Minn Art Bħal Omm għal Allat Nisa tal-​Fertilità

“INDUNAJT min hi l-​alla mara fuq il-​faċċata taʼ barra taʼ din ir-​rivista? Hija Isis, alla mara omm tal-​qedem tal-​Eġittu. Jekk żort xi mużew jew qallibt f’xi ktieb tal-​istorja tal-​qedem, int wisq probabbli diġà rajt idoli li jixbhu lil din. Ikkunsidra dan iżda: Kieku int tmil quddiemha u tqimha lill-​alla mara Isis?

Jekk int tappartjeni lil waħda mir-​reliġjonijiet tal-​Kristjaneżmu, dik tistaʼ tidher mistoqsija stramba. Int x’aktarx se tinsisti li int tqim lill-​Ħallieq, il-​Wieħed li hu indirizzat, “Missierna li int fis-​sema.” (Mattew 6:9, King James Version) L-​idea taʼ li tmil quddiem alla mara omm tistaʼ tidher stramba, saħansitra moqżieża. Minkejja dan, qima bħal din ilha mifruxa matul l-​istorja, u int forsi tinħasad meta tkun taf eżatt min iqim l-​alla mara omm il-​lum.

Madankollu, qabel ma niddiskutu dan, ejjew naraw x’inhu l-​isfond billi nikkunsidraw kemm kienet kbira l-​qima tal-​alla mara omm fi żmien il-​qedem. Din ix-​xorta taʼ qima tidher li kienet forma bikrija ħafna taʼ reliġjon falza. Statwetti u immaġnijiet taʼ allat nisa għarwenin meqjusin bħala omm ġew skoperti minn arkeoloġi f’inħawi antiki madwar l-​Ewropa kollha u mill-​artijiet tal-​Mediterran sal-​Indja.

L-Art bħal Omm kienet meqjusa bħala s-​sors kontinwu tal-​forom kollha taʼ ħajja, billi tagħti l-​ħajja u mbagħad terġaʼ teħodha lura għaliha nfisha malli jmutu. Bħala talija, hi kienet meqjuma imma fl-​istess ħin kienu jibżgħu minnha. L-​ewwel ħaġa, skond ma kienu jemmnu, il-​poteri riproduttivi tagħha ma kinux sesswali. Imbagħad skond il-​mitoloġija, hi welldet lill-​Missier tas-​Sema maskili u saret martu. Din il-​koppja welldet allat oħra bla għadd irġiel u nisa.

Il-​Prototip Babilonjan

Fil-​panteon Babilonjan, Ixtar kienet l-​alla mara prinċipali, identika mal-​alla mara tal-​fertilità Sumerjana In-​nanna. F’sura paradossali, hi kienet kemm alla mara tal-​gwerra kif ukoll alla mara tal-​imħabba u l-​pjaċiri senswali. Fil-​ktieb tiegħu Les Religions de Babylonie et d’Assyrie (Ir-Reliġjonijiet taʼ Babilonja u tal-​Assirja), l-​istudjuż Franċiż Édouard Dhorme qal dwar Ixtar: “Hi kienet l-​alla mara, is-​sinjura, l-​omm ħanina li tismaʼ t-​talb u tinterċedi quddiem allat irrabjati u tikkalmahom.... Hi ġiet eżaltata fuq kollha, saret l-​alla mara fuq l-​allat nisa kollha, is-​sultana tal-​allat kollha, is-​sovrana tal-​allat tas-​sema u l-​art.”

L-adoraturi taʼ Ixtar indirizzawha bħala “il-​Verġni,” “Il-​Verġni Mqaddsa,” u “Verġni u Omm.” L-​antika “Talba taʼ Lamentazzjoni lil Ixtar” Sumero-Arkadjana tistqarr: “Nitlob lilek, Ja sinjura fuq is-​sinjuri kollha, alla mara fuq l-​allat nisa kollha. O Ixtar, sultana tal-​popli kollha.... O int li tippossjedi l-​poter divin kollu, li mlibbsa l-​kuruna tad-​dominju.... Kappelli, postijiet qaddisa, inħawi sagri, u niċeċ jimpurtahom minnek.... Fejn hu Min jixbhek u li għadu ma nħalaqx? . . . Arani o Sinjura tiegħi; aċċetta t-​talb tiegħi.”a

Il-​Qima tal-​Alla Mara u Omm Tinfirex

L-​orjentalista Édouard Dhorme jitkellem dwar l-​“espansjoni tal-​qima taʼ Ixtar.” Infirxet mal-​Mesopotamja kollha, u jew Ixtar infisha jew allat nisa b’ismijiet differenti imma b’attributi simili kienu meqjumin fl-​Eġittu, fil-​Feniċja, u f’Kangħan, kif ukoll f’Anatolja (l-Asja Minuri), fil-​Greċja, u fl-​Italja.

