CAPÍTULO 23
“Kuniso̱ʼondó vitin ña̱ ka̱ʼi̱n xa̱ʼíi̱”
Ta̱ Pablo káʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱ nu̱ú na̱ yiví na̱ sáa̱ní ta saátu nu̱ú na̱ Sanedrín
Ka̱naña nu̱ú Hechos 21:18-23:10
1, 2. ¿Nda̱chun ni̱xa̱ʼa̱n ta̱ Pablo ñuu Jerusalén, ta ndáaña kundoʼora tá ná xa̱a̱ra kán?
TUKU ndi̱kó ta̱ Pablo chí ñuu Jerusalén ta xíkara ku̱a̱ʼa̱nra chí calle válí ñuu yóʼo ta chútúkaví na̱ yiví. Jerusalén kúú nu̱ú xi̱ndasakáʼnuna Jehová ku̱a̱ʼání ku̱i̱ya̱, ta na̱ ñuu yóʼo ni̱nuní xi̱kunina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Ta̱ Pablo kúnda̱a̱-inira ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ hermano na̱ ndóo yóʼo ndíku̱nkavana costumbre yatá ta va̱ása kéʼéna ña̱ káʼa̱n Jehová keʼéna vitin. Ta̱ Pablo ni̱xa̱ʼa̱nra ñuu Jerusalén ña̱ va̱ʼa chindeétáʼanra xíʼin na̱ hermano na̱ kúma̱ní ña̱ʼa nu̱ú, soo ki̱ʼinra kuenta ña̱ xíniñúʼu chindeétáʼanra xíʼinna ña̱ ndasakáʼnuna Ndióxi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ miíra (Hech. 19:21). Ni nda̱a̱ kivi kuvira tá ná keʼéra ña̱yóʼo, soo chi̱kaa̱-inira ña̱ ku̱ʼu̱nra nu̱úna.
2 ¿Ndáaña kuu tá ná xa̱a̱ ta̱ Pablo chí ñuu Jerusalén? Ndakutáʼanra xíʼin na̱ hermano na̱ ndíʼi̱ní-ini xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱niso̱ʼona ña̱ vatá káʼa̱nna xa̱ʼa̱ra. Saátu ndakutáʼanra xíʼin na̱ sáa̱-ini xíni na̱ ndíku̱n ta̱ Cristo, na̱yóʼo ka̱ʼa̱nna ña̱ vatá xa̱ʼa̱ra, kaninara ta nda̱a̱ ka̱ʼa̱nna ña̱ kaʼnínara. Soo ndiʼi ña̱yóʼo chindeétáʼanña xíʼinra ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ nda̱a̱. Tá ná ya̱ʼa ta̱ Pablo nu̱ú ña̱yóʼo na̱ʼa̱ra ña̱ vitání-inira, ña̱ ndakúní-inira ta saátu ña̱ kándíxaníra Ndióxi̱, ta ku̱a̱ʼání ña̱ kivi sakúaʼayó xíʼin ña̱ ke̱ʼéra.
“Ki̱xáʼana ndásakáʼnuna Ndióxi̱” (Hechos 21:18-20a)
3-5. a) ¿Ndáana nda̱kutáʼan ta̱ Pablo xíʼin, ta ndáaña ni̱ka̱ʼa̱nna xa̱ʼa̱? b) ¿Ndáaña sákuaʼayó xíʼin reunión ña̱ xi̱kuumií ta̱ Pablo xíʼin na̱ anciano na̱ ñuu Jerusalén?
3 Tá ni̱ya̱ʼa iin ki̱vi̱ ña̱ ni̱xa̱a̱ ta̱ Pablo ñuu Jerusalén, nda̱kiʼinra ku̱a̱ʼa̱nra xíʼin na̱ kítáʼan xíʼinra ña̱ ndakutáʼanna xíʼin na̱ anciano na̱ níʼi yichi̱ nu̱ú na̱ congregación. Tu̱ʼun Ndióxi̱ va̱ása káʼa̱nña xa̱ʼa̱ inkaka na̱ apóstol na̱ tákuka tiempo saá; saáchi sana ku̱a̱ʼa̱nna inka ñuu ña̱ va̱ʼa natúʼunna xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱. Soo ta̱ Santiago ñani ta̱ Jesús, íyovara chí Jerusalén (Gál. 2:9). Sana ta̱yóʼo kúú ta̱ xi̱niʼi yichi̱ nu̱úna tá xi̱kuumiína reunión xíʼin ta̱ Pablo ta saátu inkaka na̱ anciano (Hech. 21:18).
