Fianarana 13

Ny Fomba Hanatsarana ny Feo sy ny Fampiasana Mikrô

1-3. Inona avy ireo mety ho kileman’ny feo sasantsasany, ary inona no afaka manampy antsika hamakafaka ny zava-manahirana antsika manokana?

¹ Raha niteny tamin’i Mosesy ilay Mpamorona, i Jehovah Andriamanitra, dia nametraka ity fanontaniana ity taminy: “Iza moa no nanao ny vavan’ny olona?” (Eks. 4:10, 11). Ho azontsika atao ny hanampy hoe: Iza no nanome ho an’ny olombelona ireo taova mahatalanjona rehetra hahafahany hiteny? Na dia ‘votsa vava sy niadam-piteny’ aza i Mosesy, dia fantany tamin’ny farany fa azon’Andriamanitra natao ny nanatsara ny feony, ary izany tokoa no nataony. Nomena fanampiana ilay mpaminany mba hahafahany hiteny tamin’ny fomba nandaitra tamin’ny firenen’ny Isiraely.

² Amin’izao andro izao, dia mpanompon’Andriamanitra maro no mahafantatra tsara ny kilemany eo amin’ny fitenenana. Misy kely feo, ny sasany manana feo maranitra, ary ny an’ny hafa mikasaoka na farina. Tsy henoina amim-pahafinaretana ny feo mitoreo, na kentsona, na gara. Tsy mampientana na iza na iza ny feo dridralava, tsy velombelona. Raha ahitana ny anankiray amin’ireo kilema ireo ny feonao dia aza kivy. Tsy misy antony tokony hamelanao amin’izao io tarehin-javatra io, toy ny hoe tsy misy fanitsiana na fanatsarana azo atao.

³ Mazava ho azy fa mba handrosoana, dia tsy maintsy fantatr’ilay olona ny kilema manokana tsy maintsy ezahiny hohatsaraina. Ny Sekolin’ny Fanompoana Teôkratika sy ireo torohevitra mampiorina omen’ny mpiandraikitra ao dia afaka manampy anao hamakafaka izay mety ho kileman’ny feonao. Ilaina koa ny mihaino ny feonao avy noraisina tamin’ny fandraisam-peo. Raha mbola tsy nanao izany mihitsy ianao, dia tsy isalasalana fa ho gaga. Marina tokoa fa rehefa miteny ianao dia mandre ny fipararetran’ireo taolan-dohanao izay manatsara ny feo iva, fa ny fandraisam-peo kosa dia mampiharihary ny feonao araka izay hahatongavany any an-tsofin’ireo mihaino anao. Mba hametrahana fototra amin’izay rehetra mety ho fanatsarana ny feo, dia tsara ny mieritreritra kely ny amin’ny fomba fiasan’ilay taova mamoaka ny feo izay ampiasainao mandrakariva kanefa tsy eritreretinao akory ny aminy.

4-6. Ahoana no ivoahan’ny feo?

⁴ Ny fomba ivoahan’ny teny. Ny fototr’izay rehetra famoaham-peo dia ny rivotra izay avoakanao avy ao amin’ny havokavokao miasa toy ny tafoforana. Mandalo amin’ny traokabe ny rivotra dia miditra ao amin’ny lohatraoka ao afovoan’ny tendanao. Ao anatin’ny lohatraoka dia misy ozatra mivohitra kely roa antsoina hoe tadim-peo. Ireo no loharano lehibe indrindra ipoiran’ny feonao. Ireo tady na “hoza-peo” ireo, araka ny iantsoana azy koa, dia mitovy amin’ny lela varavarankely mihetsiketsika eo amin’ny rindrin’ny lohatraoka. Ny anjara asan’izy ireo lehibe indrindra dia ny misokatra na mikatona mba hampandehanana ny rivotra na hitazonana azy, ary koa mba hanakanana ny fidiran’ny zavatra sasany tsy faniry ao amin’ny havokavoka. Ny rivotra avy ao amin’ny havokavokao no mampihetsiketsika ireo tady ireo. Rehefa mandalo manavatsava mafy azy ireo ny rivotra, dia mipararetra izy ireo ary dia mamoaka feo. Aoka hohazavaintsika amin’ny ohatra iray izany: Fenoy rivotra ny balaonina fingotra iray, ketohy ny vavany ary avelao hivoaka ny rivotra rehefa avy eo; mipararetra ilay fingotra ary mamoaka feo. Toy izany koa, rehefa miteny ianao, ireo mivohitra malemilemy na tadin’ny lohatraokanao dia mifanatona mafy. Ilay hirika toy ny endriky ny V izay manasaraka azy ireo dia mikatona. Arakaraka ny fihenjanan’ireo tadim-peo no ipararetany haingana kokoa ary iharanitan’ny feo mivoaka kokoa. Mifamadika amin’izany kosa, arakaraka ny mampahalefaka azy ireo no mampivoaka ny feo ho migoboka kokoa.

