Ontopolwa 4
Kalunga Oye Lye?
1. (a) Iikalunga yini po ya galikanwa kaantu? (b) Eyooloko lini po lya ningwa po kOmbimbeli pokati ‘kiikalunga’ na“Kalunga”?
MUUYUNI AUHE ohamu galikanwa iikalunga oyindji. MuShinto, Buddha, Hindu nomomaitaalo gopaigwana omu na iikalunga omamiliyona. Iikalunga ngaashi Seus naHermes oya galikanwa pethimbo lyaayapostoli yaJesus. (Iilonga 14:11, 12) Ano Ombimbeli otayi zimine kutya ‘oku na iikalunga oyindji,’ ihe otayi ti wo: “Ihe otse tu na Kalunga kamwe, oTate, omungoka mwa zi ayihe.” (1 Aakorinto 8:5, 6) Oto ti ngiini ngele gumwe te ku pula: ‘Kalunga nguka olye?’
2. Omadhiladhilo gi ili nogi ili geni po maantu kombinga yaKalunga?
2 ‘Oye Omuwa,’ oyendji taa yamukula. Nenge taa ti: ‘Oye Ombepo yi li megulu.’ Embwiitya otali ithana Kalunga oye: “Omunenenene.” Ngele yo ya pulwa: ‘Edhina lyaKalunga olye?’ yamwe otaa yamukula: ‘oJesus.’ Yamwe ihaa dhiladhila kutya Kalunga oye omuntu, ihe oonkondo owala dha kola ndhoka dhi li apehe. Nokuli nayamwe oya limbililwa ngele Kalunga oko e li. Otatu vulu okukala nuushili kutya ye oko e li shili?
KALUNGA OKO E LI SHILI
3. Ongiini egumbo lya holoka po?
3 Owa kala ngaa sikulimwe wa kumwa mokutala ketungo ewanawa kutya olye a li omutungi gwalyo? Oto shi itaale tuu ngele gumwe te ku lombwele kutya kapwa li ngoka e li tunga, ihe olya thikama po owala kulyo lyene? Nandonando! Omunyoli gwOmbimbeli okwa ti: “Kehe tuu egumbo li na omudhiki.” Shika kehe gumwe oku shi shi. Ano, itatu vulu okutaamba ko edhiladhilohulitho lyashili lyomunyoli gwOmbimbeli: “Ngoka a dhike ayihe, oKalunga”?—Aaheberi 3:4.
4. Ongiini oonyothi omabiliyona dha holoka po?
4 Dhiladhila keshito alihe noonyothi dhalyo omabiliyona nomabiliyona. Ihe dho adhihe momagulu ohadhi ende poompango ndhoka dhe dhi kaleka mekwatathano lya gwanenena noonkwawo. “Olye e yi shiti?” olyo epulo lya pulwa nalenale. Eyamukulo ndyoka lya gandjwa, olyopandunge: “Oye tuu ngoka, ta pititha po oongundu dhayo dha gwana komwaalu gwadho, te yi ithana ayihe omadhina gayo.” (Jesaja 40:26) Ano otashi ka kala uugoya okudhiladhila kutya oonyothi omabiliyona odhi iningi dho dhene nenge kutya ohaluka owala nopwaa na eukitho lyasha dho odha ningi omilandu dhoonyothi ominene ndhoka hadhi ende melandulathano ekumithi!—Epsalmi 14:1.
5. (a) Otashi vulika kutya iitopolwa yi shune kumwe yo yene nokuninga oshisaaha shonyama? (b) Otashi holola shike kombinga yeshito lyetu alihe?
5 Ano eshito alihe ndika lya hanganithwa nawa inali holoka po owala kulyo lyene. Opwa li pwa pumbiwa Omushiti omunandunge e na oonkondo odhindji. (Epsalmi 19:2, 3) Omulumentu gumwe omunangeshefa sho a pulwa molwashike i itaala muKalunga, okwa yelitha kutya mofabulika ye ohashi pula omukadhona gumwe omasiku gaali okwiilonga nkene iitopolwa 17 yoshisaaha shonyama hayi tulwa kumwe. “Ongame owala omulongi gwiitetitho,” osho ye a ti. “Ihe ngame ondi shi shi nawa: oto vulu okutula iitopolwa 17 yoshisaaha shonyama mombaali noku yi shukashuka omimvo omamiliyona 17 noito ka mona nando oshisaaha shonyama.” Eshito ndika alihe niishitwa iinamwenyo oyindjiyindji mbyoka yi li kombanda yevi, oya kitakana unenenene yi vulithe oshisaaha shonyama. Ngele oshilongitho sha tya ngaaka ohashi pumbwa omuningi ngoka ekeka, ano otatu vulu okukala nuushili kutya Kalunga Omunankondo adhihe okwa li a pumbiwa a shite ayihe. Oye ina gwana mbela okupewa esimano mwaashoka ye a longo?—Ehololo 4:11; Iilonga 14:15-17; 17:24-26.
