Fandaharana Nataon’i Jehovah “Ireo Nomena”
“Ary ny vahiny honina ao ka hiandry ny ondry aman-osinareo”. — ISAIA 61:5
1. Nahoana ny teny hoe “mpanome” no mampahatsiaro antsika an’i Jehovah?
MPANOME malala-tanana toy inona moa i Jehovah! Nilaza ny apostoly Paoly hoe: “Izy [Jehovah] ihany no manome izao rehetra izao aina sy fofon-aina ary ny zavatra rehetra”. (Asan’ny apostoly 17:25). Ny tsirairay amintsika dia afaka mandray soa avy amin’ny fisaintsainana ireo ‘fanomezan-tsoa sy fanomezana’ maro be izay raisintsika avy amin’Andriamanitra. — Jakoba 1:5, 17; Salamo 29:11; Matio 7:7; 10:19; 13:12; 21:43.
2, 3. a) Ahoana no tokony hamaliantsika ireo fanomezana nataon’Andriamanitra? b) Tamin’ny heviny ahoana ireo Levita no “olona nomena”?
2 Nanana antony tsara ny mpanao salamo raha nanontany tena ny amin’ny fomba mety hamaliany an’i Jehovah. (Salamo 116:12). Tsy hoe tena mila zavatra izay mety hananan’ny olombelona na azony omena akory ny Mpamorona antsika. (Salamo 50:10, 12). Nilaza anefa i Jehovah fa ankasitrahany ny olona rehefa mandany hery sy fotoana amim-pankasitrahana ho an’ny fanompoam-pivavahana marina. (Ampitahao amin’ny Hebreo 10:5-7.) Ny olombelona rehetra dia tokony handany hery sy fotoana ho fanoloran-tena ho an’ny Mpamorona azy. Ho setrin’izany, Andriamanitra dia mety hanome tombontsoa fanampiny, toy izay nitranga tamin’ireo Levita fahiny. Na dia nanolo-tena ho an’Andriamanitra aza ireo Isiraelita rehetra, dia nifidy ny ankohonan’i Levy avy amin’i Arona ho mpisorona hanao fanatitra ao amin’ny tabernakely sy ao amin’ny tempoly Izy. Ahoana ny amin’ireo sisa amin’ny Levita?
3 Hoy i Jehovah tamin’ny Mosesy: “Ento ny fokon’i Levy hanatona (...) Dia tsy maintsy mitandrina ny fitaovana rehetra momba ny tranolay fihaonana izy (...) Ary tsy maintsy omenao an’i Arona sy ny zanani-lahy ny Levita; fa efa nomena ireo [Hebreo: nethu·nimʹ], nomena azy avy amin’ny Zanak’Isiraely”. (Nomery 3:6, 8, 9, 41, NW). Ny Levita dia “ireo nomena” an’i Arona mba hanatanteraka andraikitra teo amin’ny fanompoana tao amin’ny tabernakely. Koa afaka niteny toy izao àry Andriamanitra: “Fa efa nomena ireo, nomena Ahy avy tamin’ny Zanak’Isiraely”. (Nomery 8:16, 19; 18:6, NW). Nanao asa tsotra ny Levita sasany; ny hafa nandray tombontsoa tena lehibe, toy ny fampianarana ny lalàn’Andriamanitra. (Nomery 1:50-51; 1 Tantara 6:33; 23:3, 4). Aoka isika izao hifindra ho amin’ny vahoaka “nomena” hafa iray sy izay mifanitsy aminy amin’izao andro izao.
Fiverenan’ny Isiraelita avy tany Babylona
4, 5. a) Isiraelita iza avy no niverina avy tamin’ny sesitany tany Babylona? b) Amin’izao andro izao, inona no mifanandrify amin’ny fiverenan’ny Isiraelita avy tamin’ny sesitany?
