ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်—ကျွန်ုပ်တို့၏ ပြဿနာများကို အမှန် ဖြေရှင်းပေးနိုင်မည်လော

ယနေ့ ကျွန်ုပ်တို့၏ ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်သည် စံမမီသည့် ရပ်ကွက်အများစုကဲ့သို့ပင် ဖြစ်နေ၏; ယင်း၌ အနာ အဆာများစွာရှိနေသည်။ ရပ်ကွက်သူရပ်ကွက်သားအားလုံး မျှမျှတတ ဆက်ဆံခံရကြမည်မဟုတ်ချေ; သူတို့၌ တူညီသော အခွင့်အလမ်းများလည်း မရှိကြချေ။ သန်းပေါင်းများစွာတို့မှာ လူနေရပ်ကွက်နှင့် မိမိတို့သက်ဆိုင်သည်ကို စဉ်းပင်မစဉ်းစားသည်အထိ သတိမဲ့လွန်းနေကြ၏။”—“ကျွန်ုပ်တို့၏ ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်။”

ကျယ်ပြောသော အာဖရိကန်မြို့တစ်မြို့တွင် နေထိုင်သူတစ်ဦးဖြစ်သူ ဖာတီမာက သူ့ကိုယ်သူ အခွင့်သာသူဟု ယူဆနေသည်။ သူ့တွင် အနည်းဆုံး ရေခဲသေတ္တာတစ်လုံးရှိနေသောကြောင့်ပင်။ သို့သော် သူ့မိသားစု၏အိမ်သည် သတ္တုတဲအိမ်ကလေးမျှသာဖြစ်ပြီး ကျောက်ဖြူသင်္ချိုင်းဂူသုံးလုံး အနားတွင်ကပ်လျက် ဆောက်ထားသည်။ သန်းတစ်ဝက်ရှိ အခြားနေထိုင်သူများနည်းတူ အလွန်ကြီးမားသော သုသာန်တစ်ခုတွင် သူနေထိုင်လေသည်။ အဆိုပါသုသာန်သည်ပင်လျှင် ပြည့်ကျပ်လာနေပြီဖြစ်၏။ “လူအတော်များများဟာ အထူးသဖြင့် ဒီအုတ်ဂူတွေကြားကိုပဲ ပြောင်းရွှေ့ဝင်လာနေကြတယ်” ဟုသူက ညည်းညူလေသည်။

ဖာတီမာ၏အိမ်နှင့် ဆယ်မိုင်အကွာလောက်တွင် သပ်ရပ်လှပသည့် စားသောက်ဆိုင်များနှင့် ဂေါက်ကွင်းကြီးတစ်ကွင်း အပြည့်အစုံပါဝင်သည့် သီးသန့်စုပေါင်းအိမ်ရာအသစ် တည်ရှိနေသည်။ ဂေါက်သီးကျင်းစဉ် တစ်ပတ်ရိုက်ခသည် ဤအာဖရိကနိုင်ငံတွင် လူတစ်ဦး၏ လစဉ်လုပ်အားခထက် ပိုများသည်။ ဆင်းရဲမွဲတေမှုက အဆိုပါမြို့ကို အမြဲကပ်ဆိုက်စေသော်လည်း ဂေါက်ကွင်းများ—လူ့မလိုင်တို့ကိုကိုယ်စားပြုရာ—မှာမူ အသစ်အဆန်းရော စိတ်ကသိကအောက်ပါဖြစ်စရာပင်။ ကျွန်ုပ်တို့၏ ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်တွင် စည်းစိမ်ခံစားခြင်းနှင့် ဆင်းရဲနွမ်းပါးခြင်းတို့သည် မသက်မသာ အတူတကွ ယှဉ်တွဲတည်ရှိနေကြသည်။

အရှေ့အလယ်ပိုင်းရှိ သွေ့ခြောက်သောယီမင်နိုင်ငံကို ရစ်ပတ်ကွေ့ကောက်နေသည့် ဝါဒီ ဟားဒရာမော့တ် ကမ်းရိုးတန်းဒေသသည် ရှေးကျသောမြို့ကြီးများ ကြားဖြတ်တည်ရှိနေသည့် စခန်းချယာဉ်တန်းများသွားလာရာ လမ်းဟောင်းတစ်ခုဖြစ်သည်။ ဖျတ်ကနဲကြည့်လျှင် ဤဝေးလံသီခေါင်သောလျှိုမြောင်ဒေသတွင် ဘာမျှပြောင်းလဲခြင်းရှိဟန်မတူပေ။ သို့သော် အပြင်ပန်းအားဖြင့်မူ ထင်ယောင်ထင်မှားဖြစ်စေနိုင်သည်။ ဆီယွန်မြို့အနီးအနားရှိ ပြတိုက်တစ်ခုသည် အဖိုးထိုက်တန်သော ပစ္စည်းအချက်အလက်အားလုံးကို စာရင်းပြုစုထားသည့် ဝက်ဘ်ဆိုက်တစ်ခုပြင်ဆင်ရန် တက္ကသိုလ်ဘွဲ့ရတစ်ဦး၏အကူအညီကို ရယူခဲ့သည်။ အဆိုပါဘွဲ့ရသူမှာ ဒေသခံမိန်းကလေးတစ်ဦးဖြစ်သော်လည်း သူသည် ယူ.အက်စ်.အေ. အိုဟိုင်အိုပြည်နယ်တွင် ပညာသင်ယူခဲ့သူဖြစ်၏။ ယခုအခါ လူသားတို့နှင့် အတွေးအခေါ်နှစ်ရပ်စလုံးသည် တစ်ခါနှင့်မျှမတူအောင် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း လှည့်လည်သွားလာနိုင်ကြပေပြီ။

