Vintsina via Mukanda ua Viuano via Muono Uetu Vakua Kilistu na Vipanga Vietu
4-10 YA MAIO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | NJENISISI 36-37
“Yosefe a Hita mu Lamba Omo lia Cipululu ca Vamuanaye”
(Njenisisi 37:3, 4) Vuno Isaleli ua lemene Yosefe mu ku hiana vana veni vose, muomu ua puile muana ua vukuluntu vueni: kaha ua mu tongelele cikovelo ca ku pilieka mueka na mueka. 4 Na vana va naye va muene ngecize iseavo ua mu lemene ku hiana vose vana va naye; kaha va mu zindile, ka va hasele ku handeka neni vuino.
w14 1/8 12-13
“Halakanenu, nja mi Vundila, Ndzozi eyi i nji na Loto”
Mbimbiliya ya kumbulula nguayo: “Na vana va naye va muene ngecize iseavo ua mu lemene ku hiana vose vana va naye; kaha va mu zindile, ka va hasele ku handeka neni vuino.” (Njenisisi 37:4) Halumo citava ku ivuisisa omo lia vika vamuanaye ya Yosefe va mu vuilile cipululu, vunoni ka va muesele mana mu va mu zindile. (Visimo 14:30; 27:4) Vuno mua vuilaho laza muntu cipululu omo lia ku mu lema ku vantu ni omo lia kasingimiko ke ku tambula ni? Nga mukemuo, vulukenu vamuanaye ya Yosefe. Cipululu, ca va lingisile va linge viuma vi va liveyele mu nima ya ntsimbu. Lungano luavo lua pua civuluiso kuli Vakua Kilistu lelo, ngecize va pande ku ‘zolela na vaze va zolela.’—Loma 12:15.
Mua vusunga, Yosefe ua muene ngecize vamuanaye va mu zindile. Vuno ua kele na ku sueka cikovelo ceni nga a mona vamuanaye ni? Halumo ua vuile ntsindiye ya ku lingamo. Vunoni, vulukenu ngecize Yakomba ua hele cikovelo kuli muaneni mu ku pua citantekeyeso ca cilemo ceni. Yosefe ua tondele ku pua mukua vusunga kuli ise, ngeci ua kele na ku zala cikovelo caco. Lungano lueni lua seho kuli yetu lelo lino. Vutuhu Tatetu ua muilu ka puile mukua kahangu, vunoni vintsimbu vimo ue ku vezikisa vamo vangamba veni va ku ononoka mu njila ya ku lifuila. Cikuavo naua, ua tonda vangamba veni va litepe ku vilinga via mazilo via ano mavu. Ngeci mua cikovelo ca ku lifuila ca kele naco Yosefe, vilinga via Vakua Kilistu va vusunga vie ku va tepesa kuli vaze va va yoya navo. Omo lia vilinga viavo ve ku va zinda na ku va vuila cipululu. (1 Petulu 4:4) Vuno Vakua Kilistu va pande ku lisueka na ku hona ku litumbula nguavo va pua vangamba va Njambi ni? Houe. Muomu Yosefe neni ka suekele cikovelo ceni.—Luka 11:33.
(Njenisisi 37:5-9) Kaha Yosefe ua lotele ndzozi, kaha ua i lekele ku vana va naye: kaha va mu zindile mu ku hiana vene. 6 Na ikeye ua va lekele ngueni, Halakanenu, nja mi vundila, ndzozi eyi i nji na loto: 7 muomu, talenu, tua kele na ku kuta visua muihia, kaha tenu, cisua cange ca katukile na ku mana luntu, kaha tenu, visua vienu via zingilikileko, na ku kotamena cisua cange. 8 Kaha vana va naye va mu lekele nguavo, Cili vene yove u ka tu suana ni? cipue ove cili vene u ka tu sika etu ni? Kaha va mu zindile mu ku hiana cikuma naua omo zindzozi zieni, nomo mezi eni. 9 Kaka ua ci lotele ndzozi ikuavo, na ku i ambulula kuli vana va naye ngueni, Tenu, nji na ci loto ndzozi ikuavo; kaha tenu, litangua na ngonde na zintangantanga likumi na imo va likotamesele kuli ange.
(Njenisisi 37:11) Na vana va naye va liveyeleye; vunoni ise ua niungilie cihandeka cize mu mutima.
w14 1/8 13 ¶2-4
“Halakanenu, nja mi Vundila, Ndzozi eyi i nji na Loto”
Vilota viaco via tundile kuli Yehova Njambi. Via puile vupolofeto, kaha Njambi ua tondele Yosefe a handeke vi via lombolokele. Ni nguetu, Yosefe ua lingile cipanga ci va lingile vapolofeto vezile mu nima yeni, vaze va handekele via muzimbu ua ku sompesa ku tuala ha vangamba veni va lisino.
Na kasingimiko kose, Yosefe ua lekele vamuanaye, ngueni: “Halakanenu, nja mi vundila, ndzozi eyi i nji na loto.” Vutuhu cilota ca Yosefe ca va lombolokele, vunoni ka va ci lemene, ambe kavundende. Ngeci va mu kumbuluile nguavo: “Cili vene yove u ka tu suana ni? cipue ove cili vene u ka tu sika etu ni?” Mbimbiliya i tualelelaho, nguayo: “Kaha va mu zindile mu ku hiana cikuma naua omo zindzozi zieni, nomo mezi eni.” Kaha Yosefe mua lekeleko ise hamolika na vamuanaye via cilota ceni ca mu civali, matoto avo kasi a livuezelele cikuma. Mbimbilya nguayo: “Kaha ise ua mu handekelele na ku handeka neni ngueni, Ndzozi ika eyi i u na loto? Cili vene yange na noko na vana va noko tu keza ku likotamesa na ha mavu kuli ove ni?” Vutuhu ngoco, Yakomba ua tualeleleho ku hilula ha cimpande caco, kaha halumo na ku lihula ngueni, ‘Vuno Yehova ikeye a li na ku handeka nou kanike, ni?—Njenisisi 37:6, 8, 10, 11.
Yosefe ka puile ua ku livanga ni ua ku manusuila ku vangamba va Yehova va zimbuile vupolofeto vueni, vamo omo lia muzimbu uaco va va zindile na ku va yandesa. Yesu, uze ua hianene vose mu ku zimbula muzimbu uaco, ua lekele vakua ku mu kava ngueni: “Nga va nji yandesele ange, nga va ka mi yandesa enu naua.” (Yoano 15:20) Vakua Kilistu va vitso viose va hasa ku lilongesa via vingi ku lutsilielo na ku simpa ca mukuendze Yosefe.
(Njenisisi 37:23, 24) Kaha ca puile ngecize, omo Yosefe ua hetele kuli vana va naye, kaha va zulile Yosefe cikovelo ceni, cikovelo cize ca ku pileka mueka na mueka ca zalele; 24 kaha va mu kuatele, na mu mbila mu cipuku: na cipuku cikeco ca mupulungua, mema ka a kelemo.
