FAZA WALU
Anau Gölönia Hewaʼae Asese Afatö Dödönia
1. Hadia mbörö wa alua wangabu dödö ba Zilo?
IʼILA Samueli wangabu dödö salua ba Zilo. Hulö molö mbanua andrö börö idanö hörö. Lö taʼila hawaʼoya nomo zadöʼu-döʼu fege-ege. Ira alawe hegöi iraono no larongo wa lö mangawuli saʼae namara, foʼomora ira matua, onora matua, ba talifusöra matua. Ha daʼa niʼilada, mato 30.000 zaradadu ndraono Gizaraʼeli si mate ba danga ndrawa Wilisiti, ba lö ara me mate zi 4.000 niha ba wasuwöta böʼö.—I Zam. 4:1, 2, 10.
2, 3. Hadia manö gabula dödö si fatete alua ba Zilo irege aila ba taya lakhömira?
2 So gabula dödö si fatete baero daʼö. Darua nono Eli Ere Sebua sotöi Hofini ba Fineha, fao ira fasuwö moroi ba Zilo, ba laʼohe dawöla goroisa niʼamoniʼö. Si toʼölönia, tawöla andrö labeʼe ba naha niʼamoniʼö ba nose Lowalangi, yaʼia daʼö osali Lowalangi si hulö tendra, daʼö dandra waʼatohare Lowalangi. Laʼohe Dawöla ba wasuwöta, ba bodo sibai ira, lawalinga tola tobali hazima enaʼö möna ira. Hizaʼi, laʼoloiʼö Dawöla andrö dawa Wilisiti, ba labunu Hofini hegöi Fineha.—I Zam. 4:3-11.
3 Ba zilalö, tebeʼe döi sebua ba Zilo si so ose Lowalangi börö me ba daʼö so Dawöla ba zi hauga abad. Lö saʼae daʼö iadaʼa. Me irongo daʼö Eli, 98 fakhe ia, ba toköʼa ia furi ba gurusi ba mate. Umönönia si bohou tobali lakha mbanua me luo daʼö, mate ba woʼono. Imane fatua lö mate ia, ”No taya lakhömi ndraono Gizaraʼeli.” Sindruhu, lö irai tobali saʼae Zilo andrö simane ba zilalö.—I Zam. 4:12-22.
4. Hadia nitutunöda ba faza daʼa?
4 Hewisa dödö Zamueli ba zalua si möi fangafatö dödö andre? Hadia aro wamatinia ba wanolo banua si lö ilumöʼö ba si lö iʼomasiʼö Yehowa andrö? Itaria, so waʼabu dödö ba faʼafatö dödö salua si tola manandraigö famatida. Börö daʼö, datafaigi hadia danö böʼö si tola taʼoʼö moroi khö Zamueli.
’Ifalua Zatulö’
5, 6. Hadia nitutunö Zura Niʼamoniʼö barö zi 20 fakhe andrö, ba hadia halöwö Zamueli?
5 Tenga Samueli nitutunö Zura Niʼamoniʼö iadaʼa, hizaʼi Tawöla niʼamoniʼö. Tefakao ndrawa Wilisiti me laʼoloiʼö Dawöla andrö irege lafangawuli. Mato 20 fakhe no numalö, awena mufuli mututunö Zamueli ba Zura Niʼamoniʼö. (I Zam. 7:2) Hadia manö halöwönia barö daʼö? Ibeʼe wanema li Sura Niʼamoniʼö.
Hewisa Zamueli wanolo ono mbanuania ba gabula dödö sebua hegöi faʼafatö dödö?
6 Fatua lö tebörögö zi 20 fakhe andrö, ”ofeta wehede Zamueli ba ndraono Gizaraʼeli fefu”. (I Zam. 4:1, Terjemahan Dunia Baru) Ba waö-waö daʼö itutunö, me no numalö zi 20 fakhe andrö, no toʼölö Zamueli weʼamöi ba zi tölu ngawua banua si so ba Gizaraʼeli ero röfi, ihalö huhuo na so watitisa ba ibeʼe wanema li. Aefa daʼö, mangawuli ia ba Rama. (I Zam. 7:15-17) Ba daʼa taʼila wa so so manö halöwö Zamueli, ba oya halöwö si no iʼasiwai barö zi 20 fakhe.
