Kif l-​Isem t’Alla Sar Magħruf

DAVID, is-​salmista tal-​Bibbja għanna: “Infaħħar l-​isem taʼ Alla bl-​għana.” David kien jaf l-​isem t’Alla, u f’għanja waħda, hu ħeġġeġ: “Ikun imbierek Alla Ġeħova . . . Imbierek l-​isem glorjuż tiegħu.” (Salm 69:31 [69:30, NW]; 72:18, 19, NW) L-​iktar forma taʼ l-​isem t’Alla li tintuża bl-​Ingliż hija Jehovah, bil-​Malti Ġeħova. Dawn huma tradotti mill-​kelma bl-​Ebrajk יהוה, li tidher kważi 7,000 darba fil-​Bibbja.

Fis-sekli li għaddew l-​isem t’Alla ġie użat f’ħafna postijiet, mhux biss fil-​Bibbja. Per eżempju, il-​kliem bil-​Latin Benedictus Sit Iehova Deus, li jfisser “Ikun Imfaħħar Alla Ġeħova,” jinsab fuq il-​muniti tad-​deheb li għal ħafna snin kienu jsiru fl-​Isvizzera [1]. Fil-​fatt, matul il-​mijiet u mijiet taʼ snin li għaddew, l-​isem t’Alla bl-​Ebrajk u bil-​Latin deher f’iktar minn elf tip differenti taʼ muniti, għeliem, midalji u biċċiet tal-​metall li kienu jservu bħala muniti.

X’wassal għall-​użu daqshekk mifrux taʼ l-​isem divin, li nistgħu naraw eżempji tiegħu f’din il-​paġna u fil-​paġna li jmiss?

Għala Użaw l-​Isem t’Alla?

Sa mis-​seklu 16, il-​battalji reliġjużi bejn il-​Kattoliċi Rumani u r-​Riformisti Protestanti xterdu fl-​Ewropa kollha tal-​Punent. Diversi territorji tal-​provinċja li jappartjenu lil Spanja nqatgħu minn mal-​Knisja Kattolika Rumana, li kienet ir-​reliġjon prinċipali, u minflok ippreferew lill-​Knisja Riformista. Dan wassal għal gwerra ċivili reliġjuża. Il-​muniti u x-​xbihat taʼ fuqhom kienu jintużaw biex iwasslu l-​messaġġ li Alla kien qed jappoġġa naħa jew oħra.

Kif Kien Jintuża l-​Isem Divin

L-​inċiżuri, nies li jnaqqxu disinji fuq il-​muniti, kienu jirrappreżentaw l-​isem t’Alla, Ġeħova, permezz taʼ l-​erbaʼ ittri bl-​Ebrajk magħrufin bħala t-​Tetragrammaton. Dawn huma tradotti letteralment bl-​Ingliż bħala JHVH jew YHWH. Normalment, la l-​inċiżuri u lanqas in-​nies in ġenerali ma kienu jaqraw bl-​Ebrajk. Għalhekk, meta t-​Tetragrammaton ġiet ikkopjata għal darba wara l-​oħra, l-​erbaʼ ittri bl-​Ebrajk taʼ l-​isem t’Alla bdew jinkitbu b’diversi modi.

L-Isvezja għamlet munita bl-​isem t’Alla fuqha madwar is-​sena 1568 [2], u anki l-​Iskozja għamlet dan, bejn wieħed u ieħor, fl-​1591. Madwar is-​sena 1600, ir-​Re Karlu IX taʼ l-​Isvezja poġġa l-​isem t’Alla—spellut b’diversi modi fosthom Ihehova, Iehova, u Iehovah—fuq il-​flus [3]. Hu kellu tip wieħed taʼ munita tad-​deheb—oġġett meraviljuż li ngħata l-​valur taʼ erbaʼ xhur paga taʼ ħaddiem tas-​sengħa!

Iktar minn 60 munita differenti hekk imsejħin muniti taʼ Ġeħova huma magħrufin minn żmien ir-​re tad-​Danimarka u tan-​Norveġja, Kristjan IV, li kien jaħkem mill-​1588 sa l-​1648. Sa nofs is-​seklu 17, “il-​muniti taʼ Ġeħova” dehru wkoll fil-​Polonja u fl-​Isvizzera u sabu ruħhom fil-​Ġermanja wkoll.

Matul il-​Gwerra tat-​Tletin Sena, li kienet miġġielda fl-​Ewropa mill-​1618 sa l-​1648 u li bdiet bħala gwerra reliġjuża, dawn il-​muniti żdiedu. Wara l-​Battalja rebbieħa taʼ Breitenfeld fl-​1631, ir-​re Svediż Gustav II Adolph għamel muniti bit-​Tetragrammaton fuqhom [4]. Dawn kienu magħmulin fi bliet bħal Erfurt, Fürth, Mainz, u Würzburg. Madwar l-​istess żmien, il-​prinċipalitajiet alleati taʼ l-​Isvezja wkoll bdew jipproduċu muniti bl-​isem t’Alla fuqhom.

Matul bejn wieħed u ieħor 150 sena, wara t-​tmiem tal-​Gwerra tat-​Tletin Sena tal-​biżaʼ, l-​isem t’Alla baqaʼ jidher fuq muniti, midalji, u għeliem. Muniti bħal dawn kienu magħmulin fl-​Awstrija, Franza, il-​Messiku, u r-​Russja, kif ukoll f’pajjiżi oħrajn. Madankollu, sal-​bidu tas-​seklu 18, l-​isem t’Alla kien jintuża b’dan il-​mod inqas u inqas spiss. Maż-​żmien, kważi għab kompletament minn fuq l-​għodod taʼ l-​istampar.

Jagħmlu l-​Isem t’Alla Magħruf

Għalkemm l-​isem t’Alla għandu mnejn ma jinstabx fuq il-​flus li jintużaw illum, dan qed jiġi proklamat bħal qatt qabel. Żmien ilu, Alla għażel nies biex jaqduh u qalilhom: “Intom ix-​xhieda tiegħi, . . . Jiena Alla.” (Isaija 43:12) Ebda munita ma tistaʼ twettaq dan l-​irwol vitali. Fil-​fatt, dawk li użaw l-​isem t’Alla fuq il-​muniti tagħhom taw xiehda falza dwaru, minħabba li huma talbu għall-​appoġġ tiegħu fil-​gwerer brutali tagħhom. Però, illum xi bnedmin qed jagħmlu l-​isem t’Alla magħruf bil-​mod li japprova hu.

Ix-Xhieda taʼ Ġeħova jinkuraġġuk titgħallem iktar dwar l-​Alla l-​veru, Ġeħova, u dwar xi jfisser ismu. Dwaru, salmista tal-​Bibbja kiteb: “Biex jagħrfu li Jaħweh hu ismek, li int waħdek l-​Għoli fuq l-​art kollha.” (Salm 83:19 [83:18, NW]) Għarfien dwar Ġeħova huwa vitali, bħalma rrivela Ibnu l-​għażiż meta talab: “Il-​ħajja taʼ dejjem tfisser dan: li jieħdu għarfien dwarek, l-​uniku Alla veru, u dwar Ġesù Kristu li int bgħatt.”—Ġwanni 17:3.

[Stampa f’paġna 20, 21]

L-​għodod taʼ inċiżur biex jagħmel il-​muniti

[Sorsi taʼ l-​Istampa f’paġna 20]

Munita 1 u għodod: Hans-Peter-Marquardt.net; munita 2: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander

[Sors taʼ l-​Istampa f’paġna 21]

Muniti 3 u 4: Mit freundlicher Genehmigung Sammlung Julius Hagander