotmay kyaj tyukmastutë Jyobaa tyuunk, niˈigyën wyinmääy ko jaajën mä mbäät dyajnigëxëˈëky ko tyukˈijxpejtypyë Jyobaa (2 Kor. 12:9, 10). Päätykyëjxmënë Jyobaa xëmë pyudëjkë. w20.04 paj. 29 parr. 13, 14

Taaˈäjtp jatuˈugë regalë diˈib të nˈaxäjëm ets kyaj yaˈixy, yëˈë ko tuˈugyë nduˈunëm mëdë Jyobaa, Jesus etsë anklëstëjk (2 Kor. 6:1). Tëgok tëgok nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë yëˈë diˈib xypyudëjkëm. Ko apostëlë Pablo ojts yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxtë mëdë myëguˈuktëjk, duˈun tˈanmääytyë: “Yëˈë mëët nduunmujkëmë Dios” (1 Cor. 3:9, TNM). Nenduˈun ëtsäjtëm, ko nëjkxëm ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë yëˈë mëët nduunmujkëmë Jesus. Ko netyë Jesus të ttukˈanaˈamdäˈäy ja yˈëxpëjkpëty: “Nëjx yaˈëxpëktë jäˈäyëty mä tëgekyë naxwinyëdë”, ta net tˈakˈanmääy, yajpäädäämbëts “mët miitsëty” (Mat. 28:19, 20). ¿Ets wiˈix xypyudëjkëmë anklëstëjk? Mëjwiin kajaa nmëjjäˈäwëm ko yëˈë diˈib xynyëˈëmoˈoy xytyuˈumoˈoyëm mä nnigäjpx nimaytyakëm “ja oybyë ayuk diˈibë winë xëë winë tiempë [...] mä tëgekyë nax käjpn” (Diˈibʉ Jat. 14:6). ¿Tijatyën tyam nduˈunëm mët ko xypyudëjkëmë Jyobaa, Jesus etsë anklëstëjk? Mä nnipëm ja tëëm, ta nääk kyaˈay mä oybyë jot korasoon ets yëˈë diˈibë net mujxp (Mat. 13:18, 23). Per ¿pën yajˈyoompy yajpejtypy ets yajtëëmˈäjtypy? Jesus duˈun tnimaytyaky extëm jyënaˈanyë tekstë diˈib tyam. w20.05 paj. 30 parr. 14, 15

Miyonkˈamë kasäädë jäˈäy yaˈˈajääywyäˈkxtë, nyayˈoo nyayäˈäxëdë tääk teety ets ja uˈunk ënäˈk nyayjyawëdë ko kyaj pën tsyokëdë. Nan ta netë familyë diˈib tuk jëën tuk tëjk jatsënääytyëp, per kyaj nyaytyunëdë kuentë. Tuˈugë jäˈäy diˈib yˈëwij kyäjpxwijpyë familyë, jyënaˈany: “Ja uˈunktääk, ja uˈunkteety ets ja uˈunk ënäˈk kyaj pën nyaytyunëdë kuentë, pes jam ja xyëëw tiempë dyajnaxtë mä komputadoorë, tabletë, telefënë etsë bideojueegë. Kyaj yajxon nyayˈixyˈatëdë oy tuˈugyë jyatsëënëdë”. May tyamë jäˈäy kyaj ttsokyë myëguˈuk, per ëtsäjtëm kyaj nasˈixëyäˈänëm etsë duˈumbë jäˈäyˈäjtën xynyinäjxëm. Niˈigyën ntsokäˈänëm ja nfamilyëˈäjtëm ets ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm (Rom. 12:10). Per ¿tidën yˈandijpy ko jyënaˈany “mnaytsyokëdëp nixim niyam extëm tukkaˈaxpën”? Mä ayuk grieegë, yëˈë yˈandijpy ja tsojkën diˈib njäˈäwëm mä ja jiiky mëguˈuk diˈib nˈookjäˈäwëm. Ets yëˈëjënë tyäˈädë tsojkën diˈib mbäät njäˈäwëm parë mët ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm, diˈib nenduˈun nfamilyëˈäjtëm. Ko nnaytsyojkëm tukkaˈaxpën, ta nnaybyudëkëyäˈänëm nixim niyam parë tuˈugyë nmëduunˈadëtsëmë Jyobaa (Miq. 2:12). w21.01 paj. 20 parr. 1, 2

Tuˈugë ekipë diˈib ëyëˈk kuyäjttëp, mbäät myadäˈäktë pën tuˈugyë nyayaˈitëdë, per tsip myadäˈäktët pën kyaj tuˈugyë yˈittë. Nenduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, mbäät ja ngorasoonˈäjtëm yajpääty tuˈugyë, pën ja jot winmäˈäny, ja tsojkën ets tijaty nduˈunëm ak jamyë yˈity mä Jyobaa tyuunk. Nˈokjamyajtsëm ko diˈibë Satanás jyatsojkënyëˈajtypy, yëˈë dyajnaywyäˈkxäˈänyëtyë ngorasoonˈäjtëm. Ëtsäjtëm nnijäˈäwëm ti diˈibë Jyobaa tyukjotkëdakypy, per mëkë net xytsyiptakxëm nduˈunëm ko xytyukmiˈinëm ja axëëkpë tsojkën, etsë Satanás duˈunën tsyoky njäjtëm. Pääty pën nmëdunäˈänëmë Jyobaa, tsojkëp nmoˈoyëm amuum ja jot korasoon (Mat. 22:36-38). Ninäˈä nganasˈijxëm etsë Satanás dyajnaywyäˈkxëdët. Nˈokmënuˈkxtakëmë Jyobaa extëmë David: “Yajtuˈugyëtsë ngorasoon parëtsë nwintsëˈëgëdë mxëëw”. Nˈokkuytyuˈunëmë net mä jukyˈäjtën ko duˈun nnuˈkxtakëm. Tijaty nduˈunëm tuˈuk tuˈugë xëëw, oy yiˈin wyaanëty ets oy myëjwiin kyajaajëty, nˈokˈyajnigëxëˈkëm ko nwintsëˈkëmë Diosë xyëëw diˈib wäˈäts. Ko duˈun nduˈunëm, ta nëjkx nyajnigëxëˈkëm ko xypyat xynyitëjkëm nxëëwˈäjtëm Jyobaa tyestiigëty (Prov. 27:11). Ets mbäädë net niˈamukë njënäˈänëm extëm ja kugajpxy Miqueas: “Nnëˈëyeˈeyäˈän nduˈuyeˈeyäˈänëm xyëëwgyëjxmë Jyobaa diˈib nDiosˈäjtëm winë xëëw winë tiempë” (Miq. 4:5). w20.06 paj. 13 parr. 17, 18

