Daniel
2 Tá xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n u̱vi̱ ku̱i̱ya̱ xáʼndachíñu ta̱ rey Nabucodonosor, ki̱xi ku̱a̱ʼá xa̱ni nu̱úra, xa̱ʼa̱ ña̱kán ni̱ndi̱ʼiní-inira ta va̱ása níxi̱kuchiñu ku̱su̱nra. 2 Ña̱kán ka̱nara na̱ su̱tu̱ na̱ kéʼé magia, na̱ ndáku,* na̱ kéʼé ña̱ tási ta saátu na̱ caldeo* ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna xíʼinra ndáaña ni̱xa̱níra. Tasaá ni̱ki̱ʼvina ta xi̱kunditana nu̱ú ta̱ rey. 3 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna: “Íyo iin ña̱ ni̱xa̱níi̱ ta ndíʼi̱ní-inii̱ chi kúni̱i̱ kunda̱a̱-inii̱ ndáaña ni̱xa̱níi̱”. 4 Ta tu̱ʼun arameo* nda̱kuiin na̱ caldeo yuʼú ta̱ rey: “Ndiʼi tiempo ná kutakún táta rey. Natúʼun xíʼinndi̱ ndáaña ni̱xa̱níún, ta ndi̱ʼi̱ na̱ káchíñu nu̱ún ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼún ndáaña kúni̱ kachiña”.
5 Tasaá nda̱kuiin ta̱ rey yuʼú na̱ caldeo: “Ña̱yóʼo kúú ña̱ keʼíi̱: tá va̱ása káʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱ ta ndáaña kúni̱ kachiña, kaʼndai̱ chiñu ña̱ sakúachi válína ndóʼó ta nu̱ú ku̱ʼu̱n na̱ yiví tatána* ndasai̱ veʼendó; 6 soo tá ná ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱ ta ndáaña kúni̱ kachiña, taxii̱ ku̱a̱ʼání ña̱ va̱ʼa ndaʼa̱ndó ta ixato̱ʼóna ndóʼó. Ña̱kán, ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱ ta ndáaña kúni̱ kachiña”.
7 Tuku nda̱kuiinna yuʼúra ta ka̱china: “Natúʼun xíʼinndi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níún táta rey, ta ndi̱ʼi̱ na̱ káchíñu nu̱ún ka̱ʼa̱nndi̱ ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún”.
8 Ta̱ rey nda̱kuiinra yuʼúna: “Kúnda̱a̱ va̱ʼa inii̱ ña̱ kúni̱ndó ná kuachi̱kai̱ xíʼin ña̱ nda̱kaxii̱n keʼíi̱, tasaá kooka tiempo nu̱úndó ña̱ ndakanixi̱níndó saáchi xa̱a̱ kúnda̱a̱va-inindó ndáaña kúú ña̱ keʼíi̱. 9 Tá kǒo káʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱, iin kuití koo castigo ña̱ ndakiʼin ndiʼindó. Soo ni̱ka̱ʼa̱n-táʼanndó ña̱ ka̱ʼa̱nndó iin ña̱ vatá* xíʼi̱n ta kúni̱ndó sandáʼvindó yi̱ʼi̱ ña̱ va̱ʼa nasamai̱ ña̱ keʼíi̱. Ña̱kán, ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱ tasaá kunda̱a̱-inii̱ á kivi ka̱ʼa̱nndó xíʼi̱n ndáaña kúni̱ kachiña”.
10 Na̱ caldeo nda̱kuiinna yuʼú ta̱ rey: “Kǒo nda̱a̱ ni iin ta̱a nu̱ú ñuʼú yóʼo ta̱ kivi keʼé ña̱ káʼún táta rey. Nda̱a̱ ni iin rey ta̱ ndáyáʼviní, ni nda̱a̱ ni iin ta̱ chíñu, ta̱ʼán ndukúna ña̱yóʼo nu̱ú na̱ su̱tu̱ na̱ kéʼé magia, ni nu̱ú na̱ ndáku, ni nu̱ú na̱ caldeo. 11 Yo̱ʼvi̱ní* ña̱ ndúkún táta rey ta kǒo nda̱a̱ ni iin na̱ kivi ka̱ʼa̱n xíʼún ndáaña ni̱xa̱níún, chi na̱ ndióxi̱ kuití kivi keʼé ña̱yóʼo, soo kǒo na̱ ndióxi̱ íyo yóʼo ña̱ ka̱ʼa̱nna xíʼún xa̱ʼa̱ña”.