KALUNGA OMUNTU NGAA GWOLELA?
6. Omolwashike tatu vulu okukala nuushili kutya Kalunga omuntu gwolela?
6 Nonando aantu oyendjiyendji taa ti oyi itaala muKalunga, oyendji ihaa dhiladhila kutya ye omuntu gwolela. Ihe oye ngaa? Eeno, mpoka pu na omadhiladhilo opu na wo okukala oondunge. Pashiholelwa, tse otatu ti: ‘Otashi nyenge ndje oondunge.’ Notwa tseya wo kutya mpoka pu na oondunge, opu na uuluyi wu li molutu lu na olupe lwontumba. Ano oondunge oonene ndhoka dha thikameka po eshito alihe odhOmuntu omunene, Kalunga Omunankondo adhihe. Nonando ye ke na olutu lwopanyama, ye oku na olutu lwopambepo. Omuntu gwopambepo oku na olutu? Eeno, Ombimbeli otayi ti: “Ngaashi ku na olutu lwopanshitwe, nosho ku na olutu lwopambepo.”—1 Aakorinto 15:44; Johannes 4:24.
7. (a) Oshike tashi holola kutya Kalunga oku na ehala lyokukala? (b) Oshike tashi holola kutya ye oku na olutu?
7 Molwashoka Kalunga omuntu e na olutu lwopambepo, oku na okukala e na ehala lyokukala. Ombimbeli otayi tu lombwele kutya egulu olyo “ehala lyonkalelo” yaKalunga. (1 Aakwaniilwa 8:43) Otwa lombwelwa wo: “Kristus . . . okwa yi megulu lyo lyene, ngashingeyi e tu holokele koshipala shaKalunga.” (Aaheberi 9:24) Aantu yamwe otaa ka pewa ondjambi yomwenyo gwomegulu puKalunga, notaa ka pewa ano omalutu gopambepo. Nopo nduno otaa ka mona Kalunga, osho Ombimbeli tayi ti, notaa ka kala wo ngaashi ye. (1 Johannes 3:2) Shika otashi holola wo kutya Kalunga omuntu, nokutya ye oku na olutu.
8, 9. (a) Ongiini oonkondo dhaKalunga ndhoka hadhi longo sigo okokule tadhi vulu okuyelithwa ngaashi iveleka? (b) Ombepo ondjapuki yaKalunga oshike, nohayi vulu okulonga shike?
8 Gumwe otashi vulika a pule: ‘Ngele Kalunga omuntu gwolela ngoka e li pehala lyontumba megulu, ongiini ta vulu okumona ashihe shoka tashi ningwa apehe? Nongiini oonkondo dhe tadhi vulu okulonga mehala kehe lyeshito?’ (2 Ondjalulahokololo 16:9) Uushili mbuka kutya Kalunga omuntu, itau ngambeke nando oonkondo dhe nenge uunene we. Nokashi na wo okushonopeka esimaneko lyetu lyoku mu simaneka. (1 Ondjalulahokololo 29:11-13) Ekwatho okuuva ko nawa shika, natu dhiladhileni iveleka ndjoka hayi longo sigo okokule.
9 Iveleka oyi li pehala lyontumba moshilando nenge mooha nasho. Ihe olusheno lwayo olwi ihanene mehala alihe ndyoka notalu gandja uuyelele noonkondo. Osho wo ngaaka shi li naKalunga. Ye oku li megulu. (Jesaja 57:15; Epsalmi 123:1) Ihe iilonga yombepo ondjapuki ye, oonkondo dhe dhokulonga ihaadhi monika, otadhi ndhindhilikwa apehe, meshito alihe. Mokulongitha ombepo ondjapuki ye, Kalunga okwa shiti egulu, evi niinima ayihe mbyoka yi na omwenyo. (Epsalmi 33:6; Genesis 1:2; Epsalmi 104:30) Okushita iinima mbika, Kalunga ka li a pumbwa okukala po palutu. Ye ota vulu okutuma ombepo ye, ndjoka yi li oonkondo dhe dhokulonga, yi longe kehe shoka ye a hala nonando ye e li kokule naampoka. Kalunga omukumithi ngiini!—Jeremia 10:12; Daniel 4:32.
OLUDHI LWUUNTU MBONO KALUNGA E LI
10. Omukalo gumwe guni po mugwo tatu vulu okwiilonga okutseya Kalunga?
10 Kalunga oye omuntu ngoka tatu vulu okukala tu mu hole ngele tatu ilongo oku mu tseya nawa? ‘Ngiika,’ sikulimwe to ti, ‘ihe ongiini tatu vulu okwiilonga okutseya Kalunga ngele tse ihatu vulu oku mu mona?’ (Johannes 1:18) Ombimbeli otayi ulike omukalo gumwe sho tayi ti: “Onkalelo ye yaa wetike, oonkondo dhe dhaaluhe nuukalunga we [nenge omaukwatya ge] ohau dhimbululwa, hela tuu uuyuni wa shitwa, omiilonga ye sho tayi konakonwa.” (Aaroma 1:20, faathanitha NW.) Ano ngele tatu konakona iilonga yeshito lyaKalunga noku yi dhiladhila nawa, yo otayi vulu oku tu kwathela tu uve ko nkene Kalunga e li.
11. Oshike tatu vulu okwiilonga miinima mbyoka ya shitwa kuKalunga?
11 Ngaashi twa mono, mokutala omagulu ga zalekwa oonyothi, otatu hokololelwa kombinga yuunene waKalunga nokoonkondo dhe oonenenene! (Epsalmi 8:4, 5; Jesaja 40:26) Ngashingeyi dhiladhila kevi. Kalunga okwe li dhiki pokati komagulu ngawo li mone naanaa uupyu nuuyelele we eleka ketango. Ihe dhiladhila keidhingoloko lyomeya. Omvula ohayi loko okututika evi. Omeya ohaga tondoka momilonga ndhoka dha kungulukila momafuta. Etango ohali tumbu omeya momafuta ge li molupe lwomuku, ngoka haga ningi ishewe omvula nokuloka yi tutike evi. (Omuuvithi 1:7) Oku na omaidhingoloko ogendji omakumithi ngoka Kalunga a tula po ga longe okugandja iikulya, ehala lyokukala niinima yimwe ayihe mbyoka ya pumbiwa kaantu nokiinamwenyo! Niinima ayihe mbino iikumithi otayi tu lombwele shike kombinga yoludhi lwuuntu mbono Kalunga e li? Okutya oye Kalunga ngoka e na uunongo unene nokutya ye omugandji lela noha sile oshimpwiyu eshito lye.—Omayeletumbulo 3:19, 20; Epsalmi 104:13-15, 24, 25.
12. Oshike to longwa kolutu lwoye kombinga yaKalunga?
12 Dhiladhila kolutu lwoye. Oshi iwetikile thiluthilu kutya olwa longekidhwa okulonga oshindji shi vulithe okukala owala nomwenyo. Lwo olwa longwa oshikumithi opo omuntu a vule shili okunyanyukilwa omwenyo. (Epsalmi 139:14) Omeho getu ihaga vulu owala okumona uuluudhe nuutokele, ihe nomalwaala, nevi olyu udhilila uuyamba womalwaala oku tu nyanyudha. Otatu vulu okunika nokulola. Ano omukalo gwokulya kagu shi owala oshilonga shoka sha pumbiwa; otagu vulu wo okukala enyanyudho enene. Iiyuvitithi mbyoka ihayi pumbiwa owala unene molwokukalamwenyo, ihe yo omagano gaKalunga ngoka omunahole, omugandji, nomunahenda.—Genesis 2:9; 1 Johannes 4:8.
13. Oshike to ilongo kombinga yaKalunga meendathano lye naantu?
13 Okutala keendathano lyaKalunga nuuntu otaku holola oludhi luni po Kalunga e li. Ye oku na omaiyuvo ga kola gopauyuki. Ye ke hole omihoko dhilwe komeho yomikwawo. (Iilonga 10:34, 35) Ye omunesilohenda nomunambili. Keendathano lye noshigwana shaIsrael, shoka ye a mangulula muupika muEgipiti, Ombimbeli otayi ti: “[O]kwe ya sile ohenda, . . . Okwe ya dhimbulukwa oyo onyama.” Ihe olundji Aaisrael oya kala inaa vulika, naashika osha yemateke Kalunga. Ombimbeli otayi ti: “Oye mu nikitha uuthigwa . . . ye mu ningitha omwenyo omwiinayi.” (Epsalmi 78:38-41; 103:8, 13, 14) Kombinga onkwawo, ngele aapiya yaKalunga taa vulika kiipango ye, ohashi mu nyanyudha. (Omayeletumbulo 27:11) Osho wo, Kalunga ota hempulula nkene hu uvu shimpa aapiya ye taa hepekithwa kaatondadhi: “Oongoka te mú gumu, ta gumu ondanda yeho [lyandje].” (Sakaria 2:12) Ito inyengithwa nando kohole yokuhola Kalunga, ngoka a holola ohole yi thike mpono kaantu inaaya simana noyowala yomomaludhi agehe noyomiigwana ayihe?—Jesaja 40:22; Johannes 3:16.
