Afrika — een strijd om ’s mensen geest
„Negers bezitten enkele bewonderenswaardige eigenschappen. Zij zijn zelden onrechtvaardig . . . Er heerst volledige veiligheid in hun land. Noch reizigers, noch inwoners hebben iets van rovers te vrezen.”
Dit schreef de wereldreiziger Ibn Battoeta, die meer dan 600 jaar geleden West-Afrika bezocht. Zijn opmerkingen handelden over de zwarte Afrikanen in een deel van het grote Mali-rijk dat bestuurd werd door koning Mansa Moesa.
Hoe aangenaam zou het zijn wanneer zulke toestanden van gerechtigheid en veiligheid als volgens het verslag toen bestonden, thans zouden kunnen bestaan en dat niet slechts in Afrika maar over de hele wereld! Het is duidelijk dat als een dergelijk verslag in grote trekken nauwkeurig was, er krachtige invloeden op de geest van die Afrikanen moeten hebben ingewerkt. Wist u dat deze periode in de Afrikaanse geschiedenis, die de Gouden Eeuw wordt genoemd, gekenmerkt werd door vele intellectuele ontwikkelingen onder zwarte Afrikanen? Een van de steden in dit grote Mali-rijk — Timboektoe — was wereldberoemd als centrum van wetenschap, van intellectuele prestaties. De zestiende-eeuwse reiziger en historicus Leo Africanus beschreef de stad in zijn tijd:
„Er zijn in Timboektoe tal van rechters, doktoren en geestelijken, die allen een goed salaris van de koning ontvangen. Hij betoont wetenschapsmensen veel achting. Er is grