Iż-Żminijiet u l-Istaġuni f’Idejn Jehovah
“M’hijiex biċċa tagħkom li tkunu tafu l-waqt u ż-żmien [“iż-żminijiet jew l-istaġuni,” “NW”] li l-Missier għażel bis-setgħa tiegħu.”—ATTI 1:7.
1. Ġesù kif wieġeb il-mistoqsijiet li kienu jirrigwardaw iż-żmien li sarulu mill-appostli tiegħu?
M’HIJIEX ħaġa naturali li dawk, li “jitniehdu u jitbikkew minħabba l-qżiżijiet kollha li jsiru” fil-Kristjaneżmu u maʼ l-art kollha, jistaqsu meta se tintemm din is-sistema mill-agħar u flokha tiġi d-dinja l-ġdida u taʼ tjieba t’Alla? (Eżekjel 9:4; 2 Pietru 3:13) L-appostli taʼ Ġesù staqsewh mistoqsijiet li jirrigwardaw iż-żmien preċiż qabel mewtu u wara l-irxoxt tiegħu. (Mattew 24:3; Atti 1:6) Bi tweġiba, madankollu, Ġesù ma tahomx xi mezz kif jikkalkulaw id-dati. F’każ minnhom tahom sinjal kompost minn ħafna affarijiet, u fil-każ l-ieħor qalilhom li ‘ma kinitx biċċa tagħhom li jkunu jafu l-waqt u ż-żmien li l-Missier għażel bis-setgħa tiegħu.’—Atti 1:7.
2. Għala jistaʼ jingħad li Ġesù ma kienx jaf minn dejjem il-ħin iffissat minn Missieru għal ġrajjiet li għandhom iseħħu matul iż-żmien tat-tmiem?
2 Għalkemm Ġesù hu l-Iben uniġenitu taʼ Jehovah, kien hemm żmien li hu nnifsu ma kienx jaf l-iskeda taʼ Missieru għal ċerti ġrajjiet. Fil-profezija tiegħu dwar l-aħħar jiem, Ġesù rrikonoxxa umilment: “Dwar dak il-jum u s-siegħa ħadd ma jaf xejn la meta se jaslu, la l-anġli tas-sema u lanqas l-Iben; ħadd ħlief il-Missier waħdu.” (Mattew 24:36) Ġesù kien lest li jistenna bil-paċenzja sakemm Missieru jirrivelalu l-waqt eżatt meta kellha tittieħed azzjoni distruttiva kontra din is-sistema t’affarijiet mill-agħar.a
3. X’nistgħu nitgħallmu mit-tweġibiet taʼ Ġesù għal mistoqsijiet li jirrigwardaw l-iskop t’Alla?
3 Nistgħu nikkonkludu żewġ affarijiet mill-mod kif Ġesù wieġeb mistoqsijiet irrelatati maż-żmien meta kellhom iseħħu l-affarijiet bi twettiq taʼ l-iskop t’Alla. L-ewwel, li Jehovah għandu skeda; u t-tieni, li hu biss jistabbiliha, u l-qaddejja tiegħu m’għandhomx jistennew li jingħataw informazzjoni preċiża bil-quddiem dwar iż-żminijiet jew l-istaġuni tiegħu.
Iż-Żminijiet u l-Istaġuni taʼ Jehovah
4. X’ifissru l-kelmiet Griegi tradotti “żminijiet” u “staġuni” f’Atti 1:7?
4 X’ifissru “żminijiet” u “staġuni”? L-istqarrija taʼ Ġesù ddokumentata f’Atti 1:7 fiha żewġ aspetti taʼ żmien. Il-kelma Griega tradotta “żminijiet” tfisser “żmien fis-sens taʼ dewmien,” spazju taʼ żmien (twil jew qasir). “Staġuni” hija t-traduzzjoni taʼ kelma li tirreferi għal żmien fiss jew maħtur, staġun partikulari, jew perijodu, immarkat b’ċerti fatturi. Rigward dawn iż-żewġ kelmiet oriġinali, W. E. Vine jgħid: “F’Atti 1:7, ‘il-Missier poġġa taħt l-awtorità Tiegħu stess’ kemm iż-żminijiet (chronos), it-tul tal-perijodi, u kemm l-istaġuni (kairos), epoki kkaratterizzati minn ċerti ġrajjiet.”
