Zava-dehibe ny hanombohana aloha be
NY ANKIZY kely dia manana zo hahazo fanazavana amin’ny antonony mikasika ny fomba fiasan’ny tenany sy ny fomba hiarovany tena amin’ny olona ratsy fitondrantena. Rahoviana anefa no tokony hatomboka ny fampianarana? Aloha kokoa noho izay mety hiheveran’ny olona maro azy.
Ny taona maha-zatovo dia manomboka amin’ny fahamaotiana, amin’ireo taona anombohan’ny fisehoan’ny famantarana manambara fa mandroso ho amin’ny fahamatorana ny taovam-pananahana. Ny ankizivavy iray dia mety ho tonga fotoana eo amin’ny faha-10 taonany, na aloha kokoa aza, na tratra aoriana eo amin’ny faha-16 taonany, na aoriana kokoa. Mety hiraraka tsirilahy tsy nahy voalohany amin’ny alina ny ankizilahy iray raha vao 11 na 12 taona. Moa ve ho efa voaomanao ny zanakao alohan’izany fotoana izany, aoka hatao hoe eo amin’ny fahasivy taonany eo ho eo?a Ho fantany koa ve amin’izany izy mbola kely izany, ny maha-zava-dehibe ny hiarovana ny maha-virjiny azy?
Ampahalalao azy ireo fiovana hiseho amin’ny tenany
Manana zo hahafantatra ireo fiovana nataon’Andriamanitra hiseho ao amin’ny tenany ny zanakao vavy. Angamba hiresaka ny amin’ny fadimbolany ny reny iray ary hampiseho aminy ny karazana fitaovana ampiasainy rehefa tonga izany. Tokony hanazava aminy izy fa fomba fiasan’ny vatana ara-dalàna ireny fiovana ireny. Amin’ny fiteny tena manorina, dia azon’ny reny iray hazavaina fa ny tenan’ny zanany vavy dia hiomana ho amin’ny fotoana izay mety hanambadiany ka hahatongavany ho reny koa, taona maro any aoriana any. Azon’ny reny iray hazavaina amin’ny zanany vavy fa ny vatana dia manomana ho an’ny zazakely ao anatin’ny tranonjaza ao, lafika manokana malemy tahaka ny spaonjy feno lalan-dra madinika dia madinika. Raha tsy misy zazakely torontoronina, dia hariana etỳ ivelany ilay lafika ary mandalo ao amin’ny lalanjaza izany, ka izany fandehanan-javatra izany no antsoina hoe fadimbolana.
Tahaka izany koa, tokony ho fantatry ny zanakao lahy mialoha ny momba ny firarahan’ny tsirilahy amin’ny alina, na nofy mando. (Deoteronomia 23:11, 12). Tokony ho takany fa ny fandehanan’ny ranoka madity, indraindray rehefa manonofy izy, dia fomba tsotra fotsiny anarian’ny vatana ny ranom-pananahana nangoniny be loatra. Tokony ho fantatry ny zanakao lahy sy ny zanakao vavy fa tsy misy zava-dratsy amin’ireny fiovana amin’ny tenany ireny. Miomana fotsiny amin’ny fahatongavan’ny fotoana mety hanambadiany sy hananany anaka any aoriana ny vatany.b
Amin’ny maha-ray aman-dreny anao, dia tokony horaisinao ho zava-dehibe ireo raharaha ireo, satria raharaha misy ifandraisany amin’Andriamanitra. Ary ianao no mpampianatra notendren’Andriamanitra.
Inona no fihetsika tsy mampidi-doza eo amin’ny lahy sy ny vavy?
Arakaraka ny hihazakazahan’ireo taona sy hidiran’ireo ankizinao amin’ny taona maha-zatovo azy, dia tsy maintsy ataonao azo antoka fa fantany fa mampidi-doza ny firaisan’ny lahy sy ny vavy eo amin’ny olona tsy mpivady, na inona na inona mety ho reny mifanohitra amin’izany. Lasa areti-mandoza maneran-tany ny areti-mifindra amin’ny alalan’ny firaisan’ny lahy sy ny vavy, ao anatin’izany ny SIDA. Ny aretina toy ireny dia mety hahatonga fahamombana, takaitra eo amin’ny zaza ateraka, homamiadana, ary fahafatesana mihitsy aza. Ambonin’izany, izy ireny dia mety hafindran’ny olona izay tsy mahafantatra akory fa mitondra ny otrikaretina ny tenany.
Tokony ho fantatry ny zanakao fa tsy misy mihitsy fomba tsy mampiteraka hita ho mahomby tanteraka, na amin’ny fisakanana ny hitoe-jaza izany na amin’ny fisakanana ny famindrana aretina. Raha ny marina, dia maro be amin’ireo tanora mampiasa fomba isan-karazany tsy mampiteraka no bevohoka. Ary na dia hazavaina aza ny sain’ny besinimaro ny amin’ny tokony hampiasana kapôty ho toy ny fiarovana amin’ny fahazoana ny aretina SIDA avy amin’ny olona iraisana mitondra otrikaretina, dia nanao tatitra ny The New England Journal of Medecine fa tsy miaro amin’ny fifindran’ny viriosin’ny SIDA ny kapôty amin’ny 17 isan-jaton’ny fisehoan-javatra, izany hoe matetika.
