Holimafafo he Patuiki e Faituga a Iehova
“Ka ko e tau tagata kua iloa ha lautolu a Atua, to malolo a lautolu mo e eke ai e lautolu e tau mena lalahi.”—TANIELU 11:32.
1, 2. Ko e feoka fakaofoofo lahi fe, ne kua fakamailoga aki e fakamauaga tuai ati kua mole lahi e ua afe tau?
UA E patuiki fetoko ne ukufakina he taufetului ke mua. Kua mua ne taha, ati eke ko e taha, kua moua ai e pule malolo lahi, ne pihia ni ti mole lahi e ua afe tau he taulatau. He vaha ha tautolu kua teitei oti e tau tagata he lalolagi ke lauia he taufetului ia mo e kua kamatamata foki e mahani fakamoli he tau tagata he Atua. Ne fakaoti ai ni he mena tutupu ne nakai fakaai he ha pule ke kitia tuai. Ko e fakamauaga tuai fakaofoofo kua tomua lahi nei, ne fakakite age ke he perofeta ko Tanielu.—Tanielu, tau veveheaga 10 ke he 12.
2 Ko e perofetaaga ne hagaao ke he faitaua hololoa he vahaloto he patuiki he fahi tokelau mo e patuiki he fahi toga e mena ne fakatutala fakamatafeiga ki ai e tohi “Your Will Be Done on Earth.”a Kua fakakite mai i loto he tohi ia, ko e patuiki he fahi tokelau mai he kamataaga ko Suria, ne kua ha ha he fahi tokelau a Isaraela. He magaaho fakamui, kua uta e Roma e matagahua ia. Ke kamata aki, ko Aikupito e patuiki he fahi toga.
Feoka he Vaha Fakahikuaga
3. Hagaao ke he agelu, ko e magaaho fe ka maama ai e perofetaaga ne hagaao ke he patuiki he fahi tokelau mo e patuiki he fahi toga, mo e fefe?
3 Kua pehe e agelu ne fakakite e tau mena nei ki a Tanielu: “Ka ko koe Tanielu na e, kia puipui a e koe e tau kupu, mo e fakamau fakamailoga ai e koe e tohi, ato hoko ke he vaha ke fakahiku ai; to tafepoi tafeliuaki foki e tau tagata tokologa, to tupu lahi ai foki e mahani iloilo.” (Tanielu 12:4) E, ko e perofetaaga kua fai vala gahua he vaha fakahiku—ko e vaha ne kamata mai he tau 1914. He vaha he magaaho fifili pauaki ia, kua tokologa e tau tagata ka “tafeliuaki” i loto he Tohiaga Tapu, mo e ha kua fakalataha ai e lagomatai he agaga tapu, kua eke ne iloilo moli, fakalataha mo e maamaaga ke he perofetaaga he Tohi Tapu ke loga lahi. (Fakatai 4:18) He holo atu taha a tautolu ke he magaaho ia, kua loga mo e loga e tau mena fakamatafeiga he perofetaaga a Tanielu kua fakamaama fakamahino mai. Ti kua lata fefe mogoia a tautolu ke maama e perofetaaga he patuiki he fahi tokelau mo e patuiki he fahi toga he tau 1993, ke he magaaho nai kua 35 e tau tau kua mole he taute e tohi “Your Will Be Done on Earth”?
4, 5. (a) Kua ha ha i fe e tau 1914 he perofetaaga a Tanielu ne hagaao ke he patuiki he fahi tokelau mo e patuiki he fahi toga? (e) Hagaao ke he agelu, ko e heigoa ka tutupu he tau 1914?
4 Ko e kamataaga he vaha fakahiku he tau 1914 kua fakamailoga ai he felakutaki fakamua he lalolagi mo e falu he tau mena fakatupetupe he lalolagi ne talahau tuai mai e Iesu. (Mataio 24:3, 7, 8) Kua maeke nakai ia tautolu ke tuhi ke he tau ia i loto he perofetaaga a Tanielu? E. Ko e kamataaga he vaha fakahiku e “vaha ne kotofa” ne kua talahau mai ia Tanielu 11:29. (Kikite “Your Will Be Done on Earth,” he tau lau tohi 269-70.) Ko e vaha ne kua fita he kotofa e Iehova he tau aho a Tanielu, ka mui mai ai ka oti e tau tau 2,520 ne kua fakakite mai he tau mena tutupu muaatu he perofetaaga a Tanielu he veveheaga 4.
