Pulotu he Atua ne Kitia ke he Tufugatia
“Ko [I]a kua fakaako mai kia tautolu ke mua a tautolu he tau manu he vao, mo e foaki mai e ia kia tautolu e [“pulotu,” NW] ne homo atu ke he tau manu lele he pulagi.”—IOPU 35:11.
KUA ofoofogia e tau lotomatala ne toka he tau manu lele. Ne taute e lautolu e tau fakapaagi ne mahekeheke ki ai e tau tagata talaga vakalele. Ko e falu vahega manu lele ne kitia e hala pete he felele ke he afe e tau kilomita he moana ne nakai fai fakamailoga ke fakatautau ki ai, ka kua hohoko ni ke he matakavi tonu ne o atu a lautolu ki ai.
Ko e taha taleni kehe lahi mahaki he tau manu lele—taleni ne fakakite lahi e pulotu he ha lautolu a Tufuga—ko e maeke ke fematutakiaki he tauhea mo e tau lologo. Manamanatu ke he falu fakataiaga.
Fematutakiaki he Tau Manu Lele
Ne fitā falu manu lele he maeke ke matutaki ato fakapāpā mai he tau fufua. Ke fakatai, ko e salu fifine ne maeke ke fanau valu e fufua, taha e fufua he taha e aho. Kaeke ke tatai e tupuaga he tau fufua salu, to liga valu foki e aho ka fakapāpā ai. To fehagai mogoia e matua salu mo e matagahua uka lahi he leveki e tau punua hane mioi ne kua taha e faahi tapu he fakapāpā, ka e lali foki ke fakapulu he taha fufua ne nakaila fakapā. Ka e nakai pihia, kua fakapāpā oti e valu e punua salu ke he ono e tulā. Maeke fēfē e mena ia? Ko e kakano, ne talahau he tau tagata kumikumi, ne maeke e tau fufua salu ke fematutakiaki a lautolu mai i loto he tau fufua ha lautolu ti taute e fakatokaaga ke teitei taha e mogo ka fakapāpā ai.
He lalahi e tau manu lele, kua fa mahani ko e tau manu lele taane ne lologo. Ne lologo pauaki a ia he magahala ka kumi hoa ai ke fakailoa e katofia he matakavi haana po ke ke futiaki mai e manu lele fifine. Tuga he talahau, kua igatia e tau vahega manu lele ne totou afe mo e tauhea ni ha lautolu, ti lagomatai he mena nei e tau manu lele fifine ke logona e hoa he vahega manu lele ne tatai mo lautolu.
Ne laulahi e tau manu lele ke lologo he magaaho pogipogi kī mo e he tōaga laā, ti mitaki e kakano. Kua nakai havili lahi e matagi mo e ogoogonoa he tau magaaho ia. Ne moua he tau tagata kumikumi ko e tau lologo he tau manu lele kua maeke ke fakalahi 20 e taogo mitaki he magaaho pogipogi mo e magaaho afiafi ka fakatatai ke he lotoga he aho.
Pete kua laulahi ni ko e tau manu lele taane ne lologo, ne lologo tokoua e tau manu lele taane mo e mo e tau manu lele fifine ke he tau leo kehekehe ne fai kakano kehe foki. Tuga anei, ko e tau Chaffinche, ne hiva e leo kehekehe ne fakaaoga. Ne taha e leo ke hataki kua fai lekua ha he pulagi—tuga e manu lele hane fakapaagi ke kumi kai—ka e kehe e leo ke hataki ka fai lekua ha he fuga kelekele hane tatao mai i mua.
Ko e Mena Fakaalofa Mua Ue Atu
Ko e pulotu ne ha ha he tau manu kua ofoofogia mooli. Ka e he hagaao ke he pulotu he tau puhala matutaki, kua mua atu e kehe he tau tagata. Kua taute he Atua e tau tagata ke he “[“pulotu,” NW] ne homo atu ke he tau manu lele he pulagi,” he talahau he Iopu 35:11. Ko e tau tagata hokoia ni ne lotomatala ke talahau fakakū e tau mena ne uka ke maama mo e tau manatu he vagahau mai he puhala he tau hokohoko fakaleo (vocal cords) po ke he fakagahua e tau lima.
He nakai tatai mo e falu mena momoui, kua tuga na fakatoka pauaki e tau tama mukemuke ke iloa ke ako e tau vagahau uka. Ko e senolo ne moua he komopiuta ko e American Scientist ne pehē: “Maeke e tau tama ikiiki ke ako e vagahau pete ni he nakai tutala fakahako age e tau matua ha lautolu ki a lautolu; kua maeke foki e tau fanau teliga tuli ke taute e vagahau matalima ha lautolu ni pete he nakai fakaako pihia he kaina.”
Ko e maeke ke talahau e tau manatu ha tautolu mo e tau logonaaga he tutala po ke vagahau matalima ko e mena fakaalofa homo ue atu mai he Atua. Ka ko e mena fakaalofa ne mua ue atu ne age ke he tau tagata ko e maeke ke tutala ke he Atua he liogi. Ati, uiina ai e Iehova ko e Atua a tautolu ke tutala ki a ia. “Aua neke fakaatukehe a mutolu ke he taha mena taha,” he talahau he Kupu he Atua, ko e Tohi Tapu, “ka kia fakailoa atu ke he Atua e tau manako ha mutolu ke he tau mena oti kana ke he liogi, mo e ole, katoa mo e fakaaue.”—Filipi 4:6.
Ka fehagai a tautolu mo e tau fifiliaga uka, kua manako a Iehova ki a tautolu ke fakaaoga e tanakiaga pulotu lahi mahaki ne kua fakamau e ia i loto he Tohi Tapu. To lagomatai foki e ia a tautolu ke iloa e puhala ke fakagahua e tomatomaaga ka moua e tautolu i loto. “Kaeke ha ha ia mutolu taha kua nakai fai iloilo,” he talahau he tagata tohia Tohi Tapu ko Iakopo, “kia ole atu a ia ke he Atua; ko ia kua foaki mai mo e totonu ke he tau tagata oti mo e nakai tauage; ti foaki mai ai kia ia.”—Iakopo 1:5.
Lauia Fēfē a Koe?
Lauia fēfē a koe he magaaho ka fanogonogo ke he lologo fulufuluola he manu lele po ke ke he tama tote ne lali ke talahau e tau kupu fakamua haana? Mailoga nakai e koe e pulotu he Atua ke he tau mena ne tufuga e ia?
He mole e manamanatu fakahokulo ke he puhala ne talaga ai a ia, ne omoi e salamo ko Tavita ke talahau ke he Atua: “Kua fakaaue atu au kia koe, ha ko e mena eke au kia matakutakuina mo e ofo ki ai; ko e tau mena ne eke e koe ko e tau mena ke ofomate ki ai haia; kua iloa tonuhia e au e tau mena ia.” (Salamo 139:14) He kumikumi mo e loto fakaaue a koe ke he pulotu he Atua ne kitia maali ke he tufugatiaaga, to tupu mooli e tua haau ke he lotomatala haana ke maeke ke foaki ki a koe e takitakiaga lotomatala.
[Blurb he lau 5]
Ko e maeke ke fematutakiaki ko e mena fakaalofa mai he Atua
[Picture Credit line he lau 4]
© Dayton Wild/Visuals Unlimited