(Njenisisi 37:28) Kaha kua pitile vaMindianita, vakua mavenda; kaha va sosele na ku fumisa Yosefe mu cipuku, kaha va landesele Yosefe na va Ismaelita na makumi avali a zimbongo zia palata. Kaha vakevo va tualele Yosefe ku Ingito.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Njenisisi 36:1) Vuno aa akeo mazimo a Esau (ikeye vene Endome)
it-1 752
Endome
(Edom) [Ku-Venga], vaEndomita
Endome lia puile lizina likuavo li va lukile Esau, mpasa ya Yakomba. (Njen. 36:1) Va mu lukile eli lizina omo lia ku landesa vundala vueni na musozi ua ku tila ni ku venga ua makunde. (Njen. 25:30-34) Cikuavo naua, omo ua semukile Esau ua puile ua ku tila (Njen. 25:25), kaha eci cifua ca ku tila caco ca lisanduokele kuze kua ka yoyelele na mbuto yeni yose.
(Njenisisi 37:29-32) Kaha Luvene ua hilukile ku cipuku; kaha tenu, Yosefe uahimo mu cipuku; kaha ua tavuile vizalo vieni. 30 Kaha ua hilukile kuli vana va naye ngueni, Kanike uahimo; nange, kulihi nji ku ila? 31 Kaha vakevo va nonene cikovelo ca Yosefe na ku tsiha cizamba ca vampembe, na ku zaveka cikovelo ceni mu maninga; 32 Kaha va mu tumine cikovelo ca ku pileka mueka na mueka, na ku ci tuala kuli iseavo, nguavo, Tua ci uana eci: vuno nongonona nga cikovelo ca muanove ni cahi.
it-1 628
Ku Niunga
Nga umo kaniungi a litavela ngecize ue ku niungile ni ku tala vuino vamo vampanga ni vumo vutanga, ca lekesele ngecize ua kele na kapandi ka ku niunga vuino vimuna vaco. Ua lekele kuli vavene ngueni a ka lisa vimuna vaco na ku va niunga linga kati va va punde, nga ka lingimo ue ku fuetele mulonga. Vutuhu ngoco, kaniungi ka kele na ndzili ya ku niunga vimuna mu vutuntu, muomu halumo kue ku solokele vamo tusitu va mu musenge va vutozi ve ku hasele ku mu vulumuna. Vunoni, linga kati va mu tuike mulonga nga kua soloka mponde yaco, kaniungi ua pandele ku tuala civimbi, ni viose-ovio via lisupile ku cimuna ci va na kuata. Kaha nga vavene vimuna na mono ngecize mukemuo mpundu mu vi nende, kaniungi ka ka kala na mulonga na umo uahi.
Evi vikevio vi va kele na ku linga ambe mu ku niunga nkala vitenga, ni vusoko. Ca ku muenako, muana ua mukuluntu ua kele na kapandi ka ku niunga vamuanaye vavandende. Ngeci mukemuo, tu hasa ku ivuisisa omo lia vika Luvene ua lisosomuene na muono ua Yosefe muomu ua puile muana ua mukuluntu. Omo vamuanaye vakuavo va handekele via ku tsiha Yosefe, ngue mu ya muesa Njenisisi 37:29-32, nguayo: “Kaha Luvene . . . Ngueni, Kati tu tambule muono ueni . . . kati mu muanie maninga; . . . kati mu mu saleke livoko; linga a mu ohiele ku livoko liavo, ku mu hiluisa kuli ise.” Kaha omo Luvene ka ka uanene Yosefe mu cipuku, uomine cikuma mutima ngeci ua “tavuile vizalo vieni,” kaha ua handekele ngueni: “Kanike uahimo; nange, kulihi nji ku ila?” Luvene ua tantekeyele ngecize ua puile mulonga ueni mua zimbalele Yosefe. Linga vamuanaye va teue ku mulonga, va lingile cose linga vantu va singanieke nguavo kasitu na tsihi Yosefe. Ngeci va zavekele cikovelo ca Yosefe mu maninga a mpembe. Kaha va tualele cikovelo caco kuli ise Yakomba uze ua puile ngazi yavo, linga va tale nga Luvene ua kele na mulonga ni kuahi, muomu omo lia cikovelo ci va tualele Yakomba ua ka muene mpundu ngecize Yosefe va mu tsihile ku kasitu.—Njen. 37:31-33.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Njenisisi 36:1-19) Vuno aa akeo mazimo a Esau (ikeye vene Endome). 2 Esau ua ambatele vampuevo veni va ku vana vampuevo va ku Kanana: Anda muana Elone kaHiteu, na Oholivama muana Ana, muana ua mpuevo ua Ziveone kaHeveu, 3 na Mbasemate muana Ismaele, ndumbu ya Nevayote. 4 Kaha Anda ua semenene Esau Elifaze; na Mbasemate ua semene Leuele; 5 Kaha Oholivama ua semene Yeuse, na Yalame, na Kola: ava vakevo vana va Esau, vaze va mu semukilile mu cifuti ca Kanana. 6 Kaha Esau ua tambuile vampuevo veni, na vana veni va vamala, na vana va vampuevo, na miono yose ya ndzivo yeni, na vimuna veni, na tusitu veni vose, na vikuata vieni viose, via na kunguluile mu cifuti ca Kanana; kaha ua ile ku cifuti ceka mu ku fuma kuli muanaye Yakomba. 7 Muomu vupite vuavo vua kamene cikuma ngecize ka vua va tavele ku tumama hamo; na cifuti ci va lisukilile ka ca va hasele muomu vimuna vavo. 8 Kaha Esau ua tumamene ku muncinda ua Seile: Esau ikeye Endome. 9 Kaha aa akeo mazimo a Esau ise ya vaEndomeu ku muncinda ua Seile: 10 ano akeo mazina a vana va Esau: Elifaze muana Anda mpuevo ya Esau. Leuele muana Mbasemate mpuevo ya Esau. 11 Kaha vana va Elifaze vakevo Temane, Omale, Zefo, na Ngatame, na Kenaze. 12 Kaha Timena ua puile kavuhale ka Elifaze muana Esau; kaha ikeye ua semenene Elifaze Amaleke: ava vakevo vana va Anda, mpuevo ya Esau. 13 Kaha ava vakevo vana va Leuele: Nahate, na Zela, Sama, na Miza: ava vakevo vana va Mbasemate, mpuevo ya Esau. 14 Kaha ava vakevo vana va Oholivama muana Ana, muana ua mpuevo ua Ziveone, mpuevo ya Esau: ikeye ua semenene Esau Yeuse, na Yalame, na Kola. 15 Ava vakevo vakuluntu va vana va Esau: vana va Elifaze, ndala ua Esau: muata Temane, muata Omale, muata Zefo, muata Kenaze. 16 Muata Kola, muata Ngatame, muata Amaleke: ava vakevo vamiata va fumine kuli Elifaze mu cifuti ca Endome: ava vakevo vana va Anda. 17 Kaha ava vakevo vana va Leuele, muana Esau: muata Nahate, muata Zela, muata Sama, muata Miza: ava vakevo vamiata va fumine kuli Leuele mu cifuti ca Endone; ava vakevo vana va Mbasemate mpuevo ya Esau. 18 Kaha ava vakevo vana va Oholivama, mpuevo ya Esau: muata Yeuse, muana Yalame, muata Kola: ava vakevo vamiata va fumine kuli Oholivama muana Ana, mpuevo ya Esau. 19 Ava vakevo vana va Esau, na ava vakevo vamiata vavo: ikeye Endome vene.