5 Ne fakahigoa e tau tau 2,520 ia, ne kamata mai he moumouaga a Ierusalema he tau 607 F.V.N. he vaha fuata a Tanielu ati hoko ke he tau 1914 V.N., ko e “tau vaha he tau motu kehe.” (Luka 21:24) Ti ko e heigoa e tau mena tutupu ka fakamailoga aki e fakahikuaga a lautolu? Ne fakakite he agelu e mena nei ki a Tanielu. Ne pehe e agelu: “Ko e vaha ne kotofa ai to liu age a ia [ko e patuiki he fahi tokelau] mo e fano ke he fahi toga; ka e nakai eke ai ke he vaha fakamui tuga ne vaha fakamua.”—Tanielu 11:29.
Ko e Patuiki ne Mui he Felakutaki
6. He tau 1914, ko hai e patuiki he fahi tokelau, mo e ko hai e patuiki he fahi toga?
6 He tau 1914 kua fita he hiki e pu matagahua he patuiki he fahi tokelau ki a Sihamani, ti ko e hana takitaki a Kaiser Wilhelm. (Ne moua mai a “Kaiser” he matahigoa Roma ko e “Kaisara.”) Kua eke ni e latau vale lahi ne mavete mai i Europa ko e taha vala foki he tau fufuta feoka ke he vahaloto he patuiki he fahi tokelau mo e patuiki he fahi toga. Ko e matagahua he patu fakamui nei, ko e patuiki he fahi toga, ne tu i ai he magaaho nai a Peritania, kua laka mafiti lahi ke uta a Aikupito, ko e fahi he patuiki he fahi toga mai he kamataaga. He holo ki mua e felakutaki, ne tututaki atu ke kau mo Peritania e motu ne pule a ia ki ai fakamua, ko e tau Fahi Kaufakalataha a Amerika. Ti kua eke ai tuai e patuiki he fahi toga ko Peritania-Amerika mo Pule he Lalolagi, ko e pule atu motu malolo lahi mahaki ue atu laia ke he fakamauaga tuai.
7, 8. (a) Ke he felakutaki fakamua he lalolagi, heigoa e tau puhala ne nakai “tuga ne vaha fakamua”? (e) Ko e heigoa e mena ne moua mai he felakutaki fakamua he lalolagi, ka e hagaao ke he perofetaaga, fefe e mena ne taute he patuiki he fahi tokelau?
7 Ko e tau feoka fakamua ke he vahaloto he tau patuiki ua, kua eke ne Pule Atu Motu a Roma mo patuiki he fahi tokelau, ne kua fa mahani tumau ke kautu. He magaaho nei, ‘kua nakai pihia e tau mena ke tuga ne vaha fakamua.’ Nakai ko e ha? Kakano he mui e patuiki he fahi tokelau he felakutaki. Taha e kakano ne pihia ai, ha kua o mai e “tau folau a Kitimo” ke totoko atu ke he patuiki he fahi tokelau. (Tanielu 11:30) Ko e heigoa e tau folau nei? He vaha a Tanielu, ko Kitimo a Kuperu, mo e ke he magahala fakamua he felakutaki fakamua he lalolagi, kua uta e Peritania a Kuperu. Ko e taha mena foki, hagaao ke he Zondervan Pictorial Encyclopedia of the Bible, ko e higoa Kitimo “ne kua fakalaulahi atu ke fakalataha ki ai e Fahi L[alo] katoa, ka e mua [atu] ke he tau gahua tutavaha he Fahi L[alo].” Ne tohia pehe he New International Version e talahauaga ko e “tau folau a Kitimo” tuga ko e “tau folau he tau magamotu kautahi he fahi lalo.” Ke he felakutaki fakamua he lalolagi, kua eke e tau folau a Kitimo ke kitia moli ai ko e tau folau ni a Peritania, ne kua ha ha i tutavaka he kautahi lalo a Europa. Ti ko e magaaho fakamui ne malolo hake e Matakautau Aotea a Peritania ha ko e tau folau ne o mai he magamotu lalo a Amerika Tokelau.
