Kõttõpar Jikin eo Enaaj Pãdwõt ñan Indeeo

1. Ta eo Jesus ear kanaan bwe enaaj wal̦o̦k ñan Jerusalem?

JEJJO raan m̦okta jãn an kar Jesus Christ mej, ear tipdikil̦o̦k ñan ri-kal̦oor ro an juon kanaan. Iien eo kein kajuon ear jejjet kũtien kanaan in, ej ilo iien eo ear epaak an nãj jeepepl̦o̦k Jerusalem im tampel̦ eo ie. Ear kakkõl er im ba bwe juon raan “jarin tarin̦ae ko [renaaj] kaapool̦e Jerusalem.” (Luk 21:20) Jesus ear ba ñan ri-kal̦oor ro an bwe rum̦wij wõt aer lo rũttarin̦ae rein—ear alikkar tokãlik bwe rũttarin̦ae rein rar ri-Rom ro—eokwe, rej aikuj ko jãn jikin eo ilo m̦õkaj.—Luk 21:​21, 22.

2. Ta naanin kakapilõk ko rijjilõk Paul ear lel̦o̦k ñan Kũrjin ro ilo Judia im Jerusalem?

² Jejjo wõt iiõ ko m̦okta jãn an kar rũttarin̦ae ro an Rom kaapool̦e Jerusalem, rijjilõk Paul ear je juon lõta me eaorõk naan ko ie. Kiiõ, em̦õj n̦aetan lõta in bokin Hibru. Ilo lõta in, Paul ear lel̦o̦k ñan Kũrjin ro ilo Judia im Jerusalem naanin kakapilõk ko raorõk me renaaj kar kõpooj er ñan wãween ko reppen rej pojakin wal̦o̦k ilo raan ko im̦aan. Ta eo enaaj wal̦o̦k? Jerusalem enaaj kar jeepepl̦o̦k. El̦aññe Kũrjin rein rar kõn̦aan bõk lo̦mo̦o̦r, rar aikuj pojakin etal jãn m̦õko im̦weer im peejnej ko aer. Paul ear ba men in kõn Jerusalem: “Ejjel̦o̦k juon jikid ijin enaaj pãdwõt indeeo.” Innem ear wõnm̦aanl̦o̦k im ba: “Bõtab jej lukkuun kõttõpar jikin eo ej itok wõt.”—Hib. 13:14.

3. Ta “jikin eo pedped eo an em̦ool,” im etke jej kõttõpare?

³ Ejjel̦o̦k pere bwe ro jet rar kõnanaik im kajjirere kake Kũrjin ro me rar kããlõt in etal jãn Jerusalem im Judia, ijoke men in ear lo̦mo̦o̦ren mour ko aer. Ilo raan kein, armej rej kõnanaik im kajjirere kake kõj kõnke jejjab kajjioñ koorl̦o̦k jããn im jejjab atartar ioon armej ñan kõm̦adm̦õde apañ ko ilo lal̦ in. Meñe rej kõnanaik im kajjirere kake kõj, ak etke jej kããlõt ñan kõm̦m̦ani men kein? Kõnke jejel̦ã bwe jukjukun pãd in ej ñan jidik wõt iien. Jej kõttõpare “jikin eo pedped eo an em̦ool” me “ej itok wõt”—Aelõñ eo an Anij.a (Hib. 11:10; Matu 6:33) Kajjojo iaan unin tõl jiddik ko ilo katak in renaaj kõnono kõn: (1) wãween an naanin kakapilõk ko an Paul jipañ Kũrjin ro jinoin ñan wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõttõpar “jikin eo ej itok wõt,” (2) wãween an kar Paul kõpooj er ñan men ko rar pojakin wal̦o̦k, im (3) wãween an naanin kakapilõk ko an jipañ kõj ilo raan kein.

LÕKE EO EJJÃMIN KÕJEKDO̦O̦NE EOK

4. Etke Jerusalem ear juon jikin eaorõk ippãn Kũrjin ro?

⁴ Jerusalem ear juon jikin eaorõk ippãn Kũrjin ro. Eñin ijo kar kajutake eklejia eo jinointata an Kũrjin ro ilo iiõ eo 33 C.E., im kumi eo ej lale aolep eklejia ko rar jokwe ijin. Ejjab men in wõt, ak elõñ iaan Kũrjin ro ijin ear wõr m̦õko im̦weer im elõñ aer m̦weiuk. Meñe ãindein, ak Jesus ear kakkõl ri-kal̦oor ro an bwe renaaj aikuj diwõjl̦o̦k jãn Jerusalem im Judia.—Matu 24:16.