⁵ Rehefa avy nandao ny lohatraoka ilay rivotra indray miserana dia tonga ao amin’ny faritra ambony amin’ny vavanao antsoina hoe tampinarany. Avy eo izy dia mankao anatin’ny vavanao sy ny atioronao. Ao, ny feo sasany dia manova sy manamafy ilay voalohany ka manome azy ny fikarantsany. Ny lanilany, ny lela, ny nify, ny akanjo-nify, ny valanorano sy ny molotra dia mandray anjara miaraka mba hanapatapaka ireo onjam-peo mipararetra sy hanova azy ireo ho zanatsoratra sy renisoratra, mba hivoahan’ny feo amin’ny endriky ny teny azo fantarina.

⁶ Ny feon’olombelona dia tsy isalasalana mihitsy fa zava-mahatalanjona manana fahafahana maro sosona tsy azo ampitahaina amin’izay rehetra mety ho fitaovana vitan’ny olombelona. Afaka maneho fihetseham-po sy fientanam-po izy io, manomboka amin’ny fitiavana mahafinaritra sy feno fahamoram-panahy ka hatramin’ny fankahalana tsy azo leferina sy mahery vaika. Na dia eo aza ny tsy fahatanterahana, ny feon’olombelona, rehefa nohatsaraina sy nozarina araka ny mety dia afaka mahatratra hatramin’ny ôktava telo sy mamoaka tsy hoe feo ara-mozika kanto fotsiny, fa teny manohina ny fo koa. Araka izay ho hitantsika dia ilaina ny miahy zavatra tafiditra roa tsy azo avela mba hanatsarana ny feo.

7-10. Ahoana no tokony hifehezantsika ny tahirin-drivotra ao amintsika, ary nahoana?

⁷ Fifehezana ny tahirin-drivotrao. Mba hahazoana vokatra tsara, ny mpandahateny iray dia tokony hanana tsy tapaka tahirin-drivotra tsara sy hifehy tsara ny fofon’ainy. Olona maro no tsy mahay mifoka sy mamoaka rivotra araka ny mety rehefa miteny. Tsy mampiasa afa-tsy ny tapany ambony amin’ny havokavony izy ireo, hany ka rehefa miteny haingana izy ireo dia tsy maintsy maka aina. Mifanohitra amin’ny hevitra ankapobeny, ny ampahany lehibe amin’ny havokavotsika dia tsy any amin’ny faritra ambony amin’ny tratra; raha toa mivelatra kokoa io faritra amin’ny tena io, dia satria fotsiny noho ny fitambaran’ny taolana amin’ny sorotsika. Lehibe kokoa ny havokavotsika eo ambonin’ny elabakaka avy hatrany. Io hozatra lehibe mivohitra io dia miasa toy ny paompy amin’ny fanampiana ny havokavokao hifoka rivotra madio sy hamoaka ny rivotra ratsy. Miraikitra amin’ny taolan-tehezana ambany ny elabakaka, ka manasaraka ny tratra amin’ny lavaky ny kibo. Io hozatra mitarehin’andohalambo io dia manana anjara asa lehibe amin’ny fisefoana. Rehefa miakatra ny andohalambon’elabakaka dia manosika ny rivotra hivoaka any ivelan’ny havokavoka. Rehefa midina izy io, dia miditra ao anatin’ny havokavoka ny rivotra.