11-17 YA MAIO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | NJENISISI 38-39
“Yehova ka Mbilile Kuti Yosefe”
(Njenisisi 39:1) Kaha Yosefe va mu tualele ku Ingito; kaha Potifale, muata umo ua kuli Falao, kapitau ua vaze va mu niunga, mukua Ingito, ua mu landele ku livoko lia vaIsmaelita, vaze va mu tualele kuze.
w14 1/11 12 ¶4-5
“Vati nji ka hasa ku Linga Vupi vua Kama Ngecize?”
“Kaha Yosefe va mu tualele ku Ingito; kaha Potifale, muata umo ua kuli Falao, kapitau ua vaze va mu niunga, mukua Ingito, ua mu landele ku livoko lia vaIsmaelita, vaze va mu tualele kuze.” (Njenisisi 39:1) Na mezi aa a andende, Mbimbiliya i tu kuasa ku tantekeya vusiua vua vuile Yosefe mu va mu landesele lua mu civali. Ua puile honi vene ngue citenga! Aci singaniekenu vati ua livuile Yosefe mu va mu ambatele kaha a kava muata ueni ua muha ua ku Ingito, kaha te va mu hitisa mu vitapalo via vakua vivenda ni vakua ku landesa linga va mu tuale ku ndzivo kua ka kala.
Ndzivo yaco ya lisezele cikuma na vindzivo via yoyelemo Yosefe. Muomu ua kolele mu vusoko vua vakua ku nunguluka cikuma, kaha va kele na ku yoyela mu vimbalaka, kaha na ku niunga matanga avo. Vunoni ku Ingito ku va mu tualele, kuli Potifale, va yoyelele mu vindzivo via cili, via ku kuita ni ku pindala na vulombo vua ku tezimina. Kuliya na vakua ku tondesesa mizimbu ya ku laza nguavo, vakua Ingito va ku laza vantu va lemene ku tombeka miti, kaha vindzivo vimo va vi tungilile mu kati ka vitungu, kaha mua kele miti ya cili ya mambumbue. Vindzivo vimo via puile via kama, via kele na vimbimbi, ku va kele na ku tumama vantu linga va hase ku hita luhundzi, kaha via kele na vihondo via vingi, hamo lika na hondo ya kama ya ku lila na tundzivo tua vakua ku panga.
(Njenisisi 39:12-14) Kaha ikeye ua mu kuatele ku vuzalo vueni ngueni, Kosa nange; kaha ikeye ua sile vuzalo vueni mu livoko lieni na ku tina, ua tuhukile. 13 Kaha ca puile ngecize, omo ua muene ngecize na seza vuzalo vueni mu livoko lieni, kaha na tina ha mbandza, 14 ua tambakanene vamala va ndzivo yeni, na ku handeka navo ngueni, Tenu, na tu nehelamo kaHevelu mu ku tu tsopa: ua kovelele kuli ange mu ku kosa nange, kaha nja tambakanene na lizi lia kama.
(Njenisisi 39:20) Kaha sukulu ya Yosefe ua mu kuatele, na ku mu soka mu kamenga, muze mu va pandekelele mapelesu va muangana: kaha ua kele muze mu kamenga.
w14 1/11 14-15
“Vati nji ka hasa ku Linga Vupi vua Kama Ngecize?”
Ka tu tantekeya via vingi ku tuala ha vati tumenga tua ku Ingito tua fuile ku ntsimbu ize. Vunoni vakua ku tondesesa mizimbu ya ku laza va uana ngecize tumenga tuaco va tu tungile mu cifua ca ku kola, kaha tumo tua puile tumenga tua vina. Lizi kamenga lia handekele Yosefe lia lomboloka “cina,” mu ku muesa ngecize kamenga ka va mu hakele ka puile cina kaha ka mua kele ceke na cimo cahi, ngeci ka kele na lulavelelo lua ku tuhukamo. (Njenisisi 40:15) Ku livulu lia Visamo tu tanda ngecize Yosefe ua muene naua lamba ikuavo. Mbimbiliya nguayo: “Va vavalesele viliato vieni na zinkuli: va mu hakele mu malenge a vutale.” (Visamo 105:17, 18) Vakua Ingito vintsimbu vimo va kele na ku kuta vinguali ku vindzinda va mu tumenga; kaha va kele na ku va kuta malienge a vikungu mu ntsingo. Mua vusunga Yosefe ua hitile mu lamba ya kama, vutuhu ka vulumuine na vimo viahi!
Kaha naua lamba yaco ka ya puile ya kantsimbu kakandende lika, houe. Mbimbiliya nguayo “Yosefe ua kele muze mu kamenga.” Cili vene ua kele miaka ya yingi mu cihela cize ca ku pihia cikuma! Kaha naua ka tantekeyele nga tangua va ka mu patula. Vati Yosefe ua tualeleleho ku kolesa mu miaka yose ize ya kele mu kamenga?
Mbimbiliya i tu hana cikumbululo nguayo: “Yehova ua kele na Yosefe na ku mu muesa ngozi.” (Njenisisi 39:21) Mua vusunga, ambe vivumbe via tumenga ni malienge ni vene tumenga tua kuintsi lia mavu ka vi hasa ku imika Yehova a muese cilemo na ngozi ku vangamba veni. (Loma 8:38, 39) Cili vene, Yosefe ua vuile ciyulo na ku lembama mua lekeleko visoti vueni kuli Ise ua muilu uze ua pua “Njambi ua ku-lembezieka cose.” (2 Kolintu 1:3, 4; Filipu 4:6, 7) Viuma vika naua vikuavo Yehova ua lingilile Yosefe? Mbimbiliya nguayo Yehova ua tualeleleho “ku mu muesa kavumbi ku meso a mukua ku niunga kamenga.”
(Njenisisi 39:21-23) Vunoni Yehova ua kele na Yosefe na ku mu muesa ngozi, na ku mu muesa kavumbi ku meso a mukua ku niunga kamenga. 22 Kaha mukua ku niunga kamenga ua kundikile ku livoko lia Yosefe mapelesu vose va kele mu kamenga; na viose via pangele muze, ikeye ua puile mukua ku vi linga. 23 Mukua ku niunga kamenga ka talele na cimo cahi ca kele ku livoko lieni, muomu Yehova ua kele neni; na vize via lingile, Yehova ua vi vezikisile.
w14 1/11 15 ¶2
“Vati nji ka hasa ku Linga Vupi vua Kama Ngecize?”
