VEVEHEAGA FA
Maeke Fefe a Koe ke Leveki e Magafaoa?
1. Ko e ha e levekiaga he magafaoa ne uka lahi ai he vaha nei?
“HA KO E mena mole atu e mahani he lalolagi nei.” (1 Korinito 7:31) Ne tohi e tau kupu ia he 1,900 e tau tau kua mole, mo e ko e moli ha ia he vaha nei! Kua hikihiki e tau mena, mua atu ni ke he tau mena he moui magafaoa. Ko e tau mahani po ke aga toka tuai he 40 po ke 50 e tau tau kua mole kua nakai tuai talia he vaha nei. Ha ko e mena nei, ko e kautuaga he levekiaga he magafaoa kua moua mai e tau paleko lahi mahaki. Ko e mena haia, kaeke ke fanogonogo ke he fakatonutonuaga faka-Tohiaga Tapu, to fehagai a koe mo e tau paleko ia.
MOUI I LOTO HE HAU A TAU PUHALA MOUA
2. Ko e heigoa e tau tutuaga tupe ne fakatupu aki e matematekelea he magafaoa?
2 Kua tokologa e tau tagata he vaha nei kua nakai tuai makona mo e moui mukamuka, ne fa mahani i loto he magafaoa. Ha kua loga mo loga e tau fua ne kua fakafua he lalolagi fakafua koloa mo e fakaaoga e tau puhala iloilo ke fakailoa aki ke lali ke fakahehe aki e tau tagata, kua miliona e tau matua tane mo e tau matua fifine ne gahua loloa ai ke maeke ia lautolu ke fakatau e tau koloa nei. Ko e falu he tau miliona ne feleveia mo e fakafita atu he taha aho mo e taha aho ke moua taha mena kai ke tuku he laulau. Kua lahi mahaki e tau magaaho ne fakamole ke gahua mai he mena ne fa mahani ki ai, po ke ua e gahua he tagata, ko e kakano ni ke fakatau aki e tau koloa kua lata. Ka ko e falu kua fiafia ke moua e gahua, ha ko e nakai fai gahua ko e mena vihi lahi he lalolagi katoa. E, ko e moui kua nakai mukamuka tumau ke he magafaoa he vaha fou nei, ka kua lagomatai he tau poakiaga he Tohi Tapu e tau magafaoa ke fakaaoga fakamitaki e tau tutuaga.
3. Ko e heigoa e matapatu fakaakoaga ne fakamaama he aposetolo ko Paulo, mo e maeke fefe ka fakaaoga, ke lagomatai e tagata ke kautu e levekiaga he magafaoa?
3 Ne logona he aposetolo ko Paulo e tau matematekelea he tau puhala tupe. Ke he fakaaogaaga, ne iloa e ia e fakaakoaga mitaki, ti fakamaama e ia he hana tohi ke he hana kapitiga ko Timoteo. Kua tohi e Paulo: “Ha kua nakai ta mai e tautolu ha mena taha ke he lalolagi, ti iloa maliali foki e tautolu nakai maeke ni ke uta kehe ai ha mena. Kaeke kua moua e tautolu e tau mena kai, mo e tau mena ke fakatapulu ai, to lata ia kia tautolu.” (1 Timoteo 6:7, 8) Moli, kua fai mena foki e magafaoa ne manako ki ai mai he tau mena kai mo e tau mena tui ni hokoia. Kua manako foki a lautolu ke he taha mena ke nonofo ai. Kua lata e tau fanau ke fai fakaakoaga. Ha ha i ai foki e tau kaitalofa he fahi malolo tino mo e falu foki he tau mena totogi. Ko e mena ia, kua aoga agaia e poakiaga he tau kupu ha Paulo. Kaeke ke loto na tautolu ke fakamakona e ha tautolu a tau manako ka e nakai fakaata e tautolu e tau mena ne moua ki ai, to mukamuka e moui.