Hewaʼae lö itötöi Sura Niʼamoniʼö Zamueli barö zi 20 fakhe, faduhu dödöda wa so so manö halöwö nifaluania khö Yehowa
7, 8. (a) Hadia goroisa nifaʼema Zamueli ba mbanua andrö me no iforege wohalöwö ba zi 20 fakhe? (b) Hadia nifalua soi andrö me no ibeʼe khöra waʼafaduhu dödö Samueli?
7 No awuwu wamati mbanua andrö börö gamuata wohorö ba faʼalösökhi nono Eli. Lua-luania, ato zanömba adu mangawuli. Hizaʼi, me no mohalöwö Zamueli barö zi 20 fakhe, ibeʼe khöra goroisa, ”Na aʼoi dödömi wamuli yaʼami khö Yehowa, ba miheta ba khömi lowalangi niha baero andrö ba Asaroti andrö; khö Yehowa midölö dödömi, ha yaʼia mifosumange ba iʼefaʼö ami ba danga ndrawa Wilisiti.”—I Zam. 7:3.
8 Tefakao mbanua andrö ba ”danga ndrawa Wilisiti”. Lamane tödöra tola manö lafalua zomasi-masi dödöra ba wamakao ono mbanua Lowalangi me no kala zaradadu ndraono Gizaraʼeli. Hizaʼi, ibeʼe khöra waʼafaduhu dödö Samueli wa tola tebulö zalua khöra na lafuli ira khö Yehowa. Hadia omasi ira? Omuso dödö Zamueli me laheta ngawalö nadu ba ”hatö Yehowa lafosumange”. Idöniaʼö gowuloa sebua Samueli ba Misefa, banua ba hili tanö yöu Yeruzalema. Owulo mbanua andrö, lalau fuasö, ba lafalalini gera-erara ba ngawalö horö fanömba adu.—Baso I Zamueli 7:4-6.
Lamane ira niha Wilisiti, angowuloa nifalua nono mbanua Yehowa samalalini era-era, no inötö si tefaudu ba wamakao yaʼira
9. Hadia ginötö niʼogunaʼö ndrawa Wilisiti, ba hadia nifalua nono mbanua Lowalangi ba deʼala andrö?
9 Hizaʼi, no larongo dawa Wilisiti wa mufalua gowuloa sebua ba laʼogunaʼö ginötö daʼa. Lafatenge zaradadura ba Misefa ba wangohori ono mbanua Yehowa. Larongo iraono Gizaraʼeli wa no ahatö deʼala andrö. Börö waʼataʼura, laʼandrö khö Zamueli enaʼö mangandrö ia salahira. Daʼö nifalua Zamueli, ba ibeʼe göi zumange nitunu. Me mufalua wanunu sumange, ofeta ndrawa Wilisiti ba Misefa. Aefa daʼö, ifondro-ndrongo Yehowa wangandrö Zamueli. Mofönu ia hulö ziʼao. ”Ifeʼugu-ugu sibai mbanua Yehowa, ba ndrawa Wilisiti andrö.”—I Zam. 7:7-10.
10, 11. (a) Hana wa tola tawaʼö faböʼö weʼugu-ugu mbanua niʼasogö Yehowa khö zaradadu ndrawa Wilisiti moroi ba zi toʼölö? (b) Hadia mbua wasuwöta nibörötaigö ba Misefa?
10 Hadia simane iraono side-ide ndrawa Wilisiti andrö, moloi ira furi ninara me larongo weʼugu mbanua? Löʼö, yaʼira andrö no ara tobali saradadu sabölö. Tobali, lö irai larongo weʼugu mbanua simane daʼa. Hadia börö me ’muʼugu-ugu sibai’ ia? Hadia ohahau dalu mbanua me muʼugu ia, mazui mukhölö khöra danö börö me terongo weʼugu andrö misa ba hili-hili? Gofu hadia zalua, ataʼu ndrawa Wilisiti ba li nirongora andrö. Börö waʼatokeara, tenga sanuwö ira saʼae, hizaʼi nisuwö. Kalua ndra matua Gizaraʼeli moroi ba Misefa, lakalaisi ba lagohi ofeta hauga kilometer waʼaröu, tanö raya gaekhula Yeruzalema.—I Zam. 7:11.