ဆာဟာရသဲကန္တာရမှ အနောက်ဘက်သို့ မိုင်ပေါင်းထောင်နှင့်ချီဝေးသောဒေသတွင် ထရပ်ကားကြီးသုံးစင်းသည် လူသူကင်းမဲ့သည့် လမ်းမကြီးပေါ် တောင်ဘက်သို့ဦးတည်၍ တန်းစီရွေ့လျားနေကြ၏။ မာရှာလာဆိုသူ ယာဉ်မောင်းတစ်ဦးက သူသည် ရုပ်မြင်သံကြားစက်များ၊ ဗီဒီယိုမှတ်တမ်းတင်စက်များနှင့် ဂြိုဟ်တုစလောင်းများကို သယ်ယူပို့ဆောင်ပေးနေကြောင်း ရှင်းပြသည်။ သူကိုယ်နှိုက်ကလည်း အမေရိကန်သတင်းအသံလွှင့်ချက်များကို နားထောင်ခြင်းအားဖြင့် ကမ္ဘာ့ဖြစ်ရပ်များနှင့် အဆက်အသွယ်မပြတ်ချေ။ သူက “ကျွန်တော်တို့ မြို့သူမြို့သားတွေမှာ ဂြိုဟ်တုစလောင်းကိုယ်စီရှိကြတယ်” ဟုရှင်းပြ၏။ ကမ္ဘာ့ဒေသအနည်းငယ်ကသာ ကမ္ဘာချီမီဒီယာနှင့် အလှမ်းဝေးနေခြင်းဖြစ်သည်။

လူ၊ အတွေးအခေါ်၊ သတင်း၊ ငွေကြေးနှင့် နည်းပညာတို့၏ ကမ္ဘာချီအဆက်မပြတ် ရွေ့လျားနေမှုက အကျိုးကျေးဇူးများ ယူဆောင်လာပေးနိုင်သည့် ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်သစ်တစ်ခုကို ဖန်တီးပေးခဲ့လေသည်။ ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်သည် ယီမင်နိုင်ငံမှ ဒေသခံယဉ်ကျေးမှုကို ပျံ့နှံ့သိရှိစေကာ မာရှာလာကိုလည်း သုံးပတ်ကြာခရီးစဉ်အတွက် ဒေါ်လာ ၃,၀၀၀ ရရှိအောင် စွမ်းဆောင်ပေးနိုင်သည်။ သို့သော် ငွေသည် လူတိုင်းထံ ပျံ့နှံ့စိမ့်ဝင်ရောက်သွားသည်ကား မဟုတ်ချေ။ ဖာတီမာနှင့် သူ၏အိမ်နီးချင်းတို့မှာ ချို့တဲ့စွာနေရင်း ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ အကျိုးကျေးဇူးများကို ခံစားနေရသူ လူနည်းစုအား ထိုင်ကြည့်နေရလေသည်။

ကျွန်ုပ်တို့၏ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်သည် စံမမီဖြစ်နေလင့်ကစား ကမ္ဘာချီပေါင်းစည်းရေးဖြစ်စဉ်မှာ နောက်ပြန်ဆုတ်၍မရနိုင်တော့ပေ။ လူတို့သည် မိမိတို့၏ ရုပ်မြင်သံကြားစက်များကို ပိတ်လိုက်ပါမည်လော၊ မိမိတို့၏မိုဘိုင်းဖုန်းများကို လွှင့်ပစ်လိုက်ကြမည်လော၊ မိမိတို့၏ကွန်ပျူတာများကို ဖျက်ဆီးပစ်လိုက်ကြမည်လော၊ အခြားနိုင်ငံများသို့ ခရီးသွားခြင်းကို ရပ်တန့်လိုက်ကြမည်လော။ နိုင်ငံသူနိုင်ငံသားများသည် ကမ္ဘာ့ကျန်ဒေသများနှင့် နိုင်ငံရေးအရရော စီးပွားရေးအရပါ လုံးလုံးလျားလျား ကင်းကွာနေဖို့ ကြိုးစားကြမည်လော။ လုံးဝဖြစ်နိုင်ဖွယ်မရှိချေ။ မည်သူမျှ ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ အကျိုးကျေးဇူးများကို မစွန့်ပယ်လိုကြချေ။ သို့သော် နောက်ဆက်တွဲ ပြဿနာများနှင့်ပတ်သက်၍ကား အဘယ်နည်း။ ၎င်းတို့သည် စိုးရိမ်ပူပန်မှုကို တိုးပွားများပြားလာစေသည့်အပြင် လူတိုင်း၏ အသက်တာကို ထိခိုက်နေ၏။ ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ သာ၍ဆိုးရွားသော ဘေးထွက်ဆိုးကျိုးအနည်းငယ်ကို အကျဉ်းချုံး၍ သုံးသပ်ကြည့်ကြစို့။