4 “Ta̱ Pablo chi̱ndeérana ta ki̱xáʼara nátúʼunra xa̱ʼa̱ ndiʼi ña̱ ke̱ʼé Ndióxi̱ ña̱ xi̱niñúʼurara tá ni̱xi̱kara na̱túʼunra xíʼin na̱ kǒo kúú judío” (Hech. 21:19). Ndiʼi ña̱ na̱túʼunra xíʼin na̱yóʼo chi̱kaa̱níña ndee̱ xíʼinna, ta saátu miíyó kúsi̱íní-iniyó tá kúnda̱a̱-iniyó ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví na̱ íyo inka ñuu kíxáʼana ndásakáʼnuna Ndióxi̱ (Prov. 25:25).
5 Sana tá xi̱kuumiína reunión yóʼo, na̱túʼun ta̱ Pablo xíʼinna xa̱ʼa̱ xu̱ʼún ña̱ chi̱ndaʼá na̱ congregación na̱ íyo chí Europa ndaʼa̱na. Na̱ anciano nda̱kanda̱ní-inina tá ki̱ʼinna kuenta ña̱ ndíʼi̱ní-ini na̱ hermano kán xa̱ʼa̱na ni xíkání ndóona. Tá sa̱ndíʼi ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra, na̱ anciano “ki̱xáʼana ndásakáʼnuna Ndióxi̱” (Hech. 21:20a). Saátu kúu tiempo vitin, ku̱a̱ʼání na̱ hermano xóʼvi̱na xa̱ʼa̱ ña̱ kúú iin tu̱ndóʼo ñuuna á xa̱ʼa̱ ña̱ kúúmiína iin kue̱ʼe̱, soo kúsi̱íní-inina tá chíndeétáʼanyó xíʼinna ta sándi̱koyó-inina.
Ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼáníkava na̱ ndeéní xi̱ndiku̱n Ley (Hechos 21:20b, 21)
6. ¿Ndáaña na̱túʼunna xíʼin ta̱ Pablo?
6 Tándi̱ʼi, na̱ anciano na̱túʼunna xíʼinra xa̱ʼa̱ iin tu̱ndóʼo ña̱ sa̱kúisoku̱a̱chinara chí Judea ta ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo: “Ñani, kúnda̱a̱va-iniún ña̱ íyo ku̱a̱ʼání na̱ judío na̱ ndíku̱n ta̱ Jesús ta ndiʼi na̱yóʼo ndeéní ndíku̱nna Ley. Soo na̱kán xi̱niso̱ʼona ña̱ xíkaún sánáʼún na̱ judío na̱ ndóo xíʼin na̱ kǒo kúú judío ña̱ ná sandákoona Ley ta̱ Moisés, ta káʼún xíʼinna ña̱ ná kǒo kaʼndana nu̱ú yi̱i̱ se̱ʼena ni kǒo kundiku̱nna costumbre ña̱ xa̱a̱ íyo” (Hech. 21:20b, 21).a
7, 8. a) ¿Ndáaña va̱ása níxi̱kunda̱a̱ káxi ini na̱ hermano na̱ xi̱ndoo chí Judea? b) Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱ndakanixi̱ní na̱ hermano kán saá, ¿á kúni̱ kachiña ña̱ ndu̱una apóstata?
7 Xa̱a̱ yáʼaka 20 ku̱i̱ya̱ kúú ña̱ va̱ása ndíku̱nkana Ley ta̱ Moisés. Soo, ¿nda̱chun xi̱ndiku̱nka ku̱a̱ʼání na̱ hermano ña̱ káʼa̱n ña̱yóʼo? (Col. 2:14). Tá ku̱i̱ya̱ 49, na̱ apóstol xíʼin sava na̱ anciano na̱ ñuu Jerusalén ka̱ʼyína iin carta ku̱a̱ʼa̱n nu̱ú ndiʼi na̱ congregación ta ni̱ka̱ʼa̱nna xíʼinna ña̱ va̱ása xíniñúʼu ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ na̱ hermano na̱ va̱ása kúú judío ta ni va̱ása xíniñúʼu kundiku̱nna Ley ta̱ Moisés (Hech. 15:23-29). Soo xa̱ʼa̱ ña̱ va̱ása níxi̱kaʼa̱n carta kán xa̱ʼa̱ na̱ hermano na̱ kúú judío, ku̱a̱ʼání na̱yóʼo xi̱ndakanixi̱nína ña̱ xíniñúʼu kundiku̱nkavana ña̱ káʼa̱n Ley ta̱ Moisés.
