Nkene To Vulu Okukondjitha Omuyonena mUuyuni Wa Vundakana
OWA tila mbela okupita uusiku? Ou na mbela okukala u na omakumba gaali nenge gatatu pomiyelo dhoye nopomakende goye? Owa yakelwa ngaa nale mbela ohauto nenge ombasikela yoye? Ohauto yoye mbela oya yakwa ngaa nale oradio? Oho kala mbela wa tila ngele u li momudhingoloko gwontumba gwopune?
Ngele kukehe limwe lyomomapulo ngaka oto ti eeno, ano oto ulike kutya oto kambadhala okukondjitha omuyonena muuyuni wa vundakana. Oshike nee mbela to vulu okuninga kwaashono? Ombimbeli mbela otayi vulu oku ku kwathela?
Okuyona kwoPandunge nokwoPauyuki
Muuyuni womuyonena omu na iinima iinene itatu: aalongi yomuyonena, opolisi noonakulongelwa omuyonena. Oshike nee mbela sha pumbiwa opo ngoye, ngono tashi vulika u longelwe omuyonena, u vule okukondjitha omuyonena? Oto vulu mbela okuninga po sha kombinga yiinima mbika itatu? Pashiholelwa, oto vulu mbela okulundulula aalongi yomuyonena?
Aalongi yomuyonena oyendji oya ningi omuyonena ogwo eithano lyawo. Yo oye gu hogolola molwashoka ogwo omukalo gwonkalamwenyo omupu. ‘Omolwashike u na okulonga ngele oto vulu okuhupa mwaashoka sha longelwa kuyalwe?’ osha yela kutya ogo omadhiladhilo gawo. Aayugi yomomapandaanda oye shi shi kutya oonakulongelwa omuyonena oyendji otaa ka gandja iimaliwa yawo nopwaahe na okukondja kwasha. Nomolwashoka ohashi vulika yo itaaya ka kwatwa nokufalwa kondholongo, omuyonena kuyo ogu na oshilonga.
Natango, oompangu odha kitakana nohadhi mana po ethimbo. Miilongo oyindji omu na oompangu oonshona, aapanguli aashona noondholongo oonshona. Iinima yi na ko nasha nomuyonena oyindji unene konkalelo yompangu. Oompangu otadhi ende kashona unene, omolwashoka onkalo yi li ngaashi Ombimbeli ye yi hokolola oomvula omayuvi ogendji dha piti: “Oshoka ontokolelo yokugeyela iilonga yuuwinayi inayi tokolelwa mbala, onkee ano omwenyo gwaana yaantu ogwa fula okulonga iilonga yuuwinayi.” Nonando omwaalu gwaalongi yomuyonena onagu shonopale nenge nonando onaa ninguluke, ekotampango lyOmbimbeli ndika otali ulike kutya opu na etegameno eshona lyepongololopo.—Omuuvithi 8:11.
Ongiini nee kombinga yoshinima oshitiyali? Opu na mbela etegameno lyasha kutya opolisi otayi ka pangela onkalo? Yo yene otayi ka yamukula tayi ti: Manga ooveta olundji hadhi etele uuthemba wanakulonga omuyonena ohenda, manga aatseyiveta mboka kaaye na omaiyuvo taye enditha nayi oveta okumangulula gumwe ngoka e na ondjo, manga aantu inaaya hala okwaambidhidha ofuto yiimaliwa oyindji yokwiindjipalitha oondholongo noku dhi nenepeka, nomanga pu na ompumbwe yopolisi, opu na oshishona shoka yo taa vulu okuninga ya kondjithe omuyonena ogundjigundji.
Okwa hupa ano oshinima oshititatu, mboka tashi vulika ya ninge oonakulongelwa omuyonena: otse, aantu atuhe. Opu na mbela sha shoka tatu vulu okuninga opo tu vule okukondjitha onkalo ndjika yi li konyala yaa na oveta?
Uunongo Tau Longo nOmadhiladhilo Ge Li Nawa
Embo lyOmbimbeli Omayeletumbulo otali ti: “Ikwatelela oondunge nowino, owo otau kala omwenyo gwoye nuulenga womothingo yoye. Ongoye noto ke enda nondjila yoye, waa na oshiponga, ngoye itoo ka puma ompadhi yoye.” Epukululo ndika otali vulu okulonga moonkalo ndhoka tashi vulika dhi vule okuninga omuntu a kale oshihakanwa shomuyonena. Okomikalo dhimwe dhini po uunongo tau longo tau vulu oku tu kwathela mbela moshinima shika?—Omayeletumbulo 3:21-23.