11 Fasuwöta daʼö moguna ba waʼauri nono mbanua Lowalangi. Sagötö tobali sanguhuku Zamueli, lö irai möna ndrawa Wilisiti. Oya mbanua nirabu nono mbanua Lowalangi mangawuli.—I Zam. 7:13, 14.
12. Hadia geluahania ’ifalua zatulö’ Samueli, ba hadia gamuata sanolo yaʼia enaʼö mofozu halöwönia?
12 Hauga abad aefa daʼö, isura Faulo wa Samueli andrö samösa sanguhuku ba samaʼeleʼö samati, ’samalua satulö’. (Heb. 11:32, 33) Ifalua zi sökhi Samueli hegöi satulö föna Lowalangi ba ifarou niha böʼö enaʼö lafalua zimane daʼö. Mofozu halöwönia börö me ebolo dödönia wombaloi Yehowa, ba lö faröi ia wamalua daʼö hewaʼae oya zafatö dödönia. Iforomaʼö göi wa iʼila mangandrö saohagölö. Me no möna ira ba Misefa, ihaogö gowe Samueli ba wanörö tödö hewisa Yehowa wanolo ono mbanuania.—I Zam. 7:12.
13. (a) Hadia gamuata somasi ita na taʼoʼö Zamueli? (b) Hawaʼara ginötö si sökhi ba wangogunaʼö amuata simane niforomaʼö Samueli?
13 Hadia omasiʼö ’wamalua satulö’? Na yaʼia, fahaʼö ndraʼugö ba waʼebolo dödö Zamueli hegöi fangide-ngideʼö ba fangandrönia saohagölö. (Baso I Fetero 5:6.) Haniha ba gotaluada zi lö omasi amuata simane daʼö? Iforomaʼö gamuata daʼa Samueli me ide-ide ia nasa, ba sökhi daʼa börö me ba zi so föna so zalua sebua si möi fangafatö dödönia.
”Iraonou Andrö, ba Lö Laʼoʼö Gamuatamö Andrö”
14, 15. (a) Hadia zafatö dödö Zamueli me no ”atua” ia? (b) Hadia satua si lö sökhi Zamueli andrö simane Eli? Tutunö.
14 Na tatohugö wombaso waö-waö Zamueli, no ”atua” ia saʼae. Me luo daʼö, so darua nononia matua, Yoʼeli ba Abia. Me no ebua ira, ibeʼe halöwöra Samueli wanolo yaʼia tobali sanguhuku. Hizaʼi, tenga sinangea khöra halöwö daʼa. Hewaʼae atulö Zamueli ba itörö zindruhu, laʼogunaʼö halöwö daʼa iraononia ba wangalui tana khöra, lafuyuʼö zindruhu ba latema zölö-sölö.—I Zam. 8:1-3.
15 Samuza inötö, satua ndraono Gizaraʼeli laʼondrasi Zamueli, börö me so zi fatimba ba dödöra. Lamane, ”Iraonou andrö, ba lö laʼoʼö gamuatamö andrö.” (I Zam. 8:4, 5) Hadia iʼila daʼa Samueli? Lö nifatunö waö-waönia. Hizaʼi, Samueli tenga ama si no obou töi simane Eli. Mofönu Yehowa khö Eli ba ihuku ia me tebai itegu ndraononia ba zi lö sökhi, abölö ifosumange nononia moroi khö Lowalangi. (I Zam. 2:27-29) Lö isöndra Yehowa zala simane daʼö khö Zamueli.
Hewisa wanaögö Zamueli faʼafatö dödö börö waʼalösökhi ndraononia?
16. Hewisa dödö zatua ba ndraono samadaö, ba hewisa wa tola lasöndra wondrara dödö hegöi fanuturu lala moroi ba duma-duma Zamueli?