Mbimbiliya i tu hana cikumbululo nguayo: “Yehova ua kele na Yosefe na ku mu muesa ngozi.” (Njenisisi 39:21) Mua vusunga, ambe vivumbe via tumenga ni malienge ni vene tumenga tua kuintsi lia mavu ka vi hasa ku imika Yehova a muese cilemo na ngozi ku vangamba vedi. (Loma 8:38, 39) Cili vene, Yosefe ua vuile ciyulo na ku lembama mua lekeleko visoti vieni kuli Ise ua muilu uze ua pua “Njambi ua ku-lembezieka cose.” (2 Kolintu 1:3, 4; Filipu 4:6, 7) Viuma vika naua vikuavo Yehova ua lingilile Yosefe? Mbimbiliya nguayo Yehova ua tualeleleho “ku mu muesa kavumbi ku meso a mukua ku niunga kamenga.”
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Njenisisi 38:9, 10) Kaha Onane ua tantekeyele ngecize mbuto ize ka i ka pua yeni; kaha ca puile ngecize omo ua kovele kuli mpuevo ya muanaye, ua i muaniene ha mavu, ku tina a hie mbuto kuli muanaye. 10 Kaha cuma cize ca lingile ca pihile ku meso a Yehova; kaha ua mu tsihile ikeye naua.
it-3 133-134
Onane
(Oʹnan) [lizi lia lomboloka “ndzili ya cisemua; ndzili”].
Onane ua puile muana Yunda ua mi civali kuli mpuevo yeni ua ku Kanana, muana Sua. (Njen. 38:2-4; 1 Miz. 2:3) Ele ua puile mukuluntu ua Onane, kaha ua tsile omo lia vupi vua lingile ku meso a Yehova, vunoni ua tsile ca ku hona ku seza muana. Ngeci mukemuo, ise yavo Yunda ua tumine ntsongo yeni Onane a ambate nyali yeni Tamale, mpuevo ya Ele. Kaha nga ve ku semene muana, muana uaco ikeye ue ku suanene mpoko ya vundala vua ise, vunoni nga muana uaco uahi, Onane ikeye ue ku tualeleleho ku pua ndala na ku tambula vusuana vuose. Ngeci mukemuo, omo Onane ua ka limuene na Tamale, Mbimbiliya nguayo, “ua ka muanienene mbuto ha mavu,” ku tina ha hie mbuto kuli muanaye. Vunoni eci ka ca lombolokele ngecize ua lingile mututa houe, muomu ngue mu ya muesa Mbimbiliya nguayo “ua ka muanienene ha mavu” mu ku muesa ngecize ua vi lingilile ku cizango ceni muomu ka tondele Tamale a kale na lizimo. Ngeci mukemuo, omo lia ku hona ku ononoka Ise ua mu tumine na ku pokola lisiko lia Yehova ndundzi ya vulo, ngeci Yehova ua tsihile Onane, kaha ka sezele muana na umo uahi.—Njen. 38:6-10; 46:12; Num. 26:19.
(Njenisisi 38:15-18) Omo Yunda ua mu muene, ua singaniekele ngueni ikeye cikoyi; muomu na livuvu ku cihanga. 16 Kaha ua alulukile kuli ikeye mu njila, kaha ngueni, Tuaya, nja ku vundila, nji tave ku kovela kuli ove: muomu ka tantekeyele ngecize ikeye nemueno. Kaha ikeye ngueni, Vika u ka nji hia, amba nja ku tave ku kovela kuli ange? 17 Kaha ikeye ngueni, Nji ka ku tumisa muana mpembe ua ku vutanga. Kaha ikeye ngueni, U tava ku nji hia ciye cimo noho u ka mu tuma? 18 Kaha ikeye ngueni, Ciye cika ci nji ka ku hia? Kaha ikeye ngueni, Kandzeya kove na mukole uove, na mulamu uli mu livoko liove. Kaha ua mu helevio, na ku kovela kuli ikeye kaha uemitile kuli ikeye.
w04 15/1 30 ¶5-6
Vihula via Vakua ku Tanda
Yunda ua lingile vuhenge mu ku hona ku hana muaneni Sela kuli Tamale ngue muze mua likuminyine. Kaha naua ua limuene ku mivila na umo mpuevo ua singaniekele ngueni ua puile cikoyi ua ku tembele. Viuma via lingile via liluisa na vutumbe vua Njambi, muomu yala na mpuevo va na pande lika ku limona ku mivila nga va liambata muaya masiko. (Njenisisi 2:24) Vunoni nga tu talaho vuino, Yunda ka lingile vupangala na cikoyi houe. Vunoni ua limuene ku muvila ku ndzimba mu cihela ca Sela linga a puisemo vulo vua vunhali vua keleko ku ntsimbu ize, kaha linga muyati uaco u tualeleho ku kala na mbuto.
Ku tuala kuli Tamale, neni naua via lingile ka ca puile vupangala. Muomu vana veni vavali ka va va tumbuile ku pua vana va mu vupangala. Omo Mboaze ua ku Mbetelema ua ambatele umo mpuevo ua lizina Lute mu vulo vua vunhali, vakuluntu va mbonge ya Mbetelema va sangalele Tamale na Peleze mu ku handeka nguavo: “Kaha ndzivo yove i himpuke ngue ndzivo ya Peleze, ya semene Tamale kuli Yunda, ku mbuto ize Yehova a ka ku hia kuli muana mpuevo ou.” (Lute 4:12) Peleze ua puile umo ua vankaka va Yesu Kilistu.?—Mateo 1:1-3; Luka 3:23-33.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Njenisisi 38:1-19) Kaha ca puile ngecize ku ntsimbu oyo, Yunda ua fumine kuli vana va naye, kaha ua kovelele kuli umosi mukua Andulame, lizina lieni Hila. 2 Kaha Yunda ua muene kuze muana ua mpuevo ua umosi mukua Kanana lizina lieni Sua; kaha ikeye ua mu tambuile, na ku kovela kuli ikeye. 3 Kaha ikeye uemitile, na ku sema muana ua yala; kaha ua mu lukile lizina lieni Ele. 4 Kaha uemitile naua, na ku sema muana ua yala; kaha ua mu lukile lizina lieni Onane. 5 Kaha kasi naua ua semene muana ua yala, na mu luka lizina lieni Sela: kaha ikeye ua kele ku Kezive omo ua mu semene. 6 Kaha Yunda ua huililile ndala yeni Ele mpuevo, lizina lieni Tamale. 7 Kaha Ele, ndala ya Yunda, ua puile ua mupi ku meso a Yehova; kaha Yehova ua mu tsihile. 8 Kaha Yunda ua handekele na Onane ngueni, Kovela kuli mpuevo ya muanoko, na ku linga kapandi ka muanaye kuli ikeye, na ku mu sanguila muanoko mbuto. 9 Kaha Onane ua tantekeyele ngecize mbuto ize ka i ka pua yeni; kaha ca puile ngecize, omo ua kovelele kuli mpuevo ya muanaye, ua i muaniene ha mavu, ku tina a hie mbuto kuli muanaye. 10 Kaha cuma cize ca lingile ca pihile ku meso a Yehova; kaha ua mu tsihile ikeye naua. 11 Kaha Yunda ua handekele na nemueno Tamale ngueni, Kala ntuluue mu ndzivo ya iso, noho muanange Sela na kolo; muomu ngueni, Ku tina ikeye naua a tse, ngue vana va naye. Kaha Tamale ua ile na ku tumama mu ndzivo ya ise. 12 Kaha mu ku hita ntsimbu muana Sua, mpuevo ya Yunda, ua tsile; kaha Yunda ua lilembeziekele kaha ua ile kuli vakua ku teula vampanga veni ku Timena ikeye na kavusamba keni Hila kaAndulameu. 13 Kaha va ci lekele Tamale nguavo, Tala somueno a kanduka ku Timena mu ku teula vampanga veni. 14 Kaha ikeye ua zulile vizalo via vuntuluue vueni, na ku lifuika na ntanga na ku livuva, kaha ua tumamene mu mbelo ya Enaime, ikeyo ili ku njila ya ku Timena; muomu ua muene ngecize Sela na kolo, kaha ka va mu heleye ku pua mpuevo yeni. 15 Omo Yunda ua mu muene, ua singaniekele ngueni ikeye cikoyi; muomu na livuvu ku cihanga. 16 Kaha ua alulukile kuli ikeye mu njila, kaha ngueni, Tuaya, nja ku vundila, nji tave ku kovela kuli ove: muomu ka tantekeyele ngecize ikeye nemueno. Kaha ikeye ngueni, Vika u ka nji hia, amba nja ku tave ku kovela kuli ange? 17 Kaha ikeye ngueni, Nji ka ku tumisa muana mpembe ua ku vutanga. Kaha ikeye ngueni, U tava ku nji hia ciye cimo noho u ka mu tuma? 18 Kaha ikeye ngueni, Ciye cika ci nji ka ku hia? Kaha ikeye ngueni, Kandzeya kove na mukole uove, na mulamu uli mu livoko liove. Kaha ua mu helevio, na ku kovela kuli ikeye kaha uemitile kuli ikeye. 19 Kaha ua katukile, ua ile kueni na ku fumisa ntanga yeni ya ku livuva, kaha ua zalele vuzalo vueni vua vuntuluue.