KALUNGA OYE JESUS NENGE OMUKWATATU-GUMWE?
14. Elongo lyUukwatatu-umwe oshike?
14 Kalunga nguka omukumithi olye? Aantu yamwe otaa ti edhina lye oJesus. Yamwe otaa ti ye Omukwatatu-gumwe, nonando oshitya “omukwatatu-gumwe” itashi monika mOmbimbeli. Palongo lyUukwatatu-umwe opu na aantu yatatu muKalunga gumwe, sha hala kutya, opu na “Kalunga gumwe, He, Omwana nOmbepo Ondjapuki.” Oongeleka odhindji osho tadhi longo, nonando dho odha zimina kutya shika “oshiholekwa.” Edhiladhilo lya tya ngawo kombinga yaKalunga olyu uka tuu?
15. Ombimbeli otayi holola ngiini kutya Kalunga naJesus oyo aantu yaali ya topoka mboka yaa thike pamwe?
15 Jesus okwa tile tuu nando olumwe oye Kalunga? Aawe, ye ine shi tya. Ihe mOmbimbeli ye okwi ithanwa “Omuna gwaKalunga.” Noye okwa ti: “Tate e vule ndje.” (Johannes 10:34-36; 14:28) Jesus okwa yelitha wo kutya opwa li iinima yimwe mbyoka kwa li kee yi shi osho wo tuu aayengeli, ihe oKalunga awike kwa li e yi shi. (Markus 13:32) Natango, sikulimwe Jesus okwi indile megalikano kuKalunga a ti: “Ihe hahalo lyandje, olyoye nali gwanithwe.” (Lukas 22:42) Ando Jesus okwa li oye Kalunga Omunankondo adhihe, ando ini indila nando ye mwene, nenge ongiini? Dhoshili, konima yeso lyaJesus, Enyolo otali ti: “Jesus tuu nguka Kalunga e mu yumudha.” (Iilonga 2:32) Ano osha yela lelalela kutya Kalunga Omunankondo adhihe naJesus oyo aantu yaali ya topoka. Nokuli nokonima yeso, eyumuko nelondo lye megulu, Jesus ka li natango e thike puHe.—1 Aakorinto 11:3; 15:28.
16. Oshike tashi holola kutya Jesus haye Kalunga nguka Omunankondo adhihe, nonando i ithanwa “Kalunga”?
16 ‘Jesus iti ithanwa mOmbimbeli kalunga?’ otashi vulika gumwe a pule. Osho shili. Ihe naSatana oti ithanwa kalunga. (2 Aakorinto 4:4) Ihe muJohannes 1:1, moka mu ulikwa kuJesus oye “Ohapu,” omalundululo gamwe gOmbimbeli otaga ti: “Petameko okwa li ku na Ohapu nOhapu oya li puKalunga, nOhapu oyo ya li Kalunga.” Ihe ndhindhilika, okashona 2 otaka ti kutya Ohapu oya kala “petameko puKalunga.” Ihe omanga aantu ya mono Jesus, okashona 18 otaka ti kutya “kaku na ngoka a mono Kalunga nando olumwe.” Ano otu wete kutya omalundululo gamwe gokashona 1 otaga gandja edhiladhilo lyu uka mokukutha melaka lyopetameko uuna taga ti: “Ohapu oya li puKalunga, nOhapu ya li pakalunga,” nenge ya li “kalunga,” sha hala kutya, Ohapu oya li omuntu omunankondo gwopakalunga. (An American Translation) Osha yela kutya Jesus haye Kalunga Omunankondo adhihe. Dhoshili, Jesus okwa popi He kutya “Kalunga kandje” nokutya “ongoye Kalunga awike gwashili.”—Johannes 20:17; 17:3.
17. Ongiini etililo lyombepo ondjapuki kombanda yaalanduli yaJesus tali ulike kutya yo kayi shi omuntu?
17 Ongiini ‘kOmbepo Ondjapuki,’ ndjoka ya lukwa Omuntu omutitatu gwOmukwatatu-gumwe? Otwa mono nale kutya kayi shi omuntu ihe oonkondo dhokulonga dhaKalunga. Johannes Omuninginithi okwa ti nokutya Jesus ota ka ninginitha nombepo ondjapuki, ngaashi Johannes a ninginitha nomeya. Ano ombepo ondjapuki kayi shi omuntu, ngaashi omeya gaa shi omuntu. (Mateus 3:11) Oohapu dhaJohannes odha gwanithwa konima yeso neyumuko lyaJesus sho ombepo ondjapuki ya tililwa kombanda yaalanduli ye mboka ya li ya gongala muJerusalem. Ombimbeli otayi ti: “Oyo ayehe noyu udhithwa Ombepo Ondjapuki.” (Iilonga 2:4) Yo oya li yu “udhithwa” omuntu? Aawe, ihe yo oya li yu udhithwa oonkondo dhokulonga dhaKalunga. Ano uushili otau holola kutya Uukwatatu-umwe kau shi elongo lyopaMbimbeli. Dhoshili, nale omanga Jesus inee ya kombanda yevi, aantu oya galikana iikalunga moongundu dhopatatu, nenge omaukwatatu, momahala ngaashi Egipiti naBabilon yonale.