4 I Ezra sy i Nehemia dia nitantara ny fomba niverenan’ny sisa tamin’ny Isiraelita avy tany Babylona. Notarihin’i Zerobabela governora ho any amin’ny taniny izy ireo mba hamerina amin’ny laoniny ny fanompoam-pivavahana marina. Ireo fitantarana roa dia samy nanao tatitra fa 42 360 ny totalin’ireo niverina. An’arivony maro tamin’izany isa izany no “lehilahy tamin’ny Isiraely”. Manaraka izany dia omen’ireo fitantarana ny lisitry ny mpisorona. Avy eo dia nisy Levita 350 teo ho eo, anisan’izany ireo mpihira sy mpiandry varavarana Levita. Nanoratra koa i Ezra sy i Nehemia ny amin’ny an’arivony maro fanampiny izay toa Isiraelita, angamba mpisorona mihitsy aza, saingy tsy afaka nanamarina ny tetirazany. — Ezra 1:1, 2; 2:2-42, 59-64; Nehemia 7:7-45, 61-66.
5 Io sisa tamin’ny Isiraely natao sesitany io, ary niverina tany Jerosalema sy tany Joda tatỳ aoriana, dia nampiseho fifikirana tamin’Andriamanitra niavaka sy firaiketam-po lalina tamin’ny fanompoam-pivavahana marina. Araka ny voamarika, dia mahita zavatra mifanandrify tsara amin’izany isika amin’izao andro izao eo amin’ireo sisa amin’ny Isiraely ara-panahy izay nivoaka avy tamin’ny fahababoana tao amin’i Babylona Lehibe tamin’ny 1919.
6. Ahoana no nampiasan’Andriamanitra ny Isiraely ara-panahy amin’izao androntsika izao?
6 Hatramin’ny nanafahana azy tamin’ny 1919, ny sisa amin’ireo rahalahin’i Kristy voahosotra dia nandroso tamin-jotom-po tamin’ny fanompoam-pivavahana marina. Notahin’i Jehovah ny fiezahan’izy ireo hanangona ireo farany amin’ny 144 000 izay mahaforona ny “Isiraelin’Andriamanitra”. (Galatiana 6:16; Apokalypsy 7:3, 4). Amin’ny maha-antokony azy, ireo sisa voahosotra dia mahaforona ny kilasin’ny “mpanompo mahatoky sy malina” ampiasaina mba hanome sakafo ara-panahy mahavelona tondraka izay iezahan’izy ireo zaraina maneran-tany. — Matio 24:45-47, NW.
7. Iza no miaraka amin’ireo voahosotra ao amin’ny fanompoam-pivavahana marina?
7 Araka ny nasehon’ny lahatsoratra teo aloha, ny vahoakan’i Jehovah izao dia mahafaoka “ondry hafa” an-tapitrisany maro izay nomen’Andriamanitra fanantenana hamakivaky ny fahoriana lehibe ho avy tsy ho ela. Maniry ny hanompo an’i Jehovah mandrakizay eto an-tany tsy hisian’ny hanoanana sy ny hetaheta intsony izy ireo, dia tany izay tsy hisian’ny ranomaso sy alahelo intsony. (Jaona 10:16; Apokalypsy 7:9-17; 21:3-5). Moa ve isika mahita zavatra mifanandrify amin’ireo olona ireo ao amin’ilay fitantarana momba ireo niverina avy tany Babylona? Eny!
Nisy tsy Isiraelita koa niverina
8. Iza no niaraka tamin’ireo Isiraelita niverina avy tany Babylona?
8 Rehefa nalefa ny antso ho an’ireo tia an’i Jehovah tany Babylona mba hiverina any amin’ny Tany nampanantenaina, dia nisy tsy Isiraelita an’arivony maro namaly izany. Tao amin’ilay lisitra nomen’i Ezra sy i Nehemia, dia vakintsika ny amin’ireo “Netinima” (dikany: “ireo nomena”) sy “ny taranaky ny mpanompon’i Solomona”, izay 392 ny isany mitambatra. Ilay fitantarana dia manisy fitenenana koa ny amin’ny 7 500 hafa: ‘mpanompo lahy sy mpanompo vavy’, ary koa “mpihira lahy sy mpihira vavy” tsy Levita. (Ezra 2:43-58, 65; Nehemia 7:46-60, 67, NW). Inona no nanosika olona tsy Isiraelita maro be toy izany hiverina?
