“എനിക്ക്‌ എന്റെ ദുഃഖ​വും പേറി എങ്ങനെ ജീവി​ക്കാൻ കഴിയും?”

പതി​നെട്ടു വർഷം​മുൻപ്‌ ഡയാന​യെ​യും ക്രിച്ചി​നെ​യും ദുരന്തം ബാധിച്ചു. ആറു വയസ്സു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന അവരുടെ പുത്ര​നായ ഡേവി​ഡിന്‌ ജൻമജാത ഹൃ​ദ്രോ​ഗ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. ഡയാന കഥ വിവരി​ക്കു​ന്നു:

“ഏതാണ്ട്‌ ഒരു വർഷത്തി​നു​ള്ളിൽ ഒരു പരി​ശോ​ധന നടത്തണ​മെന്ന്‌ ഒരു ഡോക്ടർ ഉപദേ​ശി​ച്ചി​രു​ന്നു. ഞങ്ങൾ അതിനു സമ്മതിച്ചു. ഡേവിഡ്‌ ജീവൻ തുളു​മ്പു​ന്ന​വ​നാ​യി​രു​ന്നു, മിക്ക​പ്പോ​ഴും അമിത ചുറു​ചു​റു​ക്കു​ള്ളവൻ. ജനുവരി 25 ഞാൻ ഓർക്കു​ന്നു, ഡേവിഡ്‌ അവന്റെ സഹോ​ദ​രി​യു​ടെ മുറി അലങ്കോ​ല​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊണ്ട്‌ അവളെ ശല്യ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. കളിക്കാൻ പുറത്തു പോക​ട്ടെ​യെന്ന്‌ അവൻ ചോദി​ച്ച​പ്പോൾ ഞാൻ അനുവ​ദി​ച്ചു.

“കുറെ കഴിഞ്ഞ്‌ ഒരു ആംബു​ലൻസി​ന്റെ ശബ്ദം കേട്ടു. പിന്നീട്‌ ഒരു അയൽവാ​സി ‘ഡയാനാ അതു ഡേവി​ഡാണ്‌, വേഗം വരണം’ എന്ന്‌ വിളി​ച്ചു​പ​റ​ഞ്ഞു​കൊണ്ട്‌ ഓടി​യെത്തി! ഞാൻ പുറ​ത്തേ​ക്കു​പോ​യി. ഡേവി​ഡി​നെ ഇടിച്ച കാറിന്റെ ബോണ​റ്റിൻമേൽ അവനെ കിടത്തി​യി​രു​ന്നു. എനിക്ക്‌ അനങ്ങാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ഞാൻ തളർന്നു​പോ​യ​തു​പോ​ലെ തോന്നി. അവർ ആംബു​ലൻസിൽ അവനെ കൊണ്ടു​പോ​യി. എന്നാൽ എല്ലാം വ്യർത്ഥ​മാ​യി​രു​ന്നു. അവന്റെ കൊച്ചു ഹൃദയം പ്രവർത്ത​ന​ര​ഹി​ത​മാ​യി. അവൻ മരിച്ചു.”

ഉണരുക!: “ഈ ഭയങ്കര നഷ്ടം നിങ്ങളെ എങ്ങനെ ബാധിച്ചു?”

ഡയാന: “ഞാൻ പ്രതി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളു​ടെ ഒരു പരമ്പര​യി​ലൂ​ടെ കടന്നു​പോ​യി—മരവിപ്പ്‌, അവിശ്വാ​സം, കുറ്റ​ബോ​ധം, അവന്റെ അവസ്ഥ എത്ര ഗൗരവ​ത​ര​മാ​ണെന്ന്‌ തിരി​ച്ച​റി​യാ​ഞ്ഞ​തി​നാൽ എന്റെ ഭർത്താ​വി​നോ​ടും ഡോക്ട​റോ​ടു​മുള്ള അരിശം. അന്നു ഞാൻ ഡേവി​ഡി​ന്റെ കാര്യ​ത്തിൽ വളരെ അസ്വസ്ഥ​യാ​യി​രു​ന്നു. അതിഥി​കൾ ഭക്ഷണം കഴിക്കു​ന്ന​തി​നു വരുന്നു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. പത്താഴ്‌ച പ്രായ​മുള്ള ഒരു ശിശു​വി​നെ പരിപാ​ലി​ക്കേ​ണ്ട​തു​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. വളരെ​യ​ധി​കം പണിയു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അങ്ങനെ​യി​രി​ക്കെ അടുത്ത​താ​യി ഞാൻ അറിയു​ന്നത്‌ അവർ ഡേവി​ഡി​നെ ആശുപ​ത്രി​യിൽ കൊണ്ടു​പോ​കു​ന്നു​വെ​ന്നാ​യി​രു​ന്നു.

“അവൻ മരിച്ചു​വെന്ന്‌ എനിക്കു വിശ്വ​സി​ക്കാൻ കഴിഞ്ഞില്ല. ‘മരിച്ച’ ‘മരണം’ എന്നിങ്ങ​നെ​യുള്ള പദങ്ങൾ ഞാൻ അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ക​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. എന്നെ സംബന്ധി​ച്ച​ട​ത്തോ​ളം അവൻ ഒരു യാത്ര​യ്‌ക്കു പോയി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ‘അവൻ ദൈവ​ത്തി​ന്റെ ഓർമ്മ​യിൽ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു, അവൻ തിരി​ച്ചു​വ​രാൻപോ​കു​ക​യാണ്‌,’ ഞാൻ വിചാ​രി​ച്ചു. തന്നിമി​ത്തം അവൻ മരിച്ച്‌ ഏഴാഴ്‌ച കഴിഞ്ഞ​പ്പോൾ ഞാൻ അവന്‌ എഴുത്തു​ക​ളെ​ഴു​താൻ തുടങ്ങി. 13 വർഷക്കാ​ലം ഞാൻ ആ എഴുത്തു​ക​ളെ​ഴു​തി.

ദുഃഖം എത്ര നാൾ നിലനിൽക്കും?

ഡയാന​യു​ടെ ദീർഘ​കാല ദുഃഖം നിങ്ങളു​ടെ ദുഃഖ​ത്തി​നു സഹായം എന്ന തന്റെ പുസ്‌ത​ക​ത്തിൽ ഡോ. ആർതർ ഫ്രീസ്‌ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്ന​തി​നെ പിന്താ​ങ്ങു​ന്നു: “ഒരു കുട്ടി​യു​ടെ നഷ്ടം മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളിൽ, വിശിഷ്യ തള്ളയിൽ സ്ഥിരമായ ദുഃഖം ഉളവാ​ക്കു​ന്നു.”