EDHINA LYAKALUNGA
18. (a) “Kalunga” olyo tuu edhina lyaKalunga ngoka Omunankondo adhihe? (b) Edhina lye olye?
18 Kapu na omalimbililo, kehe gumwe u shi oku na edhina. Ihe naKalunga oku na edhina ndyoka tali mu yoolola maantu ayehe yi ili. ‘Ano edhina lye ha“Kalunga”?’ ngiika yamwe osho taa pula. Aawe, oshoka “Kalunga” olyo owala edhina lyesimaneko, ngaashi naanaa “Omupresidende,” “Omukwaniilwa” na “Omupanguli” ogo omadhina gesimaneko. Ombimbeli otayi tu lombwele kutya edhina lyaKalunga olye, nedhina lye otali holoka lwiikando 7 000 lwaampono muyo. Pashiholelwa, Eksodus 15:2, 3 otayi ti: “Oye Kalunga kandje, onkee otandi mu hambelele. Oye Kalunga katate, onkee otandi mu simaneke pombanda. Jehova Ofule; edhina lye Jehova.” Edhina lyaKalunga otali adhika wo mOombimbeli odhindji mEhololo 19:1-6 nuutumbulilo “Halleluya.” Otashi ti “tangeni Jah,” omukalofupipiko gwaJehova.
19. (a) Omolwashike aantu yamwe ya kumwa okumona edhina lyaKalunga mOmbimbeli yawo? (b) Openi tapu monika edhina ndyono mOmbimbeli yOshindonga?
19 Aantu yamwe oya kumwa okumona edhina lyaKalunga mOmbimbeli yawo. Shika omolwashoka olundji Ombimbeli yawo oyo yimwe ndjoka ya longitha kashona edhina lyaKalunga. Pashiholelwa, oKing James Version oya longitha owala “Jehova” muEksodus 6:3, Epsalmi 83:18 nomuJesaja 12:2 na 26:4. MOmbimbeli yOshindonga yo 1986 edhina itali holoka mo nando olumwe. Ihe uuna tayi longitha edhina lyesimaneko “Omuwa” pehala lyedhina lyaKalunga, oya tula aluhe edhina lyesimaneko ndika moondanda oonene, kutya “OMUWA,” ndhoka dhe li yoolola koshitya owala “Omuwa.” Oshiholelwa mwaashino, tala mEpsalmi 110:1.
20. (a) Omolwashike olundji edhina lyaKalunga inaali longithwa? (b) Osho shi na okukala ngawo?
20 Ngiika oto pula: ‘Omolwashike edhina lyaKalunga inali longithwa mehala kehe ndyoka lya gandjwa menyolo lyOmbimbeli lyopetameko? Omolwashike edhina lyesimaneko OMUWA hali longithwa pehala lyalyo?’ Moontentekelihapu dhayo oAmerican Standard Version otayi yelitha molwashike yo tayi longitha edhina lyaKalunga Jehova, nomolwashike edhina ndyoka inali longithwa olule: “Konima sho pwa konakonwa nawa lela, Aatalululi Aayamerika oya thiki metokolo limwe kutya eitaalo lyAajuda lyuuniipo ndyono lya li lya tala ko Edhina lyopakalunga eyapuki mokutumbagulwa, kali na we okupangela elundululo lyOshiingilisa nenge limwe li ili . . . Edhina ndika lyopaumwene, li na omakwatakanithidhiladhilo galyo ogendjigendji omayapuki, ngashingeyi olya shunithwa mehala menyolo eyapuki moka itaali vulu okutsilwa oompata.” Eeno, aalumentu mboka ya lundululila Ombimbeli mOshiingilisa, oya dhiladhila kutya omatompelo molwashike edhina lyaKalunga lya ethiwa po, kaga li go opala. Ano oye li shunitha momahala mOmbimbeli moka lya gwana okukala.