8 I lalo he kelipaku nei, kua eke e patuiki he fahi tokelau ke “mamahi hana loto” mo e kono lahi ai ke kaumahala he tau 1918. Ka e nakaila oti a ia. “Ti liu mai a ia, to ita foki a ia ke he maveheaga tapu; to eke e ia e tau mena ne loto a ia ki ai; to liu mai a ia mo a hagao atu hana manatu kia lautolu kua tiaki e maveheaga tapu.” (Tanielu 11:30) Ne perofeta mai pihia he agelu, mo e kua pihia moli ni.
Ko e Patuiki ne Lauia Mitaki e Gahua
9. Ko e heigoa ne tataki atu ke ke magaaho ne tu hake ai a Adolf Hitler, mo e taute fefe e “ia e tau mena ne loto a ia ki ai”?
9 He mole e felakutaki, he tau 1918, kua paotia aki he Kautaha ne kua kautu e maveheaga taofimafola fakamatematekelea ki luga a Sihamani, ne kua kitia maaliali kua talaga pauaki ke taofi hifo e tau tagata Sihamani ke mamatehoge ke he vaha kua nakai fai kaupaaga i mua. Ti ko e fua ne moua, he mole atu e falu tau he tauveli fano he tupetupe lahi, kua eke na Sihamani ke mautali ma e tu hakeaga a Adolf Hitler. Ne moua e ia e pule muatua he tau 1933 mo e kamata agataha e kelipopoaga kua vale lahi ke he “maveheaga tapu,” ne kua hukui he tau matakainaga fakauku a Iesu Keriso. Ke he mena nei ne lauia mitaki e gahua totoko hana ke he tau Kerisiano mahani fakamoli nei kua tokologa a lautolu ia ne kelea lahi e favale ne taute ki ai.
10. He kumi lagomatai, ne fakakapitiga e Hitler a hai, mo e ti ko e heigoa e fua?
10 Ne moua e Hitler e olioli he kautu ke he tau puhala fakafua he tupe mo e fakatufono, ti kua lauia mitaki ai e tau gahua ke he fahi gahua ia foki. Ke he tau tau gaogao, kua taute e ia a Sihamani mo pule kua lata ke mailoga, ne kua lagomatai foki e “lautolu kua tiaki e maveheaga tapu,” e laliaga nei. Ti ko hai a lautolu nei? Kua kitia moli ai, ko e tau takitaki lotu a Kerisitenitome, ne pehe ko e ha ha he maveheaga kua fakafetui mo e Atua, ka e kua leva moli he nakai eke mo tau tutaki a Iesu Keriso. Kua kautu lahi a Hitler he ui atu ki a “lautolu kua tiaki e maveheaga tapu” ma e ha lautolu a lagomatai. Ne taute he pope i Roma e maveheaga tapu mo ia, mo e Lotu Katolika Roma, ti pihia foki e tau lotu Porotesano i Sihamani, he lagomatai a Hitler ke he 12 e tau tau katoa he hana pule matakutakuina.
