ICIPANDE CA KUSAMBILILAMO 21
ULWIMBO 21 Muwavwamba Uwufumu Inkolelo
Twalililani Ukulindilila Umusumba Wuno Wuliwako Umuyayaya
‘Tukuvwamba akaya kano kaliyiza.’—HEBE. 13:14.
VINO TWANDI TUSAMBILILE
Twandi tusambilile pe vino amazwi yano yawa pa Waheberi icipandwa 13 yangatwavwa pe yo-o impindi na ku nkolelo.
1. Avyani vino Yesu walanzile ukuti avino vyalinji nu kuciticila umusumba wa Yerusalemu?
PANO kwasyazile amanda matici ukuti e Yesu afwe, wanenile awasambi wakwe pa wusesemo wuno walinji nu kuficiliswa imiku yiwili. Wo-o uwusesemo waficilisizwe umuku wakutalicila pano e Yerusalemu ni tempile vyononilwe. Wawanenile ukuti wanda wumwi umusumba ‘wulizingulukwa na wasilika.’ (Luk. 21:20) Acino e Yesu wawanenile ukuti nga wiza walola wa-a awasilika wize wafume mu kaya paponye. Swinya vino wawanenile vizile avicitika pano awasilika awina Roma wazingulusile umusumba wa Yerusalemu.—Luk. 21:21, 22.
2. Amazwi ci yano e Paulo wanenile awina Klistu wano wikalanga mu Yudeya na mu Yerusalemu?
2 Pano kwasyazile imyaka mitici ukuti awasilika awina Roma wazinguluke umusumba wa Yerusalemu, e Paulo walembezile awina Klistu wa mu Yudeya na wa mu Yerusalemu e kalata muno mwalinji amazwi amazima nkaninye. We-e e kalata akakwitwa ukuti ibuku lya Waheberi. Mwe we-e e kalata mwawa vino vyalinji nu kwavwa awina Klistu ukuyipekanizizya kwe vino vyalinji nu kucitika ku nkolelo. Avyani vyovyonye vino vyalinji nu kucitika? Umusumba wa Yerusalemu walinji nu kononwa. Nomba pakuti awina Klistu wapusuke, walinji nu kusya amang’anda yawo ni ncito zino wawombanga. Acino e Paulo pano walandanga pa musumba wa Yerusalemu watili: ‘Munsi moo mweni tutawa nakaya kamuyayaya, tukuvwamba akaya kano kaliyiza.’—Hebe. 13:14.
3. Uzye “akaya kalufula lwamuyayaya,” acani, swinya amulandu ci wuno tuzipizile twakavwambila?
3 Pano awina Klistu wasozilepo ukufuma mu Yerusalemu na mu Yudeya, awantu wawasekanga. Lelo vino wacisile vyalenzile wapusuke. Na peyonye impindi wakatuseka pa mulandu wakuti tutawika amano kukuvwamba indalama. Swinya wakatuseka pamulandu wakuti twasuwila ukuti Uwufumu wa kwe Leza wutupunye awuno wulifumyapo intazi munsi. Amulandu ci wuno twasolelapo ukusekwa? Amuno twamanya ukuti ivya mwe yo-o insi avyapakampindivye katici. Acino tukalindilila “akaya kalufula lwamuyayaya,” “akaya kano kaliyiza,” akuli ukuti Uwufumu wa kwe Leza.a (Hebe. 11:10; Mat. 6:33) Awuli umulandu wuno cila kamutwe mwe co-o icipande twandi tusambilile: (1) pe vino amazwi yano Paulo wanenile awina Klistu wakutalicila yawavwizye ukutwalilila ukuvwamba ‘akaya kano kaliyiza,’ (2) pe vino walinji nu kuyipekanya kwe vino vyalinji nu kucitika ne (3) vino ya-a amazwi yangatwavwa mwe ya-a amanda.