21. Douay Version yaKatolika otayi ti ngiini kombinga yedhina Jehova?
21 Ihe okwa kala mbono taa ti, oshitya “Jehova” shaaha longithwe molwashoka kashi shi shili edhina lyaKalunga. Pashiholelwa, oDouay Version yaKatolika, ndjoka ihayi longitha ngaa nando edhina lyaKalunga menyolo lyayo enene, otayi ti metyokosha lyayo lyopevi kombinga yaEksodus 6:3: “Yamwe yomuuyuni wonena oya toto edhina Jehova kuyo yene . . . omupopilo gwashili gwedhina, ndyoka li li menyolo lyOshiheberi, olya kanenena molwokwaalongithwa kwethimbo ele.”
22. (a) Ongiini edhina lyaKalunga lya gandjwa mOshiheberi? (b) Omolwashike twaa shi nkene edhina lyaKalunga lya li hali tumbulwa petameko?
22 Eeno, ngaashi Ombimbeli yaKatolika tayi ti mpaka, edhina lyaKalunga otali holoka shili menyolo lyOshiheberi, oshoka Oshiheberi osho elaka moka mwa nyolwa omambo gotango 39 gOmbimbeli. Moka edhina lya gandjwa muunyolo une wOshiheberi, YHWH. Momathimbo gonale Oshiheberi osha li hashi nyolwa shaa na uuitumbuli, uunyolo ngaashi a, e, i, o na u, mbono hau tu kwatha okutumbula nawa iitya. Onkee ano nena opu na uupyakadhi kutya kapu na nando omukalo ngono mugwo tatu vulu okuutha lela uuitumbuli uni po Aaheberi ya longitha pamwe nuugwedhwa YHWH.
23. Ongiini esipelo “mhng” molw“omahangu” tali tu kwatha tu uve ko uupyakadhi u li po momupopilo gwedhina lyaKalunga?
23 Moku shi yelitha nawa: Dhiladhila koshitya “omahangu.” Natu tye, aantu oya tameke oku shi nyola aluhe “mhng,” nokonima yethimbo oshitya inashi tumbulwa we. Ongiini gumwe ngoka te ke ya po konima yoomvula 1 000 okuza nena ta ka tseya nkene “mhng” hashi tumbulwa ngele te ke shi adha sha nyolwa? Oshoka ye inu uva nale omupopilo gwasho noina tseya kutya uuitumbuli uni po mbono wa li po moshitya, ite ke shi tseya naanaa. Osho wo ngaa shi li nedhina lyaKalunga. Kapu na ngoka ta tseya thiluthilu nkene lya li hali tumbulwa, nonando aalongwantu yamwe taa dhiladhila kutya edhina “Jahwe” olyu uka. Ihe omukalo nguka “Jehova” ogwa longithwa nale uule woomvula omathele ogendji nogwa tseyika apehe.
24. (a) Omolwashike shu uka okulongitha edhina lyaKalunga ngele twa hala okwaakala nomadhiladhilo gopaali? (b) Mokudhiladhila kIilonga 15:14, molwashike sha simana okulongitha edhina lyaKalunga?
24 Ihe otu na okulongitha edhina lyaKalunga nonando ihatu li tumbula thiluthilu momukalo ngoka lya li hali tumbulwa petameko? Tse ohatu longitha nokuli omadhina gaantu yamwe mOmbimbeli, nonando omadhina ngano ihatu ga popi ngaashi omukalo ngoka ga li haga tumbulwa potango mOshiheberi. Pashiholelwa, edhina lyaJesus mOshiheberi ohali tumbulwa “Yesh’ua.” Ano oshe eleka wo okulongitha edhina lyaKalunga ndyoka lya hololwa mOmbimbeli, nando tatu li tumbula “Jahwe,” “Jehova,” nenge pamukalo gumwe gwi ili ngoka gwi igililwa melaka lyetu. Shoka sha puka osho okwaalongitha edhina ndyoka. Omolwashike? Omolwashoka mbono itaye li longitha itaa vulu okudhimbulukiwa mo mwaamboka taa kuthwa mo kuKalunga ‘oshigwana shedhina lye.’ (Iilonga 15:14) Katu na owala okutseya edhina lyaKalunga ihe noku li hambelela komeho yaayehe, ngaashi Jesus a ningile omanga a li kombanda yevi.—Mateus 6:9; Johannes 17:6, 26.
KALUNGA KOMPANGELA
25. (a) Iinima yini po kombinga yaKalunga tayi vulu okukala kutse iidhigu okuuva ko? (b) Oshike shi inyengitha Jehova a tameke okushita?