Aalongi yomuyonena oye hole okukala ya fa iilikama. Yo ohaa kongo shoka tashi hakanwa nuupu. Yo inaa hala okwiiyundulila mokukondja notashi vulika yo ya kwatwe ngele otaa vulu okumona shono taa kongo kugumwe ngoka ta vulu okukala omulongelwa gwomuyonena nuupu. Ano yo ohaa ponokele mboka ya kulupa, aavuntu, mboka ya puka, nosho wo mboka inaaya tseya kutya opu na onkalo yoshiponga. Oombotsotso ohadhi hogolola ethimbo nehala mbyoka iiwanawa kuyo okuponokela. Mpaka opo mpoka nakulongelwa omuyonena ta vulu okulongitha uunongo tau longo.
Ngaashi Ombimbeli tayi ya hokolola, aaholi yuuwinayi olundji ohaa longo momilema dhuusiku. (Aaroma 13:12; Aaefeso 5:11, 12) Nena oshoshili kutya omuyonena ogundji ngoka hagu longelwa aantu nomaliko gawo ohagu longwa uusiku. (Faathanitha Job 24:14; 1 Aatessalonika 5:2.) Ano omuntu omunandunge, mpoka tashi vulika, ota yanda okukala uusiku pondje miitopolwa yoshiponga. Moshilando New York shoka sha hepekwa komuyonena, omahokololoningomwa gesiku kehe gopolisi otagu ulike kutya aantu oyendji ohaa yugwa konima yokuningina kwetango na unenetuu konima yomulongo, nolundji ongele taa shuna komagumbo gawo. Aayugi ohaye endaenda momapandaanda ngoka ge li owala, taa kongo mboka taa vulu okulongela omuyonena. Ano ngele otashi vulika u tegelele ombesa nenge otekisa, kala wi idhidhimika e to yi tegelele, shi vulithe okupita moshitopolwa shi na oshiponga. Ngele hasho, oshimoniwa otashi vulu shi kale oshiwinayi.
Omukriste gumwe okwa li a dhengwa nayi nokwa yugwa sho ye ongulohi yimwe lwopomulongo, pehala lyokutegelela ombesa, e ende okanano okafupi kwa luudha kashona. Omwa li aantu yalwe mepandaanda, ihe oombotsotso yatatu oya tegele nguka inaa kotoka omwigo. Gumwe gwomuyo okwa gandja endhindhiliko kuyalwe sho ngoka e li oshihakanwa oshiwanawa te ende mepandaanda. Yo oye mu dhenge nopo nduno oye mu yugu, itaaya popi sha. Ashihe osha ningwa owala ombadhilila opo nokuli kapwa li pu na ethimbo komushiinda e mu kwathele. Omulongelwi gwomuyonena konima okwa zimine: “Oshikando tashi landula otandi ka tegelela ombesa.”
Artful Dodger (ombudhi yomakoto kamana), omugundjuka omuyugi mehokololo lyaDickens Oliver Twist, okwa li ombudhi yi na uukwatya uuwanawa inaau fa waayugi yomomapandaanda yonena. Aafuthi naayugi yonena inaya fa Artful Dodger, kutya nee oye na uukokele u thike peni, oshoka yo olundji ohaa humbata oondjembo nenge iimbele, mbyoka yo itaaya ka kakadhala oku yi longitha. Aapashiyoni mboka ya puka, aatalelipo naantu mboka taa endaenda moshilando shu udha aantu, yo otaa hakanwa nuupu koombotsotso ndhoka kaadhi na omaiyuvo. Yo otaa ka yaka kehe shimwe mepathimo lyeho! Oshike mbela tashi vulu okunukitha mo omwenyo gwomufuthi? Elyenge lyoshingoli nenge iikwakawe yilwe yondilo mbyoka hayi kala ya zalwa montaneho. Nenge ethano lyokuthaneka ndyoka hali kala lye endjelela mothingo yomupashiyoni. Osha faathana nokuzala endhindhiliko tali ti: “Ila, kutha ndje po!” Ano owa pumbwa okukala wa kotoka. Ino humbata oshikwakawe shasha montaneho, na humbata efano pamukalo ngoka itaali monika naanaa, tashi vulika u li holeke mondjato yoye yiilandomwa. Osho uunongo tau longo.