11. Kua taute fefe he patuiki he fahi tokelau ke ‘holitu e faituga’ mo e ‘uta kehe foki e poa huhunu mau’?
11 Kua kautu lahi a Hitler ti kua fina atu a ia ke he felakutaki, ati kua hako ni e talahau tuai he agelu. “Ko e tau kau foki to kau a lautolu mo ia, to holitu foki e lautolu e faituga, ko e taue haia, to uta kehe foki e lautolu e poa huhunu mau.” (Tanielu 11:31a) I Isaraela i tuai, ko e taha vala i loto he faituga i Ierusalema e kavi tapuina muatua. Ka e pete ni ia, he magaaho ne nakai talia he tau Iutaia a Iesu, ne nakai talia e Iehova a lautolu mo e faituga ha lautolu. (Mataio 23:37–24:2) Tali mai he senetenari fakamua, ko e faituga a Iehova ko e mena fakaagaga moli ni, fakalataha mo e kavi tapu kua tapuina muatua hana i luga he lagi mo e fakalataha ki ai e lotokaupa fakaagaga ke he lalolagi ne kua fekafekau i ai e tau matakainaga fakauku ha Iesu ko e Ekepoa ne mua. Mai he atu tau he 1930, ne tapuaki fakalataha e moto tagata tokologa mo lautolu ne fakauku ne toe agaia; ti kua pehe ai, kua fekafekau na lautolu i loto ‘he faituga he Atua.’ (Fakakiteaga 7:9, 15; 11:1, 2; Heperu 9:11, 12, 24) Kua holimafafo e lotokaupa he faituga ne ha ha he lalolagi ha ko e favaleaga kelea lahi mahaki tumau ki a lautolu ne fakauku ne toe agaia mo e ha lautolu a tau hoa ne ha ha he tau motu ne kua pule e patuiki he fahi tokelau ki ai. Kua kelea lahi mahaki e favaleaga ti kua eke ne poa huhunu—ko e poa fakaheke ke he higoa a Iehova ne uta ke he tau tagata—kua uta kehe ai. (Heperu 13:15) Kua fakakite mai agaia he fakamauaga tuai, pete ai ni kua matakutakuina lahi e tau matematekelea, kua fakatumau agaia ne tau Kerisiano fakauku ne mahani fakamoli, fakalataha mo e falu “mamoe kehe,” ke gahua fakamatala fufu.—Ioane 10:16.
“E Mena Vihiatia”
12, 13. Ko e heigoa e “mena vihiatia,” mo e—tuga he kitia tuai he tupa fakamoli mo e lotomatala—ko e magaaho fe ne liu ai ke fakatu hake mo e fefe?
12 He magaaho ka kitia kua teitei e felakutaki ke ua aki he lalolagi ke oti, kua fai mena tutupu foki. “Mo e tuku ai e lautolu e mena vihiatia ke moumou aki.” (Tanielu 11:31e) Ko e “mena vihiatia” nei, ne talahau foki e Iesu, kua fita he kitia ko e Tau Motu Kautaha, ko e manu favale kula momoho, ne kua hagaao ke he Fakakiteaga kua fina atu ke he pahua. (Mataio 24:15; Fakakiteaga 17:8; kikite Light, Tohi Ua, lau tohi 94.) Kua taute ai e mena nei he magaaho ne mavete mai e Felakutaki II he Lalolagi. Ka e taha e mena, mai he Toloaga Lalolagi Fou he Pule Atua he Tau Fakamoli a Iehova he tau 1942, ne fakatutala a Nathan H. Knorr, ko e pelesiteni ke tolu aki he Kaufakalatahaaga Kolo Toko Tohi Tapu mo e Pepa Lotu ke he perofetaaga ia Fakakiteaga 17 mo e hataki atu, ko e to liu e manu favale ke matike mai he pahua.
13 Kua fakakite mai moli he fakamauaga tuai ko e moli hana tau kupu. He magahala ia Aokuso mo Oketopa he tau 1944, i Dumbarton Oaks he tau Fahi Kaufakalataha, kua kamata e gahua ke taute e fakamauaga he fakatokaaga ne fakahigoa fakamui ko e tau Motu Kaufakalataha. Ko e fakamauaga he fakatokaaga ia ne kua talia he tau motu 51, ne kua fakalataha ki ai foki e Kaufakalataha a Soviete fakamua, mo e ko e magaaho ne gahuahua ai ia Oketopa 24, he tau 1945, kua tuga ai ni kua hake mai he pahua e tau Motu Kautaha kua mate.
14. He magaaho fe mo e eke fefe e hikiaga he higoa he patuiki he fahi tokelau?
14 Ko Sihamani e fi muaatu he patuaki he fahi toga he tau vaha he tau felakutaki he lalolagi ne ua. He mole e Felakutaki II he Lalolagi, taha e vala a Sihamani ne liu fakahako ke eke ke kau mo e patuiki he fahi toga. Ka ko e taha vala a Sihamani ne kua eke he magaaho nei ke fakahako ti kua kau mo e taha pule atu motu malolo lahi. Ko e fahi Kominiti, ne kua fakalataha ki ai he magaaho nei e taha vala a Sihamani, kua eke ke tu hake ke totoko fakamalolo ke he kautaha a Peritania-Amerika, mo e kua eke ai e vahaloto fetoko he tau patuiki ua ke Tau Fetului.—Kikite “Your Will Be Done on Earth,” tau lau tohi 264-84.
Ko e Patuiki mo e Maveheaga
15. Ko hai a “lautolu ne mahani kelea ke he maveheaga,” mo e fefe e fakafetuiaga ha lautolu mo e patuiki he fahi tokelau?
15 Kua pehe e agelu he magaaho nei: “Ko lautolu ne mahani kelea ke he maveheaga to kelea a lautolu ia ia he hana tau kupu fakavai.” (Tanielu 11:32a) Ti ko hai a lautolu nei ne taute e tau mahani kelea he totoko ke he maveheaga? Kua agaia ni hokoia ko lautolu ko e tau takitaki lotu a Kerisitenitome, ne kua pehe ko e tau Kerisiano ka e kitia ke he tau gahua ha lautolu kua holimafafo e higoa he tapuaki Kerisiano. He vaha he felakutaki ke ua aki he lalolagi, “kua lali e Fakatufono Soviete ke moua e lagomatai fakakoloa tino mo e tau mahani he tau Lotu ke puipui aki e motu.” (Religion in the Soviet Union, mai ia Walter Kolarz.) He mole e felakutaki, ne lali e tau takitaki lotu ke fakatumau e fakafekapitiga ia, pete ni ia kua fai poakiaga nakai talitonu ko e fai Atua e pule ne kua eke he magaaho nai mo patuiki he fahi tokelau.b Ti kua holo muaatu na Kerisitenitome mo vala he lalolagi nei—ko e tiaki taofiaga ko e mahani vihiatia lahi ke he tau mata a Iehova.—Ioane 17:14; Iakopo 4:4.
16, 17. Ko hai a “lautolu ne iloilo,” mo e kua fefe e tau mena ha lautolu i lalo he patuiki he fahi tokelau?
16 Ka e kua e tau Kerisiano moli? “Ka ko e tau tagata kua iloa ha lautolu a Atua, to malolo a lautolu mo e eke ai e lautolu e tau mena lalahi. Ko lautolu ne iloilo ke he motu to fakaako ai e lautolu e tau tagata tokologa; ka ko e tau aho loga ke veveli ai a lautolu ke he pule mo e afi, mo e fakapaeaga, mo e tau mena ne fofo he tau.” (Tanielu 11:32e, 33) Ko e tau Kerisiano ne nonofo i lalo he patuiki he fahi tokelau, ka kua ‘omaoma ke he tau tui ne mua,’ ne nakai eke mo vala he lalolagi nei. (Roma 13:1; Ioane 18:36) He fakaeneene lahi ke totogi e tau mena a Kaisara ki a Kaisara, ka kua age foki e lautolu e ‘tau mena he Atua, ke he Atua.’ (Mataio 22:21) Ha ko e mena nei, kua kamatamata ai e mahani fakamoli ha lautolu.—2 Timoteo 3:12.