4, 5. Maeke fefe he tau manatu taute tuai mo e fakatokatoka tuai ke lagomatai ke he levekiaga he magafaoa?
4 Ko e taha poakiaga aoga ne moua mai he tau fakatai a Iesu. Ne pehe a ia: “Ha ko hai taha ia mutolu kua manako ke ati e kolo, ka e nakai nofo fakamua ki lalo ke totou e tau tupe ke palepale aki, po kua lahi nakai ia ia e tau mena ke fakaoti ai?” (Luka 14:28) Ko e vagahau a Iesu anei ke he tau manatu taute tuai, mo e fakatokatoka tuai. Kua kitia e tautolu he veveheaga kua mole e lagomataiaga he mena nei he magaaho ka manatu e faoa tokoua ke mau. Ka mole atu e fakamauaga, kua aoga foki ke he levekiaga he magafaoa. Ko e tau manatu taute tuai he vala nei kua putoia ai ke moua e fakaholaholaaga he tupe, ke fakatokatoka tuai ke fakaaoga fakailoilo e tau koloa ne ha ha i ai. Ke he puhala nei kua maeke he magafaoa ke tautaofi e tau mena totogi, mo e fakatoka kehe taha tupe ke fakatau aki e tau mena fakaaoga he tau aho takitaha po ke tau fahi tapu takitaha, mo e nakai nofo molea atu ki mua mai he kaupaaga.
5 He falu kautu, ko e fakaholaholaaga pihia he tupe ko e kakano ke tiaki e manako ke ole e tau tupe lalahi mo fakatau aki e tau mena ne nakai aoga. Ke he falu, ko e kakano, ke onoono kaka ke he fakaaogaaga he tau laupepa fakakaitalofa. (Tau Fakatai 22:7) Ko e taha kakano foki ke tiaki e fakaohooho ke fakatau—ke fakatau e taha mena ne kitia ni he magaaho ia, ka e nakai fuafua fakamitaki e kakano mo e fakaaogaaga. Pihia atu foki, kua kitia maali ko e fakaholahola he tupe kua fa mahani ke moumou ha ko e lotokai he pele tupe, ula tapaka, mo e inu lahi he kava kua fakalauia aki e tuaga tupe he magafaoa, ti pihia foki mo e nakai muitua ke he tau poakiaga he Tohi Tapu.—Tau Fakatai 23:20, 21, 29-35; Roma 6:19; Efeso 5:3-5.
6. Ko e heigoa e tau kupu moli he Tohiaga Tapu ne lagomatai aki a lautolu ne kua nonofo mativa?
6 Ka e kua, mogoia, a lautolu ne fakaohooho ke nonofo mativa? Ko e taha mena, kua mafanatia a lautolu he iloa ko e tau mena vihi he lalolagi katoa to nakai fakatuleva. He lalolagi fou hane hoko mai mafiti, to uta kehe e Iehova e mativa fakalataha mo e tau mena kelea oti ne fakatupu e matematekelea ke he tagata. (Salamo 72:1, 12-16) Ka ko e magaaho nei, ko e tau Kerisiano moli, pete ni he mativa lahi a lautolu, ka e nakai logona e lautolu e fakaatukehe he tau mena oti ha kua moua e lautolu e tua ke he maveheaga a Iehova: “Nakai tuai toka ni e au a koe, nakai tuai tiaki ni e au a koe.” Ko e mena ia, to talahau ai mo e fakamalolo he tagata talitonu pehe: “Ko e Iki, ko e haku a lagomatai haia, nakai matakutaku au.” (Heperu 13:5, 6) He tau aho uka nei, ne lagomatai e Iehova hana tau tagata tapuaki he tau puhala loga kaeke ke momoui a lautolu ke he hana tau matapatu fakaakoaga mo e tuku fakamua hana Kautu ke he tau momoui ha tautolu. (Mataio 6:33) Kua maeke he numela lahi ha lautolu ne fakamoli pehe he tau kupu he aposetolo ko Paulo: “Kua iloa e au e nofogati, kua iloa foki e au e muhu mena; ko e tau mena oti ke nofo ai au, mo e tau mena oti ke hoko mai ai kia au, kua ako ai au kia makona mo e hoge, kia muhu mena mo e nofogati. Kua maeke ia au e tau mena oti kana ke he fakamalolo mai a Keriso kia au.”—Filipi 4:12, 13.