ကျယ်ပြန့်လာနေသည့်ကွာဟချက်

ကမ္ဘာချီဥစ္စာဓန ခွဲဝေမှုသည် မျှတမှုမရှိချေ၊ သို့ဖြစ်လင့်ကစား ချမ်းသာသူနှင့် ဆင်းရဲသူများစပ်ကြား ရင်ကြားမစေ့နိုင်သော ကွာဟချက်ကို ကမ္ဘာချီစီးပွားရေးဆိုင်ရာပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်မှုက ကျယ်ပြန့်လာစေခဲ့ပြီ။ ဖွံ့ဖြိုးဆဲနိုင်ငံအချို့သည် ကမ္ဘာချီစီးပွားရေးနှင့် ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်ခြင်းမှ အကျိုးကျေးဇူးရရှိခဲ့ပုံရသည်မှာ မှန်ပါသည်။ လွန်ခဲ့သော ဆယ်နှစ်အတွင်း အိန္ဒိယနိုင်ငံတွင် အစိုးရသတ်မှတ်ထားသည့် ဆင်းရဲမွဲတေမှုအဆင့်အောက် ကျရောက်နေသည့် လူအရေအတွက်သည် ၃၉ ရာခိုင်နှုန်းရှိရာမှ ၂၆ ရာခိုင်နှုန်းအထိ ကျဆင်းသွားခဲ့သည်၊ ထိုသို့ကျဆင်းသွားခြင်းသည် အာရှတိုက်တစ်ခုလုံးအနေနှင့် အလားတူတိုးတက်မှုကို တွေ့မြင်လိုက်ရခြင်းဖြစ်၏။ လေ့လာမှုတစ်ရပ်က ၁၉၉၈ ခုနှစ်ရောက်သော် အရှေ့အာရှမှ လူဦးရေ ၁၅ ရာခိုင်နှုန်းသာ တစ်နေ့လျှင် တစ်ဒေါ်လာဖြင့် အသက်ရှင်ရပ်တည်ခဲ့ကြကြောင်းဖော်ပြရာ အစောပိုင်းဆယ်နှစ်က ၂၇ ရာခိုင်နှုန်းနှင့် နှိုင်းယှဉ်ကြည့်နိုင်ပါသည်။ သို့ရာတွင်၊ ကမ္ဘာ့အခြေအနေမှာ အကောင်းမြင်စရာမရှိချေ။

စင်စစ်တွင်မူ ဆာဟာရတောင်ပိုင်း အာဖရိကဒေသနှင့် အခြားမဖွံ့ ဖြိုးသေးသောဒေသများတွင် လွန်ခဲ့သော နှစ်ပေါင်း ၃၀ အတွင်း ဝင်ငွေမှာ လျော့နည်းသွားခဲ့ပေပြီ။ “လူ ၃ ဘီလီယံနီးပါးမျှ—လူသားအားလုံး၏ထက်ဝက်နီးပါး—သည် မကြုံစဖူး ကြွယ်ဝချမ်းသာနေသောကမ္ဘာတွင် တစ်နေ့လျှင် နှစ်ဒေါ်လာ သို့မဟုတ် ယင်းထက်နည်းသောဝင်ငွေဖြင့် အသက်ရှင်ရပ်တည်နေကြသည်ကို နိုင်ငံတကာလူမှုအဖွဲ့အစည်းက သည်းခံနေကြသည်” ဟု ကုလသမဂ္ဂ အထွေထွေအတွင်းရေးမှူးချုပ် ကိုဖီအာနန်ကထောက်ပြလိုက်သည်။ လူလူချင်းကွာဟမှု ဤမျှကြီးမားရခြင်း၏ အဓိကအကြောင်းရင်းတစ်ခုမှာ ကိုယ်ကျိုးအတွက် ငွေရှာကြခြင်းဖြစ်၏။ “ကမ္ဘာတစ်ဝန်းလုံးရှိ ပုဂ္ဂလိကငွေကြေးဈေးကွက်များသည် ဆင်းရဲသားများကို လျစ်လျူရှုကြသည်။ ဆင်းရဲသားရပ်ကွက်များတွင် အကျိုးအမြတ် များများမရသည့်အတွက် သာမန်ဘဏ်များ တည်ဆောက်ထားခြင်းမရှိချေ” ဟု ယူ.အက်စ်. ဘဏ္ဍာအတွင်းရေးမှူးဟောင်း လယ်ရီ ဆမ်းမားက ရှင်းပြသည်။

ချမ်းသာသူနှင့်ဆင်းရဲသူစပ်ကြား ဝင်ငွေ အတိုင်းမသိကွာဟနေရာ လူလူချင်း၊ တစ်နိုင်ငံနှင့်တစ်နိုင်ငံကိုပင် သတ်သတ်ခွဲခြားလိုက်သည်။ မကြာသေးမီက ယူနိုက်တက်စတိတ်ရှိ အချမ်းသာဆုံး ပုဂ္ဂိုလ်တစ်ဦး၏ စည်းစိမ်ဥစ္စာသည် သန်း ၁၀၀ ရှိသော သူ၏အမေရိကန်နိုင်ငံသားချင်းများ၏ အသားတင်ပိုင်ဆိုင်ရာစုစုပေါင်းထက် သာလွန်လေသည်။ ထို့ပြင် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်သည် တစ်စုံတစ်ရာသော ထုတ်ကုန်ပစ္စည်းများအတွက် ကမ္ဘာ့ဈေးကွက်ကို ထိန်းချုပ်ထားခဲ့ကြသည့် ချမ်းသာကြွယ်ဝသော နိုင်ငံတကာကုမ္ပဏီများ ရှင်သန်ကြီးထွားလာမှုကိုလည်း ဖြစ်စေခဲ့၏။ ဥပမာ၊ ၁၉၉၈ ခုနှစ်အတွင်း ဒေါ်လာ ၂၆၂ ဘီလီယံတန်ဖိုးရှိ ကြေးနန်းဆက်သွယ်ရေးလုပ်ငန်းများ၏ ၈၆ ရာခိုင်နှုန်းကို ကုမ္ပဏီဆယ်ခုမျှလောက်က ထိန်းချုပ်ထားခဲ့လေသည်။ အဆိုပါနိုင်ငံတကာကုမ္ပဏီများ၏ ဩဇာအာဏာသည် ယင်းနိုင်ငံမှအစိုးရများ၏ ဩဇာအာဏာထက်ပင် သာလွန်နေ၏၊ နိုင်ငံတကာလူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းက “သူတို့၏လုပ်ငန်းအစီအစဉ်ဆွေးနွေးမှုစာရင်းတွင် လူ့အခွင့်အရေးနှင့် အလုပ်အခွင့်အရေးသည် ဦးစားထားရာများမဟုတ်တော့ချေ” ဟု ထောက်ပြသည်။