Ko nety ja reyë anikëjxytsyoobë ets ja gobiernëtëjk tnibëdëˈëktë ja Dios kyäjpn, ja mä Jyobaa jyotˈambëkäˈäny ets dyajminäˈänyë Armajedon (Diˈibʉ Jat. 16:14, 16). Ets ja reyë anikëjxytsyoobë “këˈëm jyäˈtäˈäny mä kyutëgoyaˈany, ets nipën kyapudëkëyaˈanyëty” (Dan. 11:45). Nenduˈun niˈamukë jyatäˈändë ja gobiernëtëjk diˈibë nety të nyayajtuˈugyëdë abëtsemy nyaxwinyëdë, jaˈa jënäˈänëm, ja Gog diˈib tsoˈomp Magog. Mä Daniel 12:1, jap nˈaknijawëyäˈänëm wiˈix kyutëgoyaˈanyë reyë anikëjxytsyoobë mëdë gobiernëtëjk diˈib puwäˈkëdëp ets wiˈix nnitsoˈogäˈänëm (Dan. 12:1). ¿Ti myaytyäˈägaambyë tyäˈädë bersikulo? Jesus diˈib nReyˈäjtëm, nenduˈun txëwˈaty Miguel. Desde 1914 tniwäˈkpëtsëmyë Diosë kyäjpn ko nyaxkëdaky ja Anaˈam Kutujkën jam tsäjpotm. Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, “tyënääyëˈëgäˈänyë Miguel”, jaˈa njënäˈänëm ko dyajkutëgoyaˈany mä Armajedon pënaty myëtsipˈäjttëbë Dios. Tyäˈädë tsip diˈib aktunanëp, yëˈë diˈibë Daniel myaytyak ko jyaˈˈatäˈäny ja “mëk moˈon mëk tujkën” diˈib ninäˈänëm duˈun kyayajkuˈix kyayajkubäädë (Diˈibʉ Jat. 6:2; 7:14). w20.05 paj. 15, 16 parr. 15-17

Ko José yajtuumbëˈäjty yajmosëˈäjty Egipto ets ko yˈijty pujxndëgoty, kyaj tmëdäjtyë madakën parë dyaˈoyët wiˈixë nety yaˈixy yajpääty. Per ¿ti pudëjkë parë kyaj jamyë ja wyinmäˈäny tpëjtaky? Ko yajxon ttuundääy tijaty yajtuknipëjk ets ko kyaj yëˈëyë ojts tmëmay tmëdäjy tijatyë nety kyaj mbäät tnekytyuny. José xëmë tpëjtaky jëjpˈamë Jyobaa, ets pääty ojts kyunuˈkxyëty mä tëgokyë tijaty tyuun (Gén. 39:21-23). Extëm jyajtyë José, yëˈë xytyukjamyajtsëm ko mbäät nenduˈunë jäˈäy axëëk xytyuˈunëm mä tyäˈädë jukyˈäjtën. Ets mbäät axtë duˈun xytyuˈunëm tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët nˈëxpëjkëm. Per pën nˈaˈoˈkëmë Jyobaa, ta kyaj nëjkx xymyëmadakëmë mëk moˈon mëk tujkën o xytyukmastutëm ja Diosë tyuunk (Sal. 62:6, 7; 1 Ped. 5:10, TNM). José jeˈeyë nety yaˈkpëtsëmynyëm ko Jyobaa yajwingumääjë. Tyäˈädë yëˈë xytyukˈijxëm ko Jyobaa tyukjotkujkˈäjtypyë ënäˈktëjk. Tyam, nan ta mayë ënäˈktëjk diˈib myëbëjktëbë Jyobaa extëmë José. Nääk, tap yˈittë pujxndëgoty mët ko tmëmëdowdë Dios ets kyaj jyanitëkëdë duˈun yajtundët (Sal. 110:3). w20.12 paj. 16 parr. 3; paj. 17 parr. 5, 7

Apostëlë Pedro mëdë Juan, agujk jotkujk nyayjyäˈäwëdë ko ja jäˈäy myëtsipˈäjtëdë mët ko yˈëxpëjkpëˈatëdë Jesus ets ko tnimaytyaktë tijaty tukniˈˈijxëdë (Apos. 4:18-21; 5:27-29, 41, 42). Pënaty tim jawyiin pyanëjkxtë Jesus, kyaj tiko nety axëëk nyayjyawëdët. Pes mëjwiin kajaa nety të tpudëkëdë jäˈäy ets kyaj dyuˈunëty ja myëtsipëty. Extëm nˈokpëjtakëm, tam diˈib jyaaytyë liibrë diˈib yajpatp mä Biiblyë, diˈib axtë tyambäät duˈunyëm tpudëkë ets tjotkujkmoˈoy miyonkˈamë jäˈäy. Ets ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib kyäjpxwäˈkxtë, të tyëjkënë anaˈambë tsäjpotm ets tim tsojk tˈanaˈamäˈäny niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy (Mat. 24:14). Ja Jesus yˈëxpëjkpëty, rey tyam tyuunëdë tsäjpotm, per ja myëtsipëty diˈib tuunëdë axëëk të yˈoˈktääynyëdë, ets pën ak jukypyëjktëp, yëˈë nëjkx yˈanaˈamëdë ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën diˈib kyäjpxwäˈkxtë pënaty myëtsipˈäjttë (Diˈibʉ Jat. 5:10). w20.07 paj. 15 parr. 4

Abrahán amumduˈukjot tmëbëjky, duˈunxyëp extëm ttimˈijxy ja Mesías diˈibë nety tunäämp Rey mä ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën. Päätyë Jesus tˈanmääy ja judiyëtëjk: “Ja mˈaptëjk Abrään yˈixan ja tiempë mäts ëj nmiiny yä naxwiiny. Nëgoo oj yˈokxondaknë ko oj tˈixy” (Fwank 8:56). Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm ko Abrahán nyijäˈäwëbë nety ko ja tyëëm yˈääts tunandëp mä ja Anaˈam Kutujkën diˈibë netyë Jyobaa yajnaxkëdäˈägaampy ets yëˈë yˈawixaampy jyëjpˈixaambyë nety parë yˈadëwët diˈib yajtukwandak. ¿Wiˈixë Abrahán dyajnigëxëˈky ko yëˈë nety yˈawijxy jyëjpˈijxypy “ja käjpn”, o ja Anaˈam Kutujkën diˈib yajnaxkëdäˈägaambyë Dios? Ko nimää kyakunaxˈäjty kyakugäjpnˈäjty parë tpuwäˈägët tuˈugë anaˈambë diˈib yä naxwiiny. Pyëjtakë wyinmäˈäny ko nimää kyatsënääytyaknbëkäˈäny parë tpuwäˈägët tuˈugë rey. Nan kyaj dyajnaxkëdaky tuˈugë yˈanaˈamdakn. Niˈigyën tmëmëdooy xëmë Jyobaa ets tˈawijxy tjëjpˈijxy parë yˈadëwët diˈibë nety të tyukwandaˈagyëty. Duˈunë Abrahán dyajnigëxëˈky ko nëgooyë nety tmëdäjnë mëbëjkën mä Jyobaa. w20.08 paj. 3 parr. 4, 5

Jyobaa wyandakypy ko mä ja jembyë jukyˈäjtën, nipën kyajënäˈänäˈäny: “Pëjkëbëts” (Is. 33:24). Pääty, ko netyë Dios dyajjukypyeky pënaty të yˈoˈknëdë, oy mëk ja nyiniˈkx kyëbäjk diˈib myëbëdëˈëgandëp. Per duˈunyëm pokyjyaˈay yajpäädäˈändë. Pes ko wäˈätsjäˈäy pyëdëˈëktët, kyaj ja jyiiky myëguˈuk nyekyˈëxkapäˈänëdë. Mä nety tyuˈuyeˈey ja Tuk Mil Jëmëjtpë mä Kristë yˈAneˈemy, ta wanaty wanaty njëmbitäˈänënë wäˈätsjäˈäy. Ko yˈabatët, ta Jesus ttukëdëkëyaˈany jatëgok ja Tyeetyë yˈAnaˈamën (1 Kor. 15:24-28; Diˈibʉ Jat. 20:1-3). Nˈokpawinmäˈäyëm wiˈix nnayjyawëyäˈänëm ko jatëgok nwinguˈijxëm ja jiiky mëguˈuk diˈib të yˈoˈknëdë. ¿Xiˈigäˈän xonäˈänëm? ¿Jëˈëyäˈän yäˈäxäˈänëm mëdë xondakën? ¿Nguyˈëwäˈän nguyyäˈäxäˈänëmë Jyobaa mët ko nëgooyë nety nxondakënë? Kyaj yajnijawë, per diˈibën tëy nnijäˈäwëm, yëˈë ko nëgooyë nëjkx ntsokäˈänënë Jyobaa mëdë Jesus mët ko nety të dyajjukypyëktë ja jiiky mëguˈuk. w20.08 paj. 16, 17 parr. 9, 10

Apostëlë Pablo yˈanmääyë naytyuˈuktëjk parë tˈixtët pën mbäät naytyuˈugë Jyobaa tmëdundë (1 Kor. 7:7-9). Pablo kyaj jagam ëxkëˈëm tpëjtaky pënaty kyaj pyëjktë, niˈigyën ttuunkmooyë Timoteo diˈibë nety naytyuˈukˈäjtp (Filip. 2:19-22). Pääty, kyaj yˈoyëty nwinmäˈäyëm ko tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm mbäät tijaty ttuny mët ko kyasäädëty o ko jatuˈuk kyaj mbäät ti ttuny mët ko nyaytyuˈukˈaty (1 Kor. 7:32-35, 38). Ni Jesus ets ni Pablo kyatukniˈˈijxëdë ko kuanën tuˈugë jäˈäy pyëkët o yˈitët naytyuˈuk. Pääty, ¿wiˈix mbäät nˈijxëm ko jäˈäy kyasäädëˈaty ets ko nyaytyuˈukˈaty? Mä rebistë La Atalaya 1 äämbë oktuubrë 2012, duˈun yajxon tnimaytyaky: “Oyë jäˈäy të pyeky ets oy nyaytyuˈukˈaty, yëˈë tuˈugë regalë diˈibë Dios yajkypy [...]. Jyobaa kyaj tˈixy ko ja naytyuˈuktëjk yajnäjxtëbë ayoˈon tsoytyuˈun o ko mon tuk nyayjyawëdë mët ko kyaj pyëktë”. Tyäˈädë yëˈë yajxon xytyukˈijxëm, ko tsojkëp nyajtsobatëm mä nduˈukmujkëm ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib naytyuˈukˈäjttëp. w20.08 paj. 28 parr. 8, 9