Okukala wa kotoka osho natango omukalo gwokukondjitha omuyonena. Ombimbeli otayi ti: “Omeho gomunandunge ga kala momutse gwe, negoya te ende [momilema].” (Omuuvithi 2:14) Uuna omuntu to longitha elondodho ndika shi na sha nuupyakadhi womuyonena, oto ka ndhindhilika aantu mboka taye endaenda owala tashi limbilike. Takamitha aafuthi mboka taye ku zi konima noku ku akula ondjato yoye manga ngoye to ende nokandjila komooha. Ino enda nando komunkulo gwokandjila komooha, unenetuu ngele wa humbata okandjato nenge ondjato yopeke, molwashoka yamwe ohaa hingi uupakapaka nohaa akula po iiniwe yaantu manga taa piti po. Yanda iikoto yomashina gokolutenda ngoka hage ende kohi yevi ngoka konyala kaage na aantu. Omuntu oku li megameno kashona ngele e li mokati kaantu oyendji nopehala mpoka pu na uuyelele owundji. Aafuthi kaye hole okumonika nokudhimbululwa.
Uufuthi wokuyaka momagumbo owo omuyonena gulwe gwaapuhe ngoka olundji tagu vulu okuyandwa ngele aantu oya kotokela unene omuyonena. Ombimbeli oya longitha shi li mondjila eyele ndika: ‘Odho tadhi gwayele momakende dha fa aafuthi.’ (Joel 2:9) Uunongo tau longo otau ke ku ninga opo waa thige omiyelo nenge omakende ge ekama. Oshi li shoshili aluhe kutya okukeelela okuwanawa ku vule okupanga. Okufuta ondilo omolwokugamena egumbo lyoye, muushili wo wene otashi li gamene kaafuthi notashi ku gamene waahe ehamekwe palutu.
Ongiini Nee Ngele To Yugwa?
Eeno, ongiini nee ngele oto kankamekwa komuyugi nonando owa ninga omalongekidho ogendji gokwiigamena nago? Kambadhala okwaahambulukuta nenge u ninge omainyengo gasha tage endelele. Dhimbulukwa kutya otashi vulika omufuthi a tila wo nota vulu okutala ko onkatu yoye papuko. Kambadhala okupopya nomuntu nokutompathana naye ngele ye omulumentu nenge omukiintu ote shi pitike. (Eeno, omuponokeli gwoye otashi vulika lelalela a kale omukiintu.) Iikala yaayugi oolumwe oya lundulukile mokumona kutya oya ponokela Omukriste omuyuki nokee na iihelele. Einyengo nando onali kale lya tya ngiini, ino kambadhala oku ya kondjitha ngele oya hala owala iimaliwa yoye nenge iiniwe yoye. Gandja ayihe mbyoka taye ku pula. Ombimbeli otayi longo kutya omwenyo gwomuntu ogu na oshilonga gu vule shaashono e shi na.—Faathanitha Markus 8:36.
Kambadhala okundhindhilika endhindhiliko kehe li ili noli ili komizalo nenge kokuholoka po kwopalutu ndyoka tashi vulika omuyugi e na, itoo shi monikitha sha fa to mu konakono unene. Oku na omukwelengendjo gwewi gwa tya ngiini? Iinima ayihe mbino otayi vulu okukala yi na oshilonga uuna to ka popya omuyonena kopolisi, molwashoka aalongi yomuyonena oyendji oye na omukalo gwawo yene gwokulonga, notaa vulu ano okudhimbululwa nuupu kashona.
Otashi ka kwathela mbela ngele wa humbata oshilwitho shokwiigamena nasho? Itashi ka kala nando shopandunge kOmukriste a humbate oshilwitho. Ngele ombotsotso otayi dhiladhila kutya ngoye oto kutha oshilwitho, yo itayi ka kakadhala oku ku ehameka nenge oku ku dhipaga. Kakele kaashono, oto vulu ngiini mbela okugwanitha ekotampango lyOmbimbeli ‘okukala nombili naantu ayehe,’ ngele oho homata okukondjitha nekuni mboka taye ku ponokele?—Aaroma 12:18.