18-24 YA MAIO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | NJENISISI 40-41
“Yehova a Patula Yosefe”
(Njenisisi 41:9-13) Kaha mukuluntu ua vakua ku makela ku-lia ua handekele na Falao ngueni, Nja vuluka milonga yange litangua lia lelo: 10 Falao ua tenukile na vangamba veni, na ku nji soka mu ndzivo ya kapitau ua vakua ku mi niunga, yange na mukuluntu ua vakua ku panga mbolo: 11 netu tua lotele ndzozi ku vutsiki vumo lika, nange neni; tua lotele muntu ku muntu ngue ku ku-languluka ca ndzozi yeni. 12 Kaha kuze kua kele netu umo mukuendze, kaHevelu, ngamba ya kapitau mukua ku mi niunga; kaha tua mu lekele, na ikeye ua tu languluilile zindzozi zietu; ku muntu ku muntu ua languluile ngue ku ndzozi yeni. 13 Kaha ca puile ngecize, ngue muze mua tu languluilile, mu via puile; ange ua nji hiluisile ku cipanga cange, na mukuetu ua mu hondele.
w15 1/2 14 ¶4-5
“Ku Langulula Kati ca Pandama Kuli Njambi Ni?”
Mukuluntu ua vakua ku makela via ku-lia halumo ua suvile Yosefe, vunoni Yehova ka mu suvile na limo litangua liahi. Vumo vutsiki, Njambi ua lingisile Falao a lote vilota vivali vintsa ka suvile. Mu cilota ca ku livanga, Falao ua muene vangombe vatanu na vavali va ku lelema na ku hindala va tuntukile mu ndonga, kaha mu nima yaco ua muene naua vangombe vatanu va vavali va ku hokama. Kaha vangombe va ku hokama va lile vangombe va ku hindala. Mu nima yaco ua lotele visakasaka via mbuto vitanu na vivali via sokele ku cisati cimo lika. Vunoni visakasaka vitanu na vivali via ku hekuiya via ku uema na luhundzi, via minine visakasaka vitanu na vivali via ku sula na vinona. Lia mukuavo Falao ua hindukile na matoto omo lia viuma via lotele, ngeci ua sanene vakua mangana na vimbanda linga va lombolole vilota viaco. Vunoni va vi honouele. (Njenisisi 41:1-8) Ka tu tantekeya nga vamala vaco va komokele vilota via Falao ni muntu ku muntu ua vi lomboluele mueni. Vunoni tu zivuka nguetu Falao ua vuile vusiua vua kama kaha ua sakalalele cikuma mutima mu ku tonda ku tantekeya vi via lombolokele vilota vieni.
Ku ntsongo honi mukuluntu ua vakua ku makela via ku-lia ua vulukile Yosefe! Mutima ueni ua mu luisile ngeci ua lekele Falao via mukuendze ua mu kamenga uze ua lomboluele vuino vilota vieni via mukulutu ua vakua ku panga mbolo. Kaha Falao mu vuasi vuasi ua tumine linga va ka tundise Yosefe mu kamenga.—Njenisisi 41:9-13.
(Njenisisi 41:16) Kaha Yosefe ua kuaniene Falao ngueni, Cikeco kati kuli ange ivene: Njambi a ka hana kuli Falao ku kuania ca ciyulo.
(Njenisisi 41:29-32) Tala, kukeza miaka itanu na ivali ya malunda a kama ku cifuti cose ca Ingito: 30 kaha ku ka katuka ku nima yayo miaka itanu na ivali ya ndzala; na malunda ose va ka a suva mu cifuti cose ca Ingito; na ndzala i ka lia cifuti. 31 na malunda aze ka va ka a tantekeya omo ndzala ya ku kavako; muomu i ka pihia cikuma. 32 Kaha omo ndzozi yezile luvali kuli Falao, cikeco muomu Njambi na ci ambe, kaha Njambi a ka ci neha na ka vuasi.
w15 1/2 14-15
“Ku Langulula Kati ca Pandama Kuli Njambi Ni?”
Yehova ua lema vakua ku likehesa na vakua vusunga, kaha evi vikevio via mu lingisile a lekese Yosefe vi via lombolokele vilota vi va honouele vakua mangana na vimbanda. Yosefe ua handekele ngueni vilota via Falao via lombolokele viuma vimo lika. Ku hilukila vilota luvali, via lombolokele ngecize via handekele Yehova vie ku lipuisilemo mu vutuntu. Vangombe va ku hindala na visakasaka via mbuto viemanenene miaka itanu na ivali ya ku lana ca via ku-lia mu Ingito, kaha vangombe va ku hokama na visakasaka via ku hekuiya viemanenene miaka itanu na ivali ya ndzala ye ku izile mu nima yaco. Kaha eyi ndzala ye ku kele mu cifuti cose.—Njenisisi 41:25-32.