25 Nonando oshidhigu kutse oku shi uva ko, Jehova ka li e na etameko noita ka kala nehulilo. Oye “Omukwaniilwa gwaaluhe.” (Epsalmi 90:2; 1 Timoteus 1:17) Komeho omanga ye inaa tameka okushita, Jehova oye awike a li po muumbwalangandja auhe. Ihe kakwa li u uvite ezaza, oshoka ye okwa gwanenena noina pumbwa sha. Osha li ohole ndjoka ye mu inyengitha a tameke okushita, a gandje omwenyo kuyamwe ye gu nyanyukilwe. Iishitwa yaKalunga yotango oya li aantu yopambepo ye mu fa. Ye okwa kala e na ehangano enene megulu lyaamati yopambepo nokuli omanga ye inaa longekidhila aantu evi. Osha li ompangela yaJehova kutya yo ya nyanyukilwe unene omwenyo niilonga mbyoka e ya pele ye yi longe.—Job 38:4, 7.
26. Omolwashike tatu vulu okukala nuushili kutya ompangela yaKalunga kevi otayi ka gwanithwa?
26 Sho tuu evi lya pu okulongekidhwa, Jehova okwa tula omulumentu nomukiintu gwe, Adam naEva, mehala limwe lyevi ndyoka lya li lya longwa nale oparadisa. Osha li ompangela ye ya mone aanona mboka taa kala haa vulika kuye noku mu galikana, noyo ya li ye na okutanunutha oparadisa kombanda yevi alihe. (Genesis 1:27, 28) Ihe ngaashi twi ilongo, ompangela ndjoka onkumithi oyi imbwa. Adam naEva oya hogolola okukala oonakwaavulika kuKalunga, onkee ompangela ye inayi gwanithwa. Ihe otayi ka gwanithwa, oshoka ando otashi kala sha fa kutya Jehova okwa zimine owala mokunyengwa ngele ita gwanitha ompangela ye. Naashika ite ke shi ninga nando! “Shaa shoka onde shi hala, otandi shi gwanitha,” ye osho ta ti. “Ongaashi nde shi lombwele, ongaashi tandi shi longo.”—Jesaja 46:10, 11.
27. (a) Omolwashike twa tegelelelwa sha kuKalunga? (b) Ano epulo lini po tu na oku li dhiladhila twa mana mo?
27 Ou wete mpoka ngoye we eleka mompangela yaKalunga? Hakutya owala u longe ngaashi wa hala nokwaa na ko nasha nehalo lyaKalunga. Shika osho shoka sha longwa kuSatana, naAdam naEva. Yo oya li ya tseya ehalo lyaKalunga kutya olini, ihe inaye li longa. Ihe Kalunga okwa li a tegelela sha kuyo. Natse wo otwa tegelelelwa sha kuKalunga? Eeno, oshoka Kalunga oye Othithiya yokukalamwenyo kwetu. Okukalamwenyo kwetu okwi ikwatelela muye. (Epsalmi 36:10; Mateus 5:45) Otu na okwaadha ano sigo openi tu kaleke okukalamwenyo kwetu muukumwe nompangela ndjoka Kalunga e tu nine? Otu na okudhiladhila shili nawa oshinima shika, oshoka ompito yetu yokukala nomwenyo sigo aluhe oyi ikwatelela mwaashono.
NKENE TAKU GALIKANWA JEHOVA
28. Iikwathi yini po tayi longithwa kaantu yamwe mokugalikana Kalunga?
28 Nkene tatu galikana Jehova osha simana. Otu na okugalikana momukalo ngoka ye a ti, nonando gu kale gwi ili komukalo ngoka twa longwa. Pashiholelwa, aantu yamwe ohaa longitha iihongwafano megalikano lyawo. Ngiika yo otaa ti itaa galikana oshihongwafano, ihe otashi ya kwatha okugalikana Kalunga shimpa tuu yo ya tala nokuguma oshihongwafano. Ihe Kalunga okwa hala tuu tu mu galikane kekwatho lyiihongwafano?
29. Ombimbeli otayi holola ngiini kutya epuko okulongitha iihongwafano?
29 Aawe, ye ina hala. Omolwashono Moses a lombwele Aaisrael kutya Kalunga ini iholola nando kuyo molupe lu wetike. (Deutoronomium 4:15-19) Dhoshili, shimwe shIipango Omulongo otashi ti: “Ino ihongela iiyelekelakalunga nenge kehe oshiyelekela shoshaa shoka. . . . Ongoye waa na oku yi tsila oongolo noku yi simaneka.” (Eksodus 20:4, 5) Jehova awike e na okugalikanwa. Ombimbeli otayi holola olundji nkene shi li epuko okutsila oongolo oshiyelekela nenge omuntu nenge shaa shoka tuu, Jehova awike.—Jesaja 44:14-20; 46:6, 7; Epsalmi 115:4-8.
30. (a) Jesus naayapostoli ye oya ti ngiini okuholola kutya elongitho lyiihongwafano osho epuko? (b) PaDeuteronomium 7:25, oshike shi na okuningilwa iihongwafano?