8 Va̱ása va̱ʼa ña̱ xi̱ndakanixi̱ní na̱ hermano yóʼo. Soo, ¿á kúni̱ kachi ña̱yóʼo ña̱ ndu̱una apóstata? Va̱ásaví. Na̱yóʼo va̱ása níxi̱ndasakáʼnuna ndióxi̱ vatá ta ni kǒo kúni̱na kixáʼana keʼéna táʼan ña̱ kéʼé na̱ ndásakáʼnu ndióxi̱ vatá. Ña̱ va̱ʼava kúú Ley ña̱ xi̱ndayáʼviní nu̱úna, chi su̱ví na̱ ta̱chí ndi̱va̱ʼa nítaxiña, Jehová kúú ta̱ ta̱xiña. Soo tá ta̱xira Ley yóʼo ndaʼa̱na, xi̱ñuʼuna ti̱xin trato yatá, soo vitin ke̱ʼéra inka trato xíʼin na̱ ndíku̱n ta̱ Cristo, xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ása níxi̱kaʼa̱nkaví Jehová xíʼinna ña̱ kandíxana Ley yóʼo ña̱ va̱ʼa ndasakáʼnunara. Na̱ xi̱ndiku̱nka Ley yóʼo va̱ása níxi̱kunda̱a̱ káxi inina ña̱ ñúʼuna ti̱xin iin trato xa̱á ta saátu va̱ása níxindaa-inina na̱ congregación. Xa̱ʼa̱ ña̱kán, xi̱niñúʼu nasamana ki̱ʼva ña̱ ndákanixi̱nína ta saátu keʼéna nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ mií Jehová (Jer. 31:31-34; Luc. 22:20).b
“Su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼún” (Hechos 21:22-26)
9. ¿Ndáaña xi̱sanáʼa̱ ta̱ Pablo na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ley ta̱ Moisés?
9 Soo, ¿ndáaña ku̱u xíʼin ña̱ vatá ña̱ xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo? Na̱ yiví xi̱kaʼa̱nna ña̱ xi̱sanáʼa̱ra na̱ judío ña̱ ná va̱ása kaʼndana nu̱ú yi̱i̱ se̱ʼena ta saátu ña̱ ná va̱ása kundiku̱nna costumbre ña̱ xi̱kuumiína. ¿Á ña̱ nda̱a̱ kúú ña̱yóʼo? Ná ndakaʼányó chi ta̱ Pablo nda̱kiʼinra chiñu ña̱ natúʼunra xíʼin na̱ yiví na̱ va̱ása kúú judío, ta xi̱kaʼa̱nra xíʼinna ña̱ va̱ása xíniñúʼu kundiku̱nkavína Ley ta̱ Moisés. Ta saátu ni̱ka̱ʼa̱n káxira ña̱ va̱ása xíniñúʼu ixandúxana xíʼin na̱ yiví na̱ va̱ása kúú Judío ña̱ ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na ta saátu ña̱ kandíxana Ley ta̱ Moisés (Gál. 5:1-7). Soo ná ndakaʼántuyó ña̱ xi̱natúʼunra xíʼin na̱ judío na̱ xi̱ndoo ñuu nu̱ú xi̱xaʼa̱nra. Ta xi̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna, ña̱ xa̱ʼa̱ ña̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Jesús va̱ása xíniñúʼu kundiku̱nkana Ley ta̱ Moisés ña̱ ka̱ʼa̱n va̱ʼa Ndióxi̱ xa̱ʼa̱na (Rom. 2:28, 29; 3:21-26).
10. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Pablo ña̱ kúee íyo inira xíʼin inkana tá ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ Ley ta saátu ña̱ ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na?
10 Soo ta̱ Pablo kúee ni̱xi̱yo inira xíʼin na̱ xi̱kuni̱ka kundiku̱n costumbre ña̱ xi̱kuumií na̱ judío, tá kúú ña̱ va̱ása kachíñuna ki̱vi̱ sábado á ña̱ va̱ása kuxuna sava ña̱ʼa (Rom. 14:1-6). Ta ni va̱ása níka̱ʼa̱nra xíʼinna ndáana kúú na̱ ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ ta ndáana va̱ása ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱. Soo ni̱ka̱ʼa̱nvara xíʼin ta̱ Timoteo ña̱ ná ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra, ke̱ʼéra ña̱yóʼo saáchi na̱ judío xi̱kunda̱a̱-inina ña̱ griego xi̱kuu yivára ta kivi kundasína kuninara tá ná va̱ása ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱ra (Hech. 16:3). Iin tá iinna xi̱niñúʼu ndaka̱xin á ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na á va̱ása, ña̱kán ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼin na̱ gálatas: “Va̱ása ndáyáʼviví á ni̱ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na á va̱ása. Saáchi ña̱ ndáyáʼvika kúú ña̱ kándíxayó Ndióxi̱ ta kundaa-iniyóra chi ña̱yóʼo chíndeétáʼanña xíʼinyó ña̱ kuʼvi̱-iniyó kunitáʼanyó” (Gál. 5:6). Soo tá iinna xi̱xaʼndana nu̱ú yi̱i̱na saáchi xi̱kuni̱kana kundiku̱nna Ley á xi̱kaʼa̱nna xíʼin inka na̱ yiví ña̱ ná ta̱ʼnda̱ nu̱ú yi̱i̱na, ña̱ va̱ʼa kusi̱í-ini Jehová xíʼinna, ña̱yóʼo kúú ña̱ va̱ása va̱ʼa chi xi̱naʼa̱na ña̱ va̱ása níxi̱kandíxana Ndióxi̱.
11. ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n na̱ anciano xíʼin ta̱ Pablo keʼéra, ta ndáaña va̱ása níkeʼéra? (Koto nota).
11 Ña̱kán, ña̱ vatáva xi̱kuu ña̱ xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱ ta̱ Pablo ta sa̱kákuníña ku̱a̱chi xíʼin na̱ hermano na̱ xi̱kuu judío. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, na̱ anciano ni̱ka̱ʼa̱nna ña̱yóʼo xíʼin ta̱ Pablo: “Yóʼo íyo ku̱mí ta̱a na̱ ki̱ndoo keʼé iin ña̱ʼa nu̱ú Ndióxi̱. Ndakiʼinna ná ku̱ʼu̱nna xíʼún, ta ndaya̱kúnndó miíndó nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n Ley ta̱ Moisés, ta chaʼvi ña̱ va̱ʼa ná kaʼndana yixí xi̱nína. Tasaá ndiʼi na̱ yiví kunda̱a̱-inina ña̱ su̱ví ña̱ ndixa kúú ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼún, saáchi viíva kéʼún ndiʼi ña̱ʼa ta ndíku̱ún ña̱ káʼa̱n Ley” (Hech. 21:23, 24).c
12. ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Pablo ña̱ ka̱ndíxavara ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ anciano na̱ ñuu Jerusalén?
12 Ta̱ Pablo kivi ka̱ʼa̱nra ña̱ kǒo ku̱a̱chiví xa̱ʼa̱ ña̱ káʼa̱nna xa̱ʼa̱ra, chi na̱ cristiano na̱ kúú judío kúú na̱ kúúmií ku̱a̱chi xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱nína ña̱ ná kundiku̱nna Ley ta̱ Moisés. Soo ka̱ndíxavara keʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ anciano xíʼinra saáchi va̱ása yáʼandosoví ña̱yóʼo ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱. Xa̱a̱ íyo loʼo ku̱i̱ya̱ chí sa̱tá ka̱ʼyira ña̱yóʼo: “Xíʼin na̱ ndíku̱n ña̱ káʼa̱n ley nda̱sai̱ miíi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ ndíku̱n ley ña̱ va̱ʼa chindeétáʼi̱n xíʼin na̱yóʼo, ni va̱ása ndíku̱i̱n ña̱ káʼa̱n ley” (1 Cor. 9:20). Ta̱yóʼo ka̱ndíxavara keʼéra ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n na̱ anciano na̱ ñuu Jerusalén xíʼinra ta ke̱ʼéra nda̱a̱ táki̱ʼva íyo ta̱ ndíku̱n ña̱ káʼa̱n ley. Va̱ʼaní yichi̱ sa̱ndákoora nu̱úyó ña̱ xíniñúʼu kandíxayó ña̱ káʼa̱n na̱ anciano ta va̱ása ixandúxayó xíʼin inkana ña̱ ná keʼéna iin ña̱ʼa nda̱a̱ táki̱ʼva kúni̱ miíyó (Heb. 13:17).
Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo, ¿á kandíxayó keʼéyó ña̱ káʼa̱nna xíʼinyó tá va̱ása yáʼandosoña ña̱ káʼa̱n tu̱ʼun Ndióxi̱?
“Xíniñúʼu kuvira” (Hechos 21:27-22:30)
13. a) ¿Nda̱chun ni̱sa̱a̱ ku̱a̱ʼání na̱ judío? b) ¿Ndáana sa̱kǎku ta̱ Pablo?