ကမ္ဘာ့ဥစ္စာဓနသည် အခွင့်ထူးခံလူနည်းစု၏ လက်ခုပ်ထဲတွင် စုပြုံနေခြင်းကို လူ့အခွင့်အရေးအဖွဲ့အစည်းများက စိုးရိမ်နေကြသည်ကို သဘောပေါက်နိုင်ပါသည်။ အဆင်းရဲဆုံးလူများ၏ဝင်ငွေထက် ၇၄ ဆရှိသည့် အချမ်းသာဆုံးလူ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်း နေထိုင်ကြသည့် ရပ်ကွက်တစ်ခုတွင် သင်နေထိုင်လိုမည်လော။ ၂၀ ရာခိုင်နှုန်းရှိသော ဆင်းရဲနွမ်းပါးသူများသည် မိမိတို့၏ဘဝအခြေအနေ တိုးတက်လာဖို့ အခွင့်အလမ်းမမြင်သော်လည်း ရုပ်မြင်သံကြားအားဖြင့် ချမ်းသာသူများ မည်သို့နေထိုင်အသက်ရှင်ကြသည်ကို ကောင်းစွာသိရှိကြသည်။ ကမ္ဘာချီရပ်ကွက်တွင် ယင်းသို့သော ဆိုးရွားလှသည့် မမျှတမှုက မငြိမ်မသက်မှုနှင့် အလိုမကျမှုမျိုးစေ့များစွာကို ကြဲပေးနေသည်မှာ ရှင်းပါသည်။

ကမ္ဘာချီယဉ်ကျေးမှုဆိုင်ရာ ပေါင်းစပ်ဆောင်ရွက်မှု

စိုးရိမ်ရမည့် နောက်နယ်ပယ်တစ်ခုမှာ ယဉ်ကျေးမှုပဋိပက္ခများနှင့် ရုပ်ပစ္စည်းများအပေါ် တန်ဖိုးထားမှု ပျံ့နှံ့လာခြင်းတို့ဖြစ်သည်။ အယူအဆဖလှယ်မှုသည် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ အရေးပါသောအသွင်အပြင်တစ်ခုဖြစ်ပြီး ဤဖြစ်ရပ်ဆန်းကို အဘယ်အရာကမျှ အင်တာနက်ထက် သရုပ်မဖော်ပေးချေ။ ဝမ်းနည်းစရာကား၊ အကျိုးဖြစ်ထွန်းသော သတင်းအချက်အလက်၊ ယဉ်ကျေးမှုနှင့် ကုန်သွယ်မှုလုပ်ငန်းများပျံ့နှံ့စေရန် အင်တာနက်တစ်ခုတည်းကိုသာ အသုံးမပြုကြခြင်းဖြစ်၏။ ဝက်ဘ်ဆိုက်အချို့သည် အပြာစာပေ၊ လူမျိုးရေးစိတ်ဓာတ်နှင့် လောင်းကစားခြင်းကို အားပေးအားမြှောက်ပြုသည်။ တချို့ဆိုလျှင် အိမ်တွင်းလုပ်ဗုံးများ ပြုလုပ်နည်းကိုပါ အတိအကျလမ်းညွှန်ပေးလေသည်။ “အင်တာနက်ပေါ်တွင် ခလုတ်ကလေးနှိပ်လိုက်ရုံနှင့် အန္တရာယ်ထဲကျရောက်သွားနိုင်သည်အထိ အလွန်လွယ်ကူသည်။ ကွန်ပျူတာဖြင့်ဖန်တီးထားသည့် နာဇီလက်သစ် ဘီယာခန်းမ သို့မဟုတ် အပြာစာကြည့်တိုက်ထဲသို့ လှည့်လည်ဝင်ရောက်နိုင်ပြီး သင့်အားဟန့်တားမည့်သူ သို့မဟုတ် လမ်းညွှန်မည့်သူ မရှိချေ” ဟု သောမတ်စ် အယ်လ်. ဖရက်ဒ်မန် ဆိုသည့်အတိုင်းပင်ဖြစ်၏။

ထို့အပြင် ရုပ်မြင်သံကြားနှင့် ရုပ်ရှင်များကလည်း လူတို့၏တွေးခေါ်ပုံကို အကြီးအကျယ်သြဇာလွှမ်းမိုးသည်။ ကမ္ဘာ့ရုပ်ရှင်ကားများမှ သတင်းများသည် စိတ်ကူးယဉ်ကမ္ဘာ၏ အဓိကစက်ရုံတစ်ရုံဖြစ်သည့် ဟောလိဝုဒ်မှ ပေါ်ထွက်လာလေ့ရှိ၏။ ဤမျှကြီးမားလှသည့် ဖျော်ဖြေမှုလုပ်ငန်း၏စံများသည် ရုပ်ဝါဒ၊ အကြမ်းဖက်မှု သို့မဟုတ် အကျင့်ယိုယွင်းမှုကို အားပေးအားမြှောက်ပြုလေ့ရှိ၏။ ထိုစံများသည် ကမ္ဘာ့နိုင်ငံများစွာတို့၏ ဒေသခံယဉ်ကျေးမှုနှင့် လုံးဝဆန့်ကျင်သည်။ သို့သော်ငြားလည်း အစိုးရများ၊ ပညာရှင်များနှင့် မိဘများသည် ခေတ်ရေစီးကြောင်းကို နောက်ပြန်ဆွဲရန်ကား မဖြစ်နိုင်တော့ချေ။