Mä näägë it lugäär jyantsy nyijawëyandëbë jäˈäy ja oybyë ayuk. Ets ko yajtukninëjkxtë, yëˈë diˈib meerë yajtëgoyˈäjttëp. Per mä wiinkpë it lugäär kyaj nëgoo jäˈäy ttimmëdowäˈändë Biiblyë ets nan kyaj tnijawëyäˈändë pënën Dios. Per oyë jäˈäy tmëdowäˈän tkamëdowäˈänët, Jyobaa tsyojkypy ets duˈunyëm nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm axtë koonëm jyënäˈänët yabäät. Ko tpäädët ja tiempë diˈibë Jyobaa të tˈawitsy, ta jabäät jyëjpkëxanë ja tuunk mä nˈëwäˈkx ngäjpxwäˈkxëm etsë net “myinäˈäny ja kutëgoˈoyën” (Mat. 24:14, TNM). Jesus ojts tnaskäjpxë ti tunan jatanëp mä ja tiempë jyëjpkëxanë ets wiˈix ja jäˈäy jyaˈayˈatäˈändë. Ko nety duˈun tyuny jyatyëty, ta jyënany ko mbäädë nety ja yˈëxpëjkpëty kyaj aduˈuk ja jyot wyinmäˈäny tnekypyëjtäˈäktë mä Diosë tyuunk. Pääty tˈanmääytyë: “Wijy mˈittët miitsëty” (Mat. 24:42). Ja tiempë mä Noé jyukyˈajty, kyaj pën tmëjpëjtaky ti yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkx. Ets tijaty ja jäˈäy ojts tmëwiin tmëjotëdë, nan yëˈë tyam myëwiin myëjotëdëp (Mat. 24:37-39; 2 Peed. 2:5). Päätyën ëtsäjtëm aduˈugë jot winmäˈäny nbëjtäˈägäˈänëm mä ja tuunk diˈibë Jyobaa të xytyuknipëjkëm. w20.09 paj. 8 parr. 1, 2; paj. 9 parr. 4

Satanás nan nëgooyë yˈawäˈändaknë, pääty kuanë ko xynyibëdëˈëgäˈänëm (Diˈibʉ Jat. 12:12). Mä tiempë myiny kyëdaˈaky, yaˈijxmatsäämp niˈamukë nmëbëjkënyëˈäjtëm. Pes tim tsojk tsyondäˈägäˈäny “ja mëk ayoˈon, extëm ninäˈänëm kyajaty axtë mä naxwinyëdë tsyondaky, es nidëˈën kyanakyjyatäˈänyëty jatëgok” (Mat. 24:21). Mä taabë tiempë, mbäät nëjkx xynyibëdëˈkëm ja jiiky mëguˈuk ets kyubokët ja Diosë tyuunk (Mat. 10:35, 36). Pääty, nˈoknayajtëˈëwëm: “¿Ndukˈijxpataambyëtsë Jyobaa ko yëˈëts xypyudëkëyäämp ets xykyuwäˈänäämp extëm ttuunyë rey Asá?” (2 Crón. 14:11). Jyobaa xypyudëjkëm desde tyam parë niˈigyë nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën. Ets yëˈë yajtuumpy ja tuumbë “diˈibë kuwijy es [tyuumpy] ti wyintsën tsyejpy” parë xymyoˈoyëm ja käˈäy ukën mä meerë nyajtëgoyˈäjtëm, diˈib xypyudëjkëm parë mëk ndënäˈäyëm (Mat. 24:45). Per tsojkëp niduˈuk niduˈuk nyajkëktëjkëm ja mëbëjkën mä Jyobaa (Eb. 10:38, 39). w20.09 paj. 18 parr. 16-18

Jyobaa mbäät dyajtunyë yˈespiritë santë parë ttuktunët pënaty myëdäjttëbë kutujkën ti yëˈë tsyojkypy, per net pën tuˈugyëp mët tijaty tyuknibëjtakëp. Naxwinyëdë jäˈäy mbäät ttäjtë nëëduˈu parë dyajnëjkxtët ja nëë mä ttimˈyajnëjkxäˈändë. Jyobaa nan mbäät dyajtunyë yˈespiritë santë parë dyajnëjkxët ja jyot wyinmäˈänyë anaˈambëtëjk mä dyajnëjkxäˈäny parë ttundët ti yëˈë tyuknibëjtakëp. Ko duˈun jyaty, ta tyäˈädë jäˈäyëty jyënäˈänäˈändë yˈääw jyot parë ttunäˈändë tijaty mbäädë Diosë kyäjpn ttukˈoyˈaty (ijxkijpxyë mëdë Esdras 7:21, 25, 26). Ets ëtsäjtëm, ¿ti mbäät nduˈunëm? Mbäät ninuˈkxtakëm “nidëgekyë reyëty es nidëgekyë justisëty” mä dyajwingëdäˈägäˈändë pën duˈunyëm yajtuunˈadëˈëtsy ja Diosë tyuunk (1 Tim. 2:1, 2; Neh. 1:11). Ja Dios mëduumbëty diˈib mä primer siiglë, nyinuˈkxtakëdë amumduˈukjot ja myëguˈuktëjk diˈib nety ijttëp pujxndëgoty, nenduˈun ëtsäjtëm mbäät nduˈunëm (Apos. 12:5; Heb. 13:3, TNM). w20.11 paj. 15 parr. 13, 14

Jotkujk nnayjyäˈäwëm pën ëtsäjtëm të nyaˈëxpëjkëm ja jäˈäy diˈib të nyëbety (1 Tes. 2:19, 20). Pënaty näämnëm të nyëbattë, duˈunxyëp “extëm tuˈugë neky diˈibë Kristë” të tjäˈäy mä yajnimaytyaˈaky jantsy oy ja myaˈestrë ets ja nmëguˈukˈäjtëm diˈib mëët yeˈeytyë reunyonk (2 Kor. 3:1-3). Jantsy jotkujk nnayjyäˈäwëm ko nuˈun të nyaxy taxk jëmëjt ja të yajnigajpxy yˈëxpëktë jäˈäy poˈoboˈo, naa 10 miyongën abëtsemy nyaxwinyëdë. Ets nuˈun të nyaxyë tadë tiempë, duˈunxyëp extëm të nyëbattë jëmëjt jëmëjt, naxy 280 milë jäˈäy. Extëm nˈijxëm, miyonkˈamë jäˈäy yˈakwëˈëmy diˈibxyëp mbäät nyëbattë. Per ¿wiˈix mbäät nbudëjkëm? Jyobaa maˈkxtujkp ets yˈaknasˈijxëp parë jäˈäy tpanëjkxtëdë Jesus. Perë tyäˈädë tiempë këjxnëp, pääty, tsojkëp nˈaktuˈunëm nuˈun nmadakëm ets nbudëjkëmë jäˈäy parë yˈakwimbajtkojtët etsë net nyëbattët (1 Kor. 7:29a; 1 Peed. 4:7). w20.10 paj. 6 parr. 1, 2

