Ħarsa Lejn id-​Dinja

Għajnejn Neqsin mill-​Ossiġnu

Xi nies li jilbsu l-​contact lenses ma jkunux qed iħallu l-​ossiġnu jgħaddi għal għajnejhom, tirrapporta The Globe and Mail. Ir-​rapport qal li meta l-​kornea (l-għata trasparenti taʼ l-​għajn) ma tkunx tistaʼ tieħu l-​ossiġnu meħtieġ peress li ma tkunx qed tmiss dirett maʼ l-​arja, jibdew jifformaw vini tad-​demm fuqha biex ipattu għal dan in-​nuqqas t’ossiġnu. F’dan il-​każ tkun qed isseħħ vaskularizzazzjoni. Minħabba f’hekk, persuna tistaʼ tonqsilha l-​vista jew saħansitra tagħma. It-​Tabib Raymond Stein, il-​kap taʼ l-​oftalmoloġija fi sptar f’Toronto, jgħid li l-​“agħar sitwazzjoni hija meta pazjent jonqos li jieħu ħsieb il-​lenses tiegħu u ma jmurx għall-​viżti.” It-​tobba taʼ l-​għajnejn jinkuraġġixxu lill-​pazjenti biex jikkonsultaw professjonist li jifhem fil-​kura taʼ l-​għajnejn ħalli jkunu ċerti li qed jużaw il-​contact lenses addattati għal għajnejhom. Parir ieħor li jagħtu hu li jieħdu ħsieb il-​lenses skond l-​istruzzjonijiet li jkollhom fuqhom u li jilbsuhom għat-​tul taʼ żmien irrikkmandat.

Ivvizzjati fuq il-​Pornografija fl-​Internet

Riċerkaturi sabu li “mill-​inqas 200,000 ruħ li jużaw l-​Internet huma vvizzjati fuq is-​siti pornografiċi, chat rooms li jkunu għall-​kbar biss, jew materjal sesswali ieħor online,” tirrapporta The New York Times. L-​istudju tmexxa minn psikoloġi fl-​universitajiet taʼ Stanford u Duquesne u huwa wieħed minn taʼ l-​ewwel li kkalkula n-​numru taʼ wħud li huma ossessjonati bis-​sess fuq l-​Internet. Ir-​riċerkaturi qalu li dawn l-​individwi jidħlu f’Web sites li jkunu għall-​kbar biss u jqattgħu iktar minn 11-il siegħa fil-​ġimgħa jarawhom. Il-​gazzetta rrapportat li r-​riċerkaturi qalu li dan huwa periklu moħbi għas-​saħħa pubblika u li qiegħed jiżdied b’ħeffa kbira. Parti mir-​raġuni hija li ftit huma dawk li qed iqisuh bħala tali jew qed jieħdu s-​sitwazzjoni bis-​serjetà.

Niket u Dipressjoni

Studju li sar fost irġiel u nisa taʼ bejn is-​70 u d-​79 sena wera li xi romol jesperjenzaw livelli għoljin taʼ sintomi taʼ dipressjoni sa sentejn wara l-​mewt tas-​sieħeb jew sieħba tagħhom. Dawk li ħadu sehem fl-​istudju nqasmu f’sitt gruppi, skond l-​ammont taʼ żmien li kien għadda mill-​mewt tas-​sieħeb jew sieħba tagħhom. Kemm l-​intervisti kif ukoll il-​mistoqsijiet intużaw biex jikkalkulaw is-​sintomi taʼ dipressjoni. Min-​nies li ħadu sehem fl-​istudju, 38 fil-​mija kienu rġiel, u 62 fil-​mija kienu nisa. Permezz taʼ dan l-​istudju nstab li r-​rata taʼ dipressjoni fost l-​uħud li kien għadu kemm mitilhom xi ħadd hija disaʼ darbiet ogħla minn fost individwi miżżewġin li ma kinux ġarrbu telfa bħal din.

L-​AIDS Qed Tagħmel Ħerba fl-​Afrika

Matul is-​sena li għaddiet, fl-​Afrika mietu iktar nies bl-​AIDS milli bil-​gwerer, skond Kofi Annan, is-​segretarju ġenerali tal-​Ġnus Magħquda. Dan jinkludi l-​gwerer fir-​Repubblika Demokratika tal-​Kongo, is-​Sierra Leone, l-​Angola, ir-​Repubblika tal-​Kongo, l-​Etjopja, is-​Somalja, l-​Eritrea, u s-​Sudan. Kważi żewġ terzi mis-​36 miljun ruħ fid-​dinja morda bl-​AIDS jgħixu fl-​inħawi li jinsabu fin-​naħa tan-​nofsinhar tad-​deżert Saħara fl-​Afrika. F’Côte d’Ivoire, kull ġurnata skolastika jmut għalliem bl-​AIDS, u fil-​Botswana, it-​tul taʼ ħajja mistenni niżel minn 70 għal 41 sena. Fiż-​Żimbabwe qed jistennew li sas-​sena 2005, 60 fil-​mija mir-​riżorsi għas-​saħħa se jintefqu minħabba l-​HIV u l-​AIDS, u dawn lanqas se jkunu biżżejjed. Is-​suġġett taʼ l-​AIDS huwa evitat fil-​Malawi u ż-​Żambja, postijiet fejn ir-​rati taʼ infezzjoni huma għoljin ħafna; u fl-​Afrika t’Isfel il-​vittmi taʼ l-​AIDS jinjorawhom u ma jagħtux kashom, tirrapporta l-​gazzetta taʼ Londra The Guardian. Il-​kliem li qal is-​Sur Annan kien li ħadd għadu ma beda jifhem l-​effett kbir li qed ikollu dan l-​orrur fuq il-​kwalità tal-​ħajja fl-​Afrika, il-​potenzjal ekonomiku tagħha u l-​istabbiltà soċjali u politika tagħha.

