Младите прашуваат

Самоубиство на брат или сестра — како да се справам со загубата?

Животот на Карен се смени од корен од моментот кога татко ѝ, со последните сили, ѝ кажа дека сестра ѝ е мртва. Двајцата се гушнаа обидувајќи се да ја сфатат оваа несфатлива постапка — сестра ѝ на Карен си го одзеде животот.a

КОГА ќе умре некој млад, добронамерните луѓе првенствено ги тешат родителите. А кога разговараат со братот или сестрата на починатиот, само ќе прашаат: „Како се држат татко ти и мајка ти?“, но забораваат да прашаат: „Како се држиш ти?“ Честопати другите не помислуваат дека не им е тешко само на родителите туку и на децата.

Истражувањата покажуваат дека младите многу се погодени од смртта на брат, односно сестра. „Таквата болна загуба се одразува негативно врз здравјето, однесувањето, оценките, самопочитта и развојот на децата“, вели д-р П. Гил Вајт во својата книга Како да се залечи раната од смртта на сестра или брат (Sibling Grief—Healing After the Death of a Sister or Brother).

Смртните случаи влијаат и врз младите што ги поминале тинејџерските години. Карен, која беше спомната претходно, имала 22 години кога Шила, нејзината помала сестра, си го одзела животот. Сепак, понекогаш ѝ се чинело дека нема сили да се справи со жалоста. Таа вели: „Не можам да тврдам дека ми беше потешко отколку на моите родители, но мислам дека јас потешко се справив со болката“.

Дали и тебе ти умрел брат или сестра? Ако да, можеби се чувствуваш како псалмистот Давид, кој напишал: „Ме обзеде немир, целиот се подгрбавив, по цел ден одам натажен“ (Псалм 38:6). Како да се соочиш со загубата?

„Камо да...“

Самоубиството на брат ти или сестра ти може да те оптовари со чувство на вина. Можеби си велиш: ‚Немаше да умре ако не го правев тоа. Камо да постапев поинаку‘. Тоа може да ти изгледа логично. Крис, кој бил на 21 година кога неговиот 18-годишен брат се самоубил, имал вакви чувства. Тој вели: „Бидејќи бев последниот со кого тој разговараше пред да умре, се обвинував дека сум пропуштил да насетам што се случува со него. Си мислев дека, ако бев попристапен, ќе можеше да ми се отвори и да ми каже што го мачи“.

Уште поголем товар му било тоа што тој и брат му не се согласувале најдобро. „Ми оставил писменце во кое напишал дека сум можел да бидам подобар брат“, се сеќава Крис со голема болка. „Таа мисла постојано ме прогонува иако сум свесен дека во тој момент брат ми не беше во добра емоционална состојба.“ Чувството на вина може уште повеќе да натежне кога ќе се сетиш како сте се карале со брат ти или сестра ти пред да умре. „Многу ужалени деца ми имаат кажано дека непрестајно се обвинуваат затоа што имале расправија неколку месеци, па дури и неколку години претходно“, изјави за Разбудете се! д-р Вајт, која беше цитирана претходно.

Ако те измачува чувство на вина поради самоубиството на брат ти или сестра ти, постави си го следново прашање: ‚Има ли човек што може целосно да управува со нечии постапки?‘ Карен вели: „Не си можел да го спречиш ниту страдањето кое лицето се обидувало да го одбегне ниту ужасниот начин на кој му ставило крај“.

Но, што ако ти се чини дека никогаш нема да ги заборавиш бесчувствителните, груби зборови кон брат ти или сестра ти? Библијата може да ти помогне да стекнеш исправно гледиште. Во неа пишува: „Сите ние честопати грешиме. Ако некој не греши во зборови, тој е совршен човек“ (Јаков 3:2; Псалм 130:3). Тоа што постојано ќе размислуваш за твоите груби зборови и постапки спрема брат ти или сестра ти може само да ти ја зголеми жалоста. Колку и да се болни ваквите сеќавања, ти не си бил причина за неговата, т.е. нејзината смрт.b

Како да се справиш со тагата

Секој човек ја изразува тагата на свој начин. Некои плачат пред другите, што воопшто не е погрешно. Библијата ни кажува дека Давид ‚горко плачел‘ кога умрел син му Амнон (2. Самоилова 13:36). Дури и Исус ‚почнал да рони солзи‘ кога видел колкава болка предизвикала кај блиските смртта на неговиот пријател Лазар (Јован 11:33-35).