5. Ewi wãween an kar Paul kõpooje Kũrjin ro ñan men ko rar pojakin wal̦o̦k?

⁵ Ñan kõpooje Kũrjin ro ñan men ko rar pojakin wal̦o̦k, Paul ear jipañ er ñan mel̦el̦e wãween an kar Jeova watõke Jerusalem. Paul ear kakeememej er bwe ejako an Jeova watõk tampel̦ eo, bũrij ro, ekoba kein katok ko rar katok kaki ilo Jerusalem, ãinwõt men ko rekkwõjarjar. (Hib. 8:13) Eitõn aolep armej ro ilo Jerusalem rar kõjekdo̦o̦ne Messaia eo. Ear jako an tampel̦ eo ilo Jerusalem jikin eo me armej ro rar aikuj etal ñane bwe ren kabuñ ñan Jeova. Ejjab men in wõt, ak Jerusalem im tampel̦ eo ie renaaj jeepepl̦o̦k.—Luk 13:​34, 35.

6. Etke ear jejjet iien eo Paul ear lel̦o̦k naanin kakeememej ko ilo Hibru 13:​5, 6 ñan Kũrjin ro?

⁶ Ke Paul ear jejel̦o̦k ñan ri-Hibru ro, Jerusalem ear juon jikin el̦ap wõnm̦aanl̦o̦k ko ie. Juon ri-jeje jãn Rom me ear mour ilo tõre in ear n̦aetan Jerusalem “jikin kweilo̦k eo ebuñbuñtata ilo iturearin lal̦ in.” Elõñ iaan Ri-Ju ro jãn aelõñ ko jet rar jibadekl̦o̦k jikin in kajjojo iiõ bwe ren kobal̦o̦k ilo iien kwõjkwõj ko, kõn men in ear l̦ap an jikin in kõm̦m̦an jããn. Ejjel̦o̦k pere bwe tokjãn men in, jet iaan Kũrjin ro ijin rar maroñ kõm̦m̦an elõñ jããn. Bõlen eñin unin Paul ear ba ñan er: “Kom̦win jab arõk jããn ñan jidik ilo wãween ami mour ak kom̦win jokwane kõn men ko ewõr ippemi.” Innem ear ãliji naan ko an Jeova jãn eoon ko jet bwe en maroñ kaenõm̦m̦an er. Ear ba: “Ijjãmin el̦l̦o̦k jãn eok im ijjãmin kõjekdo̦o̦n eok.” (Riit Hibru 13:​5, 6; Dut. 31:​6, UBS; Sam 118:6) Kũrjin ro ilo Jerusalem im ilo Judia renaaj kar aikuji naanin kaenõm̦m̦an kein. Etke? Kõnke ejjabto jãn iien in me lõta in ear tõpar er, renaaj aikuj etal jãn m̦õko im̦weer, peejnej ko aer, im eitõn aolep men ko m̦weieer. Innem tokãlik renaaj aikuj mour ilo juon jikin ãinwõt ruwamãejet, juon men me ear jab pidodo.

7. Etke jej aikuj kal̦apl̦o̦k ad lõke Jeova kiiõ?

⁷ Men eo jej katak: Ta ko renaaj wal̦o̦k ejjabto jãn kiiõ? Enaaj itok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in ilo “iien eñtaan [eo] el̦ap.” (Matu 24:21) Ãinwõt Kũrjin ro ilo Jerusalem, jej aikuj ekkõl im pojak wõt. (Luk 21:​34-36) Ilo naaj eñtaan eo el̦ap, jemaroñ aikuj etal jãn jet ak aolepen m̦weiuk ko m̦weied, im jenaaj aikuj lõke bwe Jeova ejjãmin kõjekdo̦o̦ne armej ro an. Ilo tõre in m̦okta jãn an wal̦o̦k eñtaan eo el̦ap, epel̦l̦o̦k juon iien ñan ad kaalikkar wõn eo jej lõke. Kajjitõk ippam̦ make, ‘Kõm̦m̦an ko aõ im mejãnkajjik ko aõ rej ke kaalikkar bwe ijjab lõke m̦weiuk ko ak bwe ij lõke Anij, eo ej kallim̦ur bwe enaaj kõjparok eõ?’ (1 Tim. 6:17) Em̦ool bwe ewõr men ko jemaroñ katak jãn men ko rar wal̦o̦k ilo tõre ko an Kũrjin ro ilo Jerusalem, ijoke men ko renaaj wal̦o̦k ilo “eñtaan [eo] el̦ap” renaaj penl̦o̦k jãn jabdewõt men kõj Kũrjin jaar iiooni. Innem enãj ewi wãween ad maroñ jel̦ã ta ko jej aikuj kõm̦m̦ani ñe ejino eñtaan eo el̦ap?

