Ko e Kumikumiaga ha Lautolu ke he Lotu Hako
TALI mai he ikiiki kua kumikumi e falu tagata ma e tau tali fakamakona ke he ha lautolu a tau huhu ke he moui. He vaha ikiiki, liga o atu a lautolu ke he tau fakalatahaaga fakalotu. Ka e tokologa ia lautolu ne moua ko e tali ne foaki po ke mena taute fakalotu kua nakai lagomatai a lautolu ke fehagai mo e tau mena vihi he moui.
To talahau e lautolu ko e nonofo agaia a lautolu he lotu he tau mamatua ha lautolu, ka e nakai fakatumau a lautolu ke o atu ke he tau fakalatahaaga fakalotu. Hagaao ke he pisopo he Lotu a Igilani, ko e tote ni e tua ha lautolu. Kua tote e manamanatuaga ha lautolu ke he lotu. Ko e falu, ha ko e vihiatia he pikopiko ne kitia e lautolu ke he tau lotu, kua tiaki katoa e tau lotu. Ka e, tumau agaia e tau huhu ha lautolu ke he moui.
Ko e Ha ne Lahi e Fakauaua he Falu
Tokologa he tau tagata ne iloa ko e loga e tau lotu ne fai fakatuaga ke lagomatai a lautolu ne nakai fai kaina, ke tufatufa e tau mena kai ki a lautolu ne manako, mo e ke lagomatai e tau tutupuaga fakamotu. Ka e teitei ke he tau aho takitaha kua logona foki e lautolu e tau hokotaki he tohi tala ke he vale mo e kelipopo ne kua hokulo ke he tau lotu nakai ni ki a lautolu ne nakai ko e tau Kerisiano ka e ki a lautolu foki ne talahau ko e tau Kerisiano. Ko e mena kia ke fakaofo aki a tautolu ka fakauaua a lautolu ha ko e tau matakau ne putoia ke he tau vale pihia kua fakagahuahua e lotu hako?
Tokologa ne o mai he tau lotu kehekehe ne fa mahani ke manatu ko e tau fale leveki tama nakai fai matua ne lagomatai he tau lotu ko e mena mitaki lahi a ia. Ka e pete ni, ke he tau tau fou nei, kua ofo lahi a lautolu ha ko e tau akoako he taha matakavi ke he taha matakavi kua fakahala ha ko e ekefakakelea ke he mahani fakatane mo e fifine he tau fanau ne toka ke he levekiaga ha lautolu. Fakamua ne manamanatu e tau tagata ko e gahoa ni e tau akoako ka tuku aki. Mogonei ko e falu tagata kua manamanatu kua fai mena kia ne hepe lahi kehe lotu.
Ko e gahoa, ke tuga a Eugenia, ke he taha magahala kua hokulo e putoia ke he ha lautolu a tau lotu. Ko e taha fuata i Atenetina, kua ha ha i ai a ia mo lautolu ne taute e tau fenoga ke tapuaki ke he Taopou ha Itatí. Ke he 14 e tau tau ne nofo a ia ke he fale lotu mo taha taopou tapu. Ti fano kehe mai a ia ke eke mo taha he matakau lotu fakapolitika he lalolagi katoa ne lagomatai ke fakaave e hikiaga ne mua he lafiaga mo e talagaaga he puhala tauteute mena he fakalatahaaga ha ko e puhala totoko atu. Ti ko e fua ha ko e mena ne kitia mo e iloa e ia, ne galo e tua mo e mauokafua hana ke he Atua. Nakai kua kumikumi fakamoli a ia ke he lotu ke talitonu ki ai. Ka e ko e mena ne fialoto a ia ki ai ko e puhala ke tamai aki e tonu ki a lautolu ne kua mativa—e, mo e kapitiga ka falanaki a ia ki ai.