⁸ Mba hanatsarana ny feonao, ny zavatra voalohany tokony hatao dia ny mianatra mifehy ny tahirin-drivotrao. Rehefa mifoka rivotra mba hiteny ianao dia miezaha mafy mba hanabontsina ny tapany ambony sy tsy dia lehibe loatra amin’ny havokavokao. Abontsino kosa ny tapany ambany amin’ny havokavokao. Avy eo dia fehezo ny fandehan’ny rivotra ka avelao izy io hivoaka tsikelikely amin’ny alalan’ny fanerena kelin’ny elabakaka ampiharin’ny hoza-kibo. Hanakana ny rivotra tsy hivoaka haingana izany. Raha tsy voafehy izy io, dia ho sempotra vetivety ilay mpandahateny, ary hanjary hisefosefo sy tsy hivoaka tsara ny feony.

⁹ Mpandahateny maro no mirona hanandrana hifehy ny tahirin-drivotra amin’ny fampikainkonana ny tenda nefa manjary farina sy mihavizana ny feony. Mba hanalavirana izany dia miezaha mihazona ho malefaka ny hoza-tendanao.

¹⁰ Toy ny anaovan’ny mpanao hazakazaka iray fanazaran-tena ho amin’ny fifaninanana, ny mpandahateny iray dia tokony hampitombo ny fahaizany mifehy ny fiasan’ny elabakaka, amin’ny fanazaran-tena. Afaka mijoro mahitsy tsara izy, mampidi-drivotra lalina ary mamoaka izany tsikelikely sady manonona miadana sy tsy miatoato litera amin’ny abidy faran’izay betsaka na amin’ny fanisana lavitra araka izay azo atao nefa tsy maka aina. Afaka manao io fanazaran-tena io koa izy amin’ny famakiana amin’ny feo avo.

11-15. Nahoana ny fihenjanan-kozatra no miteraka feo maranitra, kentsona na tsy mivoaka tsara?

¹¹ Ataovy malefaka ireo hozatra mihenjana. Aza mihenjana! Io torohevitra tsotra io dia tena zava-dehibe koa mba handresena ny ankamaroan’ireo zava-manahirana mahakasika ny feo. Tsy misy zavatra firy azo atao mba hanampiana olona iray hanatsara ny feony raha tsy mianatra ny tsy hihenjana izy. Mifanohitra amin’izany kosa, fa ho talanjona tokoa ianao mahatsapa ny fandrosoana mety ho vitanao amin’ny fianarana ny tsy hihenjana rehefa miteny. Tsy maintsy atao malefaka na ny saina na ny vatana, satria ny fihenjanana ara-tsaina dia miteraka fihenjanan-kozatra. Esory ny fihenjanana ara-tsaina amin’ny fananana fiheverana mety momba ny mpihaino anao izay amin’ny ankamaroan’ny fotoana dia voaforon’ny vahoakan’i Jehovah. Moa ve hanjary ho fahavalonao tampoka eo ireo namanao satria fotsiny hoe mipetraka eo amin’ny laharana manoloana anao izy ireo? Tsy izany velively. Tsy misy vahoaka hafa eto an-tany afaka ny hanana mpihaino tsara fanahy sy feno fitiavana tahaka izay iresahantsika tsy tapaka.

¹² Eo am-boalohany angamba, dia mety hilainao ny hiezaka mafy mba tsy hihenjana. Tsapanao ve fa misefosefo sy tapatapaka ny fisefonao alohan’ny hitenenana indrindra, noho ny fihenjananao? Azonao atao ny mitondra fanafodin’izany amin’ny finiavana misefo moramora sy mifanelanelana, sady miezaka manalefaka ireo hoza-tendanao.

¹³ Araka ny efa nianarantsika, ny fitomboan’ny fihenjanan’ireo tadim-peo dia miteraka feo avo; noho izany arakaraka ny anenjananao azy ireo no mahatonga ny feo avoaka hihamaranitra kokoa. Mety hahatonga ny feo haranitra, toa feo mihenjana, izany, ka hampihenjana ny mpihaino. Inona no azo atao mba handresena izany? Tadidio fa mipararetra noho ny rivotra mamakivaky azy ireo ny tadim-peonao. Ny feo mivoaka dia miovaova arakaraka ny maha henjana na maha malefaka ireo hozatra, toy ireo feo avoakan’ny tadin-dokanga izay miovaova arakaraka ny maha henjana na maha malefaka azy. Rehefa manalefaka ireo tadim-peonao ianao, dia mihamigoboka kokoa ny feo. Ilainao àry ny manalefaka ireo hozatry ny tendanao. Vokatry ny herin’ny fihenjanana, ireo hozatry ny fitelemana dia mety hanohitra ny asan’ny hozatra mifehy ny tadim-peo, ka mahatonga ny feo ho farina izany. Hisy fihatsarana rehefa miezaka mafy ny tsy hihenjana ianao.