Rey Saúl ojts tkajpxykyutëjˈyë Jyobaa ets kyaj tkupëjky ja tyëgoˈoyën ko ja kugajpxy Samuel ojts tyukmëgajpxyëty, niˈigyë nyaynyikäjpxtutë ets jyënany ko kyaj tyim mëjwiin tyim kajaajëty ti të ttuny ets yëˈë tyuknitij ja nax käjpn (1 Sam. 15:13-24). Per të netyë duˈumbë jäˈäyˈäjtënë tˈokmëbëtsëëmbë (1 Sam. 13:10-14). Jotmaymyëët njënäˈänëm ko Saúl nyasˈijxë parë tpëkëdë yˈääts tyikts ja mëjˈat këjxmˈat mä jyot kyorasoon. Ets kom kyaj nyayaˈoˈoyë, ta Jyobaa jyëjwijtsëmbijtë ets kyaj nyekykyupëjkë. Parë kyaj njäˈäyˈäjtëm mëj këjxm extëmë Saúl, oy ko nnayajtëˈëwëm: “¿Nnaynyikäjpxtutëbëts parëts kyaj nguytyuny ja käjpxwijën diˈibëts nbatypy mä Biiblyë? ¿Winmaabyëts ko kyaj tyim axëëgëty tits nduumpy? ¿Yëˈëts nduknitijpyë wiink jäˈäy kots ndëgoy?”. Pën ngupëjktäˈäyëm tijaty yä të dyajtëy, tsojkëp nyajtëgäjtsëm wiˈix nwinmäˈäyëm ets wiˈix njäˈäyˈäjtëm. Pes pën kyaj duˈun nduˈunëm, mbäät ja jot korasoon jyëmbijty mëj këjxm ets kyaj nëjkxë Jyobaa nyeky nyaymyayaˈanyëty mët ëtsäjtëm. w20.11 paj. 20 parr. 4, 5

Ënäˈktëjk, pën mwinˈijxypy ko yëˈë mëdunaambyë Jyobaa. Tsojkëp yajxon xyjyaygyukët pënën yëˈë, ti tsyojkypy ets wiˈix mbäät xymyëduny (Rom. 12:2, TNM). Ko nety duˈun të xytyuny, ta këˈëm xywyinˈixäˈäny parë xymyëdunëdë Jyobaa, ets yëˈë diˈib mas jëjpˈam mbäät xytyuny mä mjukyˈäjtën (Jos. 24:15; Ecl. 12:1). Mas niˈigyë xytsyokäˈänyë Jyobaa ets xyajkëktëkëyaˈany ja mëbëjkën ko xëmë xykyäjpxëdë Biiblyë ets xyˈëxpëkët. Yajtunë mjukyˈäjtën mä Jyobaa tyuunk. Naxwinyëdë jäˈäy wyinmay ko net mˈagujkˈat mjotkujkˈatët pën myajtuumpy ja mwijyˈäjtën parë xyˈix xypyäädët tijaty këˈëm mdukˈoyˈatëp. Per yajxon nnijäˈäwëm ko pënaty yajtuundëp ja jyukyˈäjtën parë tˈëxtäˈäytyë jukyˈäjt madakën, naymyooyëdëbë “jäj jëmuˈumën” (1 Tim. 6:9, 10, TNM). Pën mmëdoowˈijtypy wiˈixë Jyobaa mˈanëˈëmxëty ets pën myajtuumbyë mjukyˈäjtën mä Jyobaa tyuunk, ta oy mjukyˈatët ets nëjkxëp “xytyuny tijaty mëdë wijyˈäjtën” (Jos. 1:8). w20.10 paj. 30, 31 parr. 17, 18

Ja tiempë mä jyukyˈäjttë apostëlëtëjk, ja oybyë ayuk diˈib yˈëwäˈkx kyäjpxwäˈkxë Jesus, jotkujkmooyëdë niˈamukë naxwinyëdë jäˈäy. Jesus, yëˈë tyäˈädë tuunk yajtsondak ets pënaty panëjkxëdë tyukˈanaˈam parë kyäjpxwäˈkxˈadëˈëtstët mä “tëgekyë naxwinyëdë” (Apos. 1:8). Per tsojkëbë nety pyudëkëdët ja Diosë myëjääw diˈibë Jesus tukwandakëdë, pes kyaj nety mbäät ttundë mët ja kyëˈëm jot kyëˈëm mëjääw (Zac. 4:6; Fwank 14:26). Mä Pentekostes xëëw mä jëmëjt 33, ja mä Jesusë yˈëxpëjkpëty tyukkëdakëdë ja Diosë myëjääw ets yëˈë pudëjkëdë parë netyë tyëjkëdë ëwäˈkx käjpxwäˈkxpë. Ko waanë tiempë nyajxy, milˈamë jäˈäy tkupëjktë ja oybyë ayuk (Apos. 2:41; 4:4). Kyaj tsyëˈkëdë ko yajnibëdëˈktë, niˈigyë nyuˈkxtaktë: “Wintsën Dios, [...] meegyëts ja mëkˈäjtën es këdiibë ëëtsëty ntsëˈëgëdë esëts ngäjxwäˈxtët mijë mˈayuk”. Ta ja espiritë santë myooyë mëkˈäjtën ets duˈunyëm ‘amëk jotmëk tnimaytyaktë ja Diosë yˈayuk’ (Apos. 4:18-20, 29, Hech. 4:31, TY). w20.10 paj. 21 parr. 4, 5