SUWILANI WINO ATALITELA AMISYE
4. Amulandu ci wuno umusumba wa Yerusalemu wacindamizile ku wina Klistu?
4 Umusumba wa Yerusalemu wacindime nkaninye ku wina Klistu. Amuno iwungwe lyakutalicila ilya wina Klistu lyapanzilwe mwe wonye umusumba mu mwaka wa 33 C.E., Swinya amuno awa mwi Wumba Lino Lyatungululanga wikalanga. Cinji acakuti awina Klistu awavule wazenzile amang’anda swinya walinji ni vintu vinji ivivule. Lelo asa mulandu ni vintu vino wakweti, e Yesu wawanenile ukuti wazipizile ukufumamo.—Mat. 24:16.
5. Uzye e Paulo wavwizye wuli awina Klistu ukuyipekanya kwe vino vyalinji nu kucitika?
5 E Paulo walondanga awina Klistu wayipekanye ukufuma mu musumba wa Yerusalemu. Acino wawavwizye ukuti walola wo-o umusumba ndi vino Yehova wawulolanga. Ku cakulolelako, wawavwizye ukumanya ukuti wasimapepo ni nzuwi vitacindime pe yoyo impindi. (Hebe. 8:13) Swinya awantu awavule wakanile e Yesu ukuti we Mesiya. Acino awantu watalinji nu kutwalilila ukuya ku Yerusalemu mu kupepa amuno e Yerusalemu ni tempile vyalinji nu kononwa.—Luk. 13:34, 35.
6. Uzye amazwi yano Paulo walemvile pa Waheberi 13:5, 6 yacindime wuli ku wina Klistu?
6 Pano e Paulo walembezile awina Klistu awa Yuda e kalata, lyo awavule pe wa-a wakakwikala mu Yerusalemu nanti ukuya mukutandalako. E Kalemba wumwi umwina Roma, walanzile pa musumba wa Yerusalemu ukuti walinji awumanyikwe nkaninye. Mu Yerusalemu uwukazi wapitikanga sana amuno imiku imivule mu mwaka awa Yuda ukufuma mu ncende imvule wayanga ku Yerusalemu mu kupepa Yehova. Na co-o calenzile wasumba indalama imvule ku kukala ivintu ivilekane lekane. Awina Klistu wamwi wafwile nawonye wapanganga sana indalama. Nce pamwi awuli umulandu wuno e Paulo wawanenezile ukuti: “Fumyani imyezo yinu kukukundisya indalama, muwatima navino muli navyo.” Wambuzile na mazwi yakuwomelezya yano Yehova walaya awantu wakwe ayakuti: “Ntalitela nkusye; ntalitela nkulechelezye.” (Wazyani Waheberi 13:5, 6; Amasu. 31:6; Amalu. 118:6) Mu kupita kwa mpindi awina Klistu wano wikalanga mu Yerusalemu na mu Yudeya walondekwanga ukwizuka ukuti e Yehova atalitela awalecelezye. Amulandu ci? Amuno patalinji nu kuzimba ukufumilila pano wapocelezile e kalata walinji nu kusya amang’anda yawo, incito zino wawombanga ukuwikako na vyonsinye vino wakweti nu kuyatalika uwikalo wunji, icintu cino citalinji acipepuke nanti katicinye.
7. Amulandu ci wuno tuzipizile ukusuwila sana e Yehova pe yonye impindi?
7 Vino tungasambililako: Avyani vino vili nu kucitika nombanye? “Uwucuzi wukulu” wuli nu kutalika nombanye. Swinya iviwipe vyonsinye ivya mwe yo-o insi vili nu kufumapo. (Mat. 24:21) Ndi wulyanye vino calinji ku wina Klistu wakutalicila, nasweswenye tuzipizile ukuwa awalole swinya awayipekanye. (Luk. 21:34-36) Amuno mu wucuzi wukulu nce pamwi tuliwalondekwa ukusya vyonsinye vino twakwata. Swinya tuliwalondekwa nu kusuwila ukuti e Yehova atalitela atulecelezye. Na peyonye impindi pano uwucuzi wukulu wutani wutalike, tuzipizile ukulanjizya ukuti twasuwila e Yehova. Acino muzipizile ukuyikolowozya ukuti, ‘Uzye vino nkacita na vino napanga ukucita mu wumi wane, vikalanjizya ukuti nasuwila e Yehova nanti nasuwila mu vyuma?’ (1 Tim. 6:17) Icakulolelako ca wina Klistu wakunsizi cingatwavwa ukuwa sana ni suwilo iliwome mu “wucuzi wukulu.” Lelo nanti ciwe wo-o, vino vilicitika pe yoyo impindi visitela viciticilepo umuntu uwili wensinye. Nomba tulimanya wuli ivyakucita nga cakuti uwucuzi wukulu watalika?