POKAKE RO REJ TÕL KÕJ

8. Ta naanin tõl ko Jesus ear lel̦o̦k ñan ri-kal̦oor ro an?

⁸ Jejjo iiõ ko ãlikin an kar Paul jilkinl̦o̦k lõta eo an ñan ri-Hibru ro, Kũrjin ro rar lo an rũttarin̦ae ro an Rom kaapool̦e Jerusalem. Eñin kar kõkal̦l̦e eo bwe rej aikuj ko kõnke m̦õttan jidik Jerusalem enaaj kar jeepepl̦o̦k. (Matu 24:3; Luk 21:​20, 24) Bõtab, ren kar ko ñan ia? Men eo wõt Jesus ear ba ñan er ej: “Ro ilo Judia ren jino ko ñan tol̦ ko.” (Luk 21:21) Elukkuun lõñ tol̦ ko ilo jikin in. Innem tol̦ ta eo ren kar ko ñane?

9. Etke Kũrjin ro remaroñ kar l̦õmn̦ak kõn tol̦ ta eo ren kar ko ñane? (Bar lale mab eo.)

⁹ L̦õmn̦ak kõn jet iaan tol̦ ko me Kũrjin ro remaroñ kar ko ñani: tol̦ ko ilo Sameria, ilo Galili, Tol̦ Hermon, tol̦ ko ilo Lebanon, im tol̦ ko ilo jait eo juon ilo Reba Jordan. (Lale mab eo.) Ilo jikin kein retol̦tol̦, ear wõr jet jikin kweilo̦k ko me armej remaroñ kar l̦õmn̦ak bwe renaaj bõk kõjparok ie. Ñan waanjoñak, jikin kweilo̦k eo etan Gamla ear pãd ioon juon tol̦ eutiej im ear lukkuun pen tõpare. Jet iaan ri-Ju ro rar l̦õmn̦ak bwe ej juon jikin renaaj lukkuun bõk kõjparok ie. Bõtab tokãlik, ear wõr juon tarin̦ae el̦ap ilo Gamla ikõtaan ri-Ju ro im ri-Rom ro, im elõñ iaan armej ro me rar jokwe ijin rar mej.b

10-11. (1) Ewi wãween Jeova emaroñ kar tõle Kũrjin ro? (Hibru 13:​7, 17) (2) Ewi wãween an kar Kũrjin ro bõk tokjãn jãn aer pokake ro rar tõl er? (Bar lale pija eo.)

¹⁰ Jeova emaroñ kar tõle Kũrjin ro ikijjeen em̦m̦aan ro rar tõl ilo eklejia eo. Juon em̦m̦aan me ej ekkatak kõn bwebwenatoun mour an armej etan Eusebius ear ba: “Anij ear kaalikkar ñan jet iaan em̦m̦aan ro ilo eklejia eo bwe ren em̦m̦akũt jãn Jerusalem im etal ñan juon bukwõn ilo Perea etan Pella.” Pella ear juon jikin em̦m̦an ñan an Kũrjin ro ko ñane. Ear jab ettol̦o̦k jãn Jerusalem im ear pidodo ñan an Kũrjin ro tõpare. Enañin aolep armej ro ilo Pella rar jab ri-Ju, kõn men in, rar jab kajjioñ tarin̦aeik ri-Rom ro.—Lale mab eo.

