Ndi Cakuti Uwa mu Lupwa Walwala

1, 2. Uzye Satana wacisile uli pa kwezya ukonona utailo wakwe Yobo?

YOBO akapendelwa pali yaaya akweti ulupwa lwa nsansa. Baibo yamulumbula ukuti “wali umuntu mukama wakwe cimwi ukuluta antu yonsi amu mpanga zya ku ufumondaka.” Wakweti ana aonsi 7 na akazyana yatatu, kulikuti ana yonsi pamwi yali 10. Wakweti vyonsi ivyalondekwanga pa kusakamala ningo ulupwa lwakwe. Ni cacindamisye i cakuti watungululanga ningo amu lupwa muli vyakwe Leza, napya walondesyanga ukuti ana yakwe yaye ivyuza visuma na Yeova. Vyonsi vii vyalenzile ukuti amu lupwa lwakwe yauvwana sana nu kuya ni nsansa.—Yobo 1:1-5.

² Satana, wino ali mwanisi mukulu wako Yeova Leza, walolanga ivintu vii ivyacitikilanga Yobo. Pa mulandu wakuti Satana wene wikalila sile ukulonda inzila ino angononelamo ucuza uno antu yakwata na Leza, wononyile ulupwa lwakwe Yobo ulwali ni nsansa. Lyene nupya wizile “alwalika Yobo ivilonda umwili onsi. Ukutandikila sile apa tukando mpaka nu ku mutwe.” Satana welenganyanga ukuti intazi ni ndwala vyali nu kulenga Yobo ukupondokela Leza.—Yobo 2:6, 7.

3. Uzye ulwale uno Yobo walwile wali umu musango ci?

³ Baibo itaalanda izina lya ulwale uno Yobo walwile. Lelo yalondolola vino ulwale uwo wali. Ikati inkanda yakwe yaali ni vilonda vitupu ivyafumanga ufila cuze, napya umwili wakwe wali ingonyo zitupu. Ulwale uwo walenzile nu kuti Yobo anunka umu kanwa, nu mwili onsi wanunkanga wakwe cimwi. Yobo wawaikwanga cuze. (Yobo 7:5; 19:17; 30:17, 30) Yobo wikalanga sile umwi twi pa citumba, nupya waifunyanga ukuomvya iciinga. (Yobo 2:8) Cumi Yobo wacuzile wakwe cimwi!

4. I cintu ci icikacitikila antu yonsi insita zingi?

⁴ Uzye ndi cakuti mwemwe mwalwile ulwale wa musango uu, nga mwacisile uli? Ndakai, Satana asileta indwala pa yaomvi yakwe Leza wako vino wacisile kuli Yobo. Lelo pa mulandu nu kukanamalilika, na masakamika ya mu umi, alino ni ntazi izyaya umu nsi, tufwile ukwenekela ukuti insita zimwi umwi uwa mu lupwa angalwala. Nanti tungezya uli na maka ukuicingilila, swensi kwene tukalwala, nanti i cakuti anono sana angacula wako vino Yobo wacuzile. Ndi cakuti pa ng’anda umwi walwalisya, cikatutalila sana. Fwandi lekini tusambilile vino Baibo ikatwavwa ukuzizimizya lino tukulwala nanti ukulwalika.—Kasambilizya 9:11; 2 Timoti 3:16.

MUKAUVWA ULI LINO UWA MU LUPWA WALWALA?

5. Uzye ndi cakuti umwi walwala pa nsita inono, ilingi amu lupwa yakacita uli?

⁵ Cikatutalila sana ndi cakuti milimo na mapange itu yavulungana, sana-sana ndi cakuti vyavulungana pa mulandu wakuti umwi walwala pa nsita-ntali. Nanti sile umwi walwala pa nsita iipi sile, cikalondeka ukusenuka muli vino tukaomba, nu kuipeelesya sana. Yano yatalwile yangalondeka ukuta ukupanga icongo pakuti wino watalwala apuzeko. Nupya limwi yangata ukucita vimwi vino yakacita lyonsi. Umu ndupwa izingi na ana anono nayo kwene yakauvwa uluse ndi kalume wao nanti kaci wao nanti sile avyazi yao iyalwala, lelo insita zimwi cingalondekwa ukuyacinkula ukuti yalangulukilako umulwale. (Kolose 3:12) Ndi cakuti umwi walwala pa nsita inono sile, ilingi amu lupwa yakamusakamala. Napya, cila wensi mu lupwa akalonda ukuti lino nawe alalwala, yace yamusakamale wako vivyo kwene.—Mateo 7:12.

6. Uzye ndi cakuti umwi walwalisya ulwale uusipola zuwa yamwi yakaumvwa uli?

⁶ Nga ndi cakuti umwi walwala sana nupya walwala pa nsita itali icakuti ni milimo inu yapumvyanyiziwa cuze, mungacita uli? Tuti limwi umwi walwala ulwale wakwe situloko icakuti wata nu kuomba icili consi, nanti tuti walwala kansa, nanti sile ulwalwe uze uwipisye, uzye mungacita uli? Nga ndi cakuti walwala ulwale wa ku wongo icakuti wata nu kwelenganya ningo? Ilingi icikaiza zuwa u kuvwa ulanda, ala mukuvwa uyi sana pali vino lupwa winu akucuziwa. Nomba, ulanda uwo limwi ungalenga musoke. Ndi mwalola vino ulwale wa muntu wiyo wamupumvyanya, mwata nu kucita ivintu vimwi vino mwacitanga lyonsi, limwi mungasoka muvwe ni cikonko. Limwi mungelenganya muti: “I cani fwandi cino icintu cii cikuncitikila?”

7. Uzye muka Yobo wacisile uli pa ulwale wakwe iya, napya i cani cino wilile?

⁷ Kwati ivya musango uu i vyacitikiile na muka Yobo. Pa nsita yii ala ana yakwe yonsi yafwa. Lino ivintu vii ivipisye vyacitikanga, vyalenganga muka Yobo ukuvwilako uyi nu kutontelako. Lyene lino waweni uwakwe, wino uku cisila wali na maka ningo kwene, wiza waponelwa ni ndwala iipisye, wilile icintu icicindamisye ukucila intazi—ni cintu cico a ucuza uno wene pamwi na iya yakweti na Leza. Baibo ikati: “Alino umuci [wakwe Yobo] nawe ali pakutandika kumusinkola ati, ‘Uzye na ndakai ucili nu utailo? Si tuka sile [Yeova] pakuti ufwe, cisile nu kusila.’”—Yobo 2:9.

8. Ndi cakuti umwi uwa mu lupwa watalwala sana, i lembelo ci ililaavwa ya lupwa yauze ukutwalilila ukumusunga ningo?

⁸ Antu aingi yakauvwa uyi ndi yalola ukuti ukulwala kwa muntu muze kwayavulunganyizizya imilimo. Lelo Umwina Klistu aakaelenganya sana pali vino vikucitikila umulwale, alinzile ukwiusya ukuti ali lino angalangizya vino watemwa umuntu wiyo uwatalwala. Baibo ikati, ukutemwa kwa cumi “kukateeka mwenzo nupya u kwa luse . . . kutaitemwa . . kusyanenuka, nupya insita zyonsi kukataila nu kupaalila nga nu kuteeka mwenzo.” (1 Kolinto 13:4-7) Fwandi, cacindama sana ukuti twalemasya ukuikaanya nu kwelenganya pa visuma ukucila kuti twasoka lyonsi.—Mapinda 3:21.

9. A mazwi ci aangakomelezya amu lupwa ukutwalilila akome muli ukapepa nu kukomelezyanya lino wenga mu lupwa walwala sana?

