Watchtower CISETE CA MIKANDA CA MU INTERNETE
Watchtower
CISETE CA MIKANDA CA MU INTERNETE
Ngangela
  • MBIMBILIYA
  • MIKANDA
  • VIUANO
  • w24 Janeiro pp. 8-14
  • Vuno Mua Liviukisila via Litangua lia Seho mu Muaka Ni?

Mutamba u mua hangula ka uesi na video.

Tuecelenu, tuli na vimo vitanga mu ku zikula eyi video.

  • Vuno Mua Liviukisila via Litangua lia Seho mu Muaka Ni?
  • Vutala Vua Kaniungi vu li na ku Ambulula Vuangana Vua Yehova (Vua ku Lilongesa)—2024
  • Mitue ya indende
  • Via litombola
  • VATI TU HASA KU VIUKISA MUTIMA UETU KU VIA MULALELO?
  • KUASENU VAKUENU
  • KUASENU VAKUA KU ZEYA
  • Vivezikiso Vika tue ku Tambula omo lia Cilemo ca Yehova?
    Vutala Vua Kaniungi vu li na ku Ambulula Vuangana Vua Yehova (Vua ku Lilongesa)—2025
  • Vika tu Lilongesa ku Nkombelo?
    Vutala Vua Kaniungi vu li na ku Ambulula Vuangana Vua Yehova (Vua ku Lilongesa)—2025
  • Yehova ue ku Vezikisa Kapandi ka tue ku Lihakela mu ku Kunguluka ku Mulalelo
    Vutala Vua Kaniungi vu li na ku Ambulula Vuangana Vua Yehova (Vua ku Lilongesa)—2023
  • Lihakelenu Vizango via mu Lutsilielo ha Ntsimbu ya Mulalelo
    Muono Uetu na Vipanga Vietu—Mukanda ua Viuano—2023
Talenu Naua
Vutala Vua Kaniungi vu li na ku Ambulula Vuangana Vua Yehova (Vua ku Lilongesa)—2024
w24 Janeiro pp. 8-14

CILONGESA 2

MUASO 19 Mulalelo ua Muangana

Vuno Mua Liviukisila via Litangua lia Seho mu Muaka Ni?

“Lingenu ngecize mu ku nji vulukilaho ange.”—LUKA 22:19.

VUTUMBE

Ku hilula omo lia vika Mulalelo ua pua vua seho ya kama, vati tu hasa ku liviukisila via ciuano caco na ku kuasa vakuetu linga va ka kungulukeko.

1. Omo lia vika litangua lia Mulalelo likelio lia seho ya kama mu muaka? (Luka 22:19, 20)

KULI vangamba va Yehova, Mulalelo ua Ku-tsa ca Kilistu ukeuo ua pua litangua lia seho ya kama mu muaka. Ciuano caco, cikeco lika ca sikile mpundu Yesu ku vandongesi veni ku ci linga. (Tandenu Luka 22:19, 20.) Tue ku lavelela Mulalelo omo lia vusunga vua vuingi. Tu hilulenuho vumo.

2. Tumbulenu vumo vusunga vue ku tu lingisa ku lavelela Mulalelo na ndzolela ya kama.

2 Mulalelo ue ku tu kuasa ku hilula ha seho ya nkombelo. Ue ku tu kuasa naua mu vinjila vi tu hasa ku mueselamo ku santsela cetu ku nkombelo ya Yesu. (2 Kol. 5:14, 15) Cikuavo naua, ue ku tu hana vukovelelo vua ku ‘likolesa umo na mukuavo na vamuanetu.’ (Loma 1:12) Nkala muaka, cingi ca vamuanetu na vandumbuetu va zeya mu lutsilielo, ve ku soloka ku Mulalelo. Kaha vamo, ve ku ivua vene na cizango ca ku hiluka kuli Yehova, omo lia ndzolela i ve ku va tambula nayo, ku Mulalelo. Kaha cingi ca vantu ve ku muesa seho ku vusunga, ve ku ivua cizango ca ku putuka kuendela mu njila yaya ku muono, omo lia viuma vi ve ku ivua na ku mona ku ciuano caco. Mua vusunga, evi vikevio via lingisa Mulalelo ku ua pua seho ya kama kuli etu!