30 Ano ngaashi tatu vulu okutegelela, Jesus ina longitha nando iihongwafano megalikano. “Kalunga oye Ombepo,” osho ye a yelitha, “naamboka taye mu galikana, oyo ye na okugalikana mombepo nomoshili.” (Johannes 4:24) Metsokumwe nepukululo ndika, kapwa li nando gumwe gwomaalongwa yotango yaJesus a longitha iihongwafano oyo iikwathi megalikano. Dhoshili, omuyapostoli gwe Paulus okwa nyola: “[O]hatu ende olweendo lweitaalo, haanduka lwokumona.” (2 Aakorinto 5:7) Nomuyapostoli gwe Johannes okwa londodha: “Iyagekeni iimenka!” (1 Johannes 5:21) Tala megumbo lyoye e to ipula nawa ngele owa landula tuu epukululo ndika.—Deutoronomium 7:25.
31. (a) Oshike tashi ke tu inyengitha tu vulike kompango yontumba yaKalunga, nonando katu uvite ko molwashike yo ya gandjwa? (b) Tu na okukambadhala tu longe shike, notu na okutaamba ko eithano lini po?
31 Ngele tatu galikana Jehova, Omushiti, pamukalo ngoka ye ta ti, otashi ke tu etela lela elago lyashili. (Jeremia 14:22) Ombimbeli otayi holola kutya iitegelelwa ye iiwanawa kutse, notayi tu etele uuwanawa waaluhe. Osho shili kutya otashi vulika ku kale omathimbo uuna tse, aantu mbaka tu na ontseyo onshona niimoniwa iishona, itaatu ndhindhilike nawa molwashike oompango dhaKalunga dhontumba dhi na oshilonga nenge nkene oombwanawa lela kutse. Ihe eitaalo lyetu lya kola kutya Kalunga oku shi oshindji unene e tu vule, oli na oku tu inyengitha tu vulike kuye nomutima gu na ehalo ewanawa. (Epsalmi 19:8-12) Ano natu kondjeni noonkondo dhetu adhihe okulonga oshindji unene kombinga yaJehova nokutaamba ko eithano ndi: “Ileni, tu tseni oongolo, tu isizimikeni, tu tseni oongolo koshipala [shaJehova] Omushiti gwetu! Oshoka oye Kalunga ketu, notse aantu ye, he tu litha, noonzi dhe, he dhi endithitha oshikaha she.”—Epsalmi 95:6, 7.
[Omapulo gokukonakonwa]
[Box on page 42]
Omahala gamwe moka edhina lyaKalunga tali monika mOmbimbeli yOshindonga otagu ulikwa mpano
Eksodus 15:2, 3
2 Jehova oye oonkondo dhandje nondigolo yandje. Muye mwa zi ehupitho lyandje. Oye Kalunga kandje, onkee otandi mu hambelele. Oye Kalunga katate, onkee otandi mu simaneke pombanda.
3 Jehova Ofule; edhina lye Jehova.
Deuteronomium 32:6
6 Osho ngeyi wa hala oku shi galulila Jehova,
One aantu omagoya, mwaa na nando oondunge?
Oye ke shi ho, e ku shiti?
Oye kwe ku hongo po nokwe ku opaleke.
2 Samuel 22:31, 32
31 Ondjila yaKalunga oya pwa!
Oohapu dhaJehova dha yelelela.
Oye omushigombanza yaayehe haa kongo egameno lye.
32 Oshoka ku na we Kalunga?
Jehova awike.
Nongulu yetu olye? OKalunga
oye awike.
1 Ondjalulahokololo 16:8-10
8 Hambeleleni Jehova! Ithaneni pombanda edhina lye!
Iilonga ye yi hokololeni naantu!
9 Mu imbileni! Mu hambeleleni!
Hokololeni iilonga ye iinyengandunge.
10 Isimanekeleni edhina lye eyelele:
Omwenyo gwakehe, ha kongo Jehova, nagu nyanyukwe.
[Pictures on page 34, 35]
Ngele egumbo oli na omudhiki, . . . alikana neshito alihe lya vongakana oli na wo okukala li na Omudhiki
[Picture on page 39]
Oshoka Jesus okwi indile kuKalunga, nokwa pula ehalo lyaKalunga, halye, li gwanithwe, ano mbano yaali itaa vulu okukala omuntu gumwe
[Picture on page 40, 41]
Ongiini ombepo ondjapuki tayi vulu okukala omuntu ngele yo oya li yu udhithwa aantu konyala ye thike pe 120 moshikando shimwe?
[Picture on page 45]
Oshu uka tuu okulongitha iihongwafano megalikano?