12 Tá xi̱niso̱ʼo ta̱ rey ña̱yóʼo, ni̱sa̱a̱níra ta xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná kaʼnína ndiʼi na̱ ndíchi na̱ íyo ñuu Babilonia. 13 Tá xa̱ʼndara chiñu yóʼo ta xa̱a̱ ku̱nu̱mí kaʼnína na̱ ndíchi, ni̱xa̱ʼa̱ntuna na̱ndukúna ta̱ Daniel xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra ña̱ va̱ʼa kaʼnína na̱yóʼo.
14 Tasaá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Daniel nu̱ú ta̱ Arioc, soo ki̱ʼinníra kuenta tá ni̱xa̱ʼa̱nra nu̱úra ta saátu to̱ʼóní ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinra. Ta̱ Arioc kúú ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱ú na̱ xi̱ndaa ta̱ rey, ta ki̱tara ku̱a̱ʼa̱nra ña̱ va̱ʼa kaʼníra na̱ ndíchi na̱ ñuu Babilonia. 15 Ta̱ Daniel ni̱nda̱ka̱tu̱ʼunra ta̱ Arioc, ta̱ soldado ta̱ káchíñu nu̱ú ta̱ rey: “¿Nda̱chun ndeéní íyo chiñu ña̱ xa̱ʼnda ta̱ rey?”. Tasaá na̱túʼun ta̱ Arioc xíʼin ta̱ Daniel xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱u. 16 Ña̱kán ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Daniel nu̱ú ta̱ rey ta ni̱ka̱ʼa̱n-ndáʼvira xíʼinra ña̱ ná taxira loʼoka tiempo ndaʼa̱ra ña̱ ka̱ʼa̱nra xíʼinra ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níra.
17 Tándi̱ʼi, ta̱ Daniel nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra veʼera ta na̱túʼunra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kúu xíʼin ta̱ Hananías, ta̱ Misael ta saátu xíʼin ta̱ Azarías. 18 Ta ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ ná ka̱ʼa̱n-ndáʼvina xíʼin Ndióxi̱ ña̱ va̱ʼa koo inira xíʼinna ta ná chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ kunda̱a̱-inina xíʼin ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ rey, tasaá va̱ása kuvi ta̱ Daniel ni na̱ kítáʼan xíʼinra ni na̱ ndíchi na̱ íyo chí Babilonia.
19 Tá ñuú, ti̱xin iin visión ni̱na̱ʼa̱ Ndióxi̱ nu̱ú ta̱ Daniel ndáaña ni̱xa̱ní ta̱ rey. Tasaá nda̱sakáʼnu ta̱ Daniel Ndióxi̱ ta̱ íyo chí ndiví. 20 Ta̱ Daniel ka̱chira:
“Ndiʼi tiempo ná ndukáʼnu ki̱vi̱ Ndióxi̱,
saáchi iinlá yóʼó kúú ta̱ kúúmií ña̱ ndíchi xíʼin ndee̱.
21 Yóʼó kúú ta̱ kivi nasama tiempo ña̱ kuu iin ña̱ʼa,
táxiún chiñu ndaʼa̱ na̱ rey ta saátu kíndaún chiñu ndaʼa̱na,
na̱ ndíchi kúúmiína ña̱ ndíchi chi miíún kúú ta̱ táxiña ndaʼa̱na
ta táxiún ná kunda̱a̱-ini na̱ vií ndákanixi̱ní.
