ÑA̱ KIVI CHINDEÉTÁʼAN XÍʼIN IIN FAMILIA | NA̱ XA̱A̱ TI̱NDAʼA̱
Ndáaña kivi keʼé na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ va̱ása sandákootáʼanna
Nda̱a̱ tá ku̱i̱ya̱ 1990 nda̱a̱ 2015, ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ kúúmií 50 ku̱i̱ya̱ sándakootáʼanna, ta kúuní ña̱yóʼo chí Estados Unidos. Na̱ kéʼéníka ña̱yóʼo kúú na̱ kúúmií 65 ku̱i̱ya̱. Ta íyo na̱ káʼa̱n ña̱ na̱ xa̱a̱ chée kúú na̱ sándakootáʼanka. ¿Nda̱chun sándakootáʼanní na̱ xa̱a̱ chée? ¿Ndáaña keʼéyó ña̱ va̱ása kundoʼoyó ña̱yóʼo?
Nu̱ú artículo yóʼo kotoyó ña̱yóʼo:
¿Nda̱chun sándakootáʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱?
Na̱ ti̱ndaʼa̱ na̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼa̱n kúchée, sándakootáʼanna saáchi loʼo tá loʼo kúxíkána nu̱ú táʼanna. Tasaá ta̱ íyo ñá síʼi á ñá íyo yii̱, su̱ví inkáchika ña̱ʼa kúni̱na keʼéna. Tá xa̱a̱ xáʼnu se̱ʼena ta kéena ku̱a̱ʼa̱nna, xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndi̱ʼi̱ní-inina xa̱ʼa̱ se̱ʼena na̱ndósó-inina ña̱ vií koo xíʼin táʼanna.
Tá ku̱i̱ya̱ ni̱ya̱ʼa, na̱ xíni̱va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ ña̱ xíniñúʼu kundi̱ʼiníka-inina xa̱ʼa̱ miína: “¿Á kúsi̱í-inii̱ xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼi̱n? ¿Á chíndeétáʼanna xíʼi̱n ña̱ va̱ʼaníka na̱ yiví koi̱? Na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼi̱n, ¿á chíndeétáʼanna xíʼi̱n ña̱ va̱ʼa kunii̱?”. Tá kǒo kéʼéna ña̱yóʼo, na̱ yiví káʼa̱nna xíʼinna ña̱ ná ndakanixi̱nína xa̱ʼa̱ miína ta sandákootáʼanna.
Nu̱ú na̱ yiví ña̱ va̱ʼava kúú ña̱ sandákootáʼanna. Sa̱kán íyo loʼo tiempo ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ sociólogo Eric Klinenberg ña̱yóʼo: “Tá ya̱chi̱ka, na̱ va̱ása níxi̱kusi̱í-ini xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinna ta xi̱kuni̱na sandákootáʼanna, viíní xi̱ndakanixi̱nína á sandákootáʼanna. Soo su̱ví saáka kúu tiempo vitin. Tá iinna va̱ása kúsi̱íka-inina xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱na xíʼin, ndi̱ku̱n kúni̱na sandákootáʼanna. Ta kéʼéna ña̱yóʼo chi saá kéʼé na̱ yiví ñuu nu̱ú ndóona, siʼna xa̱ʼa̱ miína ndákanixi̱nína”.a
Xa̱ʼa̱ ña̱ sándakootáʼanna kíxáʼa íyo inka tu̱ndóʼo nu̱úna. Iin tutu káʼa̱nña ña̱ tá sándakootáʼanna “kíxáʼa kúma̱ní xu̱ʼún ndaʼa̱na, ta na̱ ndóʼoníka ña̱yóʼo kúú ná ñaʼá”.
Soo íyo inka ña̱ kivi kiʼinna kuenta xíʼin. Libro ña̱ naní No te divorcies (Don’t Divorce) káchiña: “Ni ná sandákoún na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼún, va̱ása nasa̱mavíún”. Ta káʼa̱nkaña: “Tá íxayo̱ʼvi̱ña xíʼún vií natúʼun xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼún, ¿ndáaña kéʼún ña̱ va̱ʼa viíka natúʼun xíʼin táʼanndó? ¿Ndáaña kéʼún ña̱ va̱ʼa viíka ndasaviíndó ku̱a̱chi ña̱ kúúmiíndó xíʼin táʼanndó?”.b
Ña̱ kivi keʼéna
Kǒo kundi̱ʼi-inindó tá nása̱ma ki̱ʼva ña̱ tákundó. Tá yáʼa tiempo nása̱mava ki̱ʼva ña̱ tákuyó xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinyó. Sana na̱sama ki̱ʼva ña̱ tákundó xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinndó chi kǒoka se̱ʼendó íyo xíʼinndó á sanatu na̱sama ki̱ʼva ña̱ kútóondó inka ña̱ʼa. Soo nu̱úka ña̱ kundi̱ʼi-inindó ndáa ki̱ʼva ni̱xi̱yo xíʼin táʼanndó tá ya̱chi̱, va̱ʼaka ndakanixi̱níndó ndáa ki̱ʼva viíka koo xíʼin táʼanndó.