9. Tamin’ny ahoana no nahatafiditra ny fanahin’Andriamanitra tamin’ny fiverenana avy tamin’ny sesitany?
9 Miresaka ny amin’izay “rehetra efa namporisihin’Andriamanitra hiakatra hanao ny tranon’i Jehovah” ny Ezra 1:5. Eny, nanosika izay rehetra niverina i Jehovah. Notairiny ny sain’ireo, izany hoe ny fironan’ny sainy izay manesika hanao zavatra. Na dia avy tany an-danitra aza Andriamanitra dia afaka nanao izany tamin’ny fampiasana ny fanahiny masina, ny heriny miasa. Araka izany, izay rehetra nitsangana mba “hiakatra hanao ny tranon’i Jehovah” dia nampian’ny ‘fanahin’Andriamanitra’. — Zakaria 4:1, 6; Hagay 1:14.
Izay mifanitsy amin’izany amin’izao andro izao
10, 11. Fampifanandrifiana inona no azo atao amin’ireo tsy Isiraelita niverina avy tany Babylona?
10 Iza no naseho mialoha tamin’ireo tsy Isiraelita niverina ireo? Mety hamaly ny kristiana maro hoe: ‘Mifanandrify amin’ny “ondry hafa” amin’izao andro izao ny Netinima’. Marina izany, kanefa tsy ny Netinima ihany satria ireo tsy Isiraelita rehetra izay niverina dia mampiseho ny kristiana amin’izao andro izao izay tsy anisan’ny Isiraely ara-panahy.
11 Niteny toy izao ilay boky hoe Vous pouvez survivre à Harmaguédon et entrer dans le monde nouveau de Dieua: “ Tsy ireo Isiraelita 42 360 sisa ihany akory no nandao an’i Babylona niaraka tamin’i Zerobabela governora (...) Nisy tsy Isiraelita an’arivony maro (...) Ankoatra an’ireo Netinima dia nisy tsy Isiraelita hafa, mpanompo, lehilahy sy vehivavy mpihira za-draharaha ary ireo taranaky ny mpanompon’i Solomona”. Nanazava ilay boky hoe: “Ny Netinima, ny mpanompo, ny mpihira ary ny zanaky ny mpanompon’i Solomona, izay samy tsy Isiraelita avokoa, dia nandao ny tany nahababoana ary niverina niaraka tamin’ireo Isiraelita sisa (...) Koa mety ve ny hieritreretana fa amin’izao andro izao, dia hisy olona avy amin’ny firazanana samy hafa izay tsy Isiraelita ara-panahy hiaraka amin’ny sisa amin’ny Isiraely ara-panahy ary hampandroso ny fanompoam-pivavahana amin’i Jehovah Andriamanitra miaraka aminy? Eny.” Ny olona toy izany dia ‘tonga izay nasehon’ny Netinima, mpihira, ary zanaky ny mpanompon’i Solomona amin’izao andro izao.’
12. Ahoana no nampiasan’Andriamanitra tamin’ny fomba manokana ny fanahiny masina tamin’ireo Isiraelita ara-panahy, ary nahoana anefa isika no afaka mahazo antoka fa azon’ny mpivavaka aminy rehetra raisina izany?
12 Toy ny tao amin’ilay tandindona fahiny, Andriamanitra dia manome ny fanahiny koa an’ireo manantena ny hiaina mandrakizay eto an-tany. Marina fa tsy nateraka indray izy ireo. Ny tsirairay amin’ireo 144 000 dia nanandrana indray mandeha ihany ny fahaterahana indray amin’ny maha-zanak’Andriamanitra ara-panahy azy sy ny fanosoran’ny fanahy masina. (Jaona 3:3, 5; Romana 8:16; Efesiana 1:13, 14). Marina aloha fa izany fanosorana izany dia fisehoana iray tsy manam-paharoa nataon’ny fanahy masina mba hahasoa ny ondry vitsy. Kanefa ny fanahin’Andriamanitra dia ilaina koa mba hanatanterahana ny sitrapony. Noho izany dia hoy i Jesosy: ‘Ny Ray izay any an-danitra hanome ny fanahy masina ho an’izay mangataka aminy’. (Lioka 11:13). Na manana fanantenana ny ho any an-danitra ilay mangataka na anisan’ny ondry hafa, dia azo raisina be dia be ny fanahin’i Jehovah mba hanatanterahana ny sitrapony.