¹⁴ Indraindray, rehefa manenjana ny hoza-tenda sy ny hozatra eo amin’ny vava ny olona iray, dia manidy ny atiorona, hany ka tsy afaka miditra malalaka intsony ny rivotra. Feo kentsona no aterak’izany. Mba hanalavirana izany dia ilaina ihany koa ny tsy mihenjana. Kanefa, amin’ny tarehin-javatra sasany, io zava-manahirana io dia mety ho vokatry ny fahatsentsenan’ny vavorona.

¹⁵ Tokony halefaka ihany koa ireo valanorano. Raha mihenjana izany dia tsy misokatra tsara ny vava ka sarotra amin’ny feo ny mandalo eo anelanelan’ny nify. Feo garagara sy tsy mivoaka tsara, na tsy mazava no aterak’izany. Ny hoe manalefaka ny valanorano akory tsy midika hoe mivareraka be rehefa miteny. Ilaina ny fahaiza-mandanjalanja eo amin’ny fomba famoahana ny feo mba hisian’ny fanononana tsara.

16, 17. Inona no hanampy antsika hanatsara ny fanakon’ny feontsika, ary nahoana izany no tena zava-dehibe?

¹⁶ Ny fanalefahana ny hozatra amin’ny ankapobeny dia hanatsara be dia be ny fanakon’ny feo. Raha vantany vao avoakan’ny tenda tsy mihenjana ny feo mazava, dia tsy maintsy hamafisin’ny feo manako izany mba hahatonga ny feo ho re tsara. Ny fanakon’ny feo dia azo avy amin’ny fampiasana ny vatana manontolo ho toy ny vata kesika mampigoboka feo; nefa ny fihenjanana dia manimba io vokatra io. Ireo feo avoakan’ny lohatraoka dia tsy vitan’ny hoe manakoako ao amin’ny atiorona fotsiny, fa eo amin’ireo taolan-tratra, eo amin’ny nify, eo amin’ny lanilany sy ireo lempona amin’ny tava koa. Ireo faritra rehetra amin’ny tena ireo dia mandray anjara amin’ny fahatsaran’ny fanakon’ny feo. Raha asiana vato mizana eo amin’ilay vatan-dokanga izay mampigoboka azy iny, dia manjary tsy mivoaka tsara ny feo; tokony havela hipararetra amin-kalalahana izy io. Toy izany ihany koa ny amin’ireo taolan’ny vatantsika izay hazonin’ireo hozatra mafy. Noho ny fanakon’ny feo, dia tsy hampananosarotra anao ny hiteny amin’ny mpihaino maro be, nefa tsy mila manezakezaka be, tsy mila mampiakatra be ny feonao. Raha tsy misy io fanakon’ny feo io dia ho sarotra ny handrenesana ny feonao ary dia hanahirana anao ny hanovaova araka ny tokony ho izy ny haavon’ny feo na haneho fihetseham-po samihafa.

¹⁷ Azo atao ny manatsara ny fanakon’ny feonao amin’ny fizàranao mingonongonona feon-kira, sady miezaka manalefaka ny vatana manontolo. Tokony hifampikasoka kely fotsiny ny molotra fa tsy hihidy be. Amin’izany fomba izany, ny fipararetran’ny feo dia tsy ho voasakan’ny hozatra mihenjana na hivoaka an-keriny avy eo amin’ny orona. Manampy tokoa ny famerenana teny sasany sy ny fampikarantsanana maharitra ireo feo asehon’ireo litera m, n sy l. Fanazaran-tena hafa iray manampy mba hanatsarana ny feonao koa ny fanononana ireo zanatsoratra atao mitarika lava be, ka ny tenda amin’izay misokatra be, ny valanorano malefaka, ary ny feo iva.

18-22. Torohevitra inona no tokony hotadidintsika mba hampiasana tsara ny mikrô?

¹⁸ Ampiasao amin’ny fomba tsara ny mikrô. Rehefa malalaka ny toeram-pivoriana dia ilaina ny manamafy ny feon’olombelona amin’ny fitaovana elektrônika, mba hahamora ny asan’ilay mpandahateny sy hampiadana ny mpanatrika. Tsy voatery hanezakezaka be ilay mpandahateny vao ho mafy feo tsara, ary tsy mila manongilan-tsofina be ny mpanatrika vao hahazo izay lazainy. Any amin’ny kôngregasiôna maro dia tsy eny amin’ny lampihazo ihany no ampiasana ny mikrô, fa eo amin’ny mpanatrika koa mba handrenesana tsara ny valin-tenin’izy ireo. Na dia tsy ampiasana ao amin’ny Efitrano Fanjakana eo an-toerana aza ny mikrô, dia ampiasaina izany mazàna any amin’ireo fivoriambe. Koa ilaintsika hofantarina àry ny fomba fampiasa azy io araka ny tokony ho izy.

¹⁹ Tokony ho aiza ho aiza avy eo amin’ny vavanao no hisy ny mikrô? Amin’ny ankapobeny dia tokony ho eo amin’ny folo ka hatramin’ny dimy ambin’ny folo santimetatra eo. Ny zava-manahirana fahita indrindra amin’ny fampiasana mikrô, dia noho ilay mpandahateny lavitra loatra azy io. Tandremo àry ny elanelana manasaraka anao amin’ny mikrô. Alefaso mankany amin’ny mikrô sy ny faritra voarainy koa ny feonao. Raha tsy izany, dia ho sarotra amin’ilay mpikarakara fanamafisam-peo ny hanao izay handrenesan’ny mpihaino mazava tsara ny feo. Mazava ho azy fa tokony hanalavitra ny hikohaka, hievina na hampisokatra feo eo akaikin’ny mikrô ianao.

²⁰ Rehefa mampiasa mikrô ianao, dia henoy araka izay amoahan’ny fanamafisam-peo azy ny feonao. Azonao tombanana amin’izay ny hamafin’ny feonao, ary ahitsio ny toeranao, raha ilaina izany. Azo atao io fanitsiana io raha manakaiky ny mikrô na manalavitra azy io santimetatra vitsivitsy ianao. Misy mpandahateny sasany tokony hanalavitra ny fitenenana mafy loatra satria hanimba ny feon’izy ireo fotsiny izany, ary hanorisory sy tsy hahafinaritra ny mpanatrika. Tadidio koa fa, raha toa ianao ta hampidina ny feonao mba hisian’ny fiovam-pitenenana amin’ny fotoana sasany amin’ny lahateninao, dia ho ren’ny mpanatrika na dia ny bitsibitsika aza, noho io zava-mahatalanjona maoderina io, dia ny fanamafisam-peo.

²¹ Tokony hitandrina zavatra hafa koa ianao amin’ny fampiasana ny mikrô. Efa nomarihinao ve fa mamoaka feo mipoaka ny litera “p” indraindray? Mitranga izany rehefa akaiky loatra ny mikrô ny mpandahateny. Ny feo “s” maranitra dia mety hiteraka zava-manahirana ihany koa. Ilaina hohalefahina izy io satria vao mainka ampitomboin’ny fanamafisam-peo ka mikasaoka be rehefa mivoaka. Tsy hanahirana anao ny handresy ireo zava-manahirana ireo raha manaraka ireo torohevitra nomena tetsy ambony ianao.

²² Ny fiasan’ny feontsika dia fanomezana mahatalanjona avy amin’ny Mpamorona antsika. Avy aminy koa ny aratra sy ny saina mahaforon-javatra izay nahatonga ny fitenenana amin’ny mikrô ho azo atao. Isaky ny mampiasa ny feontsika isika, na misy fitaovana fanamafisam-peo na tsia, dia aoka isika hanao izany amin’ny fomba izay manome voninahitra an’ilay Mpamorona ny teny.