BETI-SEMESY

(Bèti-semèsy) [Tranon’ny Masoandro].

Anaran-tanàna efatra ao amin’ny Baiboly.

1. Tanàna teo amin’ny ilany avaratra amin’ny sisin-tanin’i Joda, ary voatonona eo anelanelan’i Kesalona sy Timna. (Js 15:10) Antsoin’ny Josoa 19:41 hoe Ira-semesy (midika hoe “Tanànan’ny Masoandro”) koa izy io, ary lazainy fa eo amin’ny sisin-tanin’i Dana, izay teo avaratr’i Joda sady nifanila faritany taminy. Nomen’i Joda ho an’ny Levita mba ho tanànan’ny mpisorona i Beti-semesy.​—Js 21:13, 16; 1Ta 6:59.

Maro no mihevitra an’i Beti-semesy ho i Tell er-Romeileh (Tel Bet Shemesh) izay eo andrefan’ny tanàna rava iray efa nisy tamin’ny andron’ny fanjakan’i Byzance, eo akaikin’i ʽAin Shems ankehitriny. Mbola hita ao amin’ny tapany farany amin’ny hoe ʽAin Shems ilay anarana hoe Beti-semesy. Tokotokony ho 26 km tany andrefan’i Jerosalema àry i Beti-semesy, teo amin’ilay lalana lehibe mampitohy an’i Jerosalema amin’i Asdoda sy Askelona, izay samy tanànan’ny Filistinina. Tsara toerana i Beti-semesy satria tazana tsara avy eo ny ilany ambony amin’ny Lohasaha Falehan-driakan’i Soreka. Anisan’ny toerana azon’ireo avy any amin’ny lemaka amoron-tsiraka andalovana koa izy io rehefa ho any Sefela sy ho any amin’ireo tendrombohitr’i Joda. Asehon’ireo zavatra nofongarina tany amin’iny faritra iny fa efa tranainy be ilay tanàna nisy tao ary nanjaka tao ny Filistinina.

Rehefa voan’ny aretina ny Filistinina, dia nalefan’izy ireo niverina tany Israely ny Vata masin’i Jehovah, ary natao tao anaty sarety notarihin’ny ombivavy. Nankany Beti-semesy samirery tamin’ny nahim-pony ireo ombivavy ireo. Nojerijeren’ny mponina tao amin’io tanànan’ny Levita io anefa ilay Vata misy ny fifanekena, ka 70 tamin’izy ireo no maty. (1Sa 6:9-20) Miampy “dimy alina” io isa io ao amin’ny 1 Samoela 6:19. Misy mihevitra fa teny natsofoka tatỳ aoriana io satria amin’ny fiteny hebreo, dia tsy misy teny mpampitohy izy io sy ilay hoe “olona fitopolo.” Niresaka momba an’io fitantaran’ny Baiboly io i Josèphe, ka nilaza fa olona 70 monja no maty. Tsy niresaka momba ireo 50 000 ireo mihitsy izy.​—Rakitry ny Ela Jiosy, VI, 16 [i, 4]; jereo 1Sa 6:19, f.a.p.

Anisan’ireo tanàna nalamin’i Solomona Mpanjaka mba hamatsy sakafo ny mpanjaka i Beti-semesy. (1Mp 4:7, 9) Nahitana efitra tery sy lavalava izay azo inoana fa nitehirizam-bokatra tany, ary koa sompitra vita rarivato izay 7 m teo ho eo ny savaivony ary efa ho 6 m ny halaliny. Nisy famiazam-boaloboka sy famiazan’oliva nofongarina koa tany ka porofo izany fa tena namokatra menaka sy divay be ilay faritra.

Nanao hadalana i Amazia Mpanjaka (858-830 T.K.) rehefa niady tamin’i Joasy mpanjakan’ny Israely, ka resy ary nosamborina tao Beti-semesy. (2Mp 14:9-13; 2Ta 25:18-23) Lasan’ny Filistinina i Beti-semesy tamin’ny andro nanjakan’i Ahaza (761-746 T.K.) satria nanao ratsy ilay firenena sady nivadika tamin’i Jehovah. (2Ta 28:18, 19) Nofongarina tao Beti-semesy ny tahona siny tanimanga nisy soratra voatomboka hoe: “An’i Eliakima mpanompon’i Jaokina [fanafohezana ny hoe Joiakina].” Misy àry mihevitra fa anaran’i Joiakina Mpanjaka io voasoratra eo amin’ny tahon-tsiny io. Toa midika izany fa nisy fotoana nahazoan’ny fanjakan’ny Joda indray an’ilay tanàna avy teo an-tanan’ny Filistinina.

2. Tanàna voaro mafy tao amin’ny faritanin’i Naftaly. (Js 19:35-39) Tsy noroahin’ny fokon’i Naftaly ny Kananita nipetraka tao fa nampanaoviny asa an-terivozona. (Mpts 1:33) Mbola tsy fantatra hoe taiza marina no nisy an’io Beti-semesy io.

3. Tanànan’i Isakara, tany akaikin’i Jordana. (Js 19:22, 23) Maro ny toerana heverina fa nisy azy io. Misy manam-pahaizana anefa milaza azy io ho i el-ʽAbeidiyeh eo amoron’ny Reniranon’i Jordana, tokotokony ho 3 km any atsimon’ny Ranomasin’i Galilia, ary 16 km eo ho eo any atsinanan’ny Tendrombohitra Tabara. Toa mbola ahitana ilay anarana fahiny ao amin’ny hoe Kirbet Shamsavy, toerana iray tsy lavitra eo.

4. Tanàna iray tany Ejipta. Miresaka azy io i Jeremia rehefa naminany momba ny handravana an’i Ejipta. (Je 43:13) Mety ho izy io ihany ilay Heliopolisy (midika hoe “Tanànan’ny Masoandro”), any amin’ny sisiny avaratratsinanan’i Le Caire. Antsoina amin’ny anarany ejipsianina hoe Ona koa izy io any amin’ny andinin-teny hafa.​—Jereo ONA No. 2.