13. Ahoana no ahafahan’ny fanahy miasa eo amin’ny mpanompon’Andriamanitra rehetra?
13 Nanosika ireo Isiraelita sy ireo tsy Isiraelita hiverina tany Jerosalema ny fanahin’Andriamanitra, ary manatanjaka sy manampy ny rehetra amin’ny vahoakany tsy mivadika amin’izao andro izao izy io. Na ho any an-danitra na ho eto an-tany ny fanantenana nomen’Andriamanitra ny kristiana iray, dia tsy maintsy mitory ny vaovao tsara izy, ary mahatonga azy ho afaka hahatoky amin’izany ny fanahy masina. Isika rehetra — na inona na inona fanantenantsika — dia tokony hamboly ny vokatry ny fanahy izay ilaintsika rehetra amin’ny fetrany feno. — Galatiana 5:22-26.
Nomena ho an’ny fanompoana manokana
14, 15. a) Teo amin’ireo tsy Isiraelita niverina, antokon’olona roa iza avy no nosinganina? b) Iza moa ireo Netinima, ary inona no nataony?
14 Teo amin’ireo tsy Isiraelita an’arivony maro izay natosiky ny fanahy hiverina, dia nisy antokon’olom-bitsy roa izay nosinganin’ny Tenin’Andriamanitra — ny Netinima sy ireo taranaky ny mpanompon’i Solomona. Iza moa izy ireo? Inona no nataon’izy ireo? Ary inona no mety ho dikan’izany amin’izao andro izao?
15 Antokon’olona tsy nanam-piaviana Isiraelita ny Netinima ary nomena tombontsoa hanompo ny Levita izy. Tsarovy ireo Kananita avy tany Gibeona izay nanjary ‘mpikapa hazo sy mpantsaka rano ho an’ny fiangonana sy ho an’ny alitaran’i Jehovah’. (Josoa 9:27). Azo inoana fa anisan’ny Netinima izay niverina avy tany Babylona ny sasany tamin’ny taranak’izy ireo, sy ny hafa koa izay nanampiana ireo Netinima nandritra ny fanjakan’i Davida sy tamin’ny fotoana hafa. (Ezra 8:20). Inona no nataon’ireo Netinima? Nomena mba hanampy ny mpisorona ireo Levita, ary avy eo ny Netinima dia nomena mba hanampy ny Levita. Izany dia tombontsoa na dia ho an’ny hafa firenena voafora aza.
16. Ahoana no niovan’ny anjara asan’ny Netinima rehefa nandeha ny fotoana?
16 Rehefa niverina avy tany Babylona ilay antokon’olona dia vitsy ny Levita teo aminy raha nampitahaina tamin’ireo mpisorona na ny Netinima sy ny “taranaky ny mpanompon’i Solomona”. (Ezra 8:15-20). Ny Rakibolan’ny Baiboly (anglisy) nataon’ny Dr. James Hastings dia nilaza hoe: “Taorian’ny fotoana kelikely dia hitanay [ny Netinima] miorina tanteraka aoka izany amin’ny maha-kilasy ôfisialy masina azy, hany ka nisy tombontsoa maro nomena azy ireo.” Ilay gazetin’ny avara-pianarana atao hoe Vetus Testamentum dia nanao izao fanamarihana izao: “Nisy fiovana nitranga. Taorian’ny Fiverenana avy tamin’ny Sesitany, dia tsy noheverina intsony ho andevo tao amin’ny Tempoly ireo [hafa firenena ireo], fa ho minisitra ara-pivavahana tao, nitovy toerana tamin’ireo antokon’olona hafa izay nanompo tao amin’ny Tempoly.” — Jereo ilay faritra voafefy hoe “Toerana niova”.
17. Nahoana ny Netinima no nahazo asa bebe kokoa natao, ary inona no porofo ara-baiboly momba izany?
17 Mazava ho azy fa tsy nanjary nitovy tamin’ireo mpisorona sy Levita akory ny Netinima. Iretsy antokon’olona voalohany dia Isiraelita voafidin’ny tenan’i Jehovah ka tsy afaka maka ny toerany ireo tsy Isiraelita. Kanefa ny filazan’ny Baiboly dia hoe: satria vitsy dia vitsy ny isan’ireo Levita, dia nomena asa bebe kokoa natao tao amin’ny fanompoana an’Andriamanitra ny Netinima. Notendrena hipetraka teo amin’ny faribohitra nifanakaiky tamin’ny Tempoly izy ireo. Tamin’ny andron’i Nehemia, dia niara-niasa tamin’ny mpisorona izy ireo tamin’ny fanamboarana ny manda akaikin’ny tempoly. (Nehemia 3:22-26). Ary ny mpanjakan’i Persia dia namoaka didy mba tsy hampandoavana hetra ny Netinima, sahala amin’ireo Levita noho ny fanompoan’ireo tao amin’ny tempoly. (Ezra 7:24). Izany dia manondro ny fifamatorana akaiky nisy teo amin’“ireo nomena” (Levita sy Netinima) tamin’ny raharaha ara-panahy, sy ny fomba nitomboan’ireo asa nanendrena ny Netinima arakaraka ny zavatra nilaina, na dia tsy nisaina ho toy ny Levita mihitsy aza izy ireo. Tatỳ aoriana, rehefa nanangona ireo natao sesitany mba hiverina i Ezra, dia tsy nisy Levita teo amin’izy ireo tamin’ny voalohany. Koa nampitombo ny fiezahany mba hanangona sasany taminy izy. Ho vokatr’izany dia nisy Levita 38 sy Netinima 220 niverina mba hanompo tamin’ny naha-“mpanao fanompoam-pivavahana ao an-tranon’Andriamanitray”. — Ezra 8:15-20.
18. Nety ho nanatanteraka anjara asa inona ireo taranaky ny mpanompon’i Solomona?
18 Ny antokon’olona tsy Isiraelita faharoa nosinganina dia ireo taranaky ny mpanompon’i Solomona. Manome antsipirian-javatra vitsy momba azy ireo ny Baiboly. “Taranak’i Sofereta” ny sasany. Nampian’i Ezra mpanondro anarana voafaritra teo anoloan’izany anarana izany ka nahatonga azy hoe Has·so·pheʹreth, izay mety hidika hoe “ny mpanora-dalàna”. (Ezra 2:55; Nehemia 7:57). Araka izany, izy ireo dia nety ho mpiasa tao amin’ireo mpanora-dalàna sy mpanao kopia, nety ho mpanora-dalàna momba ny fitondran-draharaha tao amin’ny tempoly. Na dia nanana razambe hafa firenena aza izy ireo, ny taranaky ny mpanompon’i Solomona dia nanaporofo ny fifikirany tamin’i Jehovah tamin’ny fandaozana an’i Babylona sy tamin’ny fiverenana mba handray anjara amin’ny famerenana amin’ny laoniny ny fanompoam-pivavahana Aminy.
Fanomezana ny fotoantsika sy ny herintsika amin’izao andro izao
19. Inona no fifandraisana misy eo amin’ireo voahosotra amin’izao andro izao sy ny ondry hafa?
19 Amin’izao androntsika izao, Andriamanitra dia nampiasa ny sisa voahosotra tamin-kery teo amin’ny fitarihana ny fanompoam-pivavahana madio sy teo amin’ny fanambarana ny vaovao tsara. (Marka 13:10). Toy inona moa ny hafalian’izy ireo nahita olona an’aliny maro, ana hetsiny maro, ary avy eo dia an-tapitrisany maro amin’ny ondry hafa niaraka tamin’izy ireo teo amin’ny fanompoam-pivavahana! Ary fiaraha-miasa mahafinaritra toy inona moa no misy eo amin’ireo sisa sy ny ondry hafa! — Jaona 10:16.
20. Fahatakaran-javatra vaovao inona no ara-dalàna raha ny amin’izay mifanitsy amin’ny Netinima sy ny taranaky ny mpanompon’i Solomona? (Ohabolana 4:18).
20 Ireo tsy Isiraelita rehetra niverina avy tamin’ny sesitany tany Babylona fahiny dia mifanitsy amin’ny ondry hafa izay miara-manompo amin’ny sisa amin’ny Isiraely ara-panahy izao. Ahoana anefa ny amin’ny nanasinganan’ny Baiboly ny Netinima sy ny taranaky ny mpanompon’i Solomona? Ao amin’ilay tandindona, ny Netinima sy ny taranaky ny mpanompon’i Solomona dia nomena tombontsoa mihoatra noho ireo tsy Isiraelita hafa niverina. Izany dia mampiseho tsara ny nanoloran’Andriamanitra tombontsoa sy andraikitra fanampiny ho an’ny ondry hafa sasany izay matotra sy vonona hanao zavatra.