¿Tiko mbäät nˈijtëm seguurë ko Jesus jantsy yajjukypyëjkë Jyobaa? Mayë jäˈäy tˈijxtë ko Jesus jyukypyejky (1 Kor. 15:5-7). Apostëlë Pablo myaytyak ko Cefas o apostëlë Pedro, yëˈë diˈib tim jawyiin yˈijx ko Jesus jyukypyejky. Ets tuk grupë ja yˈëxpëjkpëtyë Jesus nan jënandë ko të netyë Pedro tjantsy yˈixy (Luk. 24:33, 34). Nan ijxëdë ja “nimäjktuˈukpë” yˈapostëlë, ets ok, ta kyëxëˈky mä “nimëgoxk mëgoˈpx naxy ja nmëguˈukˈäjtëm”, waˈan jyamëty Galilea diˈib yajmaytyakp mä Matewʉ 28:16-20, netpë jyantsy xyondaktë ko nyaybyatëdë. Ok, ta nenduˈun “kyëxeˈky mä yëˈë Santyäˈägë”, waˈan jyaˈajëty ja kyuˈˈutsy, diˈibë nety kyaj tmëbëky ko yëˈëjën ja Mesías (Fwank 7:5). Per ko Santiago tˈijxy ko të Jesus jyukypyeky, ta tmëbëjky. Ko Pablo tjääyë tyäˈädë neky naa jaa mä jëmëjt 55, tamë nety nimay yˈakjukyˈattë diˈib yˈijxtë ko Jesus jyukypyejky. Pääty, pënatyë nety amajtsk jotmajtskëdëp, mbäädë nety tninëjkxtë parë tmëtmaytyäˈäktët. w20.12 paj. 3 parr. 5, 7, 8

Ko tuˈugë jäˈäy pyekyëty, minäämp mä jyot wyinmäˈäny diˈib mbäät axëëk yajnayjyawëty, ets mas niˈigyë pën päˈämˈijnëp. Pääty oy ko tˈëxtäˈäyëdë Jyobaa nyaybyudëkë. Tëyˈäjtën ko Jyobaa kyaj tyam xyaˈˈagëdäˈägäˈänëm mëjˈäjtëngyëjxm, per xyjyotkujkmoˈoyäˈänëm ets xymyëjääwmoˈoyäˈänëm parë mbäät nmëmadakëm (Sal. 94:19). ¿Wiˈix ttuny? Yëˈë yˈadëjk tyuktëjkëbë nmëguˈukˈäjtëm parë mbäät xypyudëjkëm jënoty tëgoty o nyëjkxtët juuy këbajtpë. Nan mbäät dyajtuny parë nyuˈkxtäˈäktët mët ëtsäjtëm. Jyobaa nan mbäät xytyukjamyajtsëmë ääw ayuk diˈib yajpatp mä Biiblyë diˈib mbäät xyjyotkujkmoˈoyëm, extëm mä yajmaytyaˈaky ja jembyë jukyˈäjtën mä kyaj nyekyjyamˈatäˈäny ja pëjk adoˈonën etsë jäj jëmuˈumën (Rom. 15:4). Pën nnayjyäˈäwëm mon tuk mët ko kyaj nëgoo mbäät nˈokkäjpxwäˈkxnë mët ko nbëjk nˈijxëm o ko të xynyitëjkëndë mëjjäˈäyˈat. Laurel, tuˈugë nmëguˈukˈäjtëm diˈib Estados Unidos, ja yˈijty 37 jëmëjt mä tuˈugë makinë diˈib pudëjkë parë mbäät xyejy. Myëdäjtë kanser ets yajtsujk kanäkˈok, nan myëdäjt kanäk naxë päˈäm mä nyiniˈkx. Per duˈunyëm ojts yˈëwaˈkxy kyäjpxwaˈkxy. Myëtmaytyak ja enfermeerëty ets pënaty kuentëˈäjtë mä jyëën tyëjk. Laurel, jaa tpudëjkë naa 17 jäˈäy diˈib tyam Testiigëty. w20.12 paj. 24 parr. 9; paj. 25 parr. 12

Naa jaa mä jëmëjt 56, apostëlë Pablo pawitsy pajëdotyë mayjyaˈay yajpëtsëëmë mä ja templë diˈib Jerusalén ets jyayaˈooganëdë. Jakumbom, ta ojts yajmënëjkxy mä Sanedrín ets jap jawaanë ja myëtsipëty kyaˈˈagëˈts kyatukkëˈtsëdë (Apos. 21:30-32; 22:30; 23:6-10). Mä duˈun jyajty, waˈan nyayajtëëwë: “¿Nuˈuntsën nˈakmëmadäˈägäˈäny parëts duˈun nyajtunët?”. Extëm nˈijxëm, Pablo yajtëgoyˈajtypyë nety ja naybyudëkë. ¿Ti naybyudëkë yˈaxäjë Pablo? Ja ux mä nety të yajmatsy, ta ja nWintsënˈäjtëm Jesus kyëxëˈky mä Pablo, ets yˈanmääyë: “Jotmëk mnaybyëjtäˈägëdët. Extëm të xykyajxy ja tëyˈäjtën mët ëj ja yää Jerusalén, nandëˈën xykyäjxët ja tëyˈäjtën ëjtskyëjxm jap Romë” (Apos. 23:11). Ko duˈunë Pablo ojts yajjotmëkwingäjpxë, yëˈë diˈibë nety meerë yajtëgoyˈajtypy. Jesus yˈanmääyë ko jantsy oyë nety të ttuny ko të kyäjpxwaˈkxy Jerusalén ets ko oy mëk jyäˈtäˈäny Roma parë nenduˈun yˈëwäˈkxäˈäny kyäjpxwäˈkxäˈäny. Ko duˈunë Pablo yajtukwandaky, seguurë ko duˈun nyayjyäˈäwë extëm tuˈugë uˈunk tsyaˈanˈityëtyë tyeety. w20.11 paj. 12 parr. 1; paj. 13 parr. 3, 4