Ko e falu ne kitia e tau mena ne tutupu he tau lotu mo e kua fakamamao a lautolu ki ai. Ko e onoonoaga he taha ne fakatikai e ha ha i ai he Atua, kua lomi fakailoa he 1991 he mekasini Sputnik, ne talahau fakamoli: “Nakai kitia e au e kehekehe lahi ke he vahaloto he tau mahani pouli mo e tau tala pikopiko he Kerisiano.” Ke fakatai ki ai, ne fakamaama e ia e puhala he akoako ne tui e tapulu tia aulo, ne uta fakatekiteki e puha mate mo e gati tino afifi vakavakai i loto ke he tau puhala oti ha Moscow. Ko e tino he “Kerisiano tapu he Lotu Tuai” a ia ne kua uta kehe mai he fale fakatata ke he fale tapu, mo e kua fakamanatu aki e tagata tohitala ke he tau akoako mo e tau gati tino afifi vakavakai i Aikupito i tuai. Ne liu a ia ke manatu ki tua foki ko lautolu kua fakalataha atu ke he puhala o fano i Moscow ne talitonu ke he “Tolu Taha he Kerisiano,” ko e tau Aikupito kua tapuaki foki ke he tau atua ulu tolu—ko Osiris, Isis, mo Horus.
Ko e tagata tohitala taha ia ne hagaao atu ke he manatuaga he fakaalofa faka-Kerisiano—“fakaalofa e Atua,” mo e “fakaalofa ke he tau katofia ha mutolu”—ko e kumikumiaga ne nakai tatai mo Aikupito pouliuli. Ka e ke he kitiaaga hana: “Ko e fakaalofa fakamatakainaga kua kaumahala ke kautu ke he lalolagi, pihia foki ke he vala ia ne fakahigoa ai ko e lalolagi faka-Kerisiano.” Mo e fakaholo atu foki a ia ke he tau talahauaga ke he tau fua kelea he fakamakamaka e lotu ke putoia mo e tau mena he Kaufakalataha. Ko e mena ne kitia e ia, kua nakai omoi a ia ke logona hifo ko e tau lotu ha Kerisitenitome kua foaki e mena ne fa e kumikumi a ia ki ai.
Kehe mai, ko e falu kua moua e tau tali makona ka e nakai ke he tau lotu ha Kerisitenitome.
Kua Ako e Ia e Kupu Moli ki a Lautolu ne Mamate
Ko Magdalena, ne kua 37 e tau tau he moui he mogonei, ne nofo i Pulukaria. He mole e mate he matua tane fugavai hana he 1991, kua lahi e loto momoko hana. Ke he taha magaaho mo e taha magaaho ne huhu hifo a ia ki a ia ni, ‘O ki fe a lautolu ne mamate? Ko fe e matua tane fugavai haku?’ Ne finatu a ia ke he tapu, mo e liogi a ia ke he tupua ta he kaina, ka e nakai moua e ia e tau tali.
Ti he taha aho ne telefoni mai e katofia ke uiina a ia ke he kaina hana. Ko e fuata tane ne kua fakaako mo e Tau Fakamoli ha Iehova ne ahi age ke he katofia. Ne fanogonogo a Magdalena ke he talahauaga hana ke he Kautu he Atua mo e Hana a finagalo ke taute e lalolagi mo parataiso ke momoui tukulagi ai e tau tagata mo e fiafia. I luga he laulau e tohi You Can Live Forever in Paradise on Earth. Ha ne fakaaoga ai, ne fakakite age he fuata tane ki a ia e kupu Tohi Tapu ia Fakamatalaaga 9:5, ne pehe: “Ka ko lautolu ne mamate nakai iloa e lautolu ha mena.” Ko e afiafi ia ne totou atu foki a ia. Ne ako e ia ko lautolu ne mamate kua nakai o atu a lautolu ke he taha moui ke he lagi po ke i helo; kua nakai iloa e lautolu ha mena, tuga kua pulumohea he mohe. Mo e fiafia ne talia e ia e uiina ke finatu ke he feleveiaaga he fakapotopotoaga he matakavi he Tau Fakamoli a Iehova. He oti e feleveiaaga ne talia a ia ke fakaako tumau e Tohi Tapu. Ha ko e onoonoaga he feleveiaaga ke he puhala ne foaki e tau liogi ki a Iehova, kua kamata foki a ia ke liogi ki a Iehova ma e lagomatai ke kautu mai he lolelole ne hokulo lahi. He magaaho ne tali ai e liogi hana, ne iloa e ia kua moua tuai e ia e lotu hako.