⁹ I vyani vino amu lupwa yangacita pakuti yatwalilile ukuya akome muli ukapepa nu kulauvwana ningo pa ng’anda ndi cakuti uwa mu lupwa watalwala sana? Ukuya kwene, cila ulwale waya na vino mungauombelapo, napya umwi buku lii citange ciye ningo ukulanda inzila zya kulwazizyamo alwale izingazipa. Lelo, muli ukapepa mwene, Yeova ‘akakatusya yonsi yao apona.’ (Masamu 145:14) Umwene Davidi walemvile ati: “Walongo umuntu wiyo akasakamala mupina nu mulanda, [Yeova] nawe alamukulula uwanda wa ntazi. [Yeova] akamucingilila nu kumusunga. . . . Umu kulwala [Yeova] akamwazwa.” (Masamu 41:1-3) Yeova akacingilila aomvi yakwe muli ukapepa, nanti sile yangaya na masakamika yano pasi vino yangacita. (2 Kolinto 4:7) Amu ndupwa aingi aakwata umwi uwalwala sana pa ng’anda yakalanda wakwe vino kalemba wa masamu walanzile ati: “Natincula wakwe cimwi, we [Yeova] uwake umi wane, ukulingana ndi muno walaila.”—Masamu 119:107.

MWENZO WA KULONDESYA UKUPOLA

10, 11. (a) I cani icacindama sana pakuti amu lupwa yaombe ningo nu ulwale? (b) I cani icazwilizye mama umwi ukuzizimizya lino iya wakwe walwazile?

¹⁰ Muli Baibo mwaya ipinda ilikati, “Umulwale akulondesya umu mwenzo wakwe ukupola zuwa, nu mwenzo wakwe ukamupelesya amaka akulwisya ulwale wakwe. Lelo umulwale ndi cakuti watovoka awe lyene ala casila, catala nu kutala.” (Mapinda 18:14) Intete zingalenga amu lupwa ukusakamikwa sana pali vino umwi watalwala. Lelo Baibo ikati, “Umwenzo utambalale [“uteekanye,” NWT] uli umi wa mwili.” (Mapinda 14:30) Pa kutwalilila ukuzizimizya lino umwi walwala ulwale uwipisye, amu lupwa yalinzile ukuya nu mwenzo usuma nu kwelenganya ningo pa ulwale uwo.—Loliniko na Mapinda 17:22.

¹¹ Nkazi umwi watandike ukuzizimizya lino iya walwile ulwale wakwe situloko ale papita imyaka 6 pano yatwaline. Wasimike ukuti: “Ulwale walenzile ukuti ya wane yafilwa ukulanda ningo, napya catazile sana ukulanzyanya nayo. Naculanga sana pakuti sile imanye cino yakulonda ukulanda.” Mutale mwelenganye vino iya waculanga nu lwale kwene uu. Nomba uzye yacisile uli ni ntazi yii? Nanti cakuti kuno ikalanga kwali ukutali nu kwayelile icilongano, nkazi watwalilile ukuya umukome muli ukapepa, pano lyonsi wamanyanga ivyacitikanga umwi uvi lyako Yeova, napya wawelenganga sana ivyeo vya muli ya Magazini ya Lupungu Lwa Mulinzi na Loleni! Ukucita vii kwalenzile kuti akome mu utailo icakuti wakwanisye ukusakamala iya pa myaka 4 mpaka iya aiza afwa.

12. Wakwe vino Yobo wacisile, i cani cino umulwale angacita pakuti ulupwa lutwalilile ukuzizimizya?

¹² Yobo wene nanti cakuti ali wino waculanga sana nu lwale, u watwalilile ukuya umukome. Uzizye umuci ati; “Lino Leza watutumila icisuma, tukacipokelela. Uzye lyene tungailizyanya uli lino wene watutumila ulanda?” (Yobo 2:10) Ali mulandu uno Yakobo wizile alanda pali Yobo ukuti awino tufwile ukukolanya pano wali umutekanye nupya wazizimizye! Pali Yakobo 5:11 tukawelengapo ukuti: “Muvwa vino Yobo wateesile umwenzo, nga mwamanya na vino pa cisila Umwene wamwazwilizye. Pano Umwene wakwatisya mizu nu luse.” Vikwene i vikacitika na ndakai, ndi cakuti umulwale aatasipa, aka-azwa amu lupwa ukutwalilila ukuya akome.

13. Uzye i vyani vino ulupwa ulukulwalika lutalinzile ukwelenganya?

¹³ Antu aingi asungapo umulwale, yangazumilizya icisinka cakuti pakutandika cikatala sana. Napya yakalanda ukuti cikaya ningo sana ndi cakuti wensi mu lupwa ataikako mano nupya akulanda vino akwelenganya. Pakutandika cikatala sana pa kusenuka muli vimwi. Lelo umuntu ndi cakuti waombesya angasuka aelezye ivikumucitikila. Pa kucita vivyo, citange ciye ningo ukulalinganya intazi itu kuli yauze asikulwalika, nanti ukwelenganya ukuti yene ivintu viliko ningo kucila sweswe. Kutaya angamanya ningo intazi zino yauze yakupitamo. Aina Klistu yonsi yakakomeleziwa sana na mazwi yano Yesu walanzile akuti: “Izini kunondi, mwensi mwe yatonte nupya anyomelwa, nani namamupeela upuzo.”—Mateo 11:28.

VICINDAME VINO MUNGACITA

14. Mungatantika uli ivintu ivilinzile ukuombelwapo zuwa?

¹⁴ Ndi cakuti imukwata umulwale sana umu lupwa, cingazipa ukulaiusya mazwi amuli Baibo akuti: ‘Ukwavula ya mpandamano kwene mapange yakafikiliziwa.’ (Mapinda 15:22) Cingazipa limwi ndi cakuti amu lupwa yakomaana nu kulanzyanya pali vino ivintu vili umu lupwa. Napya cingazipa ukupepelapo sana alino nu kuleka Izwi lyako Leza, ukumutungulula muli vyonsi vino mukulonda ukupingulapo. (Masamu 25:4) I vyani vino mungalanzyanya lino mwakomaana? Mungalanzyanya pa milwazizye, pa vya mpiya alino na vyuze vino ulupwa lungapingula. Mungalanda pali wino alaasunga umulwale, na pali vino yonsi mu lupwa yangatungililako. Alino na vino ivintu vilaya kuli wensi uwa mu lupwa pali vino mwapingula. Mungalanzyanya na pali vino mulaasakamala ukapepa wakwe wiyo akusunga umulwale, kumwi sile ni vintu vino angalondekwa.

15. Uzye Yeova akatungilila uli indupwa izikalwalika sana?

¹⁵ Ngi cakuti tukupepa sana kuli Yeova ukuti atwazwe, nu kwelenganya sana pi Zwi lyakwe, alino nu kukonka utunguluzi uwaya muli Baibo, tulapolelelwa sana. Insita zimwi tungazana ukuti ulwale wa muntu witu ukuloleka kwati utakupola. Lelo ndi cakuti tukutaila sana Yeova, kwaula nu kutwisika, ivintu vilatuzipila. (Masamu 55:22) Kalemba wa masamu walemvile ukuti: “Ukutemwa kwako we Yeova kukantungilila. Amizu yane nanti yangamvulila uli, wemo ukantekezya nu kunsansamusya.”—Masamu 94:18, 19; lolini na Masamu 63:6-8.

VINO MUNGAAZWA ANA

16, 17. I vyani ivingazipa ukunena ana inu apuma lino mukulanda pali kalume nanti kaci wao umulwale?

¹⁶ Ulwale ndi wacilamo ukwipisya ungaleta intazi sana uku yana umu lupwa. Fwandi cacindama sana ukuti avyazi iyalondolwela ana pali vino vikucitika, alino nu kuyaneena vino yangacita pakuti ya-azwilizyako. Ndi cakuti umwana atalwala umu lupwa, cingazipa ukunena ana yauze ukuti vino yakumwikako amano ku kumusakamala, citakupiliula ukuti awino yatemwisya ukuluta. Fwandi ukucila avyazi yaleke ana yao ukulaumvwa ungati yene yayatazyela, yafwile ukuyazwa pa kuti yatemwana nu kulauvwana sana napya yaombela pamwi ukutungilila umulwale.