16 Me iʼila Samueli waʼalösökhi nononia, lö mututunö wa aila Zamueli, abu dödönia, mazui afatö dödönia. Hizaʼi, ato zatua si tola mokhalaigö hewisa dödö Zamueli me luo daʼö. Ba ngaluo safuria andre, asese alua wamadaö khö zatua hegöi ba wotu nibeʼera. (Baso II Timoteo 3:1-5.) Na so zatua sabu tödö simane daʼö, tola isöndra wondrara dödö hegöi fanuturu lala ba duma-duma Zamueli. Hewaʼae faröi ndraononia, lö tebulö iforomaʼö waʼalöfaröinia Samueli. Böi olifuʼö, hewaʼae lö mofozu wameʼe fotu ba ndraono sabeʼe tandro, hizaʼi duma-duma nibeʼe zatua mofozu. Tebeʼe ginötö khö zatua ba wangomusoiʼö tödö Namara, Lowalangi Yehowa, simane nifalua Zamueli.
”Fataro Saʼae Khöma Razo”
17. Hadia niʼandrö zatua ndraono Gizaraʼeli khö Zamueli, ba hewisa dödönia?
17 Lö laʼangeraigö ono Zamueli hadia lua-lua waʼoluʼa-luʼara hegöi fangalui tana khöra. Lamane ira satua ba mbanua Gizaraʼeli khö Zamueli, ”Fataro saʼae khöma razo, samatörö yaʼaga, simane ba niha baero fefu.” Ba niʼandröra andrö, hadia hulö latimbagö Zamueli? Sindruhunia no isalahini Yehowa ba wanguhuku banua andrö ba zi hauga wulu fakhe. Iadaʼa, laʼandrö zanguhuku yaʼira tenga ha samaʼeleʼö simane Samueli, hizaʼi samösa razo. Banua si fasui yaʼira oi so razora, ba omasi ndraono Gizaraʼeli na so razora. Hewisa dödö Zamueli? Tabaso, ”Fatuwu khö Zamueli.”—I Zam. 8:5, 6.
18. Hewisa Yehowa wameʼe fondrara dödö khö Zamueli hegöi ba wangoromaʼö faʼebua horö niha mbanua andrö?
18 Faigi wanema li moroi khö Yehowa me mangandrö Zamueli sanandrösa ba daʼa, ”Fondro-ndrongo li zato, fefu hadia ia niwaʼöra khöu. Tenga sa yaʼugö nitiboʼöra, yaʼodo aʼine nitiboʼöra, faböi saʼae razora ndraʼodo.” Terara sibai dödö Zamueli, hizaʼi daʼa no fangoʼaya sebua khö Lowalangi Sebua Kuaso! Iʼombakhaʼö khö zamaʼeleʼö khönia Yehowa enaʼö lafangelama ndraono Gizaraʼeli hadia lua-luania na lafili razora niha gulidanö. Me ifaʼema daʼö Samueli, fatandro ira fefu lamane, ”Böi, razo zomasiga!” Lö faröi Zamueli khö Yehowa, irege ibayoini razo nifili Yehowa.—I Zam. 8:7-19.
19, 20. (a) Hewisa dödö Zamueli me iʼoʼö goroisa Yehowa ba wombayoini Saulo tobali razo ndraono Gizaraʼeli? (b) Hewisa Zamueli ba wanolo ono mbanua Yehowa?
19 Tobali, hewisa dödö Zamueli me ifalua daʼö? Hadia abao dödönia mazui lö omasi ia? Hadia fawuka gera-erania börö waʼafatö dödö, ba ifowaʼa ba dödönia waʼafatuwu? Te ato zamalua simane daʼö, hizaʼi lö ifalua Samueli. Ibayoini Zaulo ba ifaduhuʼö wa yaʼia andrö nifili Yehowa. Faʼago bawa ia khö Zaulo, tandra wanemaʼö hegöi famosumangenia razo si bohou. Imane ba mbanua andrö, ”Hadia, no miʼila, wa lö ba niha sato si fagölö-gölö ba nituyu Yehowa andrö?”—I Zam. 10:1, 24.