“കറങ്ങി​വ​രുന്ന ആണ്ടുവ​ട്ട​ത്തിൽ ദുഃഖം മടങ്ങി​വ​രു​ന്നു” എന്നതാ​യി​രു​ന്നു കവിയായ ഷെല്ലി​യു​ടെ അഭി​പ്രാ​യം. നഷ്ടപ്പെട്ട പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ വാർഷി​ക​സ്‌മരണ വേദന​കളെ പുതു​ക്കു​ന്നു. ഇന്ന്‌ ദശലക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നാ​ളു​കൾക്ക്‌ അതിനെ സ്ഥിരീ​ക​രി​ക്കാൻ കഴിയും. ഫലത്തിൽ ‘എനിക്ക്‌ എന്റെ ദുഃഖ​വും പേറി എങ്ങനെ ജീവി​ക്കാൻക​ഴി​യും?’ എന്ന്‌ അവർ ചോദി​ക്കു​ന്നു. എന്നിരു​ന്നാ​ലും ദുഃഖം ഒരു ശമക പ്രക്രി​യ​യാണ്‌. പക്ഷേ ഒരിക്ക​ലും പൂർത്തി​യാ​കു​ന്നില്ല. നഷ്ടബോ​ധം നിലനിൽക്കു​ന്നു​വെ​ങ്കി​ലും കടുത്ത ദുഃഖം കുറയു​ക​തന്നെ ചെയ്യുന്നു.

ബ്രിട്ട​നി​ലെ ഹാരോൾഡും മാർജോ​റി ബേർഡും ഈ അഭി​പ്രാ​യത്തെ സ്ഥിരീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു. സ്‌റ്റീ​ഫൻ എന്ന അവരുടെ 19 വയസ്സു​കാ​രൻ പുത്രൻ പത്തുവർഷം മുമ്പു മുങ്ങി​മ​രി​ച്ച​പ്പോൾ അവർക്ക്‌ അവനെ നഷ്ടപ്പെട്ടു. അവൻ അവരുടെ ഏകസന്താ​ന​മാ​യി​രു​ന്നു. അവന്റെ മൃത​ദേഹം ഒരിക്ക​ലും കണ്ടുകി​ട്ടി​യില്ല. അതു കാര്യ​ങ്ങളെ കൂടുതൽ വഷളാക്കി. ഹാരോൾഡ്‌ ദുഃഖ​ത്തി​ന്റെ പ്രക്രി​യ​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു പറയുന്നു: “സമയം ദുഃഖം ശമിപ്പി​ക്കു​ന്നു​വെന്ന്‌ പറയ​പ്പെ​ടു​ന്നു, എന്നാൽ യഥാർത്ഥ​ത്തിൽ അത്‌ പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​യാ​ളി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള സ്‌മരണ മന്ദീഭ​വി​പ്പി​ക്കു​ക​മാ​ത്രമേ ചെയ്യു​ന്നു​ള്ളു. ഞങ്ങൾ പുനരു​ത്ഥാ​ന​ത്തിൽ അവനെ വീണ്ടും കാണു​മ്പോൾമാ​ത്രമേ ഏക ദുഃഖ​ശ​മ​ന​മു​ണ്ടാ​കു​ക​യു​ള്ളു.”

ദുഃഖ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഒരു ശാസ്‌ത്രീയ പഠനം ദുഃഖ​പ്ര​ക്രി​യയെ പിൻവ​രുന്ന പ്രകാരം വിശദീ​ക​രി​ക്കു​ന്നു: “ദുഃഖ​മു​ള്ള​യാൾ ഒരു വികാ​രാ​വ​സ്ഥ​യിൽനിന്ന്‌ മറ്റൊ​ന്നി​ലേക്ക്‌ നാടകീ​യ​മാ​യും പെട്ടെ​ന്നും മാറി​യേ​ക്കാം, കുറേ കാല​ത്തേക്ക്‌ മരിച്ച​യാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള ഓർമ്മി​പ്പി​ക്ക​ലു​ക​ളു​ടെ ഒഴിവാ​ക്ക​ലും മനഃപൂർവ​മായ ഓർമ്മി​ക്ക​ലും മാറി മാറി വന്നേക്കാം. സാധാ​ര​ണ​യാ​യി ആളുകൾ അവിശ്വാ​സ​ത്തി​ന്റെ ഒരു അവസ്ഥയിൽനിന്ന്‌ നഷ്ടത്തിന്റെ ക്രമേ​ണ​യുള്ള ഒരു അംഗീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ലേക്കു നീങ്ങുന്നു.”

ഈ ഇരുണ്ട വിഷയ​ത്തി​ലേക്ക്‌ ഡോ. ഫ്രീസ്‌ ഒരു പ്രകാ​ശ​ര​ശ്‌മി കടത്തി​വി​ടു​ന്നു. “ഒരുവൻ എല്ലായ്‌പ്പോ​ഴും കാഴ്‌ച​പ്പാട്‌ നിലനിർത്തണം—ദുഃഖ​വും വിരഹ​വും അനുഭ​വി​ക്കുന്ന ബഹുഭൂ​രി​പ​ക്ഷ​വും . . . മറുവ​ശ​ത്തു​കൂ​ടെ വരുക​യും സുഖം​പ്രാ​പി​ക്കു​ക​യും വേദന​യും ദുഃഖ​വും തുടങ്ങി​യ​പ്പോ​ഴത്തെ ഏതാണ്ടതേ അവസ്ഥയി​ലാ​യി​ത്തീ​രു​ക​യും ചെയ്യുന്നു.”

യഥാർത്ഥ​ത്തിൽ പലരുടെ സംഗതി​യി​ലും അവർ കൂടുതൽ ശക്തരാ​യി​ത്തീർന്നേ​ക്കാം. എന്തു​കൊണ്ട്‌? എന്തു​കൊ​ണ്ടെ​ന്നാൽ ദുഃഖാ​നു​ഭവം സഹാനു​ഭാ​വം പഠിപ്പി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു—ദുഃഖാർത്ത​രെ​ക്കു​റി​ച്ചു മെച്ചമായ ഗ്രാഹ്യ​വും മതാ​ബ​ന്ധ​വും ലഭിക്കു​ന്നു. സഹാനു​ബോ​ധം സഹാനു​ഭൂ​തി​യെ​ക്കാൾ ഉപരി​യാ​യ​തു​കൊണ്ട്‌ ദുഃഖത്തെ അതിജീ​വി​ക്കു​ന്ന​യാൾ ഒരു ആസ്‌തി, ഒരു ഉപദേ​ശകൻ, പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​വ​രു​ടെ നഷ്ടമനു​ഭ​വി​ക്കുന്ന മറ്റു​ള്ള​വ​രു​ടെ ഒരു ആശ്വാ​സകൻ ആയിത്തീ​രു​ന്നു. ഉദാഹ​ര​ണ​ത്തിന്‌ ഹൃദയ​സ്‌തം​ഭ​ന​ത്താൽ മകനായ ദാവീദ്‌ മരിച്ച ബോബ്‌ ഇങ്ങനെ പറഞ്ഞു: “ദുഃഖ​ഭാ​രം വഹിക്കു​ന്ന​തിന്‌ മറ്റു​ള്ള​വരെ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തും ഞങ്ങളുടെ സ്വന്തം ദുഃഖത്തെ ലഘൂക​രി​ച്ചി​രി​ക്കു​ന്നു​വെന്ന്‌ ഞങ്ങൾ മനസ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നു.”

കുറ്റ​ബോ​ധ​വും കോപ​വും കുറ്റാ​രോ​പ​ണ​വും എന്തു​കൊണ്ട്‌?