FETALIAKI E KAVEGA
7. Ko e heigoa e tau kupu a Iesu, kaeke ke fakaaoga, ka lagomatai aki e kautuaga he levekiaga he magafaoa?
7 Tata atu ke he fakaotiaga he hana fekafekauaga he lalolagi, ne pehe a Iesu: “Kia fakaalofa atu a koe kia ia ne katofia a mua, kia tuga foki na koe kia koe.” (Mataio 22:39) Ka fakaaoga e fakatonuaga nei ke he magafaoa to lagomatai fakalahi ue atu aki e levekiaga he kaina. Ka mole ia, ti ko hai ha tautolu a tau katofia fakahelehele tata lahi ka nakai ko lautolu ne nonofo fakalataha he fale he magafaoa—tau tane mo e tau hoana, tau matua mo e tau fanau? Fakakite fefe he tau tagata he magafaoa e fakaalofa he taha ke he taha?
8. Maeke fefe e fakaalofa ke fakakite i loto he magafaoa?
8 Ko e taha puhala foki ke igatia e tagata he magafaoa mo e taute fakamitaki hana a vala he tau matagahua he kaina. Ko e mena ia, kua lata e tau fanau ke fakaako ke liuaki e tau mena ke he tau tokaaga ka oti e fakaaoga, ko e tau mena tui po ke tau koloa fefeua. Ko e tau magaaho mo e malolo ne foaki ke fakamaopoopo e mohega he tau magaaho pogipogi oti, ka ko e lagomataiaga lahi ke he levekiaga he kaina. Moli, ko e falu he tau mena ikiiki, mo e hikihikifano kua nakai maeke ke tiaki, ka kua lata ni ke gahua fakalataha ke leveki e kaina ke maopoopo tumau, ti pihia foki ke fakamea ka oti e tau magaaho kai. Ko e agaga teva, fakafiafia tagata, fakafetuanaki, mo e fakateaga kua moua mai e hufiaaga kelea ke he tau tagata oti. (Tau Fakatai 26:14-16) Ke he taha fahi, ko e agaga fiafia mo e fakamakai ka matala mai e moui fiafia he magafaoa. “Ha kua fakaalofa e Atua kia ia kua foaki mo e fakamakai.”—2 Korinito 9:7.
9, 10. (a) Ko e heigoa e kavega mamafa ne hili tumau ke he fifine he fale, mo e maeke fefe e mena nei ke fakamama? (e) Ko e heigoa e kitiaaga lagotatai he tau gahua kaina ne tutala ki ai?
9 Ko e manamanatuaga mo e fakaalofa ka lagomatai ke puipui aki e tuaga he mena vihi hagahaga kelea he falu kaina. Ko e tau matua fifine ni mai i tuai e matapatu he moui he kaina. Kua leveki e lautolu e fanau, fakamea e kaina, unu e tau mena tui he magafaoa, mo e fakatau mo e tunu e tau mena kai. He falu a motu, ne gahua foki e tau fifine he vao ha ko e aga fakamotu, fakafua e tau fua he makete, po ke foaki he falu a puhala foki ke he tau levekiaga tupe he magafaoa. Pete ni nakai ko e aga fakamotu tuai a nei, ka kua fakaohooho he uku koloa ke lata e tau miliona he tau fifine faitane ke kumi gahua atu ki fafo he kaina. Ko e hoana mo e matua fifine ne gahua malolo he tau fahi kehekehe nei kua lata tonu ni ke nava ki ai. Tuga e “fifine mahani mitaki” ne fakatai he Tohi Tapu, kua fakapuke fakamitaki hana tau aho. “Nakai kai foki a ia e tau mena kai mo e mahani teva.” (Tau Fakatai 31:10, 27) Kua nakai kakano pehe, mogoia, ko e fifine ni hokoia ka gahua he kaina. Ka oti e gahua tokoua he tane mo e hoana he tau aho oti i fafo he kaina, kua lata nakai ke hahamo tokotaha he hoana e kavega he tau gahua he fale ka e okioki e tane mo e tau tagata oti he magafaoa? Moli kia nakai pihia. (Fakatatai 2 Korinito 8:13, 14.) Ti, ke fakatai, kaeke ko e matua fifine ka fakatoka e tau mena kai ke mau, kua fakaaue lahi a ia kaeke ke lagomatai he falu he magafaoa ke taute auloa mo e fakatoka he laulau, taute e falu fakatau, po ke fakamea foki e fale. E, kua lata ke lagomatai auloa e tau fekau.—Fakatatai Kalatia 6:2.