21. Tamin’ny ahoana ny rahalahy sasany manana fanantenana ny ho eto an-tany no nahazo andraikitra sy tombontsoa fanampiny?
21 Ny tombontsoa fanampiny nananan’ny Netinima dia nifamatotra mivantana tamin’ny asa ara-panahy. Ireo taranaky ny mpanompon’i Solomona dia toa nandray andraikitra teo amin’ny fitondran-draharaha. Toy izany koa amin’izao andro izao, i Jehovah dia nitahy ny vahoakany tamin’ny “fanomezana olona” mba hikarakara izay ilain’izy ireo. (Efesiana 4:8, 11, 12, NW). Tafiditra amin’izany fanomezana izany ireo rahalahy matotra sy ampy fanandraman-javatra an-jatony maro izay mandray anjara amin’ny ‘fiandrasana ny andian’ondry’, ka manompo amin’ny maha-mpiandraikitra ny fizaran-tany sy distrika ary amin’ny maha-anisan’ny komitin’ny Sampana any amin’ireo sampan’ny Fikambanana Watch Tower 98. (Isaia 61:5). Any amin’ny Foiben’ny Fikambanana, eo ambany fitarihan’ny “mpitandrin-draharaha mahatoky” sy ny Kolejy Foibeny, dia misy lehilahy mahay, mandray fampiofanana mba hanampy amin’ny fanomanana ny vatsin-tsakafo ara-panahy. (Lioka 12:42). Mpiasa an-tsitrapo vita fanoloran-tena hatramin’ny ela hafa no nampiofanina mba hampandeha tsara ireo trano Betela sy trano fanontam-pirinty ary mba hanara-maso ny fandaharana maneran-tany eo amin’ny fanorenana biraon’ny sampana vaovao sy efitra lehibe hivoriana ho an’ny fanompoam-pivavahana kristiana. Niavaka izy ireo teo amin’ny fanompoana amin’ny maha-mpanampy akaiky ny sisa voahosotra izay mahaforona ampahany amin’ilay fanjaka-mpisorona. — Ampitahao amin’ny 1 Korintiana 4:17; 14:40; 1 Petera 2:9.
22. Nahoana no mety indrindra ny nanomezana andraikitra mavesatra ny sasany amin’ny ondry hafa dieny izao, ary ahoana no tokony ho fihetsitsika eo anatrehan’izany?
22 Fahiny, ny mpisorona sy ny Levita dia nanohy nanompo teo amin’ireo Jiosy. (Jaona 1:19). Amin’izao andro izao anefa, ny sisa amin’ny Isiraely ara-panahy eto an-tany dia tsy maintsy mihena isa hatrany. (Ampifanohero amin’ny Jaona 3:30). Farany, aorian’ny faharavan’i Babylona Lehibe, ireo 144 000 ‘voaisy tombo-kase’ rehetra dia ho any an-danitra ho amin’ny fampakaram-badin’ny Zanak’ondry. (Apokalypsy 7:1-3; 19:1-8). Tsy maintsy mitombo isa hatrany anefa izao ny ondry hafa. Ny nanankinana andraikitra mavesatra teo ambany fanaraha-mason’ny sisa voahosotra tamin’ny sasany amin’izy ireo, toy ireo Netinima sy ny taranaky ny mpanompon’i Solomona, dia tsy mahatonga azy ireo hieboebo na hihevi-tena ho zavatra. (Romana 12:3). Izany dia manome toky antsika fa rehefa ho tafavoaka “ny fahoriana lehibe” ny vahoakan’Andriamanitra, dia hisy lehilahy ampy fanandraman-javatra — ireo “mpanapaka” — voaomana mba hitarika eo anivon’ny ondry hafa. — Apokalypsy 7:14; Isaia 32:1; ampitahao amin’ny Asan’ny apostoly 6:2-7.