5. Jehovah meta informa lil Noè dwar l-iskop Tiegħu biex jeqred lid-dinja korrotta, u liema inkarigu doppju wettaq Noè?
5 Qabel id-Dilluvju, Alla stabbilixxa limitu taʼ żmien taʼ 120 sena għad-dinja korrotta li kienu pproduċew il-bnedmin u l-anġli mmaterjalizzati ribellużi. (Ġenesi 6:1-3) Noè, li kellu l-biżaʼ t’Alla, f’dan il-punt kellu 480 sena. (Ġenesi 7:6) Kien għadu bla tfal u baqaʼ hekk għal 20 sena oħra. (Ġenesi 5:32) Ħafna wara, mhux qabel ma wlied Noè kienu saru rġiel u żżewġu, Alla informa lil Noè dwar l-iskop Tiegħu li jneħħi l-ħażen mill-art. (Ġenesi 6:9-13, 18) Saħansitra dak in-nhar, avolja Noè kien ġie fdat bl-inkarigu doppju tal-bini taʼ l-arka u l-ippridkar lin-nies taʼ żmienu, Jehovah ma rrivelalux l-iskeda tiegħu taż-żmien.—Ġenesi 6:14; 2 Pietru 2:5.
6. (a) Noè kif wera li ħalla f’idejn Jehovah l-fatturi taż-żmien? (b) Kif nistgħu nsegwu l-eżempju taʼ Noè?
6 Għal għaxriet taʼ snin—forsi nofs seklu—“Noè, għamel kull ma ordnalu Alla.” Noè dan għamlu “minħabba fil-fidi,” mingħajr ma kien jaf xi data preċiża. (Ġenesi 6:22; Lhud 11:7) Jehovah baqaʼ ma informahx dwar iż-żmien preċiż meta kellhom iseħħu l-ġrajjiet sa ġimgħa qabel ma kellha tibda l-Għarqa. (Ġenesi 7:1-5) Il-fiduċja u l-fidi assoluti taʼ Noè f’Jehovah għenuh biex iħalli l-fatturi taż-żmien f’idejn Alla. U min jaf kemm ħassu grat Noè meta ġarrab il-protezzjoni taʼ Jehovah matul id-Dilluvju u iktar tard ħareġ mill-arka għal fuq art imnaddfa! B’tama taʼ ħelsien simili quddiemna, m’għandniex aħna neżerċitaw fidi bħal din f’Alla?
7, 8. (a) Kif bdew jeżistu l-ġnus u l-qawwiet dinjin? (b) Jehovah b’liema mod ‘qassam bil-qjies iż-żminijiet u t-truf taʼ l-art fejn jgħammru’ l-bnedmin?
7 Wara d-Dilluvju, il-biċċa l-kbira mid-dixxendenti taʼ Noè abbandunaw il-qima vera taʼ Jehovah. Bl-iskop li jibqgħu f’post wieħed, huma bdew jibnu belt u torri għall-qima falza. Jehovah ddeċieda li kien wasal iż-żmien biex jindaħal. Hu ħawwad il-lingwa tagħhom u “xerridhom minn hemm [minn Babel] għal fuq wiċċ l-art kollha.” (Ġenesi 11:4, 8, 9) Iktar tard, il-gruppi lingwistiċi żviluppaw fi ġnus, li biċċiet minnhom belgħu lil ġnus oħrajn u saru qawwiet reġjonali, u saħansitra qawwiet dinjin.—Ġenesi 10:32.
8 Fi qbil mat-twettiq taʼ l-iskop tiegħu, xi drabi Alla ddetermina fruntieri nazzjonali u f’liema punt fiż-żmien ċertu ġens kellu jippredomina lokalment jew bħala qawwa dinjija. (Ġenesi 15:13, 14, 18-21; Eżodu 23:31; Dewteronomju 2:17-22; Danjel 8:5-7, 20, 21) L-appostlu Pawlu rrefera għal dan l-aspett taż-żminijiet u l-istaġuni taʼ Jehovah meta qal lil xi intellettwali Griegi f’Ateni: “Alla, li għamel id-dinja u kull ma fiha, . . . minn bniedem wieħed għamel il-ġens kollu tal-bnedmin biex jgħammru fuq wiċċ l-art kollha, u qassmilhom bil-qjies iż-żminijiet u t-truf taʼ l-art fejn għandhom jgħammru.”—Atti 17:24, 26.
