അടിക്കുറിപ്പ്

a കത്തോലിക്കാ ചരി​ത്ര​കാ​രൻമാർ മിക്ക​പ്പോ​ഴും മദ്ധ്യയുഗ പാഷണ്ഡി​കളെ “മാനീ​ഷ്യൻ വിഭാ​ഗങ്ങൾ” എന്ന്‌ വിവേ​ചനാ രഹിത​മാ​യി മുദ്ര​കു​ത്തി​യി​രു​ന്നു. മാനി അഥവാ മാനിസ്‌, മൂന്നാം നൂറ്റാ​ണ്ടി​ലെ പേർഷ്യൻ സൊ​റോ​സ്‌ട്രി​യ​നി​സ​വും ബുദ്ധി​സ​വും വിശ്വാ​സ​ത്യാ​ഗം സംഭവിച്ച ക്രിസ്‌ത്യൻ നോസ്‌റ്റി​സി​സ​വും കൂട്ടി​ക്ക​ലർത്തിയ ഒരു അവിയൽ മതത്തിന്റെ ഉപജ്ഞാ​താ​വാ​യി​രു​ന്നു. കാത്താ​റു​കൾ പോലുള്ള അത്തരം എതിർഗ്രൂ​പ്പു​കൾ മാനി​യു​ടെ ഉപദേ​ശ​ങ്ങ​ളിൽ വേരി​റ​ങ്ങി​യ​വ​യാ​യി​രു​ന്നേ​ക്കാ​മെ​ങ്കി​ലും വാൽഡെൻസ​സ്‌പോ​ലുള്ള കൂടുതൽ ബൈബി​ള​ധി​ഷ്‌ഠിത വിപരീത ഗ്രൂപ്പു​കളെ സംബന്ധിച്ച്‌ ഇതു നിശ്ചയ​മാ​യും സത്യമാ​യി​രു​ന്നില്ല.