23. Nahoana isika rehetra no tsy maintsy mamboly toe-tsaina tia manome eo amin’ny fanompoana?
23 Izay rehetra niverina avy tany Babylona dia vonona ny hiasa mafy sy hanaporofo fa ny fanompoam-pivavahana tamin’i Jehovah no zavatra ambony indrindra tao an-tsainy sy tao am-pony. Mitovy amin’izany koa amin’izao andro izao. Miaraka amin’ny sisa voahosotra, dia misy ‘vahiny monina ao ka miandry ny ondry aman-osy’. (Isaia 61:5). Koa na inona na inona fanantenana nomen’Andriamanitra antsika, na izay tombontsoa mety homena ireo loholona voatendrin’ny fanahy alohan’ny andro fanamarinan’i Jehovah ny tenany ao Haramagedona, aoka isika rehetra hamboly toe-tsaina tsy tia tena, tia manasoa, ary tia manome. Na dia tsy afaka hamaly na oviana na oviana an’i Jehovah noho ny soa lehibe rehetra nataony aza isika, enga anie isika hafana fo fatratra eo amin’izay rehetra mety hataontsika ao anatin’ny fandaminany. (Salamo 116:12-14; Kolosiana 3:23). Amin’izany, isika rehetra dia afaka manome ny fotoantsika sy ny herintsika ho an’ny fanompoam-pivavahana marina, raha mbola eo am-piaraha-manompo akaiky amin’ny voahosotra izay voatokana ‘hanjaka ambonin’ny tany’ ireo ondry hafa. — Apokalypsy 5:9, 10.
[Fanamarihana ambany pejy]
a Pejy faha-142-148; navoakan’ny Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc.
Hevitra Hotadidina
◻ Tamin’ny heviny ahoana ireo Levita no nolazaina hoe “ireo nomena” teo amin’ny Isiraely fahiny?
◻ Tsy Isiraelita iza avy no niverina avy tany amin’ny sesitany, ary mampiseho an’iza izy ireo?
◻ Fiovana inona no toa nitranga tamin’ireo Netinima?
◻ Zavatra mifanandrify amin’ny Netinima sy ny taranaky ny mpanompon’i Solomona inona no ankasitrahana amin’izao andro izao?
◻ Fananana toky inona no entin’ny fiaraha-miasa eo amin’ny voahosotra sy ny ondry hafa?
[Efajoro, pejy 14]
TOERANA NIOVA
Misy rakibolana sy firaketana momba ny Baiboly maro be manampy fanazavana ny amin’ny fiovana nihatra tamin’ny tsy Isiraelita sasany izay niverina avy tany amin’ny sesitany. Eo ambanin’ny hoe “Fiovana teo amin’ny toerana notanany”, ohatra, ny Encyclopædia Biblica dia milaza hoe: “Araka ny efa voalaza, dia tsy maintsy nisondrotra niaraka tamin’izay ny toeran’izy ireo ara-tsôsialy. Tsy noheverina ho andevo tamin’ny heviny hentitra intsony [ny Netinima]”. (Navoakan’i Cheyne sy i Black, Boky faha-III, pejy faha-3399). Ao amin’ny The Cyclopædia of Biblical Literature, dia nanoratra toy izao i John Kitto: “Tsy azo nampoizina ny hiverenan’ny maro taminy [ny Netinima] ho amin’io anjara asa ambany io tany Palestina (...) Ny fanoloran-tena an-tsitrapo izay nasehon’ireo olona ireo tamin’izany, dia nampisondrotra be ny anjara asan’ny Netinima.” (Boky faha-II, pejy faha-417) The International Standard Bible Encyclopedia dia manazava fa: “Raha jerena amin’io fikambanana io sy ny ivom-piaraha-monina nananany tamin’ny vanim-potoan’i Solomona, dia azo heverina fa nanana andraikitra lehibe tao amin’ilay tempoly faharoa ireo mpanompon’i Solomona.” — Navoakan’i G. W. Bromiley, Boky faha-4, pejy faha-570.
[Sary, pejy 15]
Rehefa niverina ny Isiraelita mba hanorina indray an’i Jerosalema, dia nisy tsy Isiraelita an’arivony maro niaraka taminy
[Sary nahazoan-dalana]
Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.
[Sary, pejy 17]
Ny Komitin’ny Sampana any Korea. Toy ny nataon’ireo Netinima fahiny, dia misy lehilahy maro amin’ny ondry hafa manana andraikitra mavesatra ao amin’ny fanompoam-pivavahana marina amin’izao andro izao