20 Tenga falömoʼahonoa niʼera-era Zamueli, hizaʼi faʼasökhi dödö niʼokhögö ndra matua nifili Yehowa. Iʼosambuaʼö dödönia Samueli ba waö-waö walöfaröinia khö Yehowa, tenga ba gera-era niha salio tebulö. (I Zam. 12:1-4) Lö göi faröi ia ba halöwönia, iʼamenesi nono mbanua Lowalangi ba deʼala wamati si göna yaʼira ba iʼaroʼö wamatira enaʼö lö faröi khö Yehowa. Terou dödöra ba mene-menenia, ba laʼandrö enaʼö mangandrö Zamueli salahira. Sökhi sibai wanema Zamueli lira, ”Yaʼaröu göi khögu wamazökhi horö khö Yehowa, wamöhöi fangandrö salahimi: uʼoromaʼö sa khömi lala si sökhi andrö, lala sadölö.”—I Zam. 12:21-24.
Duma-duma Zamueli zameʼe khöda famasugi ba dödö enaʼö böi tatehegö mowaʼa waʼafökhö dödö mazui faʼafatö dödö
21. Hewisa wa moguna khöu duma-duma Zamueli na afatö dödöu börö me niha böʼö nifili ba dadaoma salawa mazui ba halöwö si sökhi?
21 Hadia no irai afatö dödöu me niha böʼö nifili ba dadaoma salawa mazui ba halöwö si sökhi? Duma-duma Zamueli zameʼe khöda famasugi ba dödö enaʼö böi tatehegö mowaʼa waʼafökhö dödö mazui faʼafatö dödö. (Baso Gamaedola 14:30.) Oya halöwö khö Lowalangi si möi fangomusoiʼö dödö ba nono mbanuania si lö faröi.
”Hawaʼara Döhö Waʼabu Dödöu khö Zaulo Andrö?”
22. Hana wa lö sala Zamueli me iʼila gamuata si sökhi khö Zaulo ba wamobörö?
22 Lö sala Zamueli me iʼila gamuata si sökhi khö Zaulo; yaʼia andre ira matua si sökhi sibai. Alawa niha ia ba adöni dödöda ba wamaigi. Barani ia, onekhe, lö oya-oya manö, ba iforomaʼö wangide-ngideʼö me awena tobali ia razo. (I Zam. 10:22, 23, 27) Baero gamuata daʼö, yaʼia zofili lala waʼaurinia samösa hegöi ba wangai angetula. (V Moz. 30:19) Hadia no ihaogö iʼogunaʼö daʼö?
23. Hadia gamuata si sökhi si oföna taya khö Zaulo, ba hewisa wangoromaʼönia fayawasa?
23 Alimagö sibai, na oya kuaso nitema niha, amuata si oföna taya khönia yaʼia daʼö fangide-ngideʼö. Lö ara aefa daʼö, fayawa Zaulo. Lö iʼoʼö fareta Yehowa nifaʼemania khö Zamueli. Samuza inötö, lö fombaloi khö Zaulo ba ibeʼe zumange hewaʼae Samueli zindruhunia zamalua daʼö. Ibeʼe khönia Samueli degu-degu sabeʼe ba ifaʼeleʼö wa aheta ba ngaʼötönia dadaoma waʼarazo. Lö ihalö wamahaʼö Saulo ba degu-degu daʼa ba itugu monönö wa lö moloʼönia.—I Zam. 13:8, 9, 13, 14.
24. (a) Hewisa Zaulo wolawa niwaʼö Yehowa me isuwö ndrawa Gamaleki? (b) Hewisa Zaulo ba degu-degu nibeʼe khönia, ba hadia gangetula Yehowa?
24 Fahuhuo Yehowa khö Zamueli enaʼö ibeʼe fareta khö Zaulo ba wanuwö dawa Gamaleki. Ifaretakö Yehowa göi enaʼö labunu razonia si lö sökhi sotöi Agagi. Hizaʼi, lö ibunu razo daʼö Saulo ba irabu fefu gokhötara sabölö sökhi, sinangea mufakiko. Me itegu ia Samueli, iforomaʼö Saulo wa no faböʼö sibai lagunia. Lö khönia fangide-ngideʼö ba wanema degu-degu, ilau fabuʼa enaʼö lö lasalaikö ia hegöi si no ifalua, lö ba dödönia zi no alua, isalaikö nono mbanuania. Iʼosiwawöi ba itimbagö degu-degu nibeʼe khönia, imane wa khö Yehowa mubeʼe ösa zi no murabu andrö. Börö daʼö, iwaʼö wehede si tehöngö andre Samueli, ”Hiza, sökhi woloʼö, moroi ba zumange.” Lö faʼataʼu khö Zamueli ba wotegu Saulo ba ifaʼema gangetula Yehowa: Aheta khö Zaulo kuaso waʼarazo ba tebeʼe ba niha böʼö khö ndra matua sabölö sökhi.a—I Zam. 15:1-33.