Kutya nee owa ninga omalongekidho gokwiigamena nago ga tya ngiini, kapu na eshilipaleko kutya ngoye ku na esiku limwe no ka kala inoo longelwa omuyonena. Miilando moka omuyonena gwaapuhe, ou na owala okukala u li pehala lya puka pethimbo lya puka. Halule sho omutseyiveta muNew York a zi mokambelewa ke ta ka landa okakopi kokoothiwa. Sho a yi mositola, aagundjuka yontumba oya piti po taa hingi noyu umbu ehala. Omutseyiveta okwa si omolwoholo ndjoka ya yi momutse gwe. Ye okwa kanitha omwenyo gwe ‘molwethimbo neadhiko.’ Oluhodhi olunene olu thike peni! Opu na mbela etegameno lyasha kepongololopo tali kalelele omolwomuyonena ogundji ngoka tagu hepeke uuyuni ngashingeyi?—Omuuvithi 9:11.
Uuna Omuyonena Tagu Ka Hula Po
Jesus okwa hunganeke oomvula omayuvi gaali konyala dha piti kutya opwa li tapu ke ya epipi ndyoka lya li tali ka mona iiningwanima iitilithi mbyoka inaayi monika nale kepipi limwe lyonale. Mokupitila motelevisi nomekwatathano lyombala aantu omamiliyona, aawe, omamiliyona gomayuvi, ohaa mono mooprograma dhoonkundana dhopomudhingoloko iinima iinyanyalithi sho tayi longwa. Uuyuni owa ningi ondoolopa, noonkundana dhuuyuni otadhi ningi mbalambala oonkundana dhopomudhingoloko. Ano aantu otaa mono esiku kehe omaushili gonkalamwenyo, nongaashi naanaa Jesus a hunganeka, aantu oyendji otaa “si ehaluko mokutila nomokutegelela mbyoka tayi ka adha evi alihe.”—Lukas 21:26.
Jesus iiningwanima mbyoka ya ningwa mo 1914 okwa kala e yi tegelela nale, iiningwanima mbyoka ya li tayi ka kala etetekelo ‘lyehulilo lyonkalelo yiinima.’ (Mateus 24:3-14, NW) Ihe okwa ti wo kutya “nge tamu mono mbino ya ningwa, tseyeni, [uukwaniilwa waKalunga ou, KB] li popepi.” (Lukas 21:31) Otashi ti kutya elelo lyaKalunga lyuuyuki otali ka nwetha mo mbala evi komukalo tagu kumitha.—Mateus 6:9, 10, KB; Ehololo 21:1-4.
Kohi yelelo ndyoka aanamutimahenda, aanambili naamboka haa vulika kehalo lyaKalunga oyo owala taa ka kala monkalelo yOparadisa kombanda yevi. Oshike mbela tashi ka ningilwa aalongi yuuwinayi naadhudhu? “[Aakolokoshi] otaa kana po mbala ongomwiidhi tagu kukuta; otaa si po ongiimeno tayi ganya. Mboka haa inekele OMUWA, otaa ka thigulula evi, ihe aakolokoshi otaa ka tidhwa po.” Kohi yepangelo ndyoka eyuuki lyomegulu itapu ka kala evundakano nenge omuyonena.—Epsalmi 37:2, 9, OB-1986.
Ngele owa hala okutseya oshindji shi na ko nasha netegameno ndika lyomOmbimbeli lyepangelo lyuuyuni wombili notau kalelele, oto vulu okumonathana nOonzapo dhaJehova dhomomudhingoloko gwopune nenge pOshinyanga shawo shUukwaniilwa shopune. Yo otaa ka halelela oku ku kwathela oshali okuuva ko Ombimbeli.
[Oohapu dha simana pepandja 6]
“Mboka haa inekele OMUWA, otaa ka thigulula evi, ihe aakolokoshi otaa ka tidhwa mo”
[Omathano pepandja 7]
Omufuthi gwaCharles Dickens, “Artful Dodger,” mefaathanitho naayugi yoshinanena, ke shi sha oshindji
[Edhina lyomuthaneki 7]
Graphic Works of GEORGE CRUIKSHANK, by Richard A. Vogler, Dover Publications, Inc.