22 Káʼún xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndíchi, ña̱ yo̱ʼvi̱ní kunda̱a̱-inina xa̱ʼa̱
ta saátu ña̱ʼa ña̱ íyo se̱ʼé,
kúnda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ íyo nu̱ú naa
ta ndáye̱ʼe̱ nu̱ú íyoún.
23 Ndaʼa̱ yóʼó táxii̱ tíxa̱ʼvi ta ndásakáʼnui̱ miíún,
Ndióxi̱ na̱ táʼi̱n na̱ xi̱ndoo xi̱naʼá,
saáchi ta̱xiún ña̱ ndíchi xíʼin ndee̱ ndaʼíi̱.
Ta vitin ni̱na̱ʼún nu̱úi̱ ña̱ ndu̱kúndi̱ nu̱ún,
ta ta̱xiún ña̱ kunda̱a̱-inindi̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱ní ta̱ rey”.
24 Tasaá ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Daniel nu̱ú ni̱xi̱yo ta̱ Arioc, chi ta̱yóʼo kúú ta̱ xa̱ʼnda ta̱ rey chiñu nu̱ú ña̱ kaʼníra na̱ ndíchi na̱ íyo ñuu Babilonia, ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Daniel xíʼinra: “Va̱ása kaʼníún nda̱a̱ ni iin na̱ ndíchi na̱ íyo ñuu Babilonia. Kundaka yi̱ʼi̱ ku̱ʼún nu̱ú íyo ta̱ rey ta yi̱ʼi̱ ka̱ʼa̱n xíʼinra ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níra”.
25 Tasaá ndi̱ku̱n kama ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Arioc xíʼin ta̱ Daniel nu̱ú íyo ta̱ rey ta ka̱chira xíʼinra: “Nda̱ni̱ʼíi̱ iin ta̱a ta̱ ni̱xi̱yo chí ñuu Judá, ta̱ nda̱kiʼinyó ki̱xaa̱ xíʼinyó, ta ta̱yóʼo kivi ka̱ʼa̱nra xíʼún ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún táta rey”. 26 Tasaá, ta̱ rey ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Daniel ta̱ xi̱nanítu Beltsasar: “¿Á ndixa kivi ka̱ʼún xíʼi̱n ndáaña ni̱xa̱níi̱ ta ndáaña kúni̱ kachiña?”. 27 Ta nda̱kuiin ta̱ Daniel yuʼú ta̱ rey: “Nda̱a̱ ni iin na̱ ndíchi, na̱ ndáku, na̱ su̱tu̱ na̱ kéʼé magia ni na̱ káʼvi xa̱ʼa̱ tí ki̱mi va̱ása kivi ka̱ʼa̱nna xíʼún táta rey xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níún, ña̱ kúni̱ún kunda̱a̱-iniún xa̱ʼa̱. 28 Soo íyo iin Ndióxi̱ ta̱ íyo chí ndiví ta̱ kivi ka̱ʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ íyo se̱ʼé, ta̱yóʼo kúú ta̱ ka̱ʼa̱n xíʼún táta rey Nabucodonosor ndáaña kuu ki̱vi̱ so̱ndíʼi. Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱xa̱níún ta ña̱yóʼo kúú visión ña̱ xi̱niún tá kánduʼún* nu̱ú xi̱toún:
29 ”Táta rey, tá kánduʼún nu̱ú xi̱toún ki̱xáʼún ndákanixi̱níún xa̱ʼa̱ ña̱ kuu chí nu̱únínu, ta ta̱ káʼa̱n xa̱ʼa̱ ña̱ íyo se̱ʼé kúú ta̱ ka̱ʼa̱n xíʼún ndáaña kuu. 30 Su̱ví xa̱ʼa̱ ña̱ ndíchiníkai̱ nu̱ú inka na̱ yiví kúú ña̱ ni̱na̱ʼa̱ra nu̱úi̱ ndáaña kúni̱ kachi ña̱ ni̱xa̱níún. Saáchi ni̱na̱ʼa̱raña nu̱úi̱ ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-iniún ndáaña kúni̱ kachiña, tasaá kunda̱a̱-iniún ndáaña ndákanixi̱níún.