25, 26. (a) Hana wa ikilaini weʼe Samueli khö Zaulo, ba hewisa Yehowa wotegu yaʼia? (b) Hadia wamahaʼö nisöndra Zamueli me möi ia ba nomo Gizaʼi?
25 Sindruhu-ndruhu abu sibai dödö Zamueli börö zala nifalua Zaulo. Sara wongi muʼao ia khö Yehowa. Ikilaini weʼe. Iʼila wa oya zi sökhi si tola ifalua Saulo, hizaʼi afatö sibai dödönia iadaʼa me lö alua zi no itötöna andrö. No faböʼö gamuata ndra matua andrö niʼilania ba wamobörö, taya gamuatania si sökhi ba ilawa Yehowa. Lö omasi falukha Zamueli khönia. Ba gafuriata, ihaogö Yehowa wanegu Samueli, ”Hawaʼara döhö waʼabu dödöu khö Zaulo andrö, me noa saʼatö tebai salaŵa ndraono Gizaraʼeli ia, wamaigigu? Foʼösi fanikha dandru andrö khöu ba labu: ufatenge ndraʼugö khö Gizaʼi andrö, banua Mbetilekhema, me no ba nononia ufaigi khögu zamösa, nibeʼe razo.”—I Zam. 15:34, 35; 16:1.
26 Ohitö dödö Yehowa lö teʼodaligö ba waʼalöfaröi sasese tebulö ba niha si lö moʼahonoa. Na faröi zi samösa niha, iʼalui niha böʼö Yehowa wamalua ohitö dödönia. Me no atua Zamueli, lö ibusi tödö saʼae Zaulo. Simane niʼoroisi Yehowa, möi ia ba nomo Gizaʼi ba Mbetilekhema, ba iʼila hadauga nono Gizaʼi si sökhi boto. Hizaʼi, iʼotarai ba wamobörö no ifangelama ia Yehowa enaʼö tenga faʼasökhi mboto nifaiginia. (Baso I Zamueli 16:7.) Ba gafuriata, falukha Zamueli khö nono siakhi sotöi Dawido, daʼö nifili Yehowa!
Iʼila Samueli wa tola ifadöhö Yehowa waʼafatö dödö gofu hawaʼafökhö, iʼasiwai, ba ibulöʼö tobali howu-howu
27. (a) Hana wa itugu aro wamati Zamueli? (b) Hewisa dödöu ba duma-duma niröi Zamueli?
27 Ba gafuriata ndröfi waʼauri Zamueli, itugu iʼila wa atulö gangetula nihalö Yehowa ba wotuyu Dawido fangali Zaulo. Afökhö dödö Zaulo andrö edöna ibunu Dawido, ba iʼerogö zindruhu. Hizaʼi, iforomaʼö Dawido gamuata si sökhi—faʼabarani, faʼanau gölö, famati, ba falöfaröi. Me lö aratö mate ia, itugu aro wamatinia. Iʼila wa tola ifadöhö Yehowa waʼafatö dödö gofu hawaʼafökhö, iʼasiwai, ba ibulöʼö tobali howu-howu. Ba gafuriata, mate Zamueli ba toröi furi waö-waö waʼaurinia sahöli-höli dödöda sarakhagö otu fakhe. Lö tokea ita na fefu ndraono Gizaraʼeli laʼeʼesi waʼamate ndra matua samati andre! Ba ginötö daʼa, moguna manofu nono mbanua Yehowa, ’Hadia uʼoʼö göi wamati Zamueli?’
a Samueli zamunu Agagi. Lö moguna muhakhösi tödö ia hegöi ösi nomonia. Hauga abad aefa daʼö, iʼalui lala ”Hamano andrö, maʼuwu Agagi” ba wangohori ono mbanua Lowalangi.—Gesi. 8:3. Faigi Faza 15 ba 16 ba mbuku daʼa.