17 Ko e fua? ‘Ne malolo’ mo e “veveli ai” a lautolu. Ne veveli ai pihia a lautolu, ha kua fa moua e lautolu e favaleaga mo e matematekelea lahi mahaki, ti kua kelipopo foki e falu. Ka e malolo ai pehe a lautolu, he fa taofimau e lautolu e mahani fakamoli. E, ne fakakaumahala e lautolu e lalolagi, tuga ai ni a Iesu ne fakakaumahala e lalolagi. (Ioane 16:33) Ke lafi ki ai, ne nakai tiaki e lautolu e fakamatalaaga, ti pihia foki kaeke kua tuku a lautolu he fale puipui po ke kemu pagota lalahi. He taute pihia, ‘ne fakaako ai e lautolu e tau tagata tokologa.’ Pete kua moua e favaleaga, ke he tau motu loga ne pule ki ai e patuiki he fahi tokelau, kua tupu ki mua ne numela he Tau Fakamoli a Iehova. Kua fakaaue lahi atu ai ke he mahani fakamoli ha “lautolu ne iloilo,” ko e vala tupu tolomaki he “moto tagata tokologa” ne kua kitia ai i loto he tau motu ia.—Fakakiteaga 7:9-14.
18. Ko e heigoa e “lagomatai tote” ne moua e lautolu ne fakauku ne toe agaia kua nonofo i lalo he patuiki he fahi tokelau?
18 He vagahau hagaao ke he favaleaga ke he tau tagata he Atua, kua talahau tuai mai he agelu: “Ka veveli foki a lautolu, to moua e lautolu e lagomatai, ko e lagomatai tote.” (Tanielu 11:34a) Kua tupu mai fefe e mena nei? Ke he taha e mena, ha ko e kautuaga he patuiki he fahi toga ke he felakutaki ke ua aki he lalolagi, kua fua mai ai e hauhauaga ma e tau Kerisiano ne nonofo i lalo he patuiki fetoko. (Fakatatai Fakakiteaga 12:15, 16.) He mogoia, kua eke a lautolu ne fa moua e favaleaga he patuiki tokelau ne mui mai, ke moua e hauhauaga he taha magaaho ke he taha magaaho, mo e he fakatotoka hifo e Felakutaki Tafetului, kua tokologa e tau takitaki ne matala e tau loto he iloa, nakai ko e mena fakamatakutaku e tau Kerisiano mahani fakamoli mo e fakaata ai a lautolu ke moua e mailogaaga fakamatafakatufono.c Kua o mai foki e tau lagomatai lahi mahaki, mai he numela ne kua fa e tupu hake he moto tagata tokologa, ne kua talia e fakamatalaaga fakamoli ha lautolu ne fakauku mo e kua lagomatai ai a lautolu, tuga ne fakamaama mai ia Mataio 25:34-40.
Fakameaaga ma e Tau Tagata he Atua
19. (a) Kua eke fefe e falu ke ‘pipiki atu kia lautolu mo e tau kupu fakavai’? (e) Ko e heigoa e kakano he talahauaga “ato hoko ke he vaha ke fakahiku ai”? (Kikite ke he matahui tala.)
19 Nakai ha ha oti he tau tagata ne fakakite e fiafia ke fekafekau ke he Atua he vaha nei e omoiaga manako mitaki he loto. Ne hataki mai e agelu: “Ka e pipiki atu kia lautolu e tokologa mo e tau kupu fakavai. To veveli foki falu ko lautolu ne iloilo, ke kamatamata ai a lautolu, mo e fakamea ai, mo e fakahina ai a lautolu, ato hoko ke he vaha ke fakahiku ai; ha kua nakaila hoko ke he vaha kua kotofa.”d (Tanielu 11:34e, 35) Ne fakakite he falu e fiafia ke he kupu moli ka kua nakai manako ke taute e tukuleleaga moli ke fekafekau ke he Atua. Ka ko e falu ne kua tuga kua talia e tala mitaki ka ko e tau toko moli he tau pule malolo. Kua totou pehe e hokotaki ne moua mai he taha motu: “Ko e falu he tau tagata kelea nei ne kua omonua ke he Komuniti ka kua fakamatomo mai ki loto he fakatokatokaaga he Iki, kua taute e fakatataaga lahi mahaki ko e makutu lahi, mo e kua eke foki ke kotofa ke he tau tutuaga fekafekau tokoluga.”
20. Ko e ha ne fakaata ai e Iehova e falu he tau Kerisiano mahani fakamoli ke “veveli” ha ko e tau tagata matahavala fakatupua?
20 Kua fakalagalaga he tau tagata matahavala e falu ne mahani fakamoli ke mokulu ke he tau lima he tau pule malolo. Ko e ha ne fakaata ai e Iehova e tau mena pihia ke tutupu? Ma e hakahaka, ke fakamea. Ke tuga na Iesu “ka ko e tau mena ne mamahi ai a ia kua ako ai e ia e omaoma,” ti kua ako ai he tau solu mahani fakamoli ia e fakaukaaga, mai he kamatamataaga ke he tua ha lautolu. (Heperu 5:8; Iakopo 1:2, 3; fakatatai Malaki 3:3.) Ti kua ‘kamatamata, fakamea, mo e fakahina’ a lautolu. Kua lahi mahaki e olioli ne fakatalitali mai ki a lautolu kua mahani fakamoli pihia ka hoko ai e magaaho ne kua kotofa ke moua e palepale he fakaukaaga ha lautolu. To kitia ai e mena nei ka fakatutala fakalahi a tautolu ke he falu perofetaaga a Tanielu.
[Tau Matahui Tala]
a Ne taute fakailoa he Watchtower Bible and Tract Society of New York, Inc., mo e fakatoka mai he tau 1958 e tohi vagahau Peritania ko e “Finagalo Fakaatua” ke he Toloaga Lalolagi Katoa he Tau Fakamoli a Iehova.
b Kua fakakite mai he World Press Review ia Novema 1992 e tala ne moua mai he Toronto Star ne pehe: “Mai he falu he tau tau kua mole, kua kitia he tau tagata Rusia e tau sekau he tau mena fakamua ne hagaao ke he fakamauaga tuai he ha lautolu a motu ne tua ki ai to nakai mahalohalo a taha, ka e kua eke ni ke malolo hifo i mua he tau mena moli. Ka ko e fakakiteaga, kua lago e lotu ke he pule okooko komuniti ne kua eke ke lauia kelea lahi e fakamalipilipi loto.”
c Kikite The Watchtower, Iulai 15, 1991, tau lau tohi 8-11.
d “Ato hoko ke he vaha ke fakahiku ai” ne kua maeke foki ke pehe e kakano “ko e he vaha fakahiku.” Ko e kupu nai ne fakaliliu “ato” ne kua ha ha i loto he tohi Aramaika ia Tanielu 7:25 mo e kua kakano ko e “he vaha” po ke “ma e.” Ti kua tatai e kakano he kupu mo e tala Heperu ia 2 Tau Patuiki 9:22, Iopu 20:5, mo e Fakafili 3:26. Ka e pete ni ia, kua tohi ia Tanielu 11:35 e “ato” i loto he tau liliuaga loga, mo e kaeke kua hako e maamaaga nei, ti ko e “vaha ke fakahiku ai,” kua hagaao ai ni mogoia ke he magaaho ka oti ai e fakaukaaga he tau tagata he Atua.—Fakatatai “Your Will Be Done on Earth,” lau tohi 286.
Manatu Nakai e Koe?
◻ Kua lata he ha a tautolu he vaha nei ke amaamanaki ke moua e maamaaga maaliali ke he perofetaaga a Tanielu?
◻ Ne taute fefe he patuiki he fahi tokelau e ‘ita ti eke e tau mena ne loto ki ai’?
◻ Ne kitia tuai fefe he vahega tupa e liu maiaga he “mena vihiatia”?
◻ Ne eke fefe a lautolu ne fakauku ne toe agaia ke ‘veveli, malolo, mo e moua lagomatai tote’?
[Fakatino he lau 24]
I lalo ia Hitler, kua liu e patuiki he fahi tokelau ke malolo mai he hana kaumahala he tau 1918 ke he tau lima he patuiki toga
[Fakatino he lau 25]
Ne lali e tau takitaki a Kerisitenitome ke fai fakafetuiaga mo e patuiki he fahi tokelau
[Credit Line]
Zoran/Sipa Press