Tajjeb għax-​Xorb?

Studju li sar mill-​World Wide Fund for Nature ([Fond Dinji għan-​Natura] WWF) wissa li jridu jittieħdu miżuri taʼ prevenzjoni qabel ma l-​kwalità taʼ l-​ilma fi Franza tasal sal-​punt li ma jkunx hemm soluzzjoni possibbli. Skond id-​WWF, l-​ilmijiet li hemm fil-​wiċċ u taħt l-​art fi Franza qed jitniġġsu bil-​pestiċidi u n-​nitrati. It-​tniġġis bin-​nitrati jseħħ primarjament meta d-​demel tal-​ħnieżer u l-​baqar jitħallat mal-​provvista taʼ l-​ilma. Ir-​rapport jgħid li “d-​demel tat-​tmien miljun ħanżir li hemm fir-​reġjun taʼ Brittany huwa mqabbel mal-​ħmieġ li tipproduċi belt b’24 miljun abitant mingħajr l-​użu taʼ impjant taʼ l-​ipproċessar tad-​drenaġġ!” Iktar minn hekk, id-​WWF qalet li l-​użu qawwi taʼ fertilizzanti li jintużaw fil-​biedja fuq skala kbira wkoll qiegħed iniġġes il-​provvista taʼ l-​ilma bin-​nitrati. Xi ħaġa oħra hi l-​użu qawwi tal-​pestiċidi fil-​produzzjoni tal-​qamħirrum. Dan qed jgħolli l-​livelli tal-​pestiċidi b’iktar minn 40 fil-​mija mil-​livelli stabbiliti. Ir-​rapport tad-​WWF jirrakkomanda li jerġgħu jiġu fformati msaġar u wesgħat t’art bl-​għadajjar li jaġixxu bħala lqugħ u filtru naturali.

Torturi u Ħruxija fl-​Ewropa

Skond stqarrija maħruġa mill-​Amnesty International, fost l-​abbużi fuq id-​drittijiet tal-​bniedem li qed iseħħu fl-​Ewropa hemm “il-​mewt matul deportazzjoni bil-​forza, torturi waqt l-​arrest, trattament ħażin u kontinwu mill-​pulizija, u tgħakkis etniku u reliġjuż.” Il-​bullettin qal li filwaqt li ħafna nies fl-​Ewropa jgawdu drittijiet umani bażiċi, xi nies, inkluż uħud li jfittxu kenn, u minoranzi etniċi u reliġjużi, qed ikomplu jġarrbu aspett taʼ l-​Ewropa li jmur kontra l-​idea ġenerali li teżisti dwarha, jiġifieri li hi favur id-​drittijiet umani u l-​ħelsien. Ir-​rapport kompla qal li dan huwa evidenti ħafna meta wieħed iqis l-​għadd li dejjem jiżdied taʼ allegazzjonijiet taʼ ħruxija mill-​pulizija. Mir-​Renju Unit sa l-​Azerbajġan, individwi sofrew trattament krudil, inuman u degradanti taħt idejn il-​pulizija. L-​organizzazzjoni ssostni li taʼ spiss dawk l-​uħud li huma responsabbli ma ssirilhomx ġustizzja. Hi semmiet eżempju li ġara f’Lulju 1999, fejn il-​Qorti Ewropea tad-​Drittijiet tal-​Bniedem sabet lil Franza ħatja talli kisret il-​livelli internazzjonali dwar it-​torturi u smigħ ġust fil-​qorti fil-​każ taʼ immigrant li kien fil-​kustodja tal-​pulizija. Ir-​rapport żied li sa l-​aħħar tas-​sena, il-​pulizija li kienu ġew akkużati kienu għadhom jaqdu fil-​pożizzjoni li kellhom.