3. Vati Mulalelo ue ku lingisa vamuanetu ku likuata kumo mu mavu ose? (Talenu naua cikupulo.)

3 Tue ku lavelela naua Mulalelo na ndzolela ya kama, muomu tu tantekeya ngecize ciuano caco ce ku lingisa vamuanetu mu mavu ose ku likuata kumo. Vakaleho va Yehova ve ku likungulula mu ku lahuka ca litangua muaya mavu hose, ku ciuano caco. Kaha tue ku ivua cimpande ce ku tsindika ha seho ya nkombelo, tue kuimba miaso ivali ya ku sangaziala Yehova. Tue ku hitisa vimueso vivali via Mulalelo kaha na ku tava “ame” ku vivundilo viuana. Mu kati ka 24 ola, vikungulukilo viose muaya mavu, vie ku linga viuma vimo lika ku ciuano caco. Aci singaniekenu ndzolela ye ku ivua Yehova na Yesu, mu ve ku tu mona tu na likuata kumo mu ku va muesa kasingimiko mu njila eyi!

Vikupulo via ku litokakana: Ha litangua lia Mulalelo, vamuanetu na vandumbuetu va ku vihela via ku liseza-seza vali na ku liviukisila via litangua liaco lia seho ya kama. 1. Ku Porto Rico, vumo vusoko vuli na ku tala ku Lemesa ca Cimene. 2. Ku Italia, vamo va yala na mpuevo vali mu ku ambulula mu ku hana vilanio via Mulalelo. 3. Ku Kenya, vamuanetu vavali vali na ku tandela Mbimbiliya umo yala. 4. Ku Georgia, umo cisemi ua mpuevo na muaneni, mu nima ya ku tala video “Mua ku Lingila Mbolo ya Mulalelo” va linga mbolo yaco. 5. Ku India, vamuanetu na vandumbuetu vali na ku komba mu ndzivo ya Vuangana na ku viukisa mesa ya ku hakela vimueso via Mulalelo. 6. Ku Tailandia, umo muanetu mu Ndzivo ya Vuangana ali na ku tambula ngendzi. 7. Ku Japão, umo muanetu ku Mulalelo ali na ku hitisa lilonga lia mbolo kuli umo ndumbuetu.

Mulalelo ue ku tu lingisa ku likuata kumo na vamuanetu mu mavu ose (Talenu cinanga 3)f


4. Vika tu simutuila mu cilongesa cino?

4 Mu cilongesa cino, tu simutuila ha vihula evi: Vati tu hasa ku viukisa mitima yetu ku Mulalelo? Vati tu hasa ku kuasa vakuetu va uane vukuasi ku ciuano caco? Kaha vati tu hasa ku kuasa vaze va na zeye mu lutsilielo? Vikumbululo vievi vihula, vi ka tu kuasa ku liviukisila vieci ciuano ca ku lela.

VATI TU HASA KU VIUKISA MUTIMA UETU KU VIA MULALELO?

5. (a) Omo lia vika tua pande ku hilula ha seho ya nkombelo? (Visamo 49:7, 8) (b) Vika mua lilongesa ku vídeo Omo lia Vika Yesu ua Tsile?

5 Imo njila ya seho cikuma i tu hasa ku viukisa mutima uetu ku via Mulalelo, ya pua mu ku hilula ha seho ya nkombelo ya Yesu Kilistu. Ku ndzili yetu lika, nga ka tua hasele ku lipatula etu vavene ku vupi na ku kutsa. (Tandenu Visamo 49:7, 8; talenu naua video Omo lia Vika Yesu ua Tsile?)a Ngeci mukemuo, Yehova ku cilemo ceni, ua viukisile viuma linga muaneni Yesu, a ku tu tsile. Mua vusunga, Yehova na Yesu va lihakelele kapandi ka kama ka ku vi puisamo. (Loma 6:23) Ngeci mukemuo, ntsimbu yose i tue ku lihakela kapandi ka ku hilula ha viuma vi va tu lingilile Yehova na Yesu mu ku tu hana nkombelo, seho i tua haka ku kombelo ye ku livuezela. Tu hilulenu ha vimo viuma via vindende via muesa kapandi ka va lihakelele Yehova na Yesu mu ku tu hana nkombelo. Vunoni ha katete, tu ci tantekeyenu vika via pua nkombelo?