10 Liga kua talahau he falu: “Ko e matakavi ne nofo ai au nakai ko e matagahua he tagata tane a ia ke taute e tau mena pihia.” Liga moli e mena ia, ka e nakai kia mitaki ke manamanatu ke he mena nei? Ko e magaaho ne kamata ai he Atua ko Iehova e magafaoa, ne nakai kotofa e ia e tau gahua pauaki ke taute ni he fifine hokoia. Ko e taha mena ne tupu ke he tagata tua ko Aperahamo he magaaho ne ahi mai e tau uta fekau pauaki mai ia Iehova, ne lagomatai foki a ia ke tauteute mo e fakatokatoka age e tau mena kai ke he tau tagata ahiahi. (Kenese 18:1-8) Kua fakatonu he Tohi Tapu: “Kua lata pihia foki ke he tau tane ke fakaalofa age ke he tau hoana ha lautolu, tuga e tau tino ha lautolu.” (Efeso 5:28) Kaeke ke mategugu e tane he fakaotiaga he aho, mo e manako ke okioki, nakai kia fa mahani ke logona pihia foki e hoana, liga mua atu ke pihia? (1 Peteru 3:7) Ko e magaaho ia, nakai kia kua lata, mo e ko e fakaalofa he tane ke lagomatai he kaina?—Filipi 2:3, 4.
11. Ko e tau puhala fe ne fakatoka e Iesu e fakafifitakiaga mitaki ma e tau tagata takitokotaha he magafaoa?
11 Ko Iesu ko e fakafifitakiaga ne mua atu he mitaki ha ko ia ne fakafiafia e Atua mo e ta mai e fiafia ke he hana tau kapitiga. Pete ni he nakai faihoana a ia, ka ko e fakafifitakiaga mitaki a Iesu ma e tau tane, ti mitaki foki ni ma e tau hoana mo e tau fanau. Ne pehe a ia ki a ia ni: “Kia tuga e Tama he tagata nakai hau a ia kia fekafekau mai e tau tagata kia ia, ka kia fekafekau atu a ia,” ko e kakano, ke fekafekau ke he falu. (Mataio 20:28) Ko e fiafia ha ia he tau magafaoa pihia ka fakagahuahua he tau tagata oti e tau aga pihia!
MAHANI MEA—KO E HA NE AOGA LAHI AI?
12. Ko e heigoa ha Iehova ne manako mai ia lautolu ne fekafekau ki a ia?
12 Ko e taha matapatu fakaakoaga he Tohi Tapu ke lagomatai aki a tautolu ke he levekiaga he magafaoa ne moua ai he 2 Korinito 7:1. Kua totou e tautolu i ai: “Kia fakamea e tautolu a tautolu ke he tau mena oti ke kelea ai e tino katoa mo e agaga.” Ko lautolu oti ne omaoma ke he tau kupu oti nei kua talia e Iehova, ko ia ne manako ke he “tapuaki kua mea mo e nakai tapilo.” (Iakopo 1:27, NW) Ti moua ai he magafaoa ha lautolu e tau mena aoga ne lafilafi mai.