9. Jehovah kif ‘biddel iż-żminijiet u l-istaġuni’ rigward is-slaten?
9 Dan ma jfissirx li Jehovah hu responsabbli għall-konkwisti politiċi u l-bidliet kollha fost il-ġnus. Madankollu, hu jistaʼ jintervieni meta jagħżel li jagħmel hekk sabiex iwettaq l-iskop tiegħu. B’hekk il-profeta Danjel, li kellu jkun xhud tal-waqgħa tal-Qawwa Dinjija Babiloniża u tas-sostituzzjoni tagħha mill-Medo-Persja, qal dwar Jehovah: “Hu jbiddel f’waqthom il-jiem u l-iżmna [“żminijiet u staġuni,” NW], ineħħi slaten u jqajjem slaten, jagħti għerf lill-għorrief, u dehen lil min jagħraf l-għaqal.”—Danjel 2:21; Isaija 44:24–45:7.
“Kien Qiegħed Joqrob iż-Żmien”
10, 11. (a) Jehovah minn kemm qabel kien iffissa ż-żmien meta kellu jeħles lid-dixxendenti t’Abraham mill-jasar? (b) Liema ħaġa tissuġġerixxi li l-Iżraeliti ma kinux jafu eżatt meta kienu se jinħelsu?
10 ’Il fuq minn erbaʼ sekli bil-quddiem, Jehovah stabbilixxa s-sena preċiża meta kellu jumilja lis-sultan tal-Qawwa Dinjija Eġizzjana u jillibera lid-dixxendenti t’Abraham mill-jasar. Waqt li rrivela l-iskop tiegħu lil Abraham, Alla wiegħed: “Frustier għad jgħammar nislek f’art li ma tkunx tiegħu. Hemm iħaddmuhom u jgħakksuhom għal erbaʼ mitt sena. Imma l-ġens li huma jaqdu nagħmel ħaqq minnu jien. U wara dan joħorġu b’ġid kbir.” (Ġenesi 15:13, 14) Meta ġabar fil-qosor l-istorja taʼ Iżrael quddiem is-Sinedriju, Stiefnu rrefera għal dan il-perijodu taʼ 400 sena u qal: “Meta kien qiegħed joqrob iż-żmien biex isseħħ il-wegħda li Alla kien għamel lil Abraham, il-poplu żdied u kiber fl-Eġittu, sakemm laħaq fl-Eġittu sultan ieħor, li ma kienx jaf b’Ġużeppi.”—Atti 7:6, 17, 18.
11 Dan il-Fargħun ġdid tefaʼ lill-Iżraeliti fil-jasar. Il-ktieb taʼ Ġenesi kien għadu ma nkitibx minn Mosè, għalkemm huwa wisq probabbli li l-wegħdi taʼ Jehovah lil Abraham kienu ġew mgħoddijin oralment jew bil-miktub minn nisel għal ieħor. Minkejja dan, jidher li l-informazzjoni li kellhom l-Iżraeliti ma kinitx tippermettilhom li jikkalkulaw id-data preċiża tal-ħelsien tagħhom mill-moħqrija. Alla kien jaf meta kien se jeħlishom, imma milli jidher l-Iżraeliti sofferenti ma ġewx informati. Naqraw: “Għadda ż-żmien u miet is-sultan taʼ l-Eġittu; u wlied Iżrael bdew jitniehdu taħt il-jasar u jgħajjtu. L-għajat tagħhom mill-jasar wasal sa għand Alla. U Alla samaʼ l-krib tagħhom u ftakar fil-patt tiegħu maʼ Abraham, maʼ Iżakk u maʼ Ġakobb. Alla xeħet ħarstu fuq ulied Iżrael u ra f’liema stat kienu.”—Eżodu 2:23-25.
12. Stiefnu kif wera li Mosè aġixxa qabel iż-żmien taʼ Jehovah?
12 Dan in-nuqqas t’għarfien dwar iż-żmien eżatt tal-ħelsien taʼ Iżrael nistgħu naslu għalih ukoll mir-rakkont qasir taʼ Stiefnu. Billi tkellem dwar Mosè, hu qal: “Meta kellu erbgħin sena, ġieh il-ħsieb li jżur lil ħutu, ulied Iżrael. Hemm ra raġel Eġizzjan jaħqar lil wieħed minnhom u qabeż għalih billi tħallas minn dak li kien qiegħed jaħqru, u qatlu. Mosè ħaseb li ħutu fehmu li Alla kien se jeħlishom permezz tiegħu; iżda huma ma kienu fehmu xejn.” (Korsiv tagħna.) (Atti 7:23-25) Mosè hawn aġixxa 40 sena qabel iż-żmien t’Alla. Stiefnu rrefera għall-fatt li Mosè kellu jistenna 40 sena oħra qabel ma Alla ‘ħeles lill-Iżraeliti permezz tiegħu.’—Atti 7:30-36.