Moua e Lautolu e Moui ne Fai Kakano
Ko André kua lahi hake a ia ke he kaina ne lahi e malolo faka-Katolika i Pelekiumu mo e kua fekafekau mo hoa lagomatai ke he akoako he matakavi ia. Ka e pete ni, ke he magahala ia, ne kitia e ia e tau mena ne fakalolelole hana fakalilifu ke he lotu. Ti ko e fua, ko e Katolika noa a ia he higoa.
Ke he 15 e tau tau ko e tagata feua pauaki a ia ke he pele soka. Ke he taha magaaho ne pele e kau hana ke he peleaga lahi i Italia, kua uiina a lautolu ke fakalataha atu mo e pope ke he toloaga. Kua nakai fai ati hake fakaagaga e ahi atu ia, mo e ko e mahuiga fakalalolagi ne kua ha ha ke he pope kua fakaatupetupe aki a André. Ko e fakauaua hana ke he lotu kua hokulo lahi. Ko e moui hana kua nakai fiafia ha ko e tau fakamauaga ne ua ne nakai tumau. Ko e tuaga he lalolagi ne fakagoagoa ulu ki a ia. Ke he 1989 ne tohia e ia ke he tohi fakamau he moui hana: ‘Ko e heigoa e kakano he tau mena goagoa ne fa e viko ai ia tautolu?’ Nakai moua e ia e tau tali mai he lotu hana.
He 1990, he magahala ne gahua ai a André mo tagata fakaako soka i Aisalani, ko Iiris, ko e taha misionare he Tau Fakamoli a Iehova, ne fakalataha atu ki a ia. Ne talia e ia e tohi mo e uiina e misionare ke liu age. Kua liu a ia mo e hana tane, ko Kjell. He magaaho ne nonofo hifo a laua ke tutala ki a André he magaaho fakamui, kua kitia maali e fiafia hokulo hana ke he fakamaamaaga he Tohi Tapu. Ko e hoana hana, ko Ásta, ne fakalataha atu ke he fiafia hana. Ke he tulotoga he aho, ne ha ha ia ia tolu e matahola he lotoga he mogo fakaako hana, ti fifili e laua ke fakaaoga e magaaho ia ke fakaako Tohi Tapu. “Kua lahi e hauhau haku ha ko e fakaakoaga ke he Tohi Tapu ke he okioki noa ni,” he talahau e ia. Ati tali fakahaga he Tohi Tapu e tau huhu ha laua. Ne tupu fakahaga e tua ha laua ki a Iehova mo e hana a Kautu. Ko e tau maveheaga fakalilifu he Tohi Tapu ke he mafola he lalolagi fou, ko e lalolagi ataina mai “he tau mena goagoa ne ha ha i ai,” kua eke ai mo mena moli ki a laua. Ko André mo Ásta he mogonei kua utafano e tua moua fou ha laua ke he falu.
Ko Magdalena, André, mo Ásta kua logona e mauokafua ha kua moua e laua he magaaho fakamui e lotu hako. Ko Eugenia foki, he oti e lali ke fakamitaki e tau mena vihi he lalolagi mai he puhala fakapolitika, ne fakaoti ke moua ke he Tau Fakamoli a Iehova e lotu ne kua tuga ki a ia ko e lotu hako. Ka e ko e heigoa e mena ke fifili aki ko e hae fe e lotu hako? Ko e huhu nei to tali mai he tala ka moua he lau tohi 19 he mekasini nei.
[Fakatino he lau 7]
Ko e fakaako tumau ke he Tohi Tapu mo e Tau Fakamoli a Iehova kua lagomatai e molea he lima miliona tagata ke he ha lautolu a kumikumiaga ma e tau tali fakamakona