മിക്ക​പ്പോ​ഴും മരണദുഃ​ഖ​ത്തോ​ടു ബന്ധപ്പെട്ട കുറ്റ​ബോ​ധ​ത്തി​ന്റെ​യും കോപ​ത്തി​ന്റെ​യും കുറ്റാ​രോ​പ​ണ​ത്തി​ന്റെ​യും പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ ഈ സാഹച​ര്യ​ത്തിൽ സാധാ​ര​ണ​മാ​ണെന്ന്‌ ദുഃഖ​ത്തി​ന്റെ മണ്ഡലത്തി​ലെ വിദഗ്‌ദ്‌ധർ സമ്മതി​ക്കു​ന്നു. അതിജീ​വി​ക്കു​ന്നവർ കാരണങ്ങൾ കണ്ടെത്താൻ ശ്രമി​ക്കു​ന്നു, മിക്ക​പ്പോ​ഴും സാധു​വാ​യ​തോ ന്യായ​യു​ക്ത​മാ​യ​തോ ഒന്നും​തന്നെ ഉണ്ടായി​രി​ക്കു​ക​യില്ല. ‘അത്‌ എനിക്ക്‌ എന്തു​കൊണ്ട്‌ സംഭവി​ക്കേ​ണ്ടി​യി​രു​ന്നു? അതിനു തക്കവണ്ണം ഞാൻ എന്തു ചെയ്‌തി​രു​ന്നു? ഞാൻ ഇന്നതു ചെയ്‌തി​രു​ന്നെ​ങ്കിൽ . . . ’ എന്നാണ്‌ പലരു​ടെ​യും സാധാരണ പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ. മറ്റു ചിലർ ‘ദൈവം ഇതു സംഭവി​ക്കാൻ എങ്ങനെ അനുവ​ദി​ച്ചു? ദൈവം ഇതു എന്നോട്‌ എന്തിനു ചെയ്യണം?’ എന്നിങ്ങ​നെ​യുള്ള ചിന്തക​ളോ​ടെ ദൈവ​ത്തി​നെ​തി​രെ തിരി​യു​ന്നു.

ഇവിടെ ബൈബി​ളി​ന്റെ ഉത്തരം മനസ്സി​ലേക്കു വരുന്നു. “അവർക്കെ​ല്ലാം കാലവും മുൻകൂ​ട്ടി​ക്കാ​ണാത്ത സംഭവ​വും നേരി​ടു​ന്നു.” എവി​ടെ​യും ഏതു സമയത്തും അപകടം സംഭവി​ക്കാം, മരണം നിഷ്‌പ​ക്ഷ​മാണ്‌. തീർച്ച​യാ​യും സ്‌നേ​ഹ​വാ​നായ ഒരു ദൈവം കുട്ടിയെ അപഹരി​ച്ചു​കൊണ്ട്‌ ആരെയും ഉപദ്ര​വി​ക്കു​ക​യില്ല.—സഭാ​പ്ര​സം​ഗി 9:11; 1 യോഹ​ന്നാൻ 4:8.

ഞങ്ങളുടെ പ്രാരംഭ ലേഖന​ത്തിൽ പറഞ്ഞ അഗസ്‌റ്റി​നും വാലൻറീ​നാ​യും ഉണരുക!യുമായി യോനാ​ഥാ​ന്റെ മരണ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു ചർച്ച ചെയ്‌ത​പ്പോ​ഴും കരയു​ക​യു​ണ്ടാ​യി. അവർക്ക്‌ എന്തെങ്കി​ലും കുറ്റാ​രോ​പ​ണ​ങ്ങ​ളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നോ? വാലൻറീ​നാ പ്രതി​വ​ചി​ച്ചു: “വേറെ ആരു​ടെ​യെ​ങ്കി​ലും കാറിൽ അവൻ ലോംഗ്‌ അയലണ്ടി​നു പോകു​ന്ന​തി​നോ​ടു എനിക്ക്‌ ഒരിക്ക​ലും യോജി​പ്പി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു. പരമാർത്ഥം പറയണ​മ​ല്ലോ. ഞാൻ അഗസ്‌റ്റി​നെ​യാ​ണു കുറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തു​ന്നത്‌. അത്‌ ന്യായ​ര​ഹി​ത​മായ ഒരു പ്രതി​ക​ര​ണ​മാ​ണെന്നു ഇപ്പോൾ ഞാൻ തിരി​ച്ച​റി​യു​ന്നുണ്ട്‌. എന്നാൽ ആ സമയത്ത്‌ ‘പപ്പാ അവനെ പോകാൻ അനുവ​ദി​ക്കാ​തി​രു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ അവൻ ഇപ്പോ​ഴും ജീവ​നോ​ടെ ഇരിക്കു​മാ​യി​രു​ന്നു’വെന്ന്‌ ഞാൻ ചിന്തി​ച്ചു​കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഞാൻ പപ്പായെ കുറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്തി​ക്കൊ​ണ്ടി​രു​ന്നു. ഞാൻ അതു പറയാ​തി​രി​ക്കു​ന്നതു എനിക്കു പ്രയാ​സ​മാ​യി​രു​ന്നു, അതു​കൊ​ണ്ടു ഞാൻ തുറന്നു​പ​റഞ്ഞു.”

ഡേവി​ഡി​ന്റെ അകാല​മൃ​ത്യു​നി​മി​ത്ത​മുള്ള ഡയാന ക്രിച്ചി​ന്റെ കോപം മൃഗങ്ങ​ളോ​ടുള്ള നീരസ​ത്തിൽപോ​ലും പ്രകട​മാ​യി. അവൾ ഉണരുക!യോട്‌ പറഞ്ഞു: “ഒരു പട്ടിയോ പൂച്ചയോ തെരു​വി​ലൂ​ടെ നടക്കു​ന്നതു ഞാൻ കാണു​ക​യാ​ണെ​ങ്കിൽ ‘ആ മൃഗത്തി​നു ഒരു നല്ല ഹൃദയം അതിനു​ള്ളിൽ പ്രവർത്തി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെ’ന്ന്‌ ഞാൻ വിചാ​രി​ക്കും. ‘എന്റെ മകന്‌ എന്തു​കൊണ്ട്‌ ഒരു നല്ല ഹൃദയം ഉണ്ടായില്ല? എന്റെ ഡേവിഡ്‌ ജീവി​ച്ചി​രി​ക്കാ​തെ ഒരു മൃഗം എന്തിനു ഓടി​ന​ട​ക്കണം?’”