MWAKWIVWILA WANO WAKATUNGULULA
8. Avyani vino Yesu wanenile awasambi wakwe ukucita pakuti wize wapusuke?
8 Pano papisile imyaka mitici ukufumilila pano e Paulo walembezile awa Yuda e kalata, awina Klistu wizile awalola awasilika awina Roma wazinguluka umusumba wa Yerusalemu. Pano waweni vyo-o vyacitika, wizile awamanya ukuti wazipizile ukufuma mu Yerusalemu na mu Yudeya amuno umusumba wa Yerusalemu walinji nu kononwa. (Mat. 24:3; Luk. 21:20, 24) Nomba akwinye kuno walinji nu kusamalila? E Yesu wawanenile ukuti: ‘Mwize muleke wano wali mu Yudeya wize wasamalile mumyamba.’ (Luk. 21:21) Kwe yo-o incende kwalinji imyamba imivule. Nomba amyamba ci yino walinji nu kusamalilako?
9. Amulandu ci wuno awina Klistu walolanga ukuti imyamba yimwi yalinji ayizima ukusamalilako? (Lolani ne mapu.)
9 Lekani tulande pa myamba yimwi yino awina Klistu walinji nu kusamalilako: Ku cakulolelako, kwalinji imyamba ya mu Samariya, iya mu Galileya, Umwamba wa Hermon, imyamba ya mu Lebanon, apano ni myamba yino yalinji ukulamba uluzi lwa Yordan. (Lolani e mapu.) Mwe yo-o imyamba mwalinji incende zino awantu walolanga ngati zyalinji icete ukwikalamo. Ku cakulolelako, umusumba wa Gamla wawezile pa mwamba papela, swinya calinji acitale ukufikako. Awa Yuda wamwi walolanga ngati awuli umusumba wuno wungazipa ukusamalilako. Lelo wonye awuli umusumba wuno awina Roma wasansile nu kuwonona swinya awantu awavule wano wikalangamo wafwile.b
Kwalinji imyamba imivule yino awina Klistu wanga wasamalileko, lelo asa we yonsi kuno wanga wikale mu mutende (Lolani paragrafu 9)
10-11. (a) Uzye e Yehova watunguluzile wuli awina Klistu wa ku nsizi? (Waheberi 13:7, 17) (b) Avyani vino vyafumilemo mukwivwila wano watungululanga? (Lolani ni cikope.)
10 Cikaloleka ngati e Yehova wawomvizye wano watungululanga mu ma wungwe ku kutungulula awina Klistu. Wino wasambilila ivya kaali uwizina lya kuti Eusebius walemvile ukuti: E Leza wasokololezile awanawitu wamwi ukuti wanene awina Klistu wafume mu Yerusalemu nu kuya ku Pella mu Perea. Cikaloleka ngati umusumba wa Pella wazifile ku wina Klistu ukusamalilako. Amuno patatalimfile ukufuma ku Yerusalemu, fwandi calinji acipepukenye ukusamalilako. Cinji acakuti awavule ku Pella watalinji awa Yuda. Acino kutalinji ivyakulwisyanya na wina Roma.—Lolani e mapu.
11 Awina Klistu wano wasamalizile ku myamba, wakonsile ukusunda kwa kwe Paulo kuno kukati “tontelanji wanankolelo nanti wano wakatungulula” mu ma wungwe. (Wazyani Waheberi 13:7, 17.) Ukucita wo-o kwalenzile wapusuke. Amuno amalyasi yamwi aya kaali yakalanda ukuti e Leza atalecelezizye wano “walindililanga akaya . . . kalufula lwamuyayaya” akuli ukuti Uwufumu wa kwe Leza.—Hebe. 11:10.
Ku Pella kwalinji akupipi, swinya walinji nu kwikala umutende (Lolani amaparagrafu 10-11)
12-13. Uzye e Yehova akatungulula wuli awantu wakwe mu mpindi zya ntazi?
12 Vino tungasambililako: E Yehova akawomvya wano wakatungulula kukunena awawomvi wakwe ivya kukonka. Mu Baibolo mwawa ivyakulolelako ivivule vino vikalanjizya vino Yehova wawomvizye awawomvi wakwe awacisinka ku kutungulula awantu wakwe mu mpindi zya ntazi. (Amasu. 31:23; Amalu. 77:20) Na mwe yanye amanda e Yehova acili akawomvya awawomvi wakwe ukututungulula.
13 Ku cakulolelako, pano indwala ye Korona yatalisile, awanawitu wano “wakatungulula” akuli ukuti awa Mwiwumba Lino Likatungulula wanenanga awa mu ma wungwe ivyakucita. Wa-a awanawitu wanenile wa eluda ivyakukonka pakuti tutwalilile ukulongana. Pa nsizi ya myezi mitici ukufumilila pano Korona yatalicizile twakweti ukulongana ukucila pa vitundu 500. Swinya awanawitu na wankazi watambanga ko-o ukulongana pa intaneti, pa TV, ne wamwi wateyelezyangavye pa ma Radio. Napano e Korona yatwalilizile tutalesile ukupocelela ivyakutwavwa. Na co-o calenzile tutwalilile ukulemenkana. Tungasinincizya ukuti asa mulandu ni ntazi zino tungiza tukwate ku nkolelo, e Yehova alitwalilila ukuwomvya wano wakatungulula ukutupekanizizya ivyakutwavwa. Fwandi pakuti tuyipekanizizye ku wucuzi wukulu na pakuti twize tupingulepo icete tuzipizile ukutwalilila ukusuwila sana e Yehova ukuwikakovye na wano wakatungulula. Nomba amiwele ci na yinji yino tuzipizile ukuwa nayo?
MWAKUNDANA SWINYA MWAPOCELELANA
14. Ukulingana na Waheberi 13:1-3, amiwele ci yino awina Klistu wazipizile ukulanjizya pano e Yerusalemu yitani yononwe?
14 Pano uwucuzi wukulu wulitalika, apano tuliwalondekwa sana ukulanjizya ukuti twakunda awanawitu na wankazi ukucila na vino twawakunda pe yo-o impindi. Pakuti twize tucite wo-o, tuliwalondekwa ukukolanya awina Klistu wano wikalanga mu Yerusalemu na mu Yudeya. Amuno watwalilizile ukukundana. (Hebe. 10:32-34) Lelo pano kwasyazile imyaka mitici ukuti e Yerusalemu yononwe, apano walondekwanga na sana ukulanjizya “ulukundo lwa wunyina”c nu ku ‘pochelelana.’ (Wazyani Waheberi 13:1-3.) Wonye avino na sweswenye tuzipizile ukucita. Tuzipizile ukulanjizya sana ulukundo ku wanawitu na wankazi pano tukuya tukupalamila ku wucuzi wukulu.
15. Uzye awina Klistu walanjizizye wuli ukuti wakundana swinya wavwananga pano wafumile mu musumba?
15 Awasilika awina Roma wazingulusile umusumba, lelo mu kupumincizya wizile awanyocelamo. Co-o calenzile awina Klistu ukufuma mu musumba. Lelo wasenzilevye utuntu tutici. (Mat. 24:17, 18) Acino pano wayanga ku Pella wavwananga swinya na pano wafisilenye watwalilizile ukwavwana. Awanawitu awavule, walondekwanga ivyakuzwala, ivya kulya nu mwakwikala. Ukutunjililana nu kupana vino wakweti kwalanjizizye ukuti wakundine nkaninye swinya wapocelelananga.—Tait. 3:14.
16. Tungalanjizya wuli ukuti twakunda awanawitu na wankazi wano wakulondekwa ukuwavwa? (Lolani ni cikope.)
16 Vino tungasambililako: Ulukundo aluno lukalenga twakwavwa awanawitu na wankazi wano wakulondekwa ukuwavwa. Awanawitu na wankazi wakayipelesya ukwavwa awina Klistu wawuye lwa kumuwili maka maka wano wakafuma ku ncende zya ku mwawo pa mulandu na ma wusanso ni nkondo. Swinya wakawavwa ukutwalilila ukuwombela Yehova. E nkazi wino wasamazile ku Ukraine pa mulandu ni nkondo watili: “Twaweni vino e Yehova watwalilizile ukututungulula nu kutwavwa ukupitila mu wanawitu na wankazi. Awanawitu na wankazi watwalilizile ukutupocelela icete monsinye muno twapitanga ukufumilila ku Ukraine, ku Hungary, na konye ku Germany.” Fwandi nga tukwavwa awanawitu na wankazi mwe vino wakulondekwa, lyo tukuwombela ponga ne Yehova.—Imilu. 19:17; 2 Kor. 1:3, 4.
Awina Klistu wano wakasamala kunsi zya kumwawo wakalondekwa ukuwavwa (Lolani paragrafu 16)
17. Amulandu ci wuno cicindamizile ukukundana nu kwavwana pe yonye impindi?
17 Mu wucuzi wukulu apano tuliwalondekwa ukwavwana ukucila na pe vino cawa pe yo-o impindi. (Haba. 3:16-18) Awuli umulandu wuno e Yehova akutusambilizizya ukuwa nu lukundo nu kwavwana pe yonye impindi, amuno ayili imiwele yino yilitwavwa sana mu wucuzi wukulu.
VINO VILICITIKA KU NKOLELO
18. Tungakolanya wuli awina Klistu wano wafumile mu Yerusalemu?
18 Awina Klistu wano wivwizile vino wawanenile nu kusamalila ku myamba, wapususile pano Yerusalemu yononilwe. Nanti acakuti wasile vyonsinye, e Yehova watwalilizile ukuwasakamala swinya asitela awalecelezye. Avyani vino tungasambililako? Kweni tutamanya vyonsi pe vino vilicitika ku nkolelo. Lelo cino Yesu watunenilevye akuwa ni civwila. (Luk. 12:40) Cinji cino cingiza citwavwe, akuwomvya vino tusambilizile mwe kalata yino e Paulo walembezile awina Klistu awa Heberi. Asa vyo-o vitupu, tuzipizile twakwizuka ukuti e Yehova watulaya ukuti atalitela atusye nanti ukutulecelezya. (Hebe. 13:5, 6) Acino lekani tutwalilile ukulindilila Uwufumu wa kwe Leza, ‘akaya kano kalitwalilila ukuwako umuyayaya’ muno tuliwayitopwa ivizima ivivule.—Mat. 25:34.
ULWIMBO 157 Umutende Wutaliwasila!
a Mu mpindi zya mu Baibolo wano watungululanga imisumba amfumu. Umusumba wawulolanga ukuti awufumu wa mfumu yoyonye yino yikuteka.—Inta. 14:2
b Vyo-o vyacitisile mu 67 C.E., lyo patani pazimbe ukufumilila pano awina Klistu wasamazile mu Yudeya na mu Yerusalemu.
c Amazwi ya kuti “ulukundo lwa wunyina” yangasula ku lukundo luno tukawa nalo kwa lupwa awapalamisye, lelo e Paulo wawomvizye ya-a amazwi pakulondolola ulukundo lwa maka luno tukalanjizya ku wanawitu na wankazi.