L-alla mara omm prinċipali meqjuma fl-​Eġittu kienet Isis. Il-​kittieb tal-​istorja H. G. Wells kiteb: “Isis ġibdet lejha ħafna devoti, li ħalfu ħajjithom lilha. L-​immaġnijiet tagħha kienu fit-​tempju, inkurunata bħala s-​Sultana tas-​Sema u f’dirgħajha kellha t-​tarbija Ħorus. Ix-​xemgħat jixegħlu u jdubu quddiemha, u l-​fdal tax-​xemgħa baqaʼ mwaħħal man-​niċċa.” (The Outline of History) Il-​qima taʼ Isis kienet estremament popolari fl-​Eġittu. Infirxet ukoll madwar il-​Mediterran, speċjalment lejn il-​Greċja u Ruma, u saħansitra waslet sal-​Ewropa tal-​Punent u tat-​Tramuntana.

Fil-Feniċja u f’Kangħan, il-​qima tal-​alla mara omm iffokat fuq Axtoret, jew Astarte, li jintqal li kienet il-​mara taʼ Baal. Bħal dak il-​pariġġ Babilonjan tagħha, Ixtar, hi kienet kemm alla mara tal-​fertilità kif ukoll tal-​gwerra. Fl-​Eġittu iskrizzjonijiet antiki nstabu li fihom Astarte hija msejħa s-​sinjura tas-​sema u sultana tas-​smewwiet. L-Iżraeliti kellhom jissieltu l-​ħin kollu kontra l-​influwenza degradanti tal-​qima taʼ din l-​alla mara tal-​fertilità.

Lejn il-​Majjistral f’Anatolja, l-​ekwivalenti taʼ Ixtar kienet Sibel, magħrufa bħala l-​Omm il-​Kbira tal-​allat. Kienet ukoll imsejħa bħala li Toħloq Kollox, li Tmantni Kollox, l-​Omm tal-​Imberkin kollha. Minn Anatolja l-​kult taʼ Sibel infirex l-​ewwel lejn il-​Greċja u mbagħad lejn Ruma, fejn baqaʼ jeżisti sewwa fl-​Era Komuni. Il-​qima taʼ din l-​alla mara tal-​fertilità inkludiet żfin sfrenat, qassisin iferu lilhom infushom, kandidati li jsewwu lilhom infushom biex isiru qassisin, u purċissjonijiet fejn l-​istatwa tal-​alla mara kienet tinġarr b’tant splendur.b

Il-Griegi primittivi qiemu l-​alla mara Art bħal Omm imsejħa Gaea. Imma l-​panteon tagħhom beda jinkludi allat nisa t-​tip taʼ Ixtar, bħalma hi Afrodite, l-​alla mara tal-​fertilità u mħabba; Atena, l-​alla mara tal-​gwerra; u Demeter, l-​alla mara tal-​agrikoltura.

F’Ruma, Venere kienet l-​alla mara tal-​imħabba u, bħala talija, ikkorrispondiet għal Afrodite tal-​Griegi u Ixtar tal-​Babilonjani. Ir-​Rumani, madankollu, qiemu wkoll l-​allat nisa Isis, Sibel, u Minerva (bil-Grieg Atena), li kollha kemm huma jirriflettu b’mod jew ieħor it-​tip il-​kbir Babilonjan Ixtar.

Biċ-ċar, għal eluf taʼ snin, il-​qima taʼ allat nisa ommijiet kienet rivali potenti għall-​qima pura tal-​kbir Ħallieq, Jehovah. Il-​qima tal-​kbira alla mara omm għosfrot? Jew għadha magħna sal-​ġurnata tal-​lum? Jekk jogħgbok kompli aqra.

[Noti taʼ taħt]

[Stampa f’paġna 3]

IXTAR tal-​Babilonja ippersonifikata bħala stilla

[Sors]

Bil-​kortesija tal British Museum

[Stampa f’paġna 4]

ISIS tal-​Eġittu mal-​alla tarbija Ħorus

[Sors]

Musée du Louvre, Pariġi