6. Nkombelo ya pua vika?

6 Nkombelo ya pua ndando i ve ku fueta mu ku patula cuma. Yala ua katete Andama, ua puile ua ku tantuluka mu va mu tangele. Vunoni mua vulumuine ua zimbalesele lulavelelo lua ku ka yoya miaka yose, kati lika kuli ikeye vunoni na ku vana veni vose. Linga tu hase ku patula evi via zimbalesele Andama, Yesu ua hanene muono ueni ua ku tantuluka, ku pua nkombelo. Mu ntsimbu yose ya kele ha mavu, “ikeye ka lingile vupi, cipue ku-kokola ka va ci uanene mu kanua keni.” (1 Petulu 2:22) Ngeci mukemuo, ha ntsimbu ya tsile, muono ueni ua litombuele mpundu na muono ua ku tantuluka ua zimbalelesele Andama.—1 Kol. 15:45; 1 Tim. 2:6.

7. Tumbulenu vimo vieseko via lihitile navio Yesu mua kele ha mavu.

7 Yesu ua tualeleleho ku ononoka Ise mu vutantuluke, vutuhu ua hitile mu vieseko via vingi mua kele ha mavu. Ku vunike ua pandele ku nonoka ku visemi veni va ha mavu, vutuhu ka va puile va ku tantuluka. (Luka 2:51) Kaha ha vunkavala, Yesu ua vianene ntsindiye yose ye ku mu lingisile ku pua mukua lisino cipue ku visemi veni ni kuli Yehova. Kaha co mua kolele, ua pandele ku kolesa ku vieseko via kele na ku mu nakuila Satana Ndiavu, cikuma-kuma vieseko via citona meso via ku mu vindika ku pangela Njambi. (Mat. 4:1-11) Satana ua likuminyine ku sevuisisa Yesu, linga kati a puisemo via tondeka mu ku fueta nkombelo.

8. Vieseko vikuavo vika, ua lihitile navio Yesu?

8 Mu cipanga ceni ca ku ambulula ha mavu, Yesu ua hitile mu vieseko vikuavo naua. (Luka 4:28, 29; 13:31) Va mu luisile na ku tonda ku mu tsiha, ku pinda naua na visevuka via vandongesi veni kaha mu va mu kuatele ku vitozi, va mu tinguile na ku mu pakesa. (Mako 9:33, 34) Mu nima ya viose evi, va mu tsihile mu njila ya kasahuntu na ku vavala ca kama. (VaHe. 12:1-3) Kaha eci ceseko ca ku manusuila, ua pandele ku hitamo ca ku hona ku mu niunga kuli ise Yehova.b—Mat. 27:46.

9. Vati muli na ku livua ha mutima ku tuala ha nkombelo ya Yesu? (1 Petulu 1:8)

9 Mua vusunga Yesu, ua yandele mua kama mu ku tu hana nkombelo. Ngeci mukemuo, ku singanieka ha viose via yandele navio Yesu mu ku tu hana nkombelo, ci na vuezelela ku cilemo cetu kuli Ikeye ni vati?— Tandenu 1 Petulu 1:8.

10. Vitanga vika ua lihitile navio Yehova mu ku hana nkombelo?

10 Amba Yehova co, kapandi kaka ua lihakelele mu ku tu hana nkombelo ya muaneni Yesu? Yehova na Yesu, vakevo cisemi na muana va lilema mua kama ku hiana vose. (Visi. 8:30) Aci singaniekenu ha vati Yehova ua livuile ku mutima mua kele na ku mona muaneni a hita mu vieseko via vingi cikuma ha mavu. Mua vusunga, ua vuile ku vavala ca kama ku mutima, ku mona muaneni ya lema va mu yandesa, va mu yengula kaha na ku mu eseka.

11. Pangesenu cimo cimueso mu ku muesa, vati Yehova ua livuile mua muene Yesu va mu tsiha.

11 Cisemi uose ua tsisaho laza muana, a tantekeya vuino ku lema ca vusiua vu ce ku koka ku-tsa ca muana. Tua tsiliella mua kama mu cisangukilo. Vunoni eci, ka ce ku zima ni ku manusula ku vavala ci tue ku ivua ku mutima, mu ku tsisa vantu va tua lema. Eci cimueso ci tu kuasa ku ivuisisa vati ua livuile Yehova, mu ku mona muaneni ya lema a yanda na ku-tsa ha litangua lize, mu muaka ua 33 T.K.N.c—Mat. 3:17.