¹⁷ Ana yaluvwa ningo sana ndi cakuti avyazi yakwika mano kuli vino viyasakamike ukucila ukulondolola sana pali vino ulwale waya. Fwandi cingazipa sile ukuyalondolwela vino umulwale akuvwa. Ndi cakuti ana apuma yalola vino umuze akucula na vino akufilwa ukuomba vino yene yakuomba, cingalenga kuti ‘yatemwana sana wa ina’ nu kuya nu “luse.”—1 Petulo 3:8.

18. Uzye mungaazwa uli ana aikolo ukumanya intazi izikayako ndi umwi uwa mu lupwa walwala, napya ukucita vivyo kungayazwa uli?

¹⁸ Cingazipa ukulondolwela ana aikolo ukuti ivintu ivitala mu lupwa fwandi cingaya ningo wensi uwa mu lupwa ngi cakuti akuipeelesya. Pa mulandu wakuti ivya kulipila ivivula, wakwe, ukulipila kuli ya dokota nanti ukukala imilembo, avyazi yangafilwa ukupeela ana vimwi vino yangaalonda. Uzye ana yafwile ukuvwa uyi nu kulola ungati yatayasakamile? Nanti uzye yalamanya sile ukuti ivintu ivitala, nu kuitemelwa ukuipelesya muli vimwi? Kwene cikasintilila pa kulanzyanya kusuma alino ni miyele ili mu lupwa. Mu ndupwa izingi, ndi cakuti muli umwi uwatalwala, avyazi yakaomvya amazwi yano Paulo walanzile, pa kwazwa ana yao akuti: “Mutacita cimwi mu kuitemwa nanti mu cilumba, lelo muicefye nu kulola auzo ukuya acindame kuluta mwemwe, mutacita ivingamuzipila mwenga sile lelo mwacita ivingazipila na auzo.”—Filipi 2:3, 4.

VINO MUFWILE UKWELENGANYA PA MILWAZIZYE

19, 20. (a) I milimo ci ino imitwe ya ndupwa ikakwata ndi cakuti umwi umu lupwa walwala? (b) Nandi cakuti Baibo asi ibuku lya vya cipatala, uzye ikatwazwa uli pa kusolola ningo imilwazizye?

¹⁹ Aina Klistu ya cumi yasikana imilwazizye imwi ndi cakuti isikutama isunde lya muli Baibo. Ndi umwi walwala umu lupwa yakaya uku cipatala pakuti yazwe umulwale ukupola. Lelo kukaya imilwazizye imwi ino ya dokota apusane pusane yangamunena, fwandi cingazipa ukwelenganyapo sana nu kupingulapo ningo. Napya cuze i cakuti ndakai kuli ndwala izingi izipya, napya izingi pali zii zitamanyikwa na ningo ivyakuzilwazya. Alino nanti cakuti indwala zimwi yazimanya napya yakazilwazya, insita zimwi cikatala sana pakuti uzane yayo kwene aakalwazya. Uzye nga cili vivyo Umwina Klistu angacita uli?

²⁰ Nanti cakuti kalemba umwi wakwe Baibo wali a dokota, alino umutumwa Paulo nawe wanenyileko Timoti cuza wakwe vino angacita pakuti apole, cisipiliula ukuti Baibo i buku lino likalanda pa vya cipatala, lelo ikatwazwa ukuya ni miyele isuma na vino tungacita pa kupepa ningo Yeova. (Kolose 4:14; 1 Timoti 5:23) Fwandi, pi lyasi lya kulwaziwa, imitwe ya ndupwa zya Ina Klistu iilinzile ukupingulapo ningo. Limwi yangatemwa ukuzya ya dokota apusane pusane pakuti yayalondolwele ivingi pa ulwale umwi. (Loliniko na Mapinda 18:17.) Kwene yangatemwa ukulondela inzila isuma iya kulwazizyamo umulwale, napya yangatemwa ukuuzya kuli ya dokota akaomba ningo yano yamanya. Yamwi nayo yakatemwa ukupoka umulembo kuze nanti sile ukukala. Cila muntu angaipingwila vino akulonda. Nomba nanti cakuti kukaya ukuipingwila we mwineco vino ukulonda pa milwazizye, Aina Klistu yakaleka ‘Izwi Lyako Leza liya ali lampi lya kuyatungulula nupya uluswepo lwa kuyakozezya inzila zyao.’ (Masamu 119:105) Yakatwalilila ukukonka ivisinte vya muli Baibo. (Ezaya 55:8, 9) Yakakana ukuomvya inzila zya kulwazizyamo izikaomviwa na maka ya viwa, nupya yakakana imilwazizye ili yonsi isiuvwana na masunde ya muli Baibo. —Masamu 36:9; Milimo 15:28, 29; Umbwilo 21:8.

21, 22. Uzye umwanaci umwi uwa ku Asia welenginye uli pali vino Baibo ikalanda, nupya vino wapingwilepo ukucita, vyalangilile uli ukuti wacisile sile ningo?

²¹ Elenganyini pali vino vyacitikile umwanaci umwi uwa uku Asia. Lino sile watandike ukusambilila Baibo na ya Nte Yakwe Yeova, papisile sile insita inono wizile akwata akamwana kakazyana akavilwe zuwa ala umwezi wa kuvyalilwapo utatala wafika, kafinyile sile umupipi na keji wenga na citika. Umwanaci wavulungine lino dokota wamunenyile ukuti umwana atalakula zuwa nupya alaya icite. Nupya wamunenyile ukuti atwale sile akamwana kaaka ku uteeko pakuti yace yamusungile kuno yakasungila ana amusango uuwa. Ya iya yatamanyile ningo ivyakupingulapo. Nomba a weni uwali nu kumwazwa?

²² Walanzile ukuti: “Niwisye vino nasambilile muli Baibo ukuti ‘ana aonsi icaupyanyi ukufuma kuli [Yeova], ana cili cilambu citu ukufuma kunoli.’” (Masamu 127:3) Fwandi wapingwilepo ukusenda umwana uku ng’anda nu kutandika ukumusakamala. Pa kutandika citali icangupale, nomba ukwazwa kuno kwafumanga uku ina na ya nkazi umu cilongano cino walimo, kwalenzile kuti umwanaci wii atwalilile ukusakamala umwana umu nzila zyonsi izyalondekwanga. Lino papisile imyaka 12, umwana wii wali u mupuma icakuti wayanga nu ku Ng’anda ya Wene nu kucinila pamwi na auze. Nyina wavwanzile ati: “Naya sana nu luzango pa mulandu wakuti Baibo yangazwilizye ukupingulapo ningo. Baibo yangazwilizye ukuya na kampingu musuma kuli Yeova nupya ntacisile icintu icali nu kuleka kuti nalanguluka umu umi wane onsi.”

23. I vyani vino Baibo ikakomelezya yaayo alwala kumwi na yano yakayasakamala?

²³ Ukulwala kulasila. Kasema Ezaya walanzile pa nsita ino “patalaya nanti wenga alailizyanya apakulwala.” (Ezaya 33:24) Ulayo uu ulafikiliziwa likwene sile umu nsi ipya ino ili uku nkoleelo. Lelo ndakai tucili tukulwala nu kufwa. Nomba twaya nu luzango pano Izwi lyakwe Leza likatutungulula nu kutwazwa. Amasunde yano yaaya muli Baibo yakatwazwa sana, nupya yaluta pa vintu ivipusane pusane vino antunze atamalilika yakalanda. Fwandi, umuntu wa mano akazumilizya amazwi yakwe kalemba wa masamu yano walanzile ukuti: ‘Amasunde yakwe [Yeova] yaya alungame. Yakapeela umi upya. Upinguzi wakwe [Yeova] uwa cumi. Ukapeela amano kuli yao akayalonda. . . . Ivikapingula [Yeova] ivyacumi, vyonsi pano vyapela vyalungama. . . . Umu kuvilondela mwaya icilambu icikalamba.’—Masamu 19:7, 9, 11.