Ko nˈawijx njëjpˈijxëm ja Diosë yˈAnaˈam Kyutujkën, yëˈë diˈib täˈtspëky xyaˈitäˈänëm oy ti amay jotmay nbatëm ets oy ti xyajmäˈäy xyajtäjëm, pes duˈun tyuny “extëm ja pujxn diˈibë ja barkë wyoˈonˈijtypy mejynyoty”. Pawinmay ja Diosë wyandakën mä të jyënaˈany ko mä tiempë myiny kyëdaky kyaj pën ti tnekymyëmayaˈany tnekymyëdäjäˈäny (Is. 65:17). Nan pawinmay ja jembyë jukyˈäjtën, mä nyajpäädäˈänënë agujk jotkujk ets mä kyaj nyekytyunäˈäny nyekyjyatäˈänyëty diˈib axëëk (Miq. 4:4). Ja tuk pëky wiˈix mbäät jamyë mwinmäˈäny xyaˈity mä ja jembyë jukyˈäjtën, yëˈë ko xytyukmëtmaytyäˈägëdë wiink jäˈäy. Pääty, tun nuˈun mmadaˈaky mä mˈëwaˈkxy mgäjpxwaˈkxy ets mä xypyudëkë jäˈäy parë tpanëjkxtëdë Jesus. Pën mduumpy duˈun, ta mˈitäˈäny seguurë ko mbäädaampy ja oyˈäjtën diˈib mˈawijxy mjëjpˈijxypy (Eb. 6:11). Mientrës wyingoonˈadëˈëtsy mä jyëjptëgoyaˈanyë tyäˈädë jukyˈäjtën, mas niˈigyë nguˈixëyäˈän ngubäädëyäˈänëmë amay jotmay ets njantsy myëmayäˈän njantsy myëdäjäˈänëm tijaty. Per pën ndukˈijxpajtëmë Jyobaa ets kyaj yëˈëjëty ja këˈëm jot këˈëm mëjääw, ta nwinguwäˈägëyäˈänëm ja nˈamayˈäjt njotmayˈäjtëm ets kyaj nëgoo ti nmëmayäˈän nmëdäjäˈänëm. Nˈokˈyajnigëxëˈkëm niˈamukë mä tijaty nduˈunëm ko nmëbëjkëm diˈibë Jyobaa yä wyandak: “Ja mjot mëjääw xypyëkäˈändë pën kyaj ti xymyëmay xymyëdäjtë ets kots xytyukˈijxpattët” (Is. 30:15). w21.01 paj. 7 parr. 17, 18

Jyobaa mëjwiin kajaa tsyoky jyawë, per nan yajmaytyakp jatuˈugë jyaˈayˈäjtën diˈib nenduˈun xytyukmëwingoˈonëm: ko xypyaˈˈayoˈowëm (Sant. 5:11). Tuk pëky wiˈixë Jyobaa xytyukˈijxëmë pyaˈˈayoˈowën, yëˈë ko tmeˈkxy ja poky kaytyey (Sal. 51:1). Per ko Biiblyë tmaytyaˈagyë paˈˈayoˈowën, kyaj yëˈë jeˈeyë tˈandijäˈäny ko pën yajpokymyeˈkxy. Ko tuˈugë jäˈäy tmëdatyë paˈˈayoˈowën, yëˈë diˈib yajjënanëp ja yˈääw jyot parë tpudëkët ja diˈib jam ayoop. Biiblyë jyënaˈany ko ja tsojkën diˈibë Jyobaa myëdäjtypy parë xypyudëkëyäˈänëm mas niˈigyë myëkëty ets kyaj yˈokduˈunˈäjnë diˈib tuˈugë uˈunktääk jyäˈäwëp mët ja yˈuˈunk (Is. 49:15). Ets päätyënë Jyobaa xypyudëjkëm ko nyajnäjxëmë ayoˈon mët ko tmëdatyë paˈˈayoˈowën (Sal. 37:39; 1 Kor. 10:13). Ëtsäjtëm, nan mbäät nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën ko nbokymyaˈkxëm ja nmëguˈukˈäjtëm ets ko kyaj nbëjkëˈkëmë akë ko axëëk xyajnayjyäˈäwëm (Éfes. 4:32). Per mä tsyokyëty mas niˈigyë nyaˈijxëmë paˈˈayoˈowën, ja ko dyajnaxtë ayoˈon jotmay. Ko duˈun nduˈunëm, yëˈë nety nbanëjkxëmë Jyobaa yˈijxpajtën diˈib nëgooyë tsyojknë (Éfes. 5:1, TNM). w21.01 paj. 21 parr. 5

Ja diˈib nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë, tsojkëp tmoˈoyët tijaty yajtëgoyˈäjttëp. Per ta diˈib kyaj mbäät ttuny, dyajnaxët kajaa xyëëw tiempë mä tyuunk yˈayoˈon ets kyaj tnekypyudëkët ja fyamilyë parë tmëwingondëdë Jyobaa o dyajnayjyawëdët ko kyaj pën tyunëdë kuentë. Ttuˈumoˈoyët tsuj yajxon ja fyamilyë ets tkäjpxwijët. Mët ko Jyobaa xytyukmëtsojkëm ets oy njukyˈäjtëm, ta xyaˈëxpëjkëm ets xyjëjpwijtsëmbijtëm (Eb. 12:7-9). Jesus, nenduˈun jyaˈayˈajty extëmë Tyeety, yaˈëxpëjk ets jyëjwijtsëmbijt tsuj yajxon pënaty nyigëbäjkˈäjt (Fwank 15:14, 15). Yäjkë mëkatypyë ëwij käjpxwijën, per nan ijt oyjyaˈay (Mat. 20:24-28). Jesus nyijäˈäwëp ko pokyjyaˈay nyajpatëm ets ko xëmë ndëgoˈoyëm (Mat. 26:41). Ja diˈib oy nyigëbäjkˈäjtypyë fyamilyë ets pyanëjkxëbë yˈijxpajtënë Jyobaa mëdë Jesus, xëmë dyaˈity wyinmäˈänyoty ko ja kyudëjk ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk kyaj wyäˈätsjäˈäyˈattë, pääty kyaj alokë ttukjotˈambëky (Kol. 3:19). Niˈigyë tjëjwijtsëmbity ja kyudëjk ets ja yˈuˈunk yˈënäˈk mëdë “yuunkˈat naxypyˈat” extëmë Biiblyë dyajnigutukë, ets jyamyejtsypy ko yëˈë nan pokyjyaˈay (Gál. 6:1, TNM). Tyäˈädë yetyëjk, nyijäˈäwëp ko wiˈix mbäät mas oy ttukniˈˈixë ja fyamilyë, yëˈë mët ja yˈijxpajtën, duˈun extëm ttuunyë Jesus. w21.02 paj. 6, 7 parr. 16-18