12. Vika tu hasa ku linga, ntsimbu tu lavelela Mulalelo?

12 Mu ntsimbu ya lisupuko ku tunda hano, na ha litangua lia Mulalelo, setekenu ku lihakela kapandi ya ku lilongesa viuma vikuavo ku tuala ha nkombelo mu cilongesa cenu ca mu vulika ni mu ku lemesa ca mu vusoko. Pangesenu Mukanda ua ku Tondesesa Nauo ua Vakaleho va Yehova nga ua tuhuka mu lilimi lienu, ni nkala mavulu eka e ku kuasa mu ku lilongesa Mbimbiliya mu ku lova, linga mu hinde vuino ha cimpande caco.d Kaha naua lihakelenu kapandi ka ku kava ku tanda ca Mbimbiliya ca Mulalelo, ce ku tuhuka mu mukanda ua Muono Uetu Vakua Kilistu na Vipanga Vietu. Kaha ha litangua lia Mulalelo, kati mu suve ku ka tala ku Lemesa ca Cimene ca ku Lifuila. Ku viukisa mutima uetu ku via Mulalelo, ce tu hana na vukovelelo vua ku kuasa vakuetu.—Ezela 7:10.

Vimpande vi mu Hasa ku Tondesesa

Nga muli na ku tondesesa via nkombelo, mu hasa ku tonda vikumbululo via vihula ngeci mua:

  • Omo lia vika nkombelo ya tondeka? Omo lia vika Yehova ka konekelele vaAndama na Eva?

  • Omo lia vika Yesu ikeye lika ua fuililile kuiza ha mavu mu ku tuovola?

  • Vivezikiso vika tu hasa ku tambula mu ntsimbu ino vene omo lia nkombelo?

  • Vati nkombelo i ka tu kuasa ku lutue?

KUASENU VAKUENU

13. Tumbulenu cinanga ca katete vi tu hasa ku linga mu ku kuasa vakuetu va ka uane vukuasi ku Mulalelo?

13 Vati tu hasa ku kuasa vakuetu va uane vukuasi ku Mulalelo? Cinanga ca katete, ca pua ku va lania. Kaha ku tundisako ku handeka na vaze va tue ku liuana navo mu lihia ntsimbu yose, tu hasa ku soneka mukana ua vantu va tu tonda ku lania. Ca ku muenako, tu hasa ku lania vavusoko, vakuetu ku vipanga, vakuetu ku sikola na vantu veka. Kaha ambe nga ka tuesi na vilanio via ku puamo via ku mavoko, tu hasa ku va tuma vi link via cilanio. Nga tu lingamo, tu ka hasa ku komoka vantu vangahi va ka soloka ku Mulalelo!—Ekel. 11:6.

14. Hanenu cimueso ca solola ndzili ya kala ha ku lania muntu mpundu.

14 Ku lania muntu u mu tantekeya mpundu, ca kala na ndzili ya kama. Tangua limo, umo ndumbuetu ua kala na yala ka puile Mukaleho ua Yehova, ua komokele mua kama, omo yala lieni ua mu lekele ngueni, a kaya neni ku Mulalelo. Omo lia vika ua komokele? Muomu vintsimbu via vingi ku nima, ndumbuetu uesekele ku lania yalieni, vunoni ka tavele. Amba vika honi via mu tavesele ha ntsimbu eyi? Yala ngueni: “Kuli umo ua nji laniene mpundu.” Uze yala va mu laniene kuli umo mukuluntu mu cikungulukilo ua puile mundambo ueni. Ngeci ua tavele kaha tunde mu muaka uze ua putukile ku kunguluka mu miaka ya ingi ya hateleko.