¹¹ Kũrjin ro me rar ko ñan tol̦ ko rar l̦oore naanin kakapilõk eo an Paul ñan “pokake . . . ro rej tõl” ilo eklejia eo. (Riit Hibru 13:​7, 17.) Tokjãn men in, armej ro an Anij rar el̦l̦ã im mour. Bwebwenatoun armej ej kam̦ool bwe Anij ear jab kõjekdo̦o̦n ro rar “kõttaretok jikin eo pedped eo an em̦ool”—Aelõñ eo an Anij.—Hib. 11:10.

12-13. Ewi wãween an kar Jeova tõl armej ro an ilo iien ko reppen?

¹² Men eo jej katak: Jeova ej kõjerbal ro rej tõl kõj ñan letok naanin tõl ko ralikkar. Ilo Naanin Anij, elukkuun lõñ waanjoñak ko kõn wãween an kar Jeova kõjerbal em̦m̦aan ro retiljek ñan tõl armej ro an ilo iien ko reppen. (Dut. 31:23; Sam 77:20) Im ilo raan kein, jej bareinwõt lo kein kam̦ool ko me rej kaalikkar bwe Jeova ej wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kõjerbal ro rej tõl kõj.

¹³ Ñan waanjoñak, ke ear jino nañinmejin COVID-19 eo, “ro rej tõl” rar lel̦o̦k naanin tõl ko ñan eklejia ko. Rar jiroñ em̦m̦aan ro rej lale eklejia kõn wãween aer maroñ jipañ ro jeier im jatier bwe en kajoor wõt jem̦jerã eo aer ippãn Jeova. Jejjo wõt allõñ ãlikin an kar jino COVID-19 eo kar kõm̦m̦ane juon kweilo̦k el̦ap me ejjañin kar wal̦o̦k m̦okta ilo elõñl̦o̦k jãn 500 kajin ko ikijjeen Internet, TV, im retio. Jaar wõnm̦aanl̦o̦k wõt im bõk ekkan ko l̦oor jetõb. Tokjãn men in, jaar maroñ bõrokuk wõt. Jemaroñ lõke bwe jekdo̦o̦n ta apañ ko jenãj jelm̦aiki ilju im jekl̦aj, ak Jeova enaaj wõnm̦aanl̦o̦k wõt im jipañ ro rej tõl kõj ñan kõm̦m̦ani pepe ko remãlõtlõt. Kobal̦o̦k ippãn ad lõke Jeova im pokake naanin jiroñ ko an, ta kadkad ko jet renaaj jipañ kõj ñan pojak ñan iien eñtaan eo el̦ap im ñan em̦m̦akũt ilo mãlõtlõt ilo naaj iien en̦ epen?

YOKWE RO JEIM̦ IM JATŨM̦ IM KWAL̦O̦K KARWAINENE

14. Ekkar ñan Hibru 13:​1-3, kadkad ta ko Kũrjin ro rar aikuj kwal̦o̦ki ilo tõre eo m̦okta jãn an kar jeepepl̦o̦k Jerusalem?

¹⁴ Ñe ejino eñtaan eo el̦ap, enãj l̦apl̦o̦k ad aikuj kwal̦o̦k yokwe ñan doon jãn kar m̦okta. Ilo naaj tõre en̦, jenaaj aikuj l̦oore joñak eo an Kũrjin ro me rar jokwe ilo Jerusalem im Judia. Em̦ool bwe rein rar baj kwal̦o̦k wõt aer yokwe doon. (Hib. 10:​32-34) Bõtab ium̦win jejjo iiõ ko m̦okta jãn an kar jeepepl̦o̦k Jerusalem, Kũrjin ro rar aikuj kal̦apl̦o̦k aer kwal̦o̦k “yokwe” im “karwainene” ñan ro jeier im jatier.c (Riit Hibru 13:​1-3.) Eñin men eo jenãj aikuj bar kõm̦m̦ane ilo an epaaktok jem̦l̦o̦kin jukjukun pãd in jej jokwe ie kiiõ.