13. Ko e ha kua aoga lahi e mahani mea ke lagomatai e levekiaga he magafaoa?
13 Ke fakatai, ne fakamoli mai he Tohi Tapu ki a tautolu to hoko mai e aho ke nakai liu fai gagao mo e tatalu. He magaaho ia, “to nakai pehe mai foki taha kua nofo ai, Kua gagao au.” (Isaia 33:24; Fakakiteaga 21:4, 5) Ka e taha e mena, ato hoko ke he magaaho ia, to fehagai ni e tau magafaoa oti mo e gagao mai he taha magaaho ke he taha magaaho. Ne hoko foki ki a Paulo mo Timoteo e gagao. (Kalatia 4:13; 1 Timoteo 5:23) Pete ni, he pehe e tau ekekafo pulotu ko e laulahi he tau gagao kua maeke ke puipui. Ko e tau magafaoa iloilo kua hao mai he falu gagao ne maeke ke puipui kaeke ke kalo kehe mai he nakai mahani mea fakatino mo e fakaagaga. O mai la a tautolu ke manamanatu ko e hao fefe.—Fakatatai Tau Fakatai 22:3.
14. Ko e tau puhala fe ne maeke he mahani mea ke puipui e magafaoa mai he tau gagao?
14 Ko e mea he agaga kua lafi ki ai e mea he mahani. Tuga he iloa mitaki ai, ne fakatokoluga he Tohi Tapu e tau tutuaga mahani mea mo e vihiatia e tau faga mahani fakatane mo e fifine i fafo he fakamauaga. “Ko e tau tagata feuaki, . . . mo lautolu kua faivao, mo lautolu kua fakakelea e lautolu a lautolu, mo lautolu kua eke e mahani Sotoma, . . . nakai moua e lautolu na e kautu he Atua.” (1 Korinito 6:9, 10) Ko e onoono fakakaka ke he tau tutuaga pehe nei kua aoga lahi mahaki ma e tau Kerisiano ne nonofo he lalolagi kelea muitui he vaha nei. He taute pihia to fakafiafia e Atua mo e to lagomatai foki ke puipui aki e magafaoa mai he tau gagao pikitia he mahani fakatane mo e fifine tuga e AIDS, maiafi, gonorrhea, mo e chlamydia.—Tau Fakatai 7:10-23.
15. Mai taha fakamaamaaga ke he fakateaga he mahani mea fakatino ne tupu mai ai e tau gagao kua nakai lata.
15 ‘Ko e fakamea he tagata he tau mena oti ke tapilo ai e tino’ kua lagomatai ke puipui e magafaoa mai he falu a gagao foki. Kua loga e tau gagao ne tupu mai ha ko e fakateaga he fakamea fakatino. Ko e fakamaamaaga fakamua ko e ula. Nakai ni ko e ula ne fakakelea aki e tau mama, ko e tau mena tui, mo e matagi ka e fakagagao aki foki e tau tagata. Ko e tau miliona tagata ne mamate he tau tau takitaha ha kua ula tapaka a lautolu. Manamanatu la ke he mena ia; he tau tau takitaha, liga nakai moua gagao e tau miliona tagata mo e mamate tuai a na tiaki e lautolu e tau mena ‘ke tapilo ai e tau tino’!
16, 17. (a) Ko e heigoa e matafakatufono ne age e Iehova ke puipui aki e tau Isaraela mai he falu gagao pauaki? (e) Maeke fefe e matapatu fakaakoaga i tua he Teutaronome 23:12, 13 ke fakaaoga ke he tau magafaoa oti?