15. Vika tua pande ku vuluka omo tu lania vantu ku Mulalelo?

15 Kati mu suve ngecize, vaze va tue ku lania va hasa ku kala na vihula via vingi, cikuma-kuma nga lua katete kuiza ku viuano vietu. Ngeci mukemuo, ci pua ca cili ku hilula vihula vika va hasa ku linga na ku liviukisila ku va kumbuluila. (Kolo. 4:6) Ca ku muenako, vamo ve ku lihula nguavo: “Vati ci kenda ciuano caco? Ci ka ambata ntsimbu ingahi? Kuli imo zalesi i va tavesako ni? Ve ku lomba milambu? Nga tuli na ku lania muntu ku Mulalelo, tu hasa ku mu i hula lika nguetu: “Muli na vimo vihula?” Kaha mu nima yaco, tu hasa ku kuasa muntu ku vihula viose vi hasa ku kala navio. Tu hasa ku pangesa naua video Ku Vuluka Ku-tsa ca Yesu na Vika vie ku Lihita mu Ndzivo ya Vuangana?, mu ku kuasa muntu evuisise vuino vati vie kuenda viuano vietu. Kaha naua kapitulu 28 ka livulu Yoyenu mu Ndzolela ku Miaka Yose!, ka kala na mizimbu ikuavo ya cili i tu hasa ku mu leka.

16. Vihula vika vikuavo va hasa ku kala navio vaze ve kuiza ku kunguluka ku Mulalelo?

16 Mu nima ya Mulalelo, vaze va vaha va hasa ku kala naua na vihula vikuavo. Halumo va hasa ku lihula, omo lia vika vavandende lika va nali ku vimueso ni omo lia vika va naliko. Kaha va hasa naua ku lihula, lungahi tue ku linga Mulalelo ni va hasa ku lihula nga viuano via Vakaleho va Yehova vie kuenda ngue Mulalelo. Vutuhu cingi cevi viuma ve ku vi simutuila mu cimpande ca Mulalelo, vantu va vaha ve ku tondeka ku va lomboluelavio vuino. Cimpande “Omo lia Vika Vakaleho va Yehova ve ku Linga Mulalelo ua Muangana mu Cifua ca Liseza na Malombelo Akuavo?,” ce ku tu kuasa ku kumbulula evi vihula. Tu tonda ku linga viose-vio mu ku kuasa vaze va na fuila ku ka tambula muono ua ya-ye va keza ku Mulalelo, cipue ntsimbu kanda, mu ntsimbu yaco ni mu nima ya Mulalelo.—Vili. 13:48.

KUASENU VAKUA KU ZEYA

17. Vati vakuluntu va hasa ku kuasa vaze vazeya lutsilielo? (Ezekiele 34:12, 16)

17 Mu vingode via Mulalelo, vati vakuluntu va hasa ku kuasa vaze vazeya mu lutsilielo? Mu ku lisosomua navo na ku muesa ngecize mua va haka seho. (Tandenu Ezekiele 34:12, 16.) Ntsimbu kanda Mulalelo u hete, lihakelenu kapandi ka kutonda vakua ku zeya vavengi ha vindzivo. Va lekenu ngecize mua va haka seho ya kama kaha mu tonda ku va kuasa mu njila yose-oyo i mu hasa. Va lanienu ku Mulalelo. Kaha nga va keza, va tambulenu na mavoko avali. Mu nima ya Mulalelo, tualelenuho ku vendela ni ku va sana-sana ku telefone. Lingenu cose linga mu kuase ava vamuanetu na vandumbuetu va tua lema, va puisemo via tondeka mu ku hiluka kuli Yehova. —1 Pet. 2:25.

18. Vika tu hasa ku linga tu vose, linga tu kuase vakua ku zeya mu lutsilielo? (Loma 12:10)

18 Vose mu cikungulukilo, va hasa ku kuasa vose ve ku kunguluka ku Mulalelo. Mu njila ika? Mu ku va muesa cilemo, ngozi na kasingimiko. (Tandenu Loma 12:10.) Vulukenu ngecize ava vampanga va pua va seho ya kama kuli Yehova. Va hasa ku likanoela kuiza ku viuano. Halumo omo lia liova nguavo ka va ka va tambula vuino.e Ngeci mukemuo, kati mu handeke ni ku linga viuma vi va vuisa ntsoni ni vi va vavalesa ku mutima. (1 Tes. 5:11) Ava vamuanetu na vandumbuetu va pua vavusoko vetu mu lutsilielo. Ngeci mukemuo, tue ku ivua ndzolela ya kama ya ku putuka naua ku kunguluka navo! —Visa. 119:176; Vili. 20:35.