15. Etke Kũrjin ri-Hibru ro rar aikuj kwal̦o̦k yokwe im karwainene ñan doon ãlikin aer kar ko?

¹⁵ Ilo iien eo rũttarin̦ae ro an Rom rar kaapool̦e Jerusalem innem ilo̦k jãn jikin in ilo jidimkij, Kũrjin ro rar ko kõn jejjo wõt m̦weieer. (Matu 24:​17, 18) Rar aikuj atartar ioon doon ilo ial̦ in aer l̦o̦k ñan tol̦ ko im ilo Pella, ijo me renaaj kiiõ jokwe ie. Ejjel̦o̦k pere ear lukkuun lõñ “iien ko reidiñ me el̦ap aikuj ie,” im men in enaaj kar kõpel̦l̦o̦k juon iien ñan an Kũrjin ro kwal̦o̦k karwainene im yokwe eo em̦ool ikijjeen aer rejetake doon im m̦õn̦õn̦õ in jipañ doon kõn men ko m̦weieer.—Tai. 3:14.

16. Ewi wãween ad maroñ kwal̦o̦k yokwe ñan rũttõmak ro m̦õttad me rej aikuji ad jipañ? (Bar lale pija eo.)

¹⁶ Men eo jej katak: Yokwe ej kõm̦akũt kõj ñan jipañ rũttõmak ro m̦õttad ñe rej aikuji ad jipañ. Elõñ iaan armej ro an Anij rar m̦õn̦õn̦õ in kabwe aikuj ko an ro jeier im jatier ilo jetõb im ilo kanniõk kõn aer kar aikuj ko jãn ijoko jikier kõn wõt tarin̦ae im l̦añ ko rel̦l̦ap. Juon jeid im jatid kõrã jãn Ukraine me ear etal jãn m̦weo im̦õn kõn an kar wõr tarin̦ae, ej ba: “Kõmar lo an pein Jeova tõl kõm im jipañ kõm ikijjeen ro jeid im jatid. Ear lukkuun em̦m̦an aer karwaineneik kõm im jipañ kõm ilo Ukraine, Hungary, im kiiõ ilo Germany.” Ro rej kwal̦o̦k karwainene ñan ro jeier im jatier im lale aikuj ko aer, rej ãinwõt kein jerbal ko ilo pein Jeova.—JK. 19:17; 2 Kor. 1:​3, 4. 

17. Etke elukkuun aorõk bwe jen kaddek kadkadin yokwe im kwal̦o̦k karwainene kiiõ?

¹⁷ Ejjel̦o̦k pere bwe ilo ilju im jekl̦aj enaaj l̦apl̦o̦k ad aikuj jipañ doon jãn ad kõm̦m̦ane kiiõ. (Hab. 3:​16-18) Jeova ej kammineneik kõj kiiõ bwe jen kaddek kadkadin yokwe im kwal̦o̦k karwainene ñan ro jeid im jatid. Elukkuun aorõk bwe jen kwal̦o̦k kadkad kein ilo naaj iien en̦.

MEN KO REJ POJAKIN WAL̦O̦K

18. Ewi wãween ad maroñ anõke Kũrjin ri-Hibru ro me rar ko jãn Jerusalem?

¹⁸ Bwebwenatoun armej ej kam̦ool bwe Kũrjin ro me rar ko ñan tol̦ ko, rar maroñ el̦l̦ã im mour ilo iien eo Jerusalem ear jeepepl̦o̦k. Meñe rar aikuj etal jãn jikin in im elõñ men ko rar kaarmejjeteiki, ak Jeova ear lale im kõjparok er. Aet, ear jab kõjekdo̦o̦n er. Ak ta kõn raan kein ad? Jejjab jel̦ã aolep men ko renaaj wal̦o̦k ilju im jekl̦aj. Meñe ãindein, ak Jesus ear kakkõl kõj bwe jen pojak wõt. (Luk 12:40) Jemaroñ bareinwõt kõl̦mãnl̦o̦kjen̦ kõn naanin kakapilõk ko an Paul ilo lõta eo ñan ri-Hibru ro im jerbali ilo mour ko ad. Im em̦õj an Jeova make kallim̦ur ñan kõj bwe ejjãmin el̦l̦o̦k jãn kõj ak kõjekdo̦o̦n kõj. (Hib. 13:​5, 6) Jen wõnm̦aanl̦o̦k wõt im kate kõj ñan kõttõpare jikin eo enaaj pãdwõt ñan indeeo—Aelõñ eo an Anij. Ilo ad ãindein, jenaaj m̦õn̦õn̦õ kõn jeraam̦m̦an ko enaaj bũktoki ñan indeeo.—Matu 25:34.