Il-​Popolazzjoni taʼ l-​Indja Taqbeż l-​Elf Miljun

Fil-​11 taʼ Mejju, 2000, intqal li l-​popolazzjoni taʼ l-​Indja laħqet l-​elf miljun. Madankollu, l-​Associated Press spjegat: “Li tiddeċiedi meta l-​Indja tilħaq il-​figura taʼ l-​elf miljun hija xi ħaġa komplikata f’pajjiż fejn kuljum jitwieldu 42,000 tifel u tifla u r-​rekords mediċi huma mill-​inqas.” Bħala riżultat taż-​żjieda fil-​popolazzjoni, in-​nies bil-​ġuħ u illetterati jiżdiedu, minkejja l-​avvanzi kbar li saru fil-​produzzjoni taʼ l-​ikel u fl-​edukazzjoni. Għalkemm miljuni taʼ nies jgħixu fil-​faqar, tarbija ġdida hija meqjusa bħala xi ħaddieħor li jistaʼ jdaħħal il-​paga, xi ħadd li kapaċi jmur għax-​xogħol u jgħin lill-​familja tlaħħaq mal-​bżonnijiet tagħha.

Il-​Fkieren Reġgħu Ġew!

Il-​konservazzjonisti għamlu l-​kuraġġ din is-​sena x’ħin raw l-​ogħla ammont taʼ bejtiet tal-​fkieren Olive Ridley li qatt kienu dehru mal-​kosta tal-​lvant taʼ l-​Indja min-​nofs is-​snin tmenin ’l hawn. Skond ir-​rivista taʼ l-​ambjent Down to Earth, din kienet sorpriża meta wieħed iqis il-​ħsara li kien għamel ċiklun fl-​1999 mal-​kosta taʼ l-​istat taʼ Orissa. Din il-​kosta hija l-​akbar post fid-​dinja fejn ibidu dawn il-​ħlejjaq li jinsabu fil-​periklu li jinqerdu. Bejn it-​13 u l-​20 taʼ Marzu, iktar minn 1,230,000 fekruna telgħu mill-​baħar, u 711,000 minnhom biedu l-​bajd, avolja kien hemm 28,000 fekruna li nqatlu mil-​laneċ tat-​tkarkir qrib il-​kosta. Hemm diversi affarijiet li huma taʼ theddida għal dawn il-​fkieren. Fosthom hemm il-​ħnieżer salvaġġi u l-​klieb li jiklulhom il-​bajd, nies li joqtlu l-​fkieren b’mod illegali biex ibigħu laħamhom lin-​nies li jqisuh bħala ikla speċjali, u l-​laneċ tat-​tkarkir li m’għandhomx l-​apparat meħtieġ biex dawn il-​fkieren ma jinqabdux fix-​xbieki.

In-​Nies Reliġjużi Jgħixu Iktar?

Skond Science News, “involviment regulari f’attivitajiet reliġjużi jimxi id f’id maʼ saħħa fiżika aħjar u ħajja itwal, skond analisi bl-​istatistiċi taʼ 42 studju indipendenti li ġew pubblikati mill-​1977 ’l hawn u li kienu ttrattaw dwar dan is-​suġġett.” Din l-​analisi kompliet turi li x-​xjenzati jgħidu li fil-​każ taʼ nies li jieħdu sehem f’attivitajiet reliġjużi, speċjalment meta jitħalltu maʼ nies oħra, kien hemm rati ogħla taʼ tul taʼ ħajja. Ġew proposti diversi raġunijiet għar-​riżultati li sabu, fosthom li dawn l-​individwi evitaw aġir riskjuż, kellhom stabbiltà fiż-​żwieġ, inqas dipressjoni minħabba kwistjonijiet li m’hemmx kontroll dirett fuqhom, iktar kuntatti soċjali, u emozzjonijiet u attitudnijiet pożittivi. Rapport minnhom ikkonkluda li issa sabu li min jattendi attivitajiet reliġjużi b’mod regulari, ikollu ċans akbar taʼ ħajja itwal, partikolarment fost in-​nisa. Uħud li jattendu attivitajiet reliġjużi b’mod regulari, qalu li sabu appoġġ akbar mingħand in-​nies, kienu mdejqin inqas, u għamlu affarijiet iktar tajbin għal saħħithom.

Knisja Daqslikieku Vera

L-​arċidjoċesi Kattolika taʼ Winnipeg, f’Manitoba, il-​Kanada, qed tippjana li “tintroduċi sistema tal-​kompjuter li tipprovdi lill-​fidili ċ-​ċans li joqogħdu jirriflettu, iqerru dnubiethom u jfittxu pariri pastorali online,” tirrapporta l-​Calgary Herald. Richard Osicki, id-​direttur tal-​komunikazzjonijiet għall-​arċidjoċesi, jittama li din is-​sistema se tqanqal lil ħafna Kristjani li ma jipprattikawx ir-​reliġjon tagħhom biex jerġgħu jibdew jieħdu sehem f’attivitajiet reliġjużi. Skond hu, madwar 75 fil-​mija minnhom qatt ma jmorru knisja. Hu qal: “Aħna qed niftħu l-​knisja lil hinn mill-​bini fiżiku. Li rridu ngħidu hu li int tistaʼ tikkomunika m’Alla waqt li tkun bil-​qegħda quddiem il-​kompjuter tiegħek.”