31 ”Táta rey, tá ni̱xa̱níún xi̱niún iin ña̱ náʼa̱ nda̱a̱ táki̱ʼva náʼa̱ iin ta̱a,* ta káʼnuníña. Súkunní ni̱xi̱yo ña̱yóʼo ta xi̱ndaye̱ʼe̱níña, xi̱ndichiña nu̱ún ta ni̱yi̱ʼvíníún tá xi̱niúnña. 32 Xíʼin oro ña̱ va̱ʼaní ku̱vaʼa xi̱ní ña̱yóʼo; xíʼin plata ku̱vaʼa kándíkaña ta saátu ndaʼa̱ña; xíʼin cobre ku̱vaʼa ti̱xinña ta saátu xa̱ʼa̱-si̱ʼinña; 33 xíʼin hierro ku̱vaʼa sa̱ʼndaña, ta xa̱ʼa̱ña ku̱vaʼaña xíʼin hierro ta saátu nda̱ʼyi̱. 34 Tá xítoún ña̱yóʼo, nda̱a̱ xi̱ní yuku̱ cha̱chi iin yu̱u̱, soo su̱ví na̱ yiví kúú na̱ nísakúachi ña̱yóʼo. Ta ka̱niña xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱vaʼa xíʼin hierro ta saátu nda̱ʼyi̱, ta sa̱kúachi válíñaña. 35 Tasaá, cha̱chi ndiʼi hierro, nda̱ʼyi̱, cobre, plata xíʼin oro ta ndu̱uña nda̱a̱ táki̱ʼva íyo xe̱ʼe̱* ña̱ ndáchí nu̱ú ndátivina trigo tá kúúña tiempo niʼní, ta nda̱chíña xíʼin ta̱chí ta kǒokaña níkindo̱o. Soo yu̱u̱ ña̱ ka̱ni ña̱yóʼo, ndu̱uña iin yuku̱ ña̱ káʼnuní ta iníísaá nu̱ú ñuʼú nda̱kasi ña̱yóʼo.
36 ”Ña̱yóʼo kúú ña̱ ni̱xa̱níún, ta vitin ka̱ʼa̱nndi̱ xíʼún ndáaña kúni̱ kachiña táta rey. 37 Yóʼó táta rey, yóʼó kúú ta̱ xáʼndachíñu nu̱ú na̱ rey ta Ndióxi̱ ta̱ íyo chí ndiví kúú ta̱ ta̱xi ña̱ kaʼndachíñún, ta̱xira ku̱a̱ʼání ndee̱ ndaʼún ña̱ ndakúní koún ta ta̱xira ña̱ ná ndukáʼnún nu̱ú inkana, 38 nda̱taxira na̱ ta̱a na̱ ndóo nda̱a̱ ndáaka ñuu ndaʼún, ta̱xitura kití tí íyo chí yuku̱ ndaʼún ta saátu kití tí ndáchí, ta ta̱xira ña̱ kaʼndachíñún nu̱ú ndiʼi tíyóʼo, yóʼó kúú xi̱ní ña̱ ku̱vaʼa xíʼin oro.
39 ”Soo tá ná ndiʼi kaʼndachíñún, koo inka na̱ kaʼndachíñu soo va̱ása kundayáʼvinína. Tándi̱ʼi, koo inka na̱ kaʼndachíñu, na̱ koo nda̱a̱ táki̱ʼva íyo cobre ta kaʼndachíñuna iníísaá nu̱ú ñuʼú.
40 ”Koo inka na̱ kaʼndachíñu ta ndakúní koona nda̱a̱ táki̱ʼva ndakú íyo hierro. Na̱yóʼo sandíʼi-xa̱ʼa̱na ndiʼi na̱ xáʼndachíñu ta sakúachi válínana, nda̱a̱ táki̱ʼva sákuachi válí hierro ña̱ʼa ta ndúuña ya̱a̱, nda̱a̱ táki̱ʼva sándiʼi-xa̱ʼa̱ña ña̱ʼa.