Кај други, жалоста се јавува подоцна — особено ако смртта била ненадејна. „Чувствата ми беа некако парализирани“, се присетува Карен. „Извесно време не можев да продолжам со секојдневните активности.“ Таквата реакција е вообичаена кога нечиј брат или сестра ќе си го одземе животот. Д-р Вајт ја даде следнава изјава за Разбудете се!: „Самоубиството предизвикува траума. Најпрво ќе мора да се справиш со шокот, па дури потоа со тагата. Некои медицински лица се обидуваат да ги наведат ужалените да се исплачат и да почнат да жалат, иако тие не се спремни за тоа бидејќи сѐ уште се во шок“.

Потребно е време за да ја преболиш смртта на брат ти или сестра ти, што е сосема разбирливо со оглед на природата на случајот. „Нашето семејство е како скршена вазна што повторно била залепена“, вели Крис. „Изгледа дека сега сме ‚покршливи‘ отколку порано.“ Следниве предлози можат да ти помогнат да се справиш со тагата:

◼ Направи си список со утешни библиски стихови што ќе ги читаш најмалку по еднаш дневно (Псалм 94:19).

◼ Разговарај со некое сочувствително лице во кое имаш доверба. Таквиот разговор може да ти ја ублажи болката (Изреки 17:17).

◼ Длабоко размислувај за библиското ветување дека ќе има воскресение (Јован 5:28, 29).

Друг начин да се справиш со жалоста е барем извесно време да водиш дневник. За почеток би можел да се послужиш со рамката на оваа страница.

Биди уверен дека „Бог е поголем од нашето срце и знае сѐ“ (1. Јованово 3:20). Тој знае најдобро, подобро од кој и да е друг, кои фактори и околности го навеле брат ти или сестра ти да падне во толку длабок очај. Освен тоа, тој те познава и тебе — подобро отколку што се знаеш и самиот (Псалм 139:1-3). Затоа, биди сигурен дека потполно сфаќа низ што минуваш. Ако некогаш ти е тешко да се справиш со жалоста, сети се на зборовите од Псалм 55:22: „Фрли го своето бреме на Јехова, и тој ќе те поткрепи. Никогаш нема да дозволи праведникот да се сопне“.

[Фусноти]

РАЗМИСЛИ

◼ Со кого би разговарал ако некогаш ти е тешко да се справиш со чувствата?

◼ Како би можел да му помогнеш на некој ужален младинец?

[Рамка на страница 20]

Тоа што ќе си ги запишуваш мислите може многу да ти помогне да се справиш со загубата. Имајќи го ова на ум, дополни ги изјавите и одговори на прашањата под нив.

◼ Три пријатни спомени со брат ми/сестра ми:

1 ․․․․․

2 ․․․․․

3 ․․․․․

◼ Пред да умре, толку би сакал да му/ѝ кажев...

․․․․․

◼ Што би му кажал на некое помало дете кое се обвинува за смртта на својот брат/сестра?

․․․․․

◼ Кој од следниве стихови најмногу те утешува, и зошто?

□ „Јехова е близу до оние што се скршени во срцето и ги спасува оние со скршен дух“ (Псалм 34:18).

□ „Тој не ја презира неволјата на страдалникот, ниту му е таа одвратна. Своето лице не го скри од него и го чу кога викаше кон него за помош“ (Псалм 22:24).

□ „Доаѓа часот во кој сите оние што се во гробовите ќе го чујат [Исусовиот] глас и ќе излезат“ (Јован 5:28, 29).