16 Manamanatu foki ke he taha fakataiaga. Liga ko e 3,500 e tau tau kua mole, ne age he Atua ke he motu ko Isaraela hana Matafakatufono ke maeke ke fakatokatoka aki ha lautolu a tapuakiaga mo e, ke he fuafuaga, he ha lautolu a moui he tau aho takitaha. Ne lagomatai he Matafakatufono ia ke puipui e motu mai he tau gagao ha kua fakatu e ia falu he tau matafakatufono fakave ke he mahani mea. Ko e taha he tau matafakatufono ia ko e uta kehe he fakavao he tagata, kua lata ke tanu fakamitaki mo e mamao mai he heaga api ke ua takiva aki e mena ne nonofo ai e tau tagata. (Teutaronome 23:12, 13) Ko e fakatufono ia i tuai kua mitaki agaia e fakatonuaga. Pihia foki he vaha nei kua gagao e tau tagata mo e mamate ha kua nakai muitua ki ai.a
17 Ke fakatatai mo e matapatu fakaakoaga mai he matafakatufono he tau Isaraela, ko e vala he poko koukou mo e faletote he magafaoa—i loto po ko fafo he fale nofo—kua lata ke leveki fakamea mo e mea mai he tau moko. Kaeke ke nakai leveki fakamea e poko faletote mo e ufi, to fakaputuputu mai e tau lago ki ai mo e tufa fano e tau moko ke he falu a vala he kaina—mo e ki luga he tau mena kai ne kai e tautolu! Ko e taha mena foki, kua lata e tau fanau mo e tau tagata lalahi ke holoholo e tau lima ha lautolu ka oti e fano ke he fale nei. Ha ko e mena ka tupu, to liuaki mai e lautolu mo lautolu e tau moko he tau kili ha lautolu. Hagaao ke he ekekafo Falani, ko e holoholo he tau lima “ko e taha na omoiaga mitaki lahi ia ma e puipuiaga he falu he tau gagao pikitia he manava, fafagu, po ke kili.”
18, 19. Ko e heigoa e tau manatu ne moua mai ke fakatumau aki e mea he fale pete ni he kelea e tuuta kaina?
18 Moli, ko e mahani mea ko e paleko he tau tuuta kaina kelea. Ko e taha ne mahani lahi mo e tau matakavi pihia ne fakamaama e ia: “Ko e fakamea he tau magaaho vela lahi kua fakalahi ua aki e uka he gahua. Ko e tau efu ne havili kua puke e tau kaavaava he fale he tau valavala efu ikiiki kaki. . . . Ne mafiti lahi e tupu he tau puke tagata he tau maaga lalahi, ti pihia foki mo e tau matakavi ne tutaki atu ki ai, kua taute e tau mena matematekelea ke he malolo tino. Ko e tau paipa fakavao kua tokanoa, tau putuputu ligiaga veve tafola noa, tau faletote teteki he tau toloaga, tau kuma uta gagao, tau mogamoga, mo e tau lago kua eke mo tau mena kitia tumau.”
19 Ke taofi e mahani mea i lalo he tau tutuaga pehe nei kua uka lahi. Pete he pihia, ka e aoga agaia ni e fakamalolo. Ko e vala moli mo e vala vai mo e tama gahua tote ka lafi ki ai kua tau mukamuka lahi ke he tau vai tului gagao mo e tau kaitalofa fale gagao. Kaeke ke nofo a koe he takatakaiaga pihia, ko e mena kua lata, ke leveki e fale hau mo e tau kalakala ke mea mo e ke ua fai fakavao manu. Kaeke ke pelapela e hala ke he kaina hau he tau vaha uha, maeke nakai ia koe ke tuku e tau makatavili po ke tau makanini he hala ke taofi aki e pelapela ke he fale? Kaeke ke tui e tau sevae po ke tau senetolo, maeke nakai ke akiaki to hu atu e tagata hana a tau sevae ke he kaina? Pihia foki, kua lata ia koe ke leveki e vai hau ke ataina mai he kona. Ne fuafua ai ko e ua e miliona a lautolu ne mamate he tau, ha ko e tau gagao ne moua mai ha ko e kiva e tau vai mo e kelea e levekiaga.