41 ”Ta nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱niún ña̱ xíʼin nda̱ʼyi̱ ta saátu hierro ku̱vaʼa xa̱ʼa̱ña xíʼin nu̱ú xa̱ʼa̱ña,* saá ndata̱ʼví na̱ xáʼndachíñu yóʼo, soo ndakúva loʼo koo ña̱yóʼo, nda̱a̱ táki̱ʼva ndakú hierro ña̱ nda̱saka̱ xíʼin nda̱ʼyi̱ ña̱ xi̱niún. 42 Iin táʼví ña̱ kaʼndachíñuna ndakú kooña ta inka táʼvíña vitá kooña saáchi nu̱ú xa̱ʼa̱ña ku̱vaʼaña xíʼin hierro ta saátu nda̱ʼyi̱. 43 Nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱niún ña̱ nda̱saka̱ hierro xíʼin nda̱ʼyi̱, saá ndasaka̱ na̱yóʼo* xíʼin na̱ ñuu.* Soo va̱ása kivi inkáchi kutáʼanna, nda̱a̱ táki̱ʼva va̱ása kítáʼan hierro xíʼin nda̱ʼyi̱.
44 ”Tá xáʼndachíñuka na̱ chíñu yóʼo, reino Ndióxi̱ ta̱ íyo chí ndiví kixáʼaña kaʼndachíñuña ta va̱ása ndiʼi-xa̱ʼa̱ña, ni va̱ása ndaya̱ʼaña ndaʼa̱ inka ñuu. Tá ná kaʼndachíñuña, sandíʼi-xa̱ʼa̱ña ndiʼi na̱ chíñu yóʼo ta sakúachi válíñana, ta iinlá ña̱yóʼo kúú ña̱ kaʼndachíñu ndiʼi tiempo, 45 nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱niún ña̱ cha̱chi iin yu̱u̱ nda̱a̱ xi̱ní yuku̱ ta su̱ví na̱ yiví nísakúachiña, ta sa̱kúachi válí yu̱u̱ yóʼo hierro, cobre, nda̱ʼyi̱, plata xíʼin oro. Ndióxi̱ ta̱ káʼnu ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼún táta rey ndáaña kuu chí nu̱únínu. Ña̱ nda̱a̱ kúú xa̱ni yóʼo ta kivi kandíxaún ña̱ kúni̱ kachiña”.
46 Tasaá xi̱kuxítí ta̱ rey Nabucodonosor nu̱ú ta̱ Daniel ta ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ íxato̱ʼórara, saátu xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná taxina ña̱ʼa ndaʼa̱ra ta ná chiʼmána ña̱ʼa nu̱úra. 47 Ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ rey xíʼin ta̱ Daniel: “Káʼnuníka Ndióxi̱ndó nu̱ú inka na̱ ndióxi̱, xáʼndachíñura nu̱ú na̱ rey ta káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ íyo se̱ʼé, saáchi ku̱chiñún na̱túʼún xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xa̱níi̱”. 48 Tándi̱ʼi, ta̱ rey ta̱xira iin chiñu ña̱ ndáyáʼviní ndaʼa̱ ta̱ Daniel, ta̱xira ku̱a̱ʼání ña̱ʼa ña̱ ndáyáʼviní ndaʼa̱ra, tasaá ta̱xira chiñu ndaʼa̱ ta̱ Daniel ña̱ kuniʼira yichi̱ nu̱ú na̱ chíñu ta ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ rey ña̱ ná kiʼinra kuenta xíʼin ndiʼi na̱ ndíchi na̱ íyo ñuu Babilonia. 49 Ta̱ Daniel ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ rey ña̱ ná taxira chiñu ndaʼa̱ ta̱ Sadrac, ta̱ Mesac xíʼin ta̱ Abednego ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanna xíʼin na̱ xáʼndachíñu, na̱ kíʼin kuenta xíʼin na̱ ndóo ñuu Babilonia, ta ta̱ Daniel ki̱ndoora veʼe nu̱ú xáʼndachíñu ta̱ rey.