Araka izany, dia nolavin’i Ray Kerrison, mpanoratra lahatsoratra ao amin’ny New York Post, ny filazana fa ny kapôty dia ‘nampihena ho faran’izay kely ny mety hahazoana ny aretina SIDA’ tamin’ny fanoratana toy izao: “Miavaka kosa izany fahakelezany izany. Raha manao ny antsoina hoe roulette russe ianao dia mametraka bala iray ao anatin’ny basy poleta, avy eo dia manodina ny boribory famahanam-basy ka atehikao eo amin’ny fihirifanao ny vava-basy ary mitifitra ianao, dia manana fahafahana iray ao anatin’ny enina hamonoanao tena ianao. Amin’ny kapôty, dia saika manana fahafahana iray ao anatin’ny dimy ho voan’ny SIDA ianao. Ankehitriny dia azonay omena ny tena anaran’ilay lainga izay milaza fa miaro ny olona iray tsy ho voan’ny SIDA ny kapôty. Izany dia: roulette eo amin’ny firaisan’ny lahy sy ny vavy.”
Tokony ho fantatry ny zanakao fa tsotra ny fanafodin’ny zava-manahirana ny amin’ireo areti-mifindra amin’ny firaisan’ny lahy sy ny vavy. Izany dia ny fanekena ny fandaharan’Andriamanitra momba ny fampiasana ny fanomezan’Andriamanitra ny fahafahana hiteraka. Eny tokoa, ny firaisan’ny lahy sy ny vavy tsy mampidi-doza dia ny ao anatin’ny faritry ny fanambadiana, ny tsara indrindra dia ao anatin’ny firaisana maharitra miaraka amin’ny olon-tiana iray izay tsy nanana firaisana tamin’olon-kafa.
Fiarovana ireo toromarik’Andriamanitra
Hoy ny Baiboly: “Ny lehilahy dia (...) hikambana amin’ny vadiny”. “Aza mijangajanga”. “Fa ny fijangajangana (...) dia aza avela hotononina eo aminareo akory”. “Tsy manana lova eo amin’ny fanjakan’i Kristy sy Andriamanitra (...) ny mpijangajanga rehetra”. — Genesisy 2:24; Matio 5:27; Efesiana 5:3, 5.
Tsy mampahory akory ireo toromarika ireo. Ny fanarahana azy ireny kosa aza dia hitondra ho amin’ny fiainam-pianakaviana sambatra sy hahitana fatorana akaiky dia akaiky. Homanina mialoha ho an’ilay zaza hateraka ny zavatra izay hananany zo — ray aman-dreny, ray iray sy reny iray. Samy manana toetra samy hafa ny tsirairay aminy, ary samy afaka manampy amin’ny fanomezan-javatra mifameno ilaina eo amin’ny fiainan’ilay zaza.
Amin’ny maha-ray aman-dreny, dia tsy maintsy mametraka amin’ny fomba mafy orina ao am-po sy ao an-tsain’ny zanakao ireo fotopoto-pitsipika ao amin’ny Baiboly ianao, amin’ny alalan’ny fampianarana sy ny ohatra omenao. Tsy maintsy manorina amin’ny fitaovam-panorenana mafy ianao — dia ireo tsy laitran’ny afo. Izao no lazain’ny Baiboly: “Haseho avokoa ny asan’ny olona rehetra; fa ny andro no hampiseho azy, satria haseho amin’afo izany andro izany, ka dia hozahan-toetra, amin’ny afo ny asan’ny olona rehetra.” Raha manorina amin’ny fomba mafy ianao ka maharitra ny asanao, dia handray valisoa hanana amby ampy ianao. — 1 Korintiana 3:13.
Nefa mitoetra ilay fanontaniana lehibe hoe: Ahoana no azonao anamafisana izany fampianarana izany arakaraka ny hamakivakian’ny zanakao ireo taona maha-zatovo sy ahatongavany ho olon-dehibe?
[Fanamarihana ambany pejy]
a Nanambara toy izao ny Dr. Leon Rosenberg avy amin’ny Oniversiten’i Johns Hopkins ao Baltimore, any Maryland, Etazonia: “Rehefa sivy taona eo ho eo ny ankizy iray, ireo ray aman-dreniny dia tokony ho efa afaka nipetraka niaraka taminy ka nidinidinika taminy amin’ny antsipiriany rehetra momba izay mahakasika ny lahy sy ny vavy sy ny fitsipi-pitondrantena. Arakaraka ny maha-betsaka ny fanazavana azon’ny ankizy avy amin’ny ray aman-dreniny, no vao mainka maha-tsara indrindra izany.”
b Azonao atao ny mahita fanazavana bebe kokoa ao amin’ny toko mitondra ny lohateny hoe “Rehefa tonga lehilahy lehibe ny zazalahikely iray” sy ny hoe “Rehefa tonga vehivavy lehibe ny zazavavikely iray” ao amin’ny boky Ny fahatanoranao — Ny fomba handraisan-tsoa be indrindra avy amin’izany, azo raisina amin’ny mpampanonta ity gazety ity.
[Sary, pejy 8]
Zava-dehibe ny hanomanana ny zanakao amin’ireo fiovana hiseho amin’ny tenany