Texto ña̱ káxiní káʼa̱n: “Va̱ása kachiún: ‘¿Nda̱chun va̱ʼaníka ni̱xi̱yo tiempo xi̱naʼá nu̱úka tiempo vitin?’. Su̱ví na̱ ndíchi kúú na̱ ndákanixi̱ní saá” (Eclesiastés 7:10).
Chikaa̱ndó ndee̱ ña̱ viíní kutáʼanndó. ¿Á kivi chikaa̱ndó ndee̱ ña̱ kutóondó ña̱ kútóo na̱ ti̱ndaʼa̱ndó xíʼinndó? ¿Á kivi chika̱ún ndee̱ xíʼin na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼún ña̱ kutóona táʼan ña̱ kútóún? ¿Á kivi kixáʼandó keʼéndó ña̱ʼa ña̱ kútóo u̱vi̱ saándó? Ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ tavándó tiempo ña̱ koo xíʼin táʼanndó. Chi saá kúú ña̱ kixáʼandó kundi̱ʼi-inindó xa̱ʼa̱ na̱ ti̱ndaʼa̱ xíʼinndó.
Texto ña̱ káxiní káʼa̱n: “Iin tá iinyó ná keʼéyó ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼin inkana, ta su̱ví nda̱saa iinlá ña̱ kivi chindeétáʼan xíʼin miíyó” (1 Corintios 10:24).
Ndiʼi tiempo na̱ʼa̱ndó ña̱ va̱ʼa íyo inindó xíʼin táʼanndó. Ni xa̱a̱ ku̱a̱ʼá tiempo íyondó xíʼin táʼanndó soo kǒo sandákoondó ña̱ va̱ʼa koo inindó xíʼin táʼanndó. To̱ʼó ka̱ʼa̱nndó xíʼin táʼanndó ta va̱ʼa koo inindó xíʼin táʼanndó nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼéndó tá ki̱xáʼandó xínitáʼanndó. Tu̱ʼun yóʼo kivi ka̱ʼa̱nndó xíʼin táʼanndó “ixaún ña̱ ma̱ní” ta saátu “tíxa̱ʼviún”. Na̱ʼa̱ ña̱ kúʼvi̱-iniún xíniúnna ta taxi tíxa̱ʼvi ndaʼa̱na xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ kéʼéna xa̱ʼún.
Texto ña̱ káxiní káʼa̱n: “Va̱ʼaní koo inindó xíʼin táʼanndó, viíní keʼéndó xíʼin táʼanndó, ta kundáʼvi-inindó kunitáʼanndó” (Efesios 4:32).
Ndakaʼánndó xa̱ʼa̱ tiempo ña̱ va̱ʼaní xi̱ndoondó xíʼin táʼanndó. Kotondó na̱ʼná ña̱ ta̱vándó tá ti̱ndaʼa̱ndó ta saátu ndakaʼánndó xa̱ʼa̱ inkaka ña̱ sa̱kúsi̱í-inindó. Ña̱yóʼo kivi chindeétáʼan xíʼinndó ña̱ kuʼvi̱ka-inindó kunitáʼanndó ta ixato̱ʼó táʼankandó.
Texto ña̱ káxiní káʼa̱n: “Iin tá iin ndóʼó xíniñúʼu kuʼvi̱-inindó kunindó ñá síʼindó nda̱a̱ táki̱ʼva kúʼvi̱-inindó xínindó miíndó. Ta saátu ná xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ xíniñúʼu ixato̱ʼóníná yiíná” (Efesios 5:33).
a Del libro Going Solo—The Extraordinary Rise and Surprising Appeal of Living Alone (Vivir solo: un estilo de vida cada vez más popular y que atrae a muchos).
b Biblia káʼa̱nña ña̱ kivi sándakootáʼan na̱ xa̱a̱ ti̱ndaʼa̱ tá ni̱ki̱ʼvina ku̱a̱chi kini xíʼin inkakana (Mateo 19:5, 6, 9). Koto artículo ña̱ naní “¿Admite la Biblia el divorcio?”.