(Njenisisi 41:38-40) Kaha Falao ua handekele na vangamba veni ngueni, Tu ka hasa ku uana umo ua ngecize, yala umo muli ikeye mua kala cimbembesi ca Njambi? 39 Kaha Falao ua handekele na Yosefe ngueni, Omo Njambi na ku lekesa evi viose, ngoco ka kuesi ueka ua ku zangama ua mangana ngue yove: 40 ove u ka sika ku ndzivo yange, kaha ngue ku lizi liove va ka sika vantu vange vose: mu citumamo ca vuangana lika nji ka ku hiana.
w15 1/2 15 ¶3
“Ku Langulula Kati ca Pandama Kuli Njambi Ni?”
Falao ua puisilemo mezi eni. Ngeci Yosefe va mu zikile vizalo via liniu lia ku viuka. Kaha Falao ua mu zikile lilenge lia olu mu ntsingo, ua mu hele kandzeya ka citantekeyeso na litemba lia vumuangana kaha va mu hele mpoko ya ku endangana mu cifuti cose linga a puisemo vutumbe vueni. (Njenisisi 41:42-44) Mu litangua olio vene, Yosefe va mu tundisile mu kamenga na ku mu tuala ku nganda ya muangana. Ngeci va mu puisile muangana ua mu civali ku tunda hali Falao. Mua vusunga, eci ca muesele ngecize Yehova Njambi ua vezikisile Yosefe omo lia lutsilielo lueni! Yehova ua muene vuhenge vua hitile ngamba yeni mu miaka ya yingi. Ngeci ua manusuile vuhenge vuaco mu ntsimbu ya pandele kaha mu cifua ca ku sungama. Yehova ka tondele lika ku niunga Yosefe na ku manusula visoti vieni, vunoni ua tondelele ku niunga naua vana va Isaleli ve ku keleko ku lutue. Tu ka lilongesa vati viendele mu vilongesa vi na hatako.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Njenisisi 41:14) Kaha Falao ua tumine na ku sana Yosefe, kaha va mu tuhuisile vuasi ku kamenga: kaha ikeye ua teuile muezi ueni, na ku alulula vuzalo vueni, na ku kovela kuli Falao.
w15 1/11 9 ¶1-3
Mua vi Tantekeyele Ni?
Omo lia vika Yosefe ua tehuile muezi mua mu sanene Falao?
Kuliya na muzimbu ua ku Njenisisi, Falao ua tumine va nehe cindzinda Yosefe vuasi-vuasi linga a ku lombolole vilota vieni. Mu ntsimbu eyi, Yosefe te ua kele honi mu kamenga miaka ya yingi. Kaha vutuhu Falao ua mu sanene mu vuasi, vunoni ua ci uanene ntsimbu ya ku litehula. (Njenisisi 39:20-23; 41:1, 14) Vutuhu ou muzimbu u sokoka ngue ka uesi na seho, vunoni mu ku linga mukua ku soneka Njenisisi ka suvile ku u hakamo, eci ca muesa ngecize Yosefe ua tantekeyele cisemua ca vakua Ingito.
Ku laza, vaHevelu ni va vakuavo va zangele ku ecelela muezi. Vunoni kuliya na livulu li va sonekele vaMcClintock na vaStrong (Cyclopedia of Biblical, Theological, and Ecclesiastical Literature) ngualio: “Vakua Ingito, vakevo lika ka va lemene ku ecelela muezi vunoni va kele na ku u tehula.”
Vuno vantu va kele lika na ku tehula muezi ni? Umo mukanda (Biblical Archaeology Review) nguauo, kuliya na vimo visemua via vakua Ingito nga muntu a ka lisolola ku meso a Falao ua pandele ku lilelesa ngue mue ku lingile nga a kovela mu tembele. Ngeci mukemuo, Yosefe ua tondekele ku tehula vinkambu via ha muvila ueni uose kati lika muezi.
Njenisisi 41:33) Vuno ngoco vene Falao a hangule yala umo ua ku zangama ua mangana, kaha a mu suanese ku cifuti ca Ingito.
w09 15/11 28 ¶14
Puenu Vakua Vilinga via Cili mu ku pua Vangamba va Njambi
14 Ku laza visemi va lemesele Njambi va kele na ku longesa vana vavo va kale na kasingimiko ha ndzivo. Talenu vati Avilahama na Isake va lisanene umo na mukuavo mu kasingimiko ku Njenisisi 22:7. Cikuavo naua, lungano lua Yosefe lua muesa ngecize visemi veni va mu longesele mana a cili. Cikuavo naua, ambe vene mua kele mu kamenga ua singimikile vindzinda na vakuavo. (Njen. 40:8, 14) Cifua ca handekelelemo na Falao ca muesa ngecize ua lilongesele kasingimiko nga a handeka na muntu ua kala na mpoko.—Njen. 41:16, 33, 34.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Njenisisi 40:1-23) Kaha ku nima yeni ca lingile ngecize, mukua ku makela ku-lia ca muangana ua Ingito na mukua ku panga mbolo yeni, va kosele sukuluavo muangana ua Ingito. 2 Kaha Falao ua tenukile na vangamba vaze vene vavali, mukuluntu ua vakua ku mu makelela ku-lia, kaha na mukuluntu ua vakua ku panga mbolo. 3 Kaha ua va sokele mu ndzivo ya kapitau ua vakua ku mi niunga, mu kamenga, ku muhela uze ku va na pandekele Yosefe. 4 Kaha kapitau ua vakua ku niunga ua va kundikile kuli Yosefe, na ikeye ua va pangelele: kaha va tokeleho ntsimbu mu kamenga. 5 Kaha vose vavali va lotele ndzondzi, muntu ndzozi yeni, muntu ndzozi yeni, ku vutsiki vumo lika, muntu ku muntu ngue ku ku-languluka ca ndzozi yeni, uze mukua ku makela ku-lia, no uze mukua ku panga mbolo kuli muangana ua Ingito, vaze va ku kuta mu kamenga. 6 Kaha Yosefe ua kovelele kuli vakevo ku cimene, ua va muene, kaha tenu, va kele na vusiua. 7 Kaha ua huile vangamba va Falao vaze va kele neni mu ku soka mu ndzivo ya sukulueni ngueni, Vikandzo ku meso eni ka kua celelele lelo. 8 Kaha va mu lekele nguavo, Tu na loto ndondzi kaha ka kuesi umo a i langulule. Kaha Yosefe ua handekele navo ngueni, Ku langulula kati ca pandama kuli Njambi ni? nji lekienuyo, nja mi vundila. 