മിക്ക​പ്പോ​ഴും യുക്തി​ര​ഹി​ത​മെ​ങ്കി​ലും ഈ പ്രതി​ക​ര​ണ​ങ്ങ​ളെ​ല്ലാം സ്വാഭാ​വി​ക​മാ​ണെന്ന്‌ വിദഗ്‌ദ്ധർ നമുക്കു​റപ്പു നൽകുന്നു. ചോദ്യം​ചെയ്യൽ ന്യായീ​ക​ര​ണ​ത്തി​ന്റെ ഒരു രൂപമാണ്‌, യാഥാർത്ഥ്യ​വു​മാ​യുള്ള പൊരു​ത്ത​പ്പെ​ടൽപ്ര​ക്രി​യ​യു​ടെ ഒരു ഭാഗമാണ്‌. ഒടുവിൽ ഒരു ഉറച്ച വീക്ഷണം ലഭിക്കു​ന്നു. സാമാ​ന്യ​ബു​ദ്ധി പ്രബല​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഡോ. ഫ്രീസ്‌ പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്ന​തു​പോ​ലെ: “നല്ല ദുഃഖ​ത്തി​ന്റെ പരി​ശോ​ധന—വിലപി​ക്ക​ലി​ന്റെ​യും ദുഃഖ​ത്തി​ന്റെ​യും വൈകാ​രി​ക​പ്ര​ശ്‌ന​ങ്ങളെ വേണ്ട രീതി​യിൽ കൈകാ​ര്യം​ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും മരണത്തെ അംഗീ​ക​രി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും അതോ​ടു​കൂ​ടി​യുള്ള സകല വിചാ​ര​ങ്ങ​ളെ​യും സത്യസ​ന്ധ​ത​യോ​ടെ വീക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും പരി​ശോ​ധന—ദുഖാർത്തൻ ഒടുവിൽ ഈ വിഷമ​സ​ന്ധി​യെ നിസ്സാ​ര​മായ വേദന​യോ​ടെ അഥവാ ലഘുവായ ദുഃഖ​ചി​ന്ത​ക​ളോ​ടെ പൊറു​ക്കു​ന്നു​വെ​ന്ന​താണ്‌.”

ഇത്‌ ഒരു സമീക​ര​ണ​ത്തി​ലേക്കു നയിക്കു​ന്നു. ഡോ. ഫ്രീസ്‌ തുടരു​ന്നു: “ഒടുവിൽ വേദന​യും സങ്കടവും അരിഷ്ട​ത​യും മാറി ഗതകാ​ല​ചി​ന്ത​യും സന്തോ​ഷ​ക​ര​മായ ചിന്തക​ളും മരണമ​ട​ഞ്ഞ​യാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു സത്യസ​ന്ധ​ത​യോ​ടെ​യും പ്രിയ​ത്തോ​ടെ​യും സംസാ​രി​ക്കാ​നുള്ള പ്രാപ്‌തി​യും കൈവ​രു​ന്ന​താണ്‌.” ഈ ഘട്ടത്തിൽ സ്‌മര​ണകൾ സങ്കട​ത്തെ​ക്കാ​ള​ധി​കം പ്രിയം വർദ്ധി​പ്പി​ക്കു​ന്നു.

ഒരു ചാപി​ള്ള​യു​ടെ നഷ്ടത്തെ അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ക്കൽ

മോനാ​യി​ക്കു മറ്റു മക്കളു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നി​ട്ടും അവൾ തന്റെ അടുത്ത കുട്ടി​ക്കു​വേണ്ടി ആകാം​ക്ഷ​യോ​ടെ കാത്തി​രി​ക്കു​ക​യാ​യി​രു​ന്നു. ജനനത്തി​നു​മു​മ്പു​തന്നെ “ഞാൻ കൂടെ​ക​ളി​ക്കു​ക​യും സംസാ​രി​ക്കു​ക​യും സ്വപ്‌നം കാണു​ക​യും ചെയ്‌ത ഒരു ശിശു​വാ​യി​രു​ന്നു അത്‌.”

തള്ളയും അജാത ശിശു​വും തമ്മിലുള്ള ബന്ധപ്ര​ക്രിയ ശക്തമാ​യി​രു​ന്നു. അവൾ തുടരു​ന്നു: “റേച്ചൽ ആനി എന്റെ വയറ്റിൽ തൊഴി​ക്കു​ക​യും എന്നെ രാത്രി​യിൽ ഉറക്കാ​തി​രി​ക്കു​ക​യും​ചെയ്‌ത ഒരു ശിശു​വാ​യി​രു​ന്നു. ശാന്തവും സ്‌നേ​ഹ​പൂർവ്വ​ക​വു​മായ ആദ്യത്തെ ചെറിയ തൊഴി​കളെ, തട്ടുകളെ, എനിക്ക്‌ ഇപ്പോ​ഴും ഓർക്കാൻ കഴിയും. അവൾ അനങ്ങിയ ഓരോ പ്രാവ​ശ്യ​വും എന്നിൽ വളരെ സ്‌നേഹം നിറഞ്ഞി​രു​ന്നു. അവൾക്കു വേദന​യോ രോഗ​മോ ഉണ്ടാകു​മ്പോൾ അതറി​യ​ത്ത​ക്ക​വണ്ണം ഞാൻ അവളെ അത്ര നന്നായി അറിഞ്ഞി​രു​ന്നു.”

മോനാ അവളുടെ വിവരണം തുടരു​ന്നു: “ഡോക്ടർ എന്നെ വിശ്വ​സി​ക്കു​ക​യി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു, സമയം വളരെ വൈകു​ന്ന​തു​വരെ. ആകുല​പ്പെ​ടാ​തി​രി​ക്കാൻ അദ്ദേഹം എന്നോടു പറഞ്ഞു. അവൾ മരിച്ചത്‌ ഞാൻ അറിഞ്ഞു​വെന്നു ഞാൻ വിശ്വ​സി​ക്കു​ന്നു. അവൾ ഉഗ്രമാ​യി ഒന്നു തിരി​യു​ക​മാ​ത്രം ചെയ്‌തു, അടുത്ത ദിവസം അവൾ മരിച്ചി​രു​ന്നു.”

മോനാ​യു​ടെ അനുഭവം ഒറ്റപ്പെട്ട സംഭവ​മാ​യി​രു​ന്നില്ല. ഫ്രെഡ്‌മാൻ, ഗ്രാഡ്‌സ്‌റ്റീൻ എന്നീ ഗ്രന്ഥകാ​രൻമാ​രു​ടെ ഗർഭന​ഷ്ടത്തെ അഭിമു​ഖീ​ക​രി​ക്കൽ എന്ന ഗ്രന്ഥത്തിൽ അവർ പറയു​ന്ന​ത​നു​സ​രിച്ച്‌ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ മാത്രം ഏതാണ്ട്‌ പത്തു ലക്ഷം സ്‌ത്രീ​കൾക്ക്‌ വിജയ​ക​ര​മ​ല്ലാത്ത ഗർഭധാ​രണം അനുഭ​വ​പ്പെ​ടു​ന്നു. ഒരു ഗർഭമ​ലസൽ അഥവാ ഒരു ചാപിള്ള പ്രസവം ഒരു സ്‌ത്രീ​യെ​സം​ബ​ന്ധിച്ച്‌ ഒരു ദുരന്ത​മാ​ണെന്ന്‌ തിരി​ച്ച​റി​യു​ന്ന​തിൽ മിക്ക​പ്പോ​ഴും ആളുകൾ പരാജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു—ഒരുപക്ഷേ അവളുടെ ആയുഷ്‌ക്കാ​ലം മുഴുവൻ അവൾ ദുഃഖി​ക്കു​ന്നു. ദൃഷ്‌ടാ​ന്ത​മാ​യി, ന്യൂ യോർക്ക്‌ നഗരത്തിൽനി​ന്നുള്ള വെറോ​ണി​ക്കാ ഇപ്പോൾ അവളുടെ 50-കളിലാണ്‌. അവൾ തന്റെ ഗർഭമ​ല​സ​ലി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ ഇപ്പോ​ഴും ഓർക്കു​ന്നു, വിശേ​ഷിച്ച്‌ ഒൻപതു​മാ​സം​വരെ ജീവി​ച്ചി​രു​ന്നു പിറന്ന അവളുടെ ചാപി​ള്ള​യെ​ക്കു​റിച്ച്‌ അവൾ ഓർക്കു​ന്നു. ജനിച്ച​പ്പോൾ അതിനു 6 കിലോ തൂക്കമു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു. അതു ചത്തശേഷം അവൾ രണ്ടു വാരക്കാ​ലം അതിനെ വഹിച്ചി​രു​ന്നു. അവൾ പറഞ്ഞ പ്രകാരം: “ഒരു ചാപി​ള്ളയെ പ്രസവി​ക്കു​ന്നത്‌ ഒരു മാതാ​വി​നെ​സം​ബ​ന്ധി​ച്ച​ട​ത്തോ​ളം ഒരു ഭയങ്കര കാര്യ​മാണ്‌.”

ഈ നിരാ​ശിത മാതാ​ക്ക​ളു​ടെ പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ മറ്റു സ്‌ത്രീ​കൾ പോലും എല്ലായ്‌പ്പോ​ഴും മനസ്സി​ലാ​ക്കു​ന്നില്ല. ഗർഭമ​ല​സ്സ​ലി​നാൽ കുട്ടി നഷ്‌ട​പ്പെട്ട ഒരു മനോ​രോ​ഗ​വി​ദ​ഗ്‌ദ്‌ധ ഇങ്ങനെ എഴുതി: “ഏറ്റവും വേദനാ​ക​ര​മായ വിധത്തിൽ ഞാൻ പഠിച്ചത്‌ എനിക്ക്‌ ഇതു സംഭവി​ക്കു​ന്ന​തി​നു​മുൻപ്‌ യഥാർത്ഥ​ത്തിൽ എന്റെ സുഹൃ​ത്തു​ക്കൾ സഹി​ക്കേ​ണ്ടി​വ​ന്ന​തി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എനിക്ക്‌ അറിവി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു​വെ​ന്ന​താണ്‌. ഇപ്പോൾ ആളുകൾക്ക്‌ എന്നോ​ടി​ല്ലാ​ത്ത​തു​പോ​ലെ എനിക്ക്‌ അവരെ​സം​ബ​ന്ധിച്ച്‌ സംവേ​ദ​ന​വും അറിവും ഇല്ലായി​രു​ന്നു.”

ദുഃഖി​ത​യാ​യ മാതാ​വി​ന്റെ മറ്റൊ​രു പ്രശ്‌നം അവളുടെ ഭർത്താ​വിന്‌ അവളെ​പ്പോ​ലെ നഷ്ടം അനുഭ​വ​പ്പെ​ടാ​തി​രു​ന്നേ​ക്കാ​മെ​ന്നുള്ള ധാരണ​യാണ്‌. ഒരു ഭാര്യ അത്‌ ഈ വിധത്തിൽ പ്രസ്‌താ​വി​ച്ചു: “ആ സമയത്ത്‌ എന്റെ ഭർത്താ​വി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എനിക്ക്‌ തികഞ്ഞ നിരാശ തോന്നി. അദ്ദേഹ​ത്തെ​സം​ബ​ന്ധി​ച്ച​ട​ത്തോ​ളം യഥാർത്ഥ​ത്തിൽ ഗർഭധാ​രണം ഇല്ലായി​രു​ന്നു. എനിക്ക​നു​ഭ​വ​പ്പെ​ട്ടു​കൊ​ണ്ടി​രുന്ന ദുഃഖം അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ അനുഭ​വ​പ്പെ​ടാൻക​ഴി​ഞ്ഞില്ല. അദ്ദേഹ​ത്തിന്‌ എന്റെ ഭയങ്ങൾ സംബന്ധിച്ച്‌ സഹതാ​പ​മു​ണ്ടാ​യി​രു​ന്നു, എന്നാൽ എന്റെ ദുഃഖം​സം​ബ​ന്ധി​ച്ചി​ല്ലാ​യി​രു​ന്നു.”

ഈ പ്രതി​ക​രണം ഒരുപക്ഷേ ഒരു ഭർത്താ​വി​നെ​സം​ബ​ന്ധി​ച്ചു സ്വാഭാ​വി​ക​മാണ്‌—അയാൾ തന്റെ ഭാര്യ വിധേ​യ​യാ​കുന്ന അതേ ശാരീ​രി​ക​വും വൈകാ​രി​ക​വു​മായ ബന്ധംസ്ഥാ​പി​ക്ക​ലി​ലൂ​ടെ കടന്നു​പോ​കു​ന്നില്ല. എന്നിരു​ന്നാ​ലും അയാൾക്ക്‌ ഒരു നഷ്ടം അനുഭ​വ​പ്പെ​ടു​ന്നുണ്ട്‌. വ്യത്യ​സ്‌ത​വി​ധ​ങ്ങ​ളി​ലാ​ണെ​ങ്കി​ലും ഭർത്താ​വും ഭാര്യ​യും ഒരുമി​ച്ചു നഷ്ടമനു​ഭ​വി​ക്കു​ന്നു​ണ്ടെന്ന്‌ അവർ തിരി​ച്ച​റി​യു​ന്നത്‌ മർമ്മ​പ്ര​ധാ​ന​മാണ്‌. അവർ തങ്ങളുടെ ദുഃഖം പങ്കു​വെ​ക്കണം. ഭർത്താവ്‌ അതു മറച്ചു​വെ​ക്കു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ അയാൾക്ക്‌ സംവേ​ദ​ന​മി​ല്ലെന്ന്‌ ഭാര്യ വിചാ​രി​ച്ചേ​ക്കാം. (പേജ്‌ 12 കാണുക.) അതു​കൊണ്ട്‌ നിങ്ങളു​ടെ കണ്ണുനീർ പങ്കു​വെ​ക്കുക. ചിന്തക​ളും ആലിം​ഗ​ന​ങ്ങ​ളും പങ്കു​വെ​ക്കുക. മുൻപെ​ന്ന​ത്തേ​തി​ലു​മ​ധി​കം നിങ്ങൾക്ക്‌ പരസ്‌പരം ആവശ്യ​മു​ണ്ടെന്ന്‌ പ്രകട​മാ​ക്കുക.