13. Is-sitwazzjoni tagħna kif inhi simili għal dik taʼ l-Iżraeliti qabel ma nħelsu mill-Eġittu?
13 Għalkemm “kien qiegħed joqrob iż-żmien biex isseħħ il-wegħda” u dik is-sena preċiża kienet ġiet stabbilita minn Alla, Mosè u Iżrael kollu kellhom jeżerċitaw fidi. Huma kellhom jistennew iż-żmien maħtur taʼ Jehovah, milli jidher mingħajr ma setgħu jikkalkulaw bil-quddiem. Aħna wkoll konvinti li l-ħelsien tagħna mis-sistema t’affarijiet preżenti u mill-agħar qiegħed joqrob. Nafu li qegħdin ngħixu fl-“aħħar tad-dinja.” (2 Timotju 3:1-5) Għalhekk, m’għandniex aħna nkunu lesti li nuru l-fidi tagħna u nistennew iż-żmien xieraq taʼ Jehovah għall-jum il-kbir tiegħu? (2 Pietru 3:11-13) Imbagħad, bħal Mosè u l-Iżraeliti, inkunu nistgħu bix-xieraq inkantaw għanja glorjuża taʼ ħelsien, għat-tifħir taʼ Jehovah.—Eżodu 15:1-19.
‘Meta Wasal iż-Żmien’
14, 15. Kif nafu li Alla kien stabbilixxa żmien biex Ibnu jiġi fuq l-art, u l-profeti u saħansitra l-anġli għal liema ħaġa baqgħu għassa?
14 Jehovah stabbilixxa żmien fiss għal meta l-Iben uniġenitu tiegħu kellu jiġi fuq l-art bħala l-Messija. Pawlu kiteb: “Meta waslet il-milja taż-żmien, Alla bagħat lil Ibnu, mwieled minn mara, mwieled taħt il-Liġi.” (Galatin 4:4) Dan kien bi twettiq tal-wegħda t’Alla li jibgħat Żerriegħa—‘Xilo, u lilu kellha tappartjeni l-ubbidjenza tal-popli.’—Ġenesi 3:15; 49:10, NW.
15 Il-profeti t’Alla—saħansitra l-anġli—qagħdu għassa għall-‘istaġun’ meta kellu jidher il-Messija fuq l-art u s-salvazzjoni tintgħamel possibbli għall-umanità midinba. “Il-profeti, li ħabbru l-grazzja li kellha tingħata lilkom,” qal Pietru, “stħarrġu u tkixxfu fuq din is-salvazzjoni; huma kienu jitkixxfu l-mod u f’liema żmien [“staġun,” NW] kif qiegħed jaħseb l-Ispirtu taʼ Kristu, li kien fihom, meta kien jixhdilhom minn qabel it-tbatijiet taʼ Kristu u l-glorji tiegħu li kellhom jiġu warajhom. . . . Dawn huma ħwejjeġ li l-anġli stess jixtiequ jifhmuhom sewwa.”—1 Pietru 1:1-5, 10-12.
16, 17. (a) Jehovah permezz taʼ liema profezija għen lil-Lhud taʼ l-ewwel seklu biex jistennew lill-Messija? (b) Il-profezija taʼ Danjel kif effettwat l-istennija Lhudija għall-Messija?