9 Kaha mukuluntu ua vakua ku makela ku-lia ua ambuluile ndzozi yeni kuli Yosefe, na ku mu leka ngueni, Mu ndzozi yange, tala, muti ua viniu ua kele ku meso ange; 10 kaha mu muti mua kele mintango itatu: kaha ca puile ngue ua sokele zintemo, na zintsani ziauo zia samuine; kaha vikasakasa viauo viemine ziuva zia ku hia: 11 Kaha ngandza ya Falao ya kele mu livoko liange; kaha nja nonene ziuva, na ku zi sentsa mu nganza ya Falao, kaha nja hele ngandza mu livoko lia Falao. 12 Kaha Yosefe ua mu lekele ngueni, Eci cikeco ku languluka cayo: mintango ize itatu ikeyo matangua atatu; 13 hanga ku matangua atatu Falao a ka zundula mutue uove, na ku ku hiluisa ku cipanga cove: kaha u ka hana ngandza ya Falao mu livoko lieni, ngue muze mua laza omo ua puile mukua ku makela ku-lia. 14 Vunoni ka nji vuluke omo u ka mona vuino, na ku nji muesa ngozi, nja ku vundila, na ku nji tumbula kuli Falao, na ku nji fumisa ku ndzivo eyi: 15 muomu cili vene va nji pundile mu cifuti ca vaHevelu: na muno naua ka nja lingile na vimo viahi amba va nji soke mu kamenga. 16 Kaha mukuluntu ua vakua ku pangela mbolo, omo ua muene ngecize ku langulula cize ca viukile, ua handekele na Yosefe ngueni, Nange naua nja kele mu ndzozi yange, kaha tala, vihele vitatu via mbolo ya ku vuka via kele ha mutue uange: 17 kaha mu cihele ca helu mua kele via-ku-lia viose vieka na vieka via Falao; kaha tuzila va vi lile mu cihele ca ha mutue uange. 18 Kaha Yosefe ua kuanieneko ngueni, Eci cikeco ku-languluka cayo: vihele vize vitatu vikevio matangua atatu; 19 hanga ku matangua atatu Falao a ka zundula mutue uove mu ku ku fumisauo, a ka ku honda ku muti, kaha tuzila va ka lia tsitu yove ha muvila uove. 20 Kaha ca puile ngecize ku litangua lia mu citatu, likelio litangua lia ku semuua Falao, ua lingile ciuano ca kulia ca vangamba veni vose: kaha ua zunduile mutue ua mukuluntu ua vakua ku makela ku-lia na mutue ua mukuluntu mukua ku panga mbolo ha kati ka vangamba veni. 21 Kaha ua hiluisile mukua ku makela kulia ku vupange vueni naua; kaha ua hele ngandza mu livoko lia Falao: 22 vunoni ua hondele mukuluntu ua vakua ku panga mbolo: ngue muze mu a na va languluilile Yosefe. 23 Kasi mukuluntu ua vakua ku makela via-ku-lia ka vulukile Yosefe, vunoni ua mu suvile.
25-31 YA MAIO
VUPITE VUA MU LIZI LIA NJAMBI | NJENISISI 42-43
“Yosefe ua Simpile Mbunge”
(Njenisisi 42:5-7) Kaha vana va Isaleli vezile ku landa hamo na vaze vezileko: muomu ndzala ya kele mu cifuti ca Kanana. 6 Na Yosefe ua puile nguvulu ua cifuti; ikeye vene uze ua landesele vantu vose va cifuti. Kaha vana va naye ya Yosefe vezile, na ku mu kotamena na vihanga ha mavu. 7 Kaha Yosefe ua muene vana va naye ua va tantekeyele, vunoni ua lihimpuisile ngendzi kuli vakevo na ku handeka navo na vutenu; kaha ua handekele navo ngueni, Mua fumu kulihi? Kaha vakevo nguavo, Ku cifuti ca Kanana mu ku landa via-ku-lia.
w15 1/5 13 ¶5
“Yange nja Sintsila Njambi Ni?”
Amba Yosefe co? Ua tantekeyele vamuanaye mu vuasi-vuasi! Kaha mua va muene va mu kotamena, ua vulukile vize via solokele tele a ci li kanike. Mbimbiliya nguayo, “Kaha Yosefe ua vulukile zindzozi zize zia va lotelele” te a ci li kanike, kaha vilota viaco via muesele ngecize vamuanaye ve ku mu tsikamenene, kaha vikevio mpundu via solokele. (Njenisisi 37:2, 5-9; 42:7, 9) Vika ue ku lingile Yosefe? Vuno ue ku va vumbatelele? Ni ku va hiluisila vi va mu lingile?
w15 1/5 14 ¶1
“Yange nja Sintsila Njambi Ni?”
Halumo tangua ka mu ka hiti mu lamba ya hitile Yosefe. Vunoni, hoi-hoi na matepeso via lana mu masoko a engi lelo lino. Ngeci mukemuo, nga tu hita mu vitanga viaco, halumo tue ku ivua ntsindiye ya ku tonda ku linga vi u tu leka mutima. Ni halumo ku linga viuma kuliya na ku vavala ci tuli na kuivua. Kaha ci ka pua ku muesa mana nga tu tambuluisa lungano lua Yosefe, na ku nongonona vati Njambi a tonda tu manusule vitanga viaco. (Visimo 14:12) Vulukenu ngecize, ca pua ca seho ku yoya mu ciyulo na vusoko vuetu, vunoni ku kala mu ciyulo na Yehova na Muaneni ca hiana seho.—Mateo 10:37.
(Njenisisi 42:14-17) Kaha Yosefe ua handekele navo ngueni, Mukemuo mu nja handekele nenu nguange, Mu vandondzi: 15 mukemuo mu nji ka mi eseka: hali muono ua Falao ka mu ka fuma muno, ku vanga ntsongo yenu neza kuno. 16 Tumenu umo ha kati kenu, kaha ikeye a ka hianga ntsongo yenu, nenu tu ka mi kuta, linga tu eseke mezi enu, nga vusunga vu li muli enu: cipue nga katimuo, hali muono ua Falao mu vandondzi cili vene. 17 Kaha ikeye ua va sokele hamo lika mu kamenga matangua atatu.
w15 1/5 14 ¶2
“Yange nja Sintsila Njambi Ni?”
Yosefe uesekele vamuanaye mu vinjila via vingi linga a tantekeye via kele mu mitima yavo. Ua putukile ku handeka navo na vutenu ku hitila muli mukua ku mu languluila, kaha na ku va vangeya ngecize va puile vandondzi. Kaha mu ku tonda ku lihakuila, va mu lekele via vusoko vuavo viose hamo lika na via ntsongo yavo ua salele kuimbo. Yosefe mua vuile ngoco, ua setekele ku sueka cifua ca kele na ku livuilamo. Vuno cili ntsongo yeni te a ci yoya ni? Na hano, Yosefe ua tantekeyele via pandele ku linga . ngeci ngueni: “Mukemuo mu nji ka mi eseka,” kaha ua va leka ngueni va pandele ku ka neha ntsongo yavo. Mu nima ya ntsimbu, ua va tumine linga va hiluke kuimbo va ka ambate kasulantsongo kavo, vunoni ua kuatelelemo umo uavo.—Njenisisi 42:9-20.