കിടക്ക​യി​ലെ പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണത്തി​ന്റെ മർമ്മവും ദുഃഖ​വും

ദശലക്ഷ​ക്ക​ണ​ക്കി​നു മാതാക്കൾ ഒരു രഹസ്യ അനുദിന ഭയത്തോ​ടെ ജീവി​ക്കു​ന്നു. ഒരു മാതാവ്‌ പ്രസ്‌താ​വിച്ച പ്രകാരം “ഓരോ ദിവസ​വും രാവിലെ എന്റെ ശിശു ജീവ​നോ​ടി​രി​ക്കു​ന്ന​താ​യി കാണണ​മേ​യെ​ന്നാണ്‌ എന്റെ പ്രാർത്ഥന.” അവർ ഭയപ്പെ​ടു​ന്നത്‌ പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണ​ത്തെ​യാണ്‌. ഫ്‌ളോ​റി​ഡാ​യി​ലെ മിയാ​മി​യൂ​ണി​വേ​ഴ്‌സി​റ്റി പതോ​ളജി പ്രൊ​ഫ​സ്സ​റായ ഡോ. മേരി വാൾഡസ്‌-ഡെപനാ ഐക്യ​നാ​ടു​ക​ളിൽ മാത്രം വാർഷി​ക​മാ​യി 6,000 മുതൽ 7,000 വരെ പെട്ടെ​ന്നുള്ള ശിശു​മ​ര​ണങ്ങൾ സംഭവി​ക്കു​ന്ന​താ​യി പ്രസ്‌താ​വി​ക്കു​ന്നു. അവർ ഇങ്ങനെ കൂട്ടി​ച്ചേർക്കു​ന്നു: “ഇത്‌ വളരെ യഥാർത്ഥ​മായ ഒരു പൊതു​ജ​നാ​രോ​ഗ്യ പ്രശ്‌ന​മാ​ണെ​ന്നു​ള്ള​തി​നു സംശയ​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാ​വു​ന്നതല്ല.”

മിക്ക​പ്പോ​ഴും ജനന​ശേഷം രണ്ടും മൂന്നും മാസങ്ങൾക്കി​ട​യി​ലാണ്‌ രാത്രി​യിൽ പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണം സംഭവി​ക്കു​ന്നത്‌. സയൻസ്‌ ഇതുവ​രെ​യും തൃപ്‌തി​ക​ര​മായ ഒരു വിശദീ​ക​രണം നൽകി​യി​ട്ടില്ല. ശവപരി​ശോ​ധന പോലും പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണത്തി​ന്റെ കാരണം നൽകു​ന്ന​തിൽ പരാജ​യ​പ്പെ​ടു​ന്നു. അത്‌ ഒരു മർമ്മമാ​യി അവശേ​ഷി​ക്കു​ക​യാണ്‌.a

മിക്ക​പ്പോ​ഴും പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണ​ത്തെ​തു​ടർന്ന്‌ ഒരു ഭയങ്കര​കു​റ്റ​ബോ​ധം ഉണ്ടാകു​ന്നു. അതു​കൊണ്ട്‌ പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണത്തി​ന്റെ സംഗതി​യിൽ മാതാ​പി​താ​ക്കളെ എന്തു സഹായി​ക്കും? ഒന്നാമ​താ​യി അവർക്ക്‌ അത്യാ​ഹി​തം ഒഴിവാ​ക്കാൻ കഴിയു​മാ​യി​രു​ന്നി​ല്ലെന്ന്‌ അവർ തിരി​ച്ച​റി​യണം. പെട്ടെ​ന്നുള്ള മരണം മുൻകൂ​ട്ടി​പ്പ​റ​യാൻ കഴിയാ​ത്ത​തും സാധാ​ര​ണ​യാ​യി ഒഴിവാ​ക്കാൻ കഴിയാ​ത്ത​തു​മാണ്‌. അതു​കൊണ്ട്‌ ഏതെങ്കി​ലും കുറ്റ​ബോ​ധ​ത്തി​നു കാരണ​മില്ല. രണ്ടാമ​താ​യി, മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളു​ടെ പരസ്‌പര പിന്തു​ണ​യും വിശ്വാ​സ​വും വിവേ​ക​വും തങ്ങളുടെ ദുഃഖത്തെ നേരി​ടാൻ ഇരുവ​രെ​യും സഹായി​ക്കും. നിങ്ങളു​ടെ ശിശു​വി​നെ​ക്കു​റിച്ച്‌ മറ്റു​ള്ള​വ​രോ​ടു സംസാ​രി​ക്കുക. നിങ്ങളു​ടെ വികാ​രങ്ങൾ പങ്കു​വെ​ക്കുക.

വല്യമ്മ​വ​ല്യ​പ്പൻമാ​രും ദുഃഖി​ക്കു​ന്നു

വല്യമ്മ​വ​ല്യ​പ്പൻമാ​രും ദുഃഖി​ക്കു​ന്നു, ഒരു പ്രത്യേ​ക​വി​ധ​ത്തിൽ. മരണദുഃ​ഖം അനുഭ​വിച്ച ഒരു പിതാവ്‌ പറഞ്ഞ​പ്ര​കാ​രം: “അവർ ഒരു പേരക്കി​ടാ​വി​ന്റെ മരണ​ത്തോ​ടു മാത്രമല്ല തങ്ങളുടെ സ്വന്തം കുട്ടി​യു​ടെ ദുഃഖ​ത്തോ​ടും പ്രതി​ക​രി​ക്കു​ന്നു.”

എന്നിരു​ന്നാ​ലും വല്യമ്മ​വ​ല്യ​പ്പൻമാ​രു​ടെ നഷ്ടത്തെ ലഘൂക​രി​ക്കാൻ മാർഗ്ഗ​ങ്ങ​ളുണ്ട്‌. ഒന്നാമ​താ​യി അവരെ കണക്കി​ലെ​ടു​ക്കുക. അവരുടെ പേരക്കു​ട്ടി അവരു​ടെ​തന്നെ ഒരു ഭാഗമാ​യി​രു​ന്നു. തന്നിമി​ത്തം വല്യമ്മ വല്യപ്പൻമാ​രു​ടെ സ്വന്തം​വി​ധ​ത്തി​ലുള്ള ദുഃഖ​പ്ര​ക്രി​യ​യിൽ അവർ അംഗീ​ക​രി​ക്ക​പ്പെ​ടണം. തീർച്ച​യാ​യും മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളു​ടെ സമ്മതം കൂടാതെ അവർ ഏറ്റെ​ടു​ക്ക​ണ​മെന്ന്‌ അതിനർത്ഥ​മില്ല. എന്നാൽ ഉൾപ്പെ​ടാൻ അവർ ആഗ്രഹി​ക്കു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ അവരെ സ്വാഗ​തം​ചെ​യ്യണം, മിക്ക​പ്പോ​ഴും അവരതാ​ഗ്ര​ഹി​ക്കു​ന്നുണ്ട്‌.