Vikupulo via ku litokakana: 1. Umo muanetu ua zeya mu lutsilielo, ali na ku likanouela ku kovela mu Ndzivo ya Vuangana na livulu lieni lia miaso ha livoko. Ali na ku talela vamuanetu va neza ku Mulalelo ha laako. 2. Vunoni mu nima yaco, umo muantu na viukilila ku mu mona a simutuila muanetu mukuavo mu Ndzivo ya Vuangana.

Vati ca Lingile Cikungulukilo?

“Nja vuile ntsuamua ya ku hiluka ku ndzivo ya Vuangana muomu nja lisosomuene vati va ka nji tambuilamo vamuanetu. Vunoni mu nja ka heteleko, umo ndumbuetu u nja silemo imo miaka 30 ku nima, ua nji lekele ngueni: “Kali-kali u na hiluka kuimbo muanange!” Mezi eni a nji kuatele mua kama ku mutima. Mua vusunga, nja livuile vene ngue nji na hiluka kuimbo.—JAVIER

“Nja ile ku Ndzivo ya Vuangana kaha nja ka tumamene vene ku nima, linga kati va nji nongonone. Vunoni vavengi va putukile ku nji nongonona muomu nja kele na ku kunguluka ku vunike. Va nji tambuile na mavoko avali, ku nji vumbatela na cilemo, nja vuile ciyulo ca ku komouesa. Nja livuile vene ngue, nji na hiluka hembo.”—MARCO

19. Vukuasi vuka tue ku uana mu ku vuluka ku-tsa ca Yesu?

19 Mua vusunga mu nima ya ku hilula evi viose, ka ci tu komouesa ku tantekeya ngecize Yesu ua tu sikile tu pue na ku vuluka ku-tsa ceni nkala muaka. Mu tue ku lingamo, tue ku likuasa etu vavene na vakuetu mu vinjila via vingi. (Isaya 48:17, 18) Tue ku kolesa cilemo cetu muli Yehova na Yesu. Tue ku muesa ku santsela cetu ku viuma vi va tu lingila na ku kaniamesa ku likata cetu na vamuanetu. Cikuavo naua tue ku hasa naua ku kuasa vakuetu, linga navo va hase ku tambula vivezikiso vi ya neha nkombelo. Ngeci mukemuo, tu lihakelenu kapandi kose linga tu liviukisile via Mulalelo ua muaka uno, muomu litangua liaco: likelio li ka pua lia seho ya kama mu muaka uose!

Mulalelo nga u kala mu calumingu, ngeci mua muaka uno ua 2024, ka kue ku kala viuano via ntsogo ya simano. Ngeci mukemuo, simano izaho ka kuesi cilongesa ca Vutala.

VATI TU HASA . . .

  • ku viukisa mutima uetu via Mulalelo?

  • ku kuasa vakuetu navo va uaneho vukuasi?

  • ku kuasa vaze vazeya mu lutsilielo?

MUASO 18 Ku Santsela ku Vuana vua Cikombelo

a Pangesenu lihasa lia ku tondesesa lia mu jw.org, linga mu uane vimpande na vivideo vi va na tumbula mu cilongesa cino.

b Talenu “Vihula via Vakua ku Tanda” mu Vutala vua Kaniungi vua Abril 2021.

c Talenu livulu Achegue-se a Jeová, cap. 23, vin. 8-9.

d Talenu cikasa “Vimpande vi mu Hasa ku Tondesesa.”

e Talenu cikupulo na cikasa “Vati ca Lingile Cikungulukilo?” Umo muanetu ua zeya, ali na ku likanouela ku kovela mu Ndzivo ya Vuangana, vunoni na hiana ku likanouela caco kaha na kovela. Ngeci vamuanetu va na mu tambula na mavoko avali na ku likata neni.

f VILI HA VIKUPULO Lifo 9: Ku vihela via ku liseza-seza, vamuanetu vali na ku liviukisila via Mulalelo kaha ku vihela vikuavo co, va na likungulula ku Mulalelo.

    Mikanda ya Ngangela (2011-2025)
    Tuhukenu
    Kovelenu
    • Ngangela
    • Tumenuko vakuenu
    • pangesi i mua lema
    • Copyright © 2025 Watch Tower Bible and Tract Society of Pennsylvania
    • Masiko a ku Pangesa
    • Masiko a Vusueke
    • Masiko a Vusueke
    • JW.ORG
    • Kovelenu
    Tumenuko vakuenu