16 Permezz tal-profeta tiegħu Danjel—raġel taʼ fidi li ma titħarrikx—Jehovah kien ta profezija li tinvolvi “sebgħin ġimgħa.” Dik il-profezija kellha tgħin lil-Lhud taʼ l-ewwel seklu biex ikunu jafu li d-dehra tal-Messija mwiegħed kienet qorbot. Parti mill-profezija kienet tgħid: “Mill-ħruġ tal-kelma biex Ġerusalemm tiġi rrestawrata u mibnija mill-ġdid sal-Messija l-Mexxej, se jkun hemm sebaʼ ġimgħat, ukoll tnejn u sittin ġimgħa.” (Danjel 9:24, 25, NW) Studjużi Lhud, Kattoliċi, u Protestanti ġeneralment jaqblu li l-‘ġimgħat’ imsemmijin hawn ifissru ġimgħat taʼ snin. Id-disgħa u sittin “ġimgħa” (483 sena) taʼ Danjel 9:25 bdew fis-sena 455 Q.E.K., meta Artasersi, is-Sultan tal-Persja, awtorizza lil Neħemija “biex Ġerusalemm tiġi rrestawrata u mibnija mill-ġdid.” (Neħemija 2:1-8) Dawn intemmu 483 sena wara—fis-sena 29 E.K., meta Ġesù ġie mgħammed u midluk bl-ispirtu qaddis, u b’hekk sar il-Messija, jew Kristu.—Mattew 3:13-17.
17 Jekk il-Lhud taʼ l-ewwel seklu kinux jafu preċiżament meta bdew l-483 sena m’huwiex magħruf. Iżda meta Ġwanni l-Għammied beda l-ministeru tiegħu, “il-poplu kien qiegħed jistenna ħerqan, u kulħadd kien jistaqsi lilu nnifsu dwar Ġwanni, jekk kienx hu l-Messija.” (Luqa 3:15) Xi studjużi tal-Bibbja jorbtu din l-istennija mal-profezija taʼ Danjel. Meta kkummenta dwar dan il-vers, Matthew Henry kiteb: “Hawnhekk jintqalilna . . . kif in-nies ikkonkludew, mill-ministeru u l-magħmudija taʼ Ġwanni, li jaħsbu dwar il-Messija, u li jaħsbu dwaru bħallikieku kien wara l-bieb. . . . Is-sebgħin ġimgħa taʼ Danjel kienu issa se jagħlqu.” Ix-xogħol Franċiż Manuel Biblique, minn Vigouroux, Bacuez, u Brassac jgħid: “In-nies kienu jafu li s-sebgħin ġimgħa taʼ snin stabbiliti minn Danjel kienu waslu biex jagħlqu; ħadd ma kien sorpriż jismaʼ lil Ġwanni l-Battista jħabbar li s-saltna t’Alla kienet qorbot.” L-istudjuż Lhudi Abba Hillel Silver kiteb li skond il-“kronoloġija popolari” taʼ dak iż-żmien, “il-Messija kien mistenni għall-ħabta tat-tieni kwart taʼ l-ewwel seklu E.K.”
Ġrajjiet—Mhux Kalkoli taż-Żmien
18. Fil-waqt li l-profezija taʼ Danjel għenet lil-Lhud biex jidentifikaw iż-żmien meta l-Messija setaʼ jkun mistenni li jidher, x’kienet l-iktar evidenza konvinċenti dwar li Ġesù kien il-Messija?
18 Għalkemm milli jidher il-kronoloġija għenet lill-poplu Lhudi jkollu idea ġenerali dwar meta kellu jidher il-Messija, ġrajjiet li seħħew wara juru li din ma għenitx biex tikkonvinċi lill-biċċa l-kbira minnhom li Ġesù kien il-Messija. Inqas minn sena qabel mewtu, Ġesù staqsa lid-dixxipli tiegħu: “Min jgħidu n-nies li jien?” Huma weġbuh: “Ġwanni l-Battista; oħrajn, Elija; u oħrajn, li qam wieħed mill-profeti taʼ l-imgħoddi.” (Luqa 9:18, 19) M’għandna mkien imniżżel li Ġesù qatt ikkwota l-profezija tal-ġimgħat simboliċi biex jagħti prova li hu kien il-Messija. Imma f’okkażjoni minnhom, hu qal: “Jien għandi xhieda akbar minn dik taʼ Ġwanni; għax l-għemejjel li tani l-Missier biex intemmhom, jiġifieri dawn l-istess għemejjel li jiena qiegħed nagħmel, jixhdu għalija li kien il-Missier li bagħatni.” (Ġwann 5:36) Minflok xi kronoloġija rrivelata, kienu l-ippridkar taʼ Ġesù, il-mirakli tiegħu, u l-ġrajjiet konnessi mal-mewt tiegħu (id-dalma mirakoluża, it-tiċrit tal-purtiera tat-tempju, u t-terremot) li taw xiehda li hu kien il-Messija mibgħut minn Alla.—Mattew 27:45, 51, 54; Ġwann 7:31; Atti 2:22.