ദുഃഖ​ത്തെ​സം​ബ​ന്ധിച്ച ഈ ഹ്രസ്വ​മായ പരിചി​ന്ത​ന​ത്തിൽ മരണദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ വികാ​രങ്ങൾ മനസ്സി​ലാ​ക്കാ​നാ​ണു നാം ശ്രമി​ച്ചത്‌. എന്നാൽ പരിചി​ന്തി​ക്കേണ്ട മറ്റൊ​രു വശംകൂ​ടെ​യുണ്ട്‌. വിശേ​ഷി​ച്ചു തങ്ങളുടെ സംസാ​ര​ത്താൽ മറ്റു​ള്ള​വർക്ക്‌ എങ്ങനെ സഹായി​ക്കാൻ കഴിയും? ഭർത്താ​ക്കൻമാർക്ക്‌ തങ്ങളുടെ ദുഃഖം എങ്ങനെ പ്രകട​മാ​ക്കാൻക​ഴി​യും? ദയവായി അടുത്ത ലേഖനം കാണുക. (g87 8/8)

[അടിക്കു​റി​പ്പു​കൾ]

[7-ാം പേജിലെ ചതുരം]

ദുഃഖത്തിന്റെ പ്രക്രമം

ഇത്‌ ദുഃഖ​ത്തിന്‌ ഏതെങ്കി​ലും നിശ്ചി​ത​പ​ട്ടി​ക​യോ പരിപാ​ടി​യോ ഉണ്ടെന്ന്‌ അർത്ഥമാ​ക്കു​ന്നില്ല. വ്യക്തിയെ ആശ്രയിച്ച്‌ ദുഃഖ​പ്ര​തി​ക​ര​ണ​ങ്ങൾക്ക്‌ കവിഞ്ഞു​പോ​കാ​നും വ്യത്യസ്‌ത ദൈർഘ്യ​മു​ണ്ടാ​യി​രി​ക്കാ​നും കഴിയും.

ആദ്യ പ്രതി​ക​ര​ണങ്ങൾ:

പ്രാരം​ഭ​ഞെട്ടൽ; അവിശ്വാ​സം, നിരസനം; മരവിപ്പ്‌; കുറ്റ​ബോ​ധങ്ങൾ; കോപം

കഠിന ദുഃഖ​ത്തിൽ ഉൾപ്പെ​ടു​ന്നവ:

ഓർമ്മ​ക്കു​റ​വും ഉറക്കക്കു​റ​വും; ഭയങ്കര​ക്ഷീ​ണം; പെട്ടെ​ന്നുള്ള ഭാവ​ഭേ​ദങ്ങൾ; പിശകിയ തീരു​മാ​ന​വും ചിന്തയും; കരച്ചിൽ; വിശപ്പു​മാ​റ്റങ്ങൾ; തൽഫല​മാ​യുള്ള തൂക്കക്കു​റ​വോ തൂക്കക്കൂ​ടു​ത​ലോ; തകർന്ന ആരോ​ഗ്യ​ത്തി​ന്റെ വിവി​ധ​ല​ക്ഷ​ണങ്ങൾ; ആലസ്യം; കുറഞ്ഞ പ്രവർത്ത​ന​ക്ഷമത; മിഥ്യാ​ദർശ​നങ്ങൾ;—മരിച്ച​യാ​ളി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള വിചാ​ര​വും കേൾവി​യും കാഴ്‌ച​യും

സമീകരണഘട്ടം:

ഗതകാ​ല​സ്‌മ​ര​ണ​യോ​ടു​കൂ​ടിയ സങ്കടം; മരിച്ച​യാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള കൂടുതൽ സന്തോ​ഷ​ക​ര​മായ ഓർമ്മകൾ, ഫലിത​ങ്ങ​ളോ​ടു​കൂ​ടി​യ​വ​പോ​ലും

(ഡോ. ആർതർ ഫ്രീസ്‌ രചിച്ച നിങ്ങളു​ടെ ദുഃഖ​ത്തി​നു സഹായം എന്ന പുസ്‌ത​ക​ത്തി​ല​ധി​ഷ്‌ഠി​തം)

[9-ാം പേജിലെ ചതുരം]

നിങ്ങളുടെ ദുഃഖത്തെ തരണം​ചെ​യ്യു​ന്ന​തി​നു നിങ്ങളെ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തി​നുള്ള പടികൾ

ഓരോ വ്യക്തി​യും തന്റെ സ്വന്തം വിധത്തിൽ ദുഃഖത്തെ തരണം ചെയ്യേ​ണ്ട​തുണ്ട്‌. മർമ്മ​പ്ര​ധാ​ന​മായ നടപടി സ്വകേ​ന്ദ്രീ​കൃത നിശ്ചല​ത​യും സ്വാനു​താ​പ​വും ഒഴിവാ​ക്കു​ക​യാണ്‌. ഉണരുക! കൂടി​ക്കാഴ്‌ച നടത്തിയ ചില ദുഖാർത്ത​രു​ടെ അനുഭ​വ​ങ്ങ​ളി​ല​ധി​ഷ്‌ഠി​ത​മായ ചില നിർദ്ദേ​ശങ്ങൾ:

◼ ജോലി​യിൽ വ്യാപ​രി​ക്കു​ക​യും നിങ്ങളു​ടെ ദൈനം​ദിന ജോലി​യും പ്രവർത്ത​ന​വും തുടരു​ക​യും ചെയ്യുക. യഹോ​വ​യു​ടെ സാക്ഷി​ക​ളാ​യി​രി​ക്കു​ന്നവർ വിശേ​ഷിച്ച്‌ ക്രിസ്‌തീ​യ​മീ​റ്റിം​ഗു​കൾക്കു ഹാജരാ​കു​ന്ന​തി​ന്റെ മൂല്യം ഊന്നി​പ്പ​റഞ്ഞു, ശുശ്രൂ​ഷ​യി​ലേർപ്പെ​ടു​ന്ന​തി​ന്റെ​യും. തങ്ങൾക്കു പ്രാർത്ഥ​ന​യിൽനി​ന്നു ലഭിച്ച വലിയ സഹായ​ത്തെ​ക്കു​റി​ച്ചു അനേകർ പറഞ്ഞു.

◼ നിങ്ങളു​ടെ ദുഃഖം പ്രകട​മാ​കട്ടെ; അതിനെ നിയ​ന്ത്രി​ക്കാൻ ശ്രമി​ക്ക​രുത്‌. നിങ്ങൾ എത്ര വേഗം ദുഃഖി​ച്ചു കരയു​ന്നു​വോ അത്ര വേഗം നിങ്ങൾ കഠിന​ദുഃ​ഖ​ത്തി​ന്റെ ഘട്ടത്തെ തരണം​ചെ​യ്യും.

◼ നിങ്ങ​ളെ​ത്തന്നെ ഒറ്റ​പ്പെ​ടു​ത്ത​രുത്‌; ആളുക​ളു​മാ​യി ഇടകല​രു​ക​യും നിങ്ങളു​മാ​യി ഇടകല​രാൻ അവരെ അനുവ​ദി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുക. നിങ്ങളെ സഹായി​ക്കു​മെ​ങ്കിൽ മരിച്ച പ്രിയ​പ്പെ​ട്ട​യാ​ളെ​ക്കു​റി​ച്ചു യഥേഷ്ടം സംസാ​രി​ക്കുക.