Mët ko Jesus ojts xykyuˈoˈkëm, ta Jyobaa tkujuuy niduˈuk niduˈuk pënaty yajpattëp mä nyax kyäjpn ets nenduˈun niˈamukë pënaty myëbëjktëbë Jesus (Mar. 10:45; Apos. 20:28; 1 Kor. 15:21, 22). Ets komë Jesus yëˈë ojts xykyuˈoˈkëm, päätyën yˈoyëty ko Jyobaa të tyuknipëkyëty parë tnigëbäjkˈatët mäjaty nduˈukmujkëm. Ets päätykyëjxmë net tmëdatyë madakën parë dyajnaxkëdäˈägëdë anaˈamën wiˈix mbäät jyukyˈattë jäˈäy, familyë, ets niˈamukë pënaty yajpattëp mä Diosë kyäjpn. Etsë Jesus pat nitëjkëp parë tˈixët pën yajmëmëdoop ja anaˈamën diˈib të dyajnaxkëdaˈaky (Gal. 6:2). Per kyaj jeˈeyë tijaty tniˈanaˈamë, nenduˈunën niduˈuk niduˈuk xyˈijxˈijt xykyuentëˈäjtëm ets xytsyojkëm (Éfes. 5:29). Ko ja toxytyëjkjäˈäyëty tkupëktë wiˈix nyëˈëmoˈoy tyuˈumoˈoyëdë ja yetyëjk diˈib të yajtuknipëktë Diosë kyäjpn, yëˈë nety wyintsëˈkëdëp ja kutujkën diˈib myëdäjtypyë Kristë. ¿Wiˈix dyajnigëxëˈëktë yetyëjk ko jyaygyujkëdëp wiˈix ja kutujkën të nyaxkëdaˈaky? Ko twingutsëˈëgëdë ets tmëjˈixtë ja toxytyëjkjäˈäy. Ko niˈamukë njaygyujkëm ets nmëjˈijxëm ja kutujkën diˈibë Jyobaa të tpëjtaˈaky, ta nyajpäädäˈänëm agujk jotkujk mä ja tuˈukmujkën. Per diˈib mas jëjpˈam, yëˈë ko nmëjkumäˈäyëmë Jyobaa, ja nDeetyˈäjtëm diˈib mëk xytsyojkëm (Sal. 150:6). w21.02 paj. 18, 19 parr. 14-17

Tëgokë David mä netyë Saúl yajkeˈekyjyëdityëty mët ja syoldäädëtëjk, ta tnikaktääytyë ja fyamilyë parë ojts nyëjkxtë tsiptuumbë. Mä jap tsyiptundë, ta myiindë ja myëtsip ets yajmënëjkxtääytyë ja kyujëën kyudëjkëty ets ja yˈuˈunk yˈënäˈkëty. David ojtsxyëp wyinmay: “Kom tsipˈixyëts, mbäädëts nˈixy wiˈixëts nëjkx nyaˈˈawäˈätspëtsëmdë”. Per kyaj duˈun ttuuny, yëˈë yˈëxtääyë Jyobaa nyaybyudëkë: “¿Nˈokpanëjkxyëtsë taabë mayjyaˈay diˈib winë të tmënëjkxtäˈäy?”. Jyobaa ta yˈanmääyë: “Panëjkx ets seguurë ko madäˈägäämp” (1 Sam. 30:7-10). ¿Ti tyäˈädë mdukniˈˈijxëp? Mä ti xykyatunynyëm, amdowë ëwij käjpxwijën. Tukmëtmaytyäˈägë mdääk mdeety o nmëguˈukˈäjtëm diˈib tuundëp mëjjäˈäy, pes yëˈëjëty mbäät mmoˈoyëdët ëwij käjpxwijën. Jyobaa, yëˈë të twinˈixyë mëjjäˈäytyëjk ets tyukjotkujkˈäjtypy. Mijts, nan mbäät xytyukjotkujkˈaty. Jyobaa yëˈë të tnayakyë tyäˈädë mëjjäˈäytyëjk mäjatyë tuˈukmujkën (Efes. 4:8, TNM). Nëjkxëp oy tijaty xytyuny pën nenduˈunë mëbëjkën xymyëdaty extëm yëˈëjëty, ets pën mˈijxkujk mjaygyujkëp ja ëwij käjpxwijën diˈib mooyëdëp. w21.03 paj. 4, 5 parr. 10, 11

Jesus jyënany ko pën kyaj nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm, duˈunë nety ëtsäjtëm extëm ja yetyëjk diˈib kyoj ja tyëjk jinoty puˈujoty, mëk ojts tjantsy nyiduungë, per kyaj tsyobaty oy nuˈun ja jyot myëjääw dyajtuuny. ¿Tiko? Yëˈko këdääw ja tëjk ko myiiny ja mëk poj tuu (Mat. 7:24-27). Nenduˈun jyaty mët ëtsäjtëm, oy njanuˈkxtakëm, njapawinmäˈäyëm wiˈix tijaty tyuun jyäjtë ets njawinmäˈäyëm këkpäät tijaty ngäjpxëm, pën kyaj nguytyuˈunëm, nëgoobë ja jot mëjääw nyajtuˈunëm. Kyaj mëk ja mëbëjkën yajpäädäˈäny ko nëjkx xytyukjäjtëm ja amay jotmay o nyajnibëdëˈkëm. Per pën ëxpëjkëm ets nguytyuˈunëm tijaty njäjtëm, nëjkxëp nduˈunëm diˈib oybyëtsëmëp, mas agujk jotkujk nyajpäädäˈänëm ets niˈigyë ja mëbëjkën kyëktëkëyaˈany (Is. 48:17, 18). Parë nmëmadakëm ja amay jotmay, tsojkëp nmënuˈkxtakëmë Jyobaa amumduˈukjot ets xëmë nˈëxpëjkëm. Per diˈib mas jëjpˈam mbäät nduˈunëm, yëˈë ko nyajmëjpëtsëˈëmëmë Jyobaa. Mbäät nˈijtëm seguurë ko Jyobaa ninäˈä xykyamastuˈudäˈänëm ets nipën kyayajtuˈuˈadukäˈänyëty parë xytsyojkëm (Eb. 13:5, 6). w21.03 paj. 15 parr. 6; paj. 18 parr. 20