19. (a) Il-Kristjani kif kellhom ikunu jafu li l-qerda taʼ Ġerusalemm kienet qrib? (b) Il-Kristjani bikrin li ħarbu minn Ġerusalemm għala xorta waħda kienu jeħtieġu ħafna fidi?
19 Bl-istess mod, wara l-mewt taʼ Ġesù, il-Kristjani bikrin ma ngħataw ebda indikazzjoni kif jikkalkulaw it-tmiem li kien riesaq tas-sistema t’affarijiet Lhudija. Veru, il-profezija taʼ Danjel tal-ġimgħat simboliċi semmiet il-qerda taʼ dik is-sistema. (Danjel 9:26b, 27b) Imma dan kellu jseħħ wara t-tmiem tas-“sebgħin ġimgħa” (455 Q.E.K.–36 E.K.). Fi kliem ieħor, wara li l-ewwel Ġentili saru segwaċi taʼ Ġesù fis-sena 36 E.K., il-Kristjani ma setgħux jieħdu iżjed gwida kronoloġika minn Danjel kapitlu 9. Għalihom, il-ġrajjiet, mhux il-kronoloġija, kellhom jindikaw li s-sistema Lhudija żgur kienet waslet biex tispiċċa. Dawk il-ġrajjiet, imbassrin minn Ġesù, bdew jilħqu l-quċċata tagħhom mis-sena 66 E.K., meta l-leġjuni Rumani attakkaw lil Ġerusalemm u mbagħad irtiraw. Dan ta l-opportunità lill-Kristjani leali u attenti li kienu f’Ġerusalemm u fil-Ġudea biex ‘jaħarbu lejn il-muntanji.’ (Luqa 21:20-22) Billi ma kellhom ebda indikazzjonijiet kronoloġiċi, dawk il-Kristjani bikrin ma kinux jafu meta kellha sseħħ il-qerda taʼ Ġerusalemm. X’fidi ried ikollhom biex jitilqu minn djarhom, mill-irziezet tagħhom, u mill-ħwienet tagħhom u jibqgħu barra minn Ġerusalemm għal xi erbaʼ snin sakemm l-armata Rumana rritornat fis-sena 70 E.K. u qerdet għalkollox lis-sistema Lhudija!—Luqa 19:41-44.
20. (a) Kif nistgħu nibbenefikaw mill-eżempji taʼ Noè, Mosè, u l-Kristjani taʼ l-ewwel seklu fil-Ġudea? (b) X’se niddiskutu fl-artiklu li jmiss?
20 Bħal Noè, Mosè, u l-Kristjani taʼ l-ewwel seklu fil-Ġudea, aħna llum nistgħu b’mod fiduċjuż inħallu ż-żminijiet u l-istaġuni f’idejn Jehovah. Il-konvinzjoni tagħna li qegħdin ngħixu fiż-żmien tat-tmiem u li l-ħelsien tagħna qed joqrob ma tiddependix sempliċement fuq kalkoli kronoloġiċi, imma fuq ġrajjiet attwali bi twettiq tal-profeziji tal-Bibbja. Barra minn hekk, għalkemm qegħdin ngħixu matul il-preżenza taʼ Kristu, aħna ma ġejniex meħlusin mill-ħtieġa li neżerċitaw fidi u li nibqgħu għassa. Irridu nibqgħu ngħixu fi stennija ħerqana tal-ġrajjiet eċċitanti mbassrin fl-Iskrittura. Dan se jkun is-suġġett taʼ l-artiklu li jmiss.
[Nota taʼ taħt]
a Ara It-Torri taʼ l-Għassa taʼ l-1 t’Awissu, 1996, paġna 32.
Bħala Reviżjoni
◻ Rigward iż-żminijiet u l-istaġuni taʼ Jehovah, Ġesù x’qalilhom lill-appostli tiegħu?
◻ Noè kemm kien jaf bil-quddiem meta kellu jibda d-Dilluvju?
◻ X’jindika li Mosè u l-Iżraeliti ma kinux jafu eżatt meta kienu se jinħelsu mill-Eġittu?
◻ Kif nistgħu nibbenefikaw minn eżempji Bibliċi li jinvolvu ż-żminijiet u l-istaġuni taʼ Jehovah?
[Stampa f’paġna 11]
Il-fidi taʼ Noè għenitu biex iħalli f’idejn Jehovah l-fatturi taż-żmien