◼ സാദ്ധ്യ​മാ​കു​ന്ന​ട​ത്തോ​ളം പെട്ടെന്ന്‌ മറ്റു​ള്ള​വ​രി​ലും അവരുടെ പ്രശ്‌ന​ങ്ങ​ളി​ലും താത്‌പ​ര്യ​മെ​ടു​ക്കുക. മറ്റു​ള്ള​വരെ സഹായി​ക്കാൻ ശ്രമി​ക്കുക. അപ്പോൾ നിങ്ങൾ നിങ്ങ​ളെ​ത്ത​ന്നെ​യാ​യി​രി​ക്കും സഹായി​ക്കു​ന്നത്‌.

[10-ാം പേജിലെ ചതുരം]

സഹായിക്കുന്നതിനു മറ്റു​ള്ള​വർക്ക്‌ എന്തു ചെയ്യാൻ കഴിയും?

ഉണരുക! ലേഖകൻമാർ വ്യത്യ​സ്‌ത​രാ​ജ്യ​ങ്ങ​ളിൽ മരണദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കുന്ന മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളു​മാ​യി അനേകം കൂടി​ക്കാ​ഴ്‌ചകൾ നടത്തി. ദുഃഖി​ത​കു​ടും​ബ​ങ്ങളെ സഹായി​ക്കു​ന്ന​തി​നു നൽകപ്പെട്ട ചില നിർദ്ദേ​ശ​ങ്ങ​ളാണ്‌ പിൻവ​രു​ന്നവ. പ്രസ്‌പ​ഷ്ട​മാ​യി, മരണദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​വ​രു​ടെ വികാ​ര​ങ്ങളെ ആശ്രയിച്ച്‌ അവയുടെ പ്രയോ​ഗ​ത്തിൽ അയവു വേണം.

1. ആദ്യദി​വ​സം​മു​തൽതന്നെ കുടും​ബത്തെ സന്ദർശി​ക്കു​ക​യും അവരെ നിങ്ങളു​ടെ സ്ഥലത്തേക്കു ക്ഷണിക്കു​ക​യും​ചെ​യ്യുക. അവർക്കു​വേണ്ടി ഭക്ഷണങ്ങൾ തയ്യാറാ​ക്കുക. ആവശ്യ​മു​ള്ള​ട​ത്തോ​ളം കാലം ഇതു തുടരുക, ആദ്യത്തെ ചില വാരങ്ങ​ളിൽ മാത്ര​മാ​യി​രി​ക്ക​രുത്‌.

2. മരിച്ച കുട്ടി​യു​ടെ തുണി​ക​ളും മറ്റു സ്‌മാ​ര​ക​ങ്ങ​ളും എവി​ടെ​യെ​ങ്കി​ലും സൂക്ഷി​ക്കു​ന്ന​തിന്‌ തങ്ങൾക്കു വേണ​മോ​യെന്ന്‌ മാതാ​പി​താ​ക്കൾ തീരു​മാ​നി​ക്കട്ടെ.

3. മരണദുഃ​ഖ​മ​നു​ഭ​വി​ക്കു​ന്ന​യാൾ ആഗ്രഹം സൂചി​പ്പി​ക്കു​ന്നു​വെ​ങ്കിൽ പേരു​പ​യോ​ഗിച്ച്‌ മരിച്ച കുട്ടി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു സംസാ​രി​ക്കുക. കുട്ടി​യു​ടെ വ്യക്തി​ത്വ​ത്തി​ന്റെ​യും ജീവി​ത​ത്തി​ന്റെ​യും സന്തോ​ഷ​പ്ര​ദ​വും സരസവു​മായ വശങ്ങളെ അനുസ്‌മ​രി​ക്കുക. മൗനം​പാ​ലി​ക്ക​രുത്‌. മാതാ​പി​താ​ക്കൾ തങ്ങളുടെ പ്രിയ​പ്പെട്ട കുട്ടി​യെ​ക്കു​റി​ച്ചു സംസാ​രി​ക്കാ​നാ​ഗ്ര​ഹി​ക്കും.

4. വ്യക്തി​പ​ര​മായ സഹായം കൊടു​ക്കാൻ പറ്റാ​ത്ത​വണ്ണം വളരെ​യ​ക​ലെ​യാ​ണെ​ങ്കിൽ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ആശ്വസി​പ്പി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുന്ന കത്തുക​ളെ​ഴു​തുക. മരിച്ച​യാ​ളി​നെ​ക്കു​റി​ച്ചുള്ള പരാമർശം ഒഴിവാ​ക്ക​രുത്‌.

5. ഉചിത​മാ​യി​രി​ക്കു​മ്പോൾ പ്രവർത്ത​ന​നി​ര​ത​രാ​യി​രി​ക്കാ​നും തങ്ങളുടെ മുൻ ദിനചര്യ തുടരാ​നും മാതാ​പി​താ​ക്കളെ പ്രോ​ത്സാ​ഹി​പ്പി​ക്കുക. അവരെ വീട്ടി​നു​ള്ളിൽനി​ന്നി​റ​ക്കു​ക​യും മറ്റു​ള്ള​വർക്കു​വേണ്ടി കാര്യങ്ങൾ ചെയ്യി​ക്കു​ക​യും ചെയ്യുക.

[10-ാം പേജിലെ ചതുരം]

ഒരു വല്യമ്മ എഴുതു​ന്നു:

“എന്റെ പ്രിയ​പ്പെട്ട മാതാ​പി​താ​ക്ക​ളും ഒരു സഹോ​ദ​ര​നും ഒരു സഹോ​ദ​രി​യും ഞാൻ 13-ാമത്തെ വയസ്സിൽ കാണു​ക​യും സ്‌നേ​ഹി​ക്ക​യും ചെയ്‌ത എന്റെ ആജീവ​നാന്ത അർപ്പി​ത​സ​ഖി​യും പ്രിയ​ത​മ​നു​മായ ജിമ്മും എന്റെ വിലപ്പെട്ട കൊച്ചു​മകൻ സ്‌റ്റൂ​വർട്ട്‌ ജെയ്‌മും മരണത്തിൽ നഷ്‌ട​പ്പെട്ട ശേഷം—ഞാൻ എഴുതു​മ്പോൾപോ​ലും ഒരു കുട്ടി​യു​ടെ മരണ​ത്തെ​പ്പോ​ലെ എന്നി​ലേക്കു പ്രവഹി​ക്കുന്ന വേറൊ​രു സങ്കടം, വേദന, ദണ്ഡിപ്പി​ക്കുന്ന ദുഃഖം ഇല്ലെന്ന്‌ എനിക്കു പറയാൻ കഴിയും.”

—രണ്ടു വയസ്സും ഒൻപതു മാസവും പ്രായ​മു​ണ്ടാ​യി​രുന്ന തന്റെ കൊച്ചു​മ​കന്റെ മരണ​ത്തെ​ക്കു​റിച്ച്‌ എഡ്‌നാ ഗ്രീൻ ഇംഗ്ലണ്ട്‌ പറഞ്ഞത്‌.

[8-ാം പേജിലെ ചിത്രം]

നിങ്ങളുടെ ദുഃഖങ്ങൾ തുറന്നു​പ​ങ്കു​വെ​ക്കു​ന്ന​തി​നാൽ സഹിക്കു​ന്ന​തി​നു നിങ്ങൾ പരസ്‌പരം സഹായി​ക്കു​ന്നു