13 Ndáa si̱lóʼo ki̱vi̱ kúma̱ní ña̱ saxínu na̱ ta̱a yóʼo voto ña̱ ke̱ʼéna, ta ndíkaa̱ ta̱ Pablo xíʼinna chí ini templo. Tasaá ki̱xáʼa kininí kéʼé na̱ yiví kán. Saáchi sava na̱ judío na̱ ke̱e chí Asia xi̱ninara ta chi̱kaa̱na ku̱a̱chira ña̱ ni̱xa̱a̱ra xíʼin na̱ yiví na̱ va̱ása kúú judío ini templo. Tasaá ki̱xáʼana káʼa̱nkúáchina ta ki̱xáʼana káninara. Tá va̱ása níxa̱a̱ ta̱ comandante na̱ soldado ña̱ ndakiʼinra tu̱ʼunra, kaʼnívanara. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo, ta̱ comandante kán nda̱kasira ta̱ Pablo (ta nani saá kúú ña̱ nda̱si ta̱ Pablo ta nda̱a̱ ná ya̱ʼa ku̱mí ku̱i̱ya̱ saáví sa̱ñára). Soo xi̱kuni̱kavana kaʼnínara. Tá ni̱nda̱ka̱tu̱ʼun ta̱ comandante na̱ judío kán nda̱chun kúú ña̱ ka̱ninara, ki̱xáʼana ndáʼyi̱na ta xi̱chikaa̱na ku̱a̱chi ta̱ Pablo. Soo xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ síín síín ña̱ káʼa̱n iin iinna, ta̱ comandante kán va̱ása níkunda̱a̱-inira xíʼin ña̱ xi̱kaʼa̱nna. Xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo sava na̱ soldado nda̱kundisona ta̱ Pablo ta ta̱vánara. Tasaá ta̱ Pablo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ comandante kán: “Káʼi̱n xíʼún ña̱ ná taxiún ka̱ʼi̱n xíʼin na̱ ñuu yóʼo” (Hech. 21:39). Ta̱xiva ta̱ comandante kán ni̱ka̱ʼa̱nra, ta ndakúní ni̱xi̱yo inira ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxara.
14, 15. a) ¿Ndáaña ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo xíʼin na̱ judío? b) ¿Ndáaña ke̱ʼé ta̱ comandante ta̱ ñuu Roma ña̱ va̱ʼa kunda̱a̱-inira nda̱chun sáa̱ní na̱ judío xíʼin ta̱ Pablo?
14 Ta̱ Pablo ka̱chira: “Kuniso̱ʼondó ña̱ ka̱ʼi̱n xa̱ʼíi̱” (Hech. 22:1). Tá xi̱niso̱ʼona ña̱ káʼa̱nra tu̱ʼun hebreo, ku̱táxi̱nva yuʼúna. Tasaá ki̱xáʼara káʼa̱nra xíʼinna nda̱chun kúú ña̱ ki̱xáʼara ndíku̱nra ta̱ Cristo ta viíkaví ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ʼa ña̱ ndixa ku̱u. Ta̱ Gamaliel kúú ta sa̱náʼa̱ ta̱yóʼo ta saátu xi̱ndiku̱nra sa̱tá na̱ discípulo ta̱ Jesús, sana ku̱a̱ʼání na̱ ni̱xi̱yo kán xi̱kunda̱a̱va-inina xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo. Tá ku̱a̱ʼa̱nra chí yichi̱ ña̱ ku̱a̱ʼa̱n chí Damasco, ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Cristo xíʼinra ti̱xin iin visión. Na̱ ku̱a̱ʼa̱n xíʼinra xi̱nina iin ñuʼu̱ ña̱ yéʼe̱ní ta xi̱niso̱ʼotuna tu̱ʼunvara, soo va̱ása níkunda̱a̱-inina xíʼin ña̱yóʼo (koto nota ña̱ estudio ña̱ va̱xi nu̱ú Hechos 9:7; xíʼin 22:9, ña̱ va̱xi nu̱ú Biblia de estudio). Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱nira visión yóʼo, ki̱ndoo ku̱a̱á nu̱úra ta tíinna ndaʼa̱ra ni̱xa̱a̱ra chí Damasco, ta kán ta̱ Ananías, iin ta̱ judío ta̱ xi̱xini̱nína ke̱ʼéra iin milagro ta va̱ʼa nda̱koto tukura.
15 Tasaá na̱túʼunra xíʼinna ña̱ tá ndi̱kóra chí Jerusalén ki̱ta ta̱ Jesús nu̱úra chí ini templo. Tasaá na̱ judío na̱ xíniso̱ʼo ña̱ káʼa̱nra, ni̱sa̱a̱nína ta ndeékaví xi̱kaʼa̱nna ña̱yóʼo: “Kaʼní ta̱ ta̱a yóʼo. Xíniñúʼu kuvira” (Hech. 22:22). Ña̱ va̱ʼa kǒo kaʼnínara, ta̱ comandante kán chi̱kaa̱rara ini veʼe na̱ soldado. Ta xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱ra kunda̱a̱-inira nda̱chun kúú ña̱ sáa̱ní na̱ judío xíʼinra, xa̱ʼndara chiñu ña̱ ná kanina ta̱ Pablo xíʼin yoʼo̱ ña̱ va̱ʼa natúʼunra xa̱ʼa̱ ña̱ kúni̱na kunda̱a̱-inina. Soo tá kúma̱níka kanina ta̱ Pablo, ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ xi̱kuura ta̱ ñuu Roma ta xa̱ʼa̱ ña̱kán va̱ása xíniñúʼu kaninara. Ta saátu kéʼé miíyó na̱ ndásakáʼnu Jehová tiempo vitin, saáchi xíniñúʼuyó ley ña̱ va̱ʼa ndakiʼinyó tu̱ʼunyó (koto recuadro ña̱ naní “Na̱ ka̱ku ñuu Roma xíʼin ley ña̱ xi̱kuumiína”, ta saátu ña̱ naní “Ku̱a̱chi ña̱ xa̱a̱ xáʼa̱nna xíʼin nu̱ú na̱ chíñu tiempo vitin”). Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kuu ta̱ Pablo ta̱ ñuu Roma, ta̱ comandante kán ndu̱kúra inka ki̱ʼva ña̱ va̱ʼa natúʼunra xíʼinra. Ña̱kán tá inka ki̱vi̱, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ ná koo iin reunión xíʼin na̱ Sanedrín, na̱ kúú na̱ chíñu náʼnu nu̱ú na̱ judío, ta ni̱xa̱ʼa̱nra xíʼin ta̱ Pablo nu̱úna.
“Yi̱ʼi̱ kúi̱ ta̱ fariseo” (Hechos 23:1-10)
16, 17. a) ¿Ndáaña ku̱u tá ki̱xáʼa ta̱ Pablo káʼa̱nra xíʼin na̱ Sanedrín? b) ¿Ndáa ki̱ʼva ni̱na̱ʼa̱ ta̱ Pablo ña̱ vitá-inira ni ka̱ninara?
16 Ta̱ Pablo ki̱xáʼara káʼa̱nra ña̱yóʼo nu̱ú na̱ Sanedrín: “Ñaniyó, Ndióxi̱ xíni̱ra ña̱ kǒo ña̱ kini kéʼíi̱ ta nda̱a̱ ki̱vi̱ vitin va̱ʼa íyo ña̱ xínitúni̱i̱” (Hech. 23:1). Soo kǒo níkivika ka̱ʼa̱nra saáchi “tá xi̱niso̱ʼo ta̱ su̱tu̱ káʼnu Ananías ña̱yóʼo, xa̱ʼndara chiñu nu̱ú na̱ ndíta yatin xíʼinra ña̱ ná kanina yuʼú ta̱ Pablo” (Hech. 23:2). Iin ña̱ kaʼanní nu̱ú kúú ña̱ ke̱ʼéra, saáchi xíʼin ña̱ ke̱ʼéra ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ kúndasíra xínira ta̱ Pablo, ta ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱ kúúra ta̱ vatá, soo ni ta̱ʼán kuniso̱ʼora ña̱ ka̱ʼa̱nra. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ta̱ Pablo nda̱kuiinra: “Ndióxi̱ kanira yóʼó, ta̱ vatá. ¿Á xi̱kundúʼún ña̱ tiún ku̱a̱chi xíʼi̱n nda̱a̱ táki̱ʼva káʼa̱n ña̱ Ley, soo miíún yáʼandosóún ña̱ káʼa̱n Ley ta xáʼndaún chiñu ña̱ ná kanina yi̱ʼi̱?” (Hech. 23:3).
17 Sava na̱ ndíta kán ni̱sa̱a̱nína, soo su̱ví xíʼin ta̱ ka̱ni ta̱ Pablo nísa̱a̱na, chi xíʼin mií ta̱ Pablo ni̱sa̱a̱na xa̱ʼa̱ tu̱ʼun ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra. Ta ka̱china: “¿Á ta̱ káʼa̱n-ndi̱va̱ʼa kúún xíʼin ta̱ su̱tu̱ káʼnu Ndióxi̱?”. Tasaá ni̱na̱ʼa̱ra ña̱ vitání-inira ta íxato̱ʼóra Ley, chi ka̱chira: “Ñaniyó, va̱ása xíni̱i̱ ña̱ kúúra su̱tu̱ káʼnu. Saáchi tu̱ʼun Ndióxi̱ káʼa̱nña: ‘Kǒo ka̱ʼa̱n-ndi̱va̱ʼún xa̱ʼa̱ na̱ kúchée nu̱ú na̱ ñuu’” (Hech. 23:4, 5; Éx. 22:28).d Tasaá ke̱ʼéra inka ña̱ʼa. Xa̱ʼa̱ ña̱ xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ sava na̱ ñúʼu Sanedrín yóʼo xi̱kuuna fariseo ta inkana xi̱kuuna saduceo, ni̱ka̱ʼa̱nra ña̱yóʼo xíʼinna: “Ñaniyó, yi̱ʼi̱ kúi̱ ta̱ fariseo, se̱ʼe na̱ fariseo. Vitin ndátiinna ku̱a̱chi xíʼi̱n xa̱ʼa̱ ña̱ kándíxai̱ ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱” (Hech. 23:6).
Nda̱a̱ táki̱ʼva ke̱ʼé ta̱ Pablo, ndúkúyó ki̱ʼva ña̱ nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví na̱ inka religión.
18. ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ña̱ kúúra fariseo, ta ndáa ki̱ʼva kundiku̱nyó yichi̱ra tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví?
18 ¿Nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo ña̱ kúúra fariseo? Saáchi xi̱kuura “se̱ʼe na̱ fariseo”, ta ndiʼi na̱ veʼera xi̱kitáʼanna xíʼin na̱yóʼo, ña̱kán nu̱ú ku̱a̱ʼání na̱ yiví xi̱kuukavara fariseo.e Soo, ¿nda̱chun ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna xa̱ʼa̱ ña̱ ndataku na̱ ni̱xi̱ʼi̱ tá síínva íyo ña̱ kándíxa na̱kán nu̱ú ña̱ kándíxa miíra? Na̱ fariseo xi̱kandíxana ña̱ tákukava níma̱ iin na̱ yiví tá xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱na. Xi̱ndakanixi̱nína ña̱ tá xíʼi̱ iin na̱ yiví na̱ va̱ʼa, ndíkó tukuna kákuna. Soo ta̱ Pablo xi̱kandíxara ña̱ ndatakuva na̱ ni̱xi̱ʼi̱ nda̱a̱ táki̱ʼva sa̱náʼa̱ ta̱ Jesús (Juan 5:25-29). Ña̱ xi̱kandíxa na̱yóʼo, kítáʼanva loʼoña xíʼin ña̱ xi̱kandíxa ta̱ Pablo saáchi ta̱yóʼo xi̱kunda̱a̱-inira ña̱ tá xíʼi̱ iin na̱ yiví kiviva ndikó tukuna kutakuna. Soo na̱ saduceo ni loʼo kǒo níxi̱kandíxana ña̱yóʼo. ¿Ndáa ki̱ʼva kivi kundiku̱nyó yichi̱ ta̱ Pablo tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví xa̱ʼa̱ Ndióxi̱? Tá nátúʼunyó xíʼin na̱ yiví na̱ kúú católico á na̱ káʼa̱n ña̱ kándíxana ta̱ Cristo, kivi ka̱ʼa̱nyó xíʼinna ña̱ saátu miíyó kándíxayó ña̱ íyo Ndióxi̱. Na̱kán kándíxana ña̱ trinidad, soo miíyó kándíxayó Ndióxi̱ ta̱ káʼa̱n Biblia xa̱ʼa̱. Soo ni saá, na̱kán kándíxana ña̱ íyo Ndióxi̱ ta saátu miívayó.
19. ¿Nda̱chun ki̱xáʼa na̱ Sanedrín ndáʼyi̱ nu̱ú táʼanna?
19 Ña̱ ni̱ka̱ʼa̱n ta̱ Pablo nda̱taʼvíña na̱ Sanedrín. Tu̱ʼun Ndióxi̱ káchiña: “Ki̱xáʼana kána kóʼóna. Tasaá nda̱kuita sava na̱ maestro na̱ sánáʼa̱ ley na̱ kítáʼan xíʼin na̱ fariseo ta ki̱xáʼana ndeékaví ndáʼyi̱ nu̱ú táʼanna. Xi̱kachina: ‘Kǒo ni iin ña̱ va̱ása va̱ʼa níkeʼé ta̱ ta̱a yóʼo. Saáchi sana na̱ ángel ni̱ka̱ʼa̱n xíʼinra’” (Hech. 23:9). Na̱ saduceo va̱ása níxi̱kandíxana ña̱ íyo na̱ ángel, ña̱kán tá ni̱ka̱ʼa̱n na̱ fariseo ña̱ sana iin ángel ni̱ka̱ʼa̱n xíʼin ta̱ Pablo, ni̱sa̱a̱ní na̱ saduceo (koto recuadro “Na̱ saduceo xíʼin na̱ fariseo”, ña̱ va̱xi nu̱ú mií página yóʼo). Ki̱xáʼana ndáʼyi̱ nu̱ú táʼanna, xa̱ʼa̱ ña̱kán xi̱niñúʼu sakǎku tuku ta̱ comandante ta̱ apóstol Pablo (Hech. 23:10). Soo ni saá, xi̱kuni̱kavana kaʼnína ta̱ Pablo. ¿Ndáaña kuu xíʼinra? Nu̱ú inka capítulo sakúaʼayó xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo.
a Xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ judío xi̱ndiku̱n ta̱ Cristo, ni̱xi̱yo ku̱a̱ʼání congregación ta sana xi̱ndakutáʼanna veʼe na̱ hermano.
b Tá ni̱ya̱ʼa ku̱i̱ya̱, ta̱ Pablo ka̱ʼyíra iin carta ku̱a̱ʼa̱n ndaʼa̱ na̱ Hebreo, ta nu̱ú ña̱yóʼo ni̱ka̱ʼa̱nra xíʼinna ña̱ va̱ʼaníkava trato ña̱ xa̱á nu̱ú ña̱ yatá. Ndiʼi ña̱ ni̱ka̱ʼa̱nra yóʼo chi̱ndeétáʼanña xíʼin na̱ hermano na̱ xi̱kuu judío ña̱ ndakiʼinna tu̱ʼunna nu̱ú na̱ judío na̱ xi̱kaʼa̱nkúáchi xa̱ʼa̱na, ta ndiʼi na̱ hermano na̱ xi̱ndayáʼviní Ley ta̱ Moisés nu̱ú, chi̱ndeétáʼanña xíʼinna ña̱ kandíxakana Ndióxi̱ (Heb. 8:7-13).
c Sava na̱ xíni̱va̱ʼa káʼa̱nna ña̱ sana na̱ ta̱a kán ke̱ʼéna iin voto ña̱ koona nazareo (Núm. 6:1-21). Ley ta̱ Moisés kúú ña̱ xi̱kaʼa̱n xa̱ʼa̱ voto yóʼo, soo xa̱a̱ ni̱ndo̱ova ña̱yóʼo, ña̱kán iin ña̱ va̱ʼa xi̱kuuña nu̱ú ta̱ Pablo ña̱ ná saxínu na̱ ta̱a yóʼo ña̱ ki̱ndoona nu̱ú Jehová. Xa̱ʼa̱ ña̱kán ka̱ndíxavara chaʼvira gasto ña̱ ná kuumiína ta ku̱ʼu̱nra xíʼinna chí templo. Va̱ása kúnda̱a̱-iniyó ndáaña ki̱ndoo na̱ ta̱a yóʼo keʼéna, soo tá ña̱ xi̱kuni̱na kúú ña̱ so̱kóna iin kití ña̱ va̱ʼa ndoo ku̱a̱china nda̱a̱ táki̱ʼva xi̱keʼé ku̱a̱ʼání na̱ nazareo, va̱ása kandíxaví ta̱ Pablo keʼéra ña̱yóʼo, saáchi xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ni̱xi̱ʼi̱ ta̱ Cristo va̱ása xíniñúʼu so̱kóvína kití xa̱ʼa̱ ku̱a̱china. Kǒo xíni̱yó xa̱ʼa̱ iin tá iin ña̱ ke̱ʼé ta̱ Pablo, soo kúnda̱a̱va-iniyó ña̱ va̱ása keʼévíra iin ña̱ʼa ña̱ va̱ása va̱ʼa.
d ¿Nda̱chun va̱ása níxi̱kunda̱a̱-ini ta̱ Pablo ña̱ ta̱ su̱tu̱ káʼnu kúú ta̱ ni̱ka̱ʼa̱n ña̱ ná kaninara? Na̱ káʼvi va̱ʼa xa̱ʼa̱ ña̱yóʼo káchina ña̱ sana va̱ása túvi va̱ʼaka nu̱úra, á sana xa̱ʼa̱ ña̱ xa̱a̱ ku̱a̱ʼání tiempo va̱ása íyokara ñuu Jerusalén kúú ña̱ va̱ása níxi̱xini̱ra ndáa ta̱ xi̱kuu ta̱ su̱tu̱ káʼnu tiempo saá. Á sanatu xa̱ʼa̱ ña̱ ku̱a̱ʼání na̱ yiví nda̱kutáʼan kúú ña̱ va̱ása níxinira ndáana xa̱ʼnda chiñu ña̱ ná kaninara.
e Tá ku̱i̱ya̱ 49, tá nda̱kutáʼan na̱ apóstol xíʼin na̱ anciano ña̱ va̱ʼa ka̱ʼa̱nna á xíniñúʼu kundiku̱n na̱ yiví na̱ va̱ása kúú judío ña̱ káʼa̱n Ley ta̱ Moisés, sava na̱ hermano na̱ nda̱kutáʼan kán xi̱kuuna “na̱ xi̱ndiku̱n ña̱ sánáʼa̱ na̱ fariseo na̱ ni̱xa̱a̱ ka̱ndíxa ta̱ Jesucristo” (Hech. 15:5). Xi̱kaʼa̱nna xa̱ʼa̱na ña̱ xi̱kuukavana fariseo saáchi xíʼin na̱kán xi̱kitáʼanna.