မြောက်အမေရိကသို့ သွားရောက်လည်ပတ်ခဲ့သူ ကျူးဘားနိုင်ငံ၊ ဟာဗာနာမြို့သားတစ်ဦးက “ယူ.အက်စ်. ယဉ်ကျေးမှုကို ကျွန်တော်တို့မြတ်နိုးတယ်။ သင်တို့ရဲ့ ဟောလိဝုဒ်အကျော်အမော်အားလုံးကို ကျွန်တော်တို့သိကြပါတယ်” ဟုရှင်းပြခဲ့သည်။ ထို့ပြင် အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုသည် အရန်သင့်အစားအစာများနှင့် အချိုရည်များကိုလည်း မြေတောင်မြှောက်ပေးကြသည်။ မလေးရှားလူမျိုး စီးပွားရေးလုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦးက ဤသို့ကောက်ချက်ချခဲ့သည်– “ဘယ်အနောက်နိုင်ငံကိုမဆို၊ အထူးသဖြင့် အမေရိကန်နိုင်ငံကို ဒီကလူတွေ ချစ်မြတ်နိုးကြတယ် . . . သူတို့ဟာ အနောက်တိုင်းအစားအစာကို စားချင်ကြပြီး အနောက်တိုင်းသား ဖြစ်ချင်နေကြတယ်။” ဟာဗာနာကောလိပ်၏ကျောင်းအုပ်က ဝမ်းနည်းစွာ ဤသို့ဝန်ခံခဲ့သည်– “ကျူးဘားနိုင်ငံဟာ သီးခြားရပ်တည်နေတဲ့ ကျွန်းနိုင်ငံမဟုတ်တော့ဘူး။ ကျွန်းနိုင်ငံဆိုတာ မရှိတော့ဘူး။ ကမ္ဘာလောကကြီးဟာ တစ်ခုတည်းပဲ။”

လူတို့၏ မျှော်လင့်ချက်များနှင့် လိုအင်ဆန္ဒများကို ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာသည့် အနောက်တိုင်းယဉ်ကျေးမှုက ပြောင်းလဲပစ်လိုက်သည်။ “သူတစ်ပါးနှင့်ယှဉ်နိုင်ရန် ကြိုးပမ်းခြင်းဟူသည် အိမ်နီးချင်းနှင့်အပြိုင်သုံးစွဲနိုင်ရန် ကြိုးစားခြင်းမှ ရုပ်ရှင်နှင့် ရုပ်မြင်သံကြားပြကွက်များ၌ သရုပ်ဖော်ထားသည့် ချမ်းသာပြီးကျော်ကြားသူတို့၏ ဘဝပုံစံများကို လိုက်စားခြင်းသို့ ကူးပြောင်းသွားခဲ့သည်” ဟု လူ့ဖွံ့ ဖြိုးတိုးတက်မှုအစီရင်ခံစာ ၁၉၉၈ ကဖော်ပြခဲ့သည်။ ထိုသို့သော ဘဝပုံစံကို လူအများစုရရှိမည်မဟုတ်သည်မှာ ထင်ရှားနေပါသည်။

ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်သည် ဖြေရှင်းနည်းတစ်ခုလော

လူများစွာတို့၏ စီမံကိန်းများကဲ့သို့ပင် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်သည် အထောက်အကူပြုသကဲ့သို့ အကျိုးလည်းယုတ်စေကြောင်း သက်သေပြခဲ့ပြီ။ အချို့သောသူများထံ စီးပွားရေးအကျိုးအမြတ်များ ယူဆောင်ပေးလာသည့်အပြင် ကမ္ဘာချီဆက်သွယ်ရေးခေတ်ကိုလည်း ဆောင်ကြဉ်းပေးခဲ့လေသည်။ သို့သော်ငြားလည်း ယင်းသည် ဆင်းရဲသူနှင့် လိုအပ်နေသူများကို အကျိုးပြုမည့်အစား ချမ်းသာကြွယ်ဝသူနှင့် ဩဇာအာဏာရှိသူများကိုသာ အကျိုးပြုလေသည်။ ပြစ်မှုကျူးလွန်သူများနှင့် ရောဂါဖြစ်စေသည့် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးများသည် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ အကျိုးကျေးဇူးများကို အစိုးရများထက် ပို၍အမြတ်ထုတ်လျက်ရှိ၏။—စာမျက်နှာ ၈ နှင့် ၉ ရှိ လေးထောင့်ကွက်များကိုရှု။