(Njenisisi 42:21, 22) Kaha va lihandekesele umo na mukuavo nguavo, Etu cili tuli na mulonga omo muanetu, omo tua muene kayando ka muono ueni, omo ikeye ua tu lambelelele, kaha ka tua tavele ku halakana; ngoco vene lamba eyi i na tu uana. 22 Kaha Luvene ua va kuaniene ngueni, kati nja mi lekele nguange, kati mu vulumune kanike; nenu ka mua tavele ku halakana? ngoco vene naua, talenu, va tu tumbuila maninga eni.
it-2 598 ¶4
Yosefe
Omo lia viuma via kele na ku soloka, vamuanaye ya Yosefe va vuile ngecize Njambi ua kele na ku va hiluisila vupi vu va lingile vua ku landesa ntsongo yavo mu ku pua ndungo. Va litavelele mulonga uavo ku meso a Yosefe, ca ku hona ku tantekeya ngecize ikeye vene. Omo Yosefe ua kele na ku va halakana mu va linienga na ku liveya, ka hasele naua ku kuata mutima ngeci ua tundileho na ku ka lila. Kaha mua hilukile kuli vakevo, ua kuatelelemo Simeone linga vamuanaye vakuavo va ka ambate kasulantsongo kavo.—Njen. 42:21-24.
Ku Hinda Vupite vua mu Lutsilielo
(Njenisisi 42:22) Kaha Luvene ua va kuaniene ngueni, kati nja mi lekele nguange, kati mu vulumune kanike; nenu ka mua tavele ku halakana? ngoco vene naua, talenu, va tu tumbuila maninga eni.
(Njenisisi 42:37) Kaha Luvene ua handekele na ise ngueni, Tsiha vana vange vavali, nga ka nji mu neha kuli ove: mu kundike mu livoko liange, kaha ange nji ka mu neha kuli ove naua.
it-3 466
Luvene
Vimo vifua via cili via Luvene, tu hasa ku vi muena ku cifua ca haselelemo ku vindika vutumbe vua vamuanaye vua ku tsiha Yosefe, kaha ua va lingisile va mu mbile mu cipuku ca ku hona mema, muomu vutumbe vueni vua puile ku va sevunuka linga a tundise Yosefe mu cipuku caco. (Njen. 37:18-30) Mu nima ya miaka 20, vamuanaye ya Yosefe va ka va vangeyele ngecize va puile vandondzi ku Ingito, ngeci Luvene ua ka va vuluisile ngueni ka kele na mulonga na umo uahi ha muono ua Yosefe. (Njen. 42:9-14, 21, 22) Cikuavo naua, omo Yakomba ka tavele vana veni va ye na Mbenjamini mu vungendzi vuavo vua mu civali ku Ingito, Luvene ua hanene vana veni mpundu mu ku pua ciye, ngueni: “Tsiha vana vange vavali, nga ka nji neha [Mbenjamini] kuli ove.”—Njen. 42:37.
(Njenisisi 43:32) Kaha va mu tumbikilile kua lika lieni na vakevo kua lika liavo, na kuli vakua Ingito, vaze va lile hamo neni, kua lika liavo: muomu vakua Ingito ka ca tavele va lie mbolo hamo lika na vaHevelu; muomu cikeco cizila kuli vakua Ingito.
w04 15/1 29 ¶1
Vimpande via Tsimana mu Livulu lia Njenisisi—II
43:32—Omo lia vika kulia na vaHevelu ca puile cizila kuli vakua Ingito? Evi va vi lingile halumo omo lia kahangu ka vulombelo ni kahangu ka muyati. Cikuavo naua, vakua Ingito va kele na nyengo ya tuniungi va vimuna. (Njenisisi 46:34) Omo lia vika? Halumo muomu tuniungi va vimuna va puile cikuma vihutu ku setekesa na vakua Ingito. Ni halumo mu ku linga vululo vua vimuna vua puile vua vundende, vakua Ingito va kele na ku sembulula vaze va tondele ku lisa vimuna vavo.
Ku Tanda Mbimbiliya
(Njenisisi 42:1-20) Vuno Yakomba ua muene ngecize mbuto ya kele ku cifuti ca Ingito, kaha Yakomba ua handekele na vana veni ngueni, Vika mua litale ngoco? 2 Kaha ngueni, Tenu, nji nevu ngecize mbuto ku i li ku cifuti ca Ingito: hamenu kuze na ku tu landelako; linga tu yoye, kati tu tse. 3 Kaha vana va naye ya Yosefe likumi va sikumukile mu ku landa mbuto ku Ingito. 4 Vunoni Mbenjamini, ntsongo ya Yosefe, Yakomba ka mu tumine hamo na vana va naye; muomu ngueni, ku tina luvinda lu ka mu uana. 5 Kaha vana va Isaleli vezile ku landa hamo na vaze vezileko: muomu ndzala ya kele mu cifuti ca Kanana. 6 Na Yosefe ua puile nguvulu ua cifuti; ikeye vene uze ua landesele vantu vose va cifuti. Kaha vana va naye va Yosefe vezile, na ku mu kotamena na vihanga ha mavu. 7 Kaha Yosefe ua muene vana va naye ua va tantekeyele, vunoni ua lihimpuisile ngendzi kuli vakevo na ku handeka navo na vutenu; kaha ua handekele navo ngueni, mua fumu kulihi? Kaha vakevo nguavo, Ku cifuti ca Kanana mu ku landa via-ku-lia. 8 Na Yosefe ua tantekeyele vana va naye, vunoni vakevo ka va mu tantekeyele ikeye. 9 Kaha Yosefe ua vulukile zindzozi zize zi va lotelele, kaha ua handekele navo ngueni, Enu mu vandondzi; mu ku mona muzi ua cifuti mu neza. 10 Kaha va handekele neni nguavo, Houe, sukuluange, vunoni mu ku landa ku-lia vangamba vove va neza. 11 Etu tu va vose tu vana va yala umo lika; tu vakua vusunga, vangamba vove kati vandondzi. 12 Kaha ikeye ua handekele navo ngueni, Houe, vunoni mu ku mona muzi ua cifuti mu neza. 13 Kaha vakevo nguavo, yetu vangamba vove tu vana va naye likumi na vavali, vana va yala umo lika mu cifuti ca Kanana; kaha, tala, kasulantsongo a li hamo na tatetu litangua lia lelo, kaha mukuavo ikeye uahi. 14 Kaha Yosefe ua handekele navo ngueni, Mukemuo mu nja handekele nenu nguange, Mu vandondzi: 15 mukemuo mu nji ka mi eseka: hali muono ua Falao ka mu ka fuma muno, ku vanga ntsongo yenu neza kuno. 16 Tumenu umo ha kati kenu, kaha ikeye a ka hianga ntsongo yenu, nenu tu ka mi kuta, linga tu eseke mezi enu, nga vusunga vu li muli enu: cipue nga katimuo, hali muono ua Falao mu vandondzi cili vene. 17 Kaha ikeye ua va sokele hamo lika mu kamenga matangua atatu. 18 Kaha Yosefe ua handekele navo ku litangua lia mu citatu ngueni, lingenu eci, kaha yoyenu; muomu ange nja vuila Njambi vuoma: 19 nga mu vamala va vusunga, umo ua vana va nokuenu tu mu pandeke mu kamenga kenu; vunoni enu hamenu, tualenu mbuto omo ndzala ya zindzivo zienu: 20 kaha nehenu kasulantsongo kenu kuli ange; ngoco mezi enu a ka soloka a vusunga, nenu ka mu ka tsa. Kaha va lingilemo.