20. Kaeke kua lata e kaina ke mea, ko hai kua lata ke kaufakalataha ke he kotofaaga ia?
20 Ko e kaina mea kua falanaki ni ke he tau tagata oti—matua fifine, matua tane, fanau, mo e tau tagata ahiahi. Taha e matua fifine he fanau tokovalu i Kenia ne pehe: “Kua iloa oti ke taute e tau vala ha lautolu.” Ko e kaina mea, mo e maopoopo kua fakaata mitaki mai he magafaoa katoa. Kua talahau he fakatai Sepania: “Kua nakai fai kehekehe e mativa mo e mahani mea.” Kaeke kua nofo e tagata he fale makimaki, vala fale, ko e kaina tokolalo, po ke fale pola, ko e mahani mea ko e kei ke he magafaoa tupu malolo.
TAUTE HE FAKAMALOLOAGA A TAUTOLU KE MATALA
21. Ke tatai mo e Tau Fakatai 31:28, ko e heigoa ka lagomatai ke ta mai e fiafia ke he magafaoa?
21 Ha kua fakatutala ke he fifine mahani mitaki, kua pehe mai e tohi a Fakatai: “Kua tutu mai e fanau hana mo e fakaaue atu kia ia; ko e hana tane foki kua fakaheke kia ia.” (Tau Fakatai 31:28) I ne fe e magaaho fakahiku ne nava ai a koe ke he taha he magafaoa hau? Moli, kua tuga ni e tau akau a tautolu he vaha tau tupu ne amaamanaki ke tuputupu ka moua e mafana mo e malu. Ka e haga mai ki a tautolu, kua manako a tautolu ke fakamafana mo e ke nava. Kua lagomatai e mena nei ke he hoana ke iloa kua fakaaue hana tane ke he hana tau gahua uka mo e leveki fakaalofa ka e nakai taute fakateaga noa ni he tane a ia. (Tau Fakatai 15:23; 25:11) Mo e kua mitaki lahi foki ka nava e hoana ke he hana tane ma e hana tau gahua i fafo mo loto he kaina. Kua tuputupu foki e tau fanau kaeke ke fakaheke he tau matua e tau malolo ha lautolu he kaina, he aoga, po ke fakapotopotoaga Kerisiano. Mo e fefe e mamao he fanoaga he fakaaue tote! Ko e heigoa e totogi ke pehe: “Fakaaue”? Tote lahi, ka ko e taui he fakamaloloaga ke he magafaoa kua lahi mahaki.
22. Ko e heigoa kua lata ma e magafaoa ke “fakamau ai,” mo e maeke fefe e mena nei ke moua?
22 Ma e tau kakano loga, ko e levekiaga he magafaoa kua nakai mukamuka. Pete ia, kua maeke agaia ni ke taute mo e kautu. Kua pehe e fakatai he Tohi Tapu: “Kua ati hake ai e fale ke he iloilo; kua fakamau ai foki ke he pulotu.” (Tau Fakatai 24:3) Ko e iloilo mo e pulotu kua maeke ke moua kaeke ke eketaha oti e tau tagata he magafaoa ke fakaako e finagalo he Atua mo e fakaaoga ke he tau momoui ha lautolu. Ko e magafaoa fiafia ko e moli ni kua aoga e fakamalolo!
a I loto he tohi ne hataki mai e puhala ke ua moua he gagao hihi—ko e gagao fa mahani ne mamate tokologa e tau tama ikiiki—kua tohi he World Health Organisation (Fakatokatokaaga he Fahi Malolo Tino he Lalolagi): “Kaeke ke nakai fai faletote: kia fakavao kehe mamao mai he fale, mo e tau mena ne fefeua ai e tau fanau, mo e fuafua ke 10 e mita he mamao mai he vai inu; ti tanu aki e kelekele e fakavao.”
[Tau Fakatino he lau 42]
Ko e levekiaga he magafaoa ko e matagahua he kaina
[Fakatino he lau 47]
Ko e leveki he tau mena ke mea kua tau mukamuka mai he fakatau e tau vai tului gagao