အများအားဖြင့် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်သည် ကျွန်ုပ်တို့၏ မစုံလင်သောကမ္ဘာလောက၌ ရှိနှင့်ပြီးသားဖြစ်သော ပြဿနာများကို တိုး၍အကျယ်ချဲ့ခဲ့ပေပြီ။ ကမ္ဘာ့ပြဿနာများကို ဖြေရှင်းပေးမည့်အစား ၎င်းကိုယ်နှိုက် ပြဿနာ၏အစိတ်အပိုင်းဖြစ်လာခဲ့သည်။ လူတန်းစားခွဲခြားမှုမှာ ပို၍ကြီးထွားလာပြီး စိတ်ပျက်မှုလည်း ပို၍တိုးမြှင့်လာခဲ့၏။ ကမ္ဘာတစ်ဝန်းရှိ အစိုးရများသည် မိမိတို့၏နိုင်ငံသားများကို ပေါက်လွှတ်ပဲစားပြုမူနေထိုင်ခြင်းမှ အကာအကွယ်ပေးနေရင်း ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ အကျိုးကျေးဇူးများကိုလည်း အခွင့်ကောင်းယူအသုံးချရန် ရုန်းကန်နေကြသည်။ ၎င်းတို့ အောင်မြင်ကြပါမည်လော။ ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ကို လူ့ရှုထောင့်ဖြင့် အဖြေရှာနိုင်ပါမည်လော။ အောက်ပါဆောင်းပါးက ဤမေးခွန်းများကို ဆန်းစစ်တင်ပြပေးပါလိမ့်မည်။

[စာမျက်နှာ ၈၊ ၉ ပါ လေးထောင့်ကွက်/ရုပ်ပုံများ]

ရာဇဝတ်မှုနှင့် အကြမ်းဖက်မှုဆိုင်ရာ ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်

ဝမ်းနည်းစရာကား၊ ကူးသန်းရောင်းဝယ်မှုလုပ်ငန်းဆိုင်ရာ ကိရိယာများသည် ရာဇဝတ်မှုနှင့်ပတ်သက်သည့် ကိရိယာများအဖြစ်သို့ အလွယ်တကူ ပြောင်းလဲသွားနိုင်ပေသည်။ “နိုင်ငံပေါင်းစုံ ကော်ပိုရေးရှင်းများသည် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို ကမ္ဘာချီဖြစ်စေခဲ့ရာ ‘ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာနိုင်ငံပေါင်းစုံ’—စနစ်တကျဖွဲ့စည်းထားသည့် ရာဇဝတ်မှုဆိုင်ရာအသင်းစု—က ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ကို ချက်ချင်းအသုံးပြုလျက်ရှိနေပြီ” ဟု လူ့ဖွံ့ ဖြိုးတိုးတက်မှုအစီရင်ခံစာ ၁၉၉၉ ကရှင်းပြသည်။ စနစ်တကျစုစည်းထားသည့် ရာဇဝတ်မှုသည် ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်မှ မည်သို့အကျိုးရရှိခဲ့ပြီနည်း။

တရားမဝင် မူးယစ်ဆေးဝါးရောင်းဝယ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများသည် မိမိတို့၏ ဒေါ်လာပေါင်း ဘီလီယံနှင့်ချီသည့် အမြတ်ငွေများကို ငွေဖြူဖြစ်စေသည့် အခွင့်အရေးအသစ်များစွာကို တွေ့ ရှိခဲ့ကြ၏။ ထို့အပြင် အကောက်ခွန်ဌာနများစွာတို့၏ ထိန်းချုပ်မှုများ ပယ်ရှားခံရခြင်းနှင့် လူများပြောင်းရွှေ့နေထိုင်မှု တိုးများလာခြင်းတို့ကလည်း တရားမဝင်မူးယစ်ဆေးဝါးရောင်းဝယ်သည့် အဖွဲ့အစည်းများအား တရားမဝင်မူးယစ်ဆေးဝါးများကို တစ်နိုင်ငံမှတစ်နိုင်ငံ သို့မဟုတ် တိုက်ကြီးတစ်တိုက်မှ နောက်တစ်တိုက်သို့ သယ်ယူပို့ဆောင်ရန် ပို၍လွယ်ကူစေသည်။ ၁၉၉၀ ပြည့်လွန်နှစ်များအတွင်းက ကိုကင်းထုတ်လုပ်မှုသည် နှစ်ဆဖြစ်လာပြီး ဘိန်းထုတ်လုပ်မှုက သုံးဆများလာခဲ့သည်မှာ စိတ်ဝင်စားစရာပင်။ ထို့အပြင် နိုင်ငံတကာ မာဖီးယားဂိုဏ်းများကလည်း အမြတ်အစွန်းများသော ပြည့်တန်ဆာလုပ်ငန်းကို ကြီးထွားရင့်သန်လာအောင် လုပ်ကိုင်လျက်ရှိသည်။ အဆိုပါဂိုဏ်းများသည် ၎င်းတို့၏ရည်ရွယ်ချက်အတွက် နှစ်စဉ် ၅၀၀,၀၀၀ ခန့်ရှိသော အမျိုးသမီးများနှင့် မိန်းကလေးများကို အနောက်ဥရောပသို့ တင်ပို့နေကြသည်—အများစုမှာ သူတို့၏အလိုမတူဘဲ တင်ပို့ခံရသည်။

ရာဇဝတ်မှုအသင်းစုများသည် နိုင်ငံပေါင်းစုံ ပူးပေါင်းဆောင်ရွက်မှုအဖွဲ့များကဲ့သို့ပင် မကြာသေးမီနှစ်များက မိမိတို့၏သြဇာအာဏာကို ခိုင်မာတောင့်တင်းစေခဲ့ကြပြီ။ များစွာတို့သည် ကမ္ဘာနှင့်ချီဆောင်ရွက်ကြပြီး ၎င်းတို့စပ်ကြားရှိ အမြတ်ဝင်ငွေစုစုပေါင်းမှာ တစ်နှစ်လျှင် ဒေါ်လာသန်းပေါင်း ၁.၅ ထရီလီယံရှိသည်—ပြင်သစ်နိုင်ငံ၏ နိုင်ငံ့ထုတ်ကုန်စုစုပေါင်းထက်ပင် ပိုများနေ၏။a

မရိုးသားသည့် ကွန်ပျူတာအထူးကျွမ်းကျင်သူများအတွက် အင်တာနက်သည်လည်း အကောင်းဆုံး လက်ကိုင်တုတ်ဖြစ်နေလေပြီ။ ၁၉၉၅ ခုနှစ်က ဟက်ကာ (တရားမဝင်ခိုးဝင်အသုံးပြုသူ) တစ်ဦးသည် ဒေါ်လာ တစ်သန်းတန်ဖိုးရှိ သတင်းအချက်အလက်အပြင် ပုဂ္ဂလိက အကြွေးဝယ်ကတ်ပြားနံပါတ်ပေါင်း ၂၀,၀၀၀ ကိုပါ ခိုးယူခဲ့သည်။ “နည်းပညာအသစ်ကိုအသုံးပြု၍ ခိုးယူခြင်းသည် အန္တရာယ်ပိုကင်းပြီး အမြတ်အစွန်း ပိုရရှိသည်” ဟု စပိန်ဘဏ်လုပ်ငန်းရှင်တစ်ဦးဖြစ်သူ ဂျိုစီ အန်တိုနီယို ဆိုလာက ရှင်းပြခဲ့သည်။

အကြမ်းဖက်သမားများကလည်း ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်၏ ကိရိယာများကို အသုံးချကြသည်။ ကမ္ဘာချီသတင်းပေးပို့နိုင်မှုက ကမ္ဘာ့အစွန်အဖျားဒေသတွင် အနောက်တိုင်းသား ကမ္ဘာလှည့်ခရီးသည်အချို့ကို ပြန်ပေးဆွဲခြင်းအား နိုင်ငံရေးမကျေနပ်ချက် တစ်စုံတစ်ရာအတွက် ရုတ်ခြည်း လူသိရှင်ကြား ကျော်ကြားသွားရန် အကူအညီဖြစ်စေနိုင်သည်ဟူ၏။

မလိုလားအပ်သော “ခရီးသွားများ”

လူတို့အပြင် ရောဂါများပါ ကမ္ဘာအနှံ့ ခရီးဆန့်နိုင်ကြပြီး ရောဂါအချို့မှာ သေစေနိုင်၏။ “လူ၊ ကုန်ပစ္စည်းများနှင့် အတွေးအခေါ်များသည် ကမ္ဘာနှင့်အဝန်း အကြီးအကျယ် ရွေ့လျားသွားလာနေခြင်းက ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှုဖြစ်စဉ်ရောဂါ နောက်ကွယ်တွင်ရှိသည့် တွန်းအားဖြစ်နေလေသည်။ ကမ္ဘာလောကသည် လျင်မြန်စွာပင် ပို၍အတားအဆီးမဲ့ ပေါက်ကွဲလာနေပြီဖြစ်သည်၊ အဝေဖန်ခံရဆုံးမှာ ကူးစက်တတ်သော ရောဂါအသစ်အဟောင်းတို့သည် ကမ္ဘာတစ်ဝန်း ကျယ်ကျယ်ပြန့်ပြန့် ပျံ့နှံ့သွားခြင်းဖြစ်၏” ဟု ကူးစက်ရောဂါများဆိုင်ရာ ပညာရှင်တစ်ဦးဖြစ်သူ ပါမောက္ခ ဂျော်နသန် အမ်. မန်းကရှင်းပြသည်။

ယခုအခါ နှစ်စဉ် လူပေါင်းသုံးသန်းခန့်ကို သတ်ပစ်နေသည့် ကမ္ဘာချီကာကွယ်နိုင်စွမ်းမဲ့အသစ်ဖြစ်သော အေအိုင်ဒီအက်စ် ကူးစက်ပျံ့နှံ့ရောဂါထက် အဘယ်အရာကမျှ ပို၍ထူးခြားစွာ သရုပ်မပေါ်လွင်စေပါ။ အာဖရိကနိုင်ငံအချို့တွင် ရှိရှိသမျှ ငယ်ရွယ်သည့် အမျိုးသားအမျိုးသမီးများမှ သုံးပုံနှစ်ပုံအား အဆိုပါရောဂါက အဆုံး၌ သတ်ပစ်လိုက်မည်ကို ကျန်းမာရေးလုပ်သားများက စိုးရွံ့ထိတ်လန့်နေကြသည်။ “ကူးစက်ရောဂါများ၊ စစ်နှင့် ငတ်မွတ်ခေါင်းပါးမှုတို့သည် နှစ်ထောင်ပေါင်းများစွာရှိနေလင့်ခဲ့ကစား ယခင်သမိုင်းတွင် တစ်ခါမျှမကြုံခဲ့ဖူးသော ဤမျှအတိုင်းအတာရှိသည့်သေနှုန်းကို အရွယ်ရောက်သူများစပ်ကြား တွေ့မြင်နေရသည်” ဟု အိပ်ချ်အိုင်ဗွီ/အေအိုင်ဒီအက်စ် ဆိုင်ရာ ပူးတွဲကုလသမဂ္ဂ အစီအစဉ်က အစီရင်ခံလိုက်သည်။

ရောဂါပိုးမွှားများနှင့် ဗိုင်းရပ်စ်ပိုးမွှားများသာ မလိုလားအပ်သော ကမ္ဘာချီ “ခရီးသွားများ” မဟုတ်ကြပါ။ တိရစ္ဆာန်များ၊ အပင်များနှင့် အင်းဆက်ပိုးမွှားများသည် မိမိတို့၏နေရင်းဒေသမှ လွတ်မြောက်သွားကြကာ အခြားသောတိုက်ကြီးများသို့ နယ်ကျွံနေကြ၏။ လောလောဆယ်တွင် လေယာဉ်ဖြင့် ခိုးဝင်လာပုံရသည့် ဩစတြေးလျနိုင်ငံမှ အဆိပ်ပြင်းသော မြွေမျိုးစိတ်များသည် ပစိဖိတ်ကျွန်းများတွင် နယ်ချဲ့ကျူးကျော်ဝင်ရောက်နေ,နေကြသည်။ ယင်းက ဂူအန်နိုင်ငံမှ သစ်တောငှက်ရှိရှိသမျှနီးပါးကို အမျိုးပြုတ်စေခဲ့၏။ တောင်အမေရိကမှ ဗေဒါပင်များသည် အပူပိုင်းဒေသဖြစ်သော နိုင်ငံပေါင်း ၅၀ အထိပျံ့နှံ့သွားခဲ့ကာ တူးမြောင်းများကို ပိတ်ဆို့စေပြီး ငါးကန်များကိုလည်း ပျက်စီးစေသည်။ “ကျူးကျော်ဝင်ရောက်လာသည့် ‘တိုင်းတစ်ပါးသားများ’ အပြင် ပျံ့နှံ့လျက်ရှိသော ရောဂါများနှင့် ကြီးမားလှသည့် ဝန်းကျင်ဆိုင်ရာပျက်စီးမှုကြောင့် ကမ္ဘာ့စီးပွားရေးကို နှစ်စဉ် ဒေါ်လာ ဘီလီယံရာနှင့်ချီ၍ ကုန်ကျနေစေသည်” ဟု နိုင်ငံတကာသံတော်ဆင့်သတင်းစာ ကအစီရင်ခံသည်။

[အောက်ခြေမှတ်ချက်များ]

[စာမျက်နှာ ၈ ပါ ရုပ်ပုံ]

ငွေခိုးထုတ်ခြင်း

သင်္ဘောဖြင့်တင်ဆောင်လာသည့် ဝက်ဝံရုပ်များထဲတွင်

[စာမျက်နှာ ၈ ပါ ရုပ်ပုံ]

ကိုကင်းခိုးထုတ်ခြင်း

နယ်စပ်အကူး၌ ဒေါ်လာ ၄,၀၀၀,၀၀၀ တန်ဖိုးရှိ ကိုကင်းကို အပန်းဖြေခရီးသွားယာဉ်တစ်စီးတွင် တွေ့ရှိခဲ့

[စာမျက်နှာ ၈ ပါ ရုပ်ပုံ]

ဇီဝအကြမ်းဖက်မှု

ဝါရှင်တန်၊ ဒီ.စီ. အိမ်တော်ကုန်းမြင့်ပေါ်တွင် စစ်သားများ ထောင့်သန်းရောဂါပိုးကို ရှာဖွေနေကြ

ဗုံးပေါက်ကွဲခြင်း

အစ္စရေးနိုင်ငံတွင် ကားဗုံးပေါက်ကွဲခြင်း

[စာမျက်နှာ ၉ ပါ ရုပ်ပုံ]

အေအိုင်ဒီအက်စ်ကမ္ဘာချီပျံ့နှံ့မှု

တောင်အာဖရိကနိုင်ငံတွင် အလွန်ဖိစီးနှိပ်စက်နေသည့် အေအိုင်ဒီအက်စ်ကူးစက်ရောဂါကြောင့် ပြည်သူပိုင်ဆေးရုံအချို့က ရောဂါရှိသူတို့ကို လက်မခံကြချေ

မျိုးစိတ်များ ချဉ်းနင်းဝင်ရောက်မှု

အညိုရောင်သစ်ပင်နေမြွေများသည် ဂူအန် ကျွန်းရှိ သစ်တောငှက်များကို မျိုးပြုတ် လုမတတ် ဝါးမျိုစားသောက်နေကြ

ဗေဒါပင်

ဤအပင်သည် နိုင်ငံပေါင်း ၅၀ ရှိ တူးမြောင်းများနှင့် မြစ်ကမ်းပါးများကို ပိတ်ဆို့စေသည်

[Credit Lines]

Money and cocaine smuggling: James R. Tourtellotte and Todd Reeves/U.S. Customs Service; bioterrorism: AP Photo/Kenneth Lambert; burning bus: AP Photo/HO/Israeli Defense Forces; child: AP Photo/Themba Hadebe; snake: Photo by T. H. Fritts, USGS; water hyacinth: Staff CDFA, California Dept. of Food & Agriculture, Integrated Pest Control Branch

[စာမျက်နှာ ၇ ပါ ရုပ်ပုံ]

ကမ္ဘာ့ဆက်စပ်ပြောင်းလဲမှု ဖြစ်စဉ်က ချမ်းသာသူနှင့် ဆင်းရဲသူစပ်ကြား ကွာဟချက်ကို ကျယ်ပြန့်စေခဲ့

[Credit Line]

UN PHOTO 148048/J. P. Laffont-SYGMA

[စာမျက်နှာ ၁၀ ပါ ရုပ်ပုံ]

အကြမ်းဖက်မှုကို အားပေး အားမြှောက်ပြုရန် အင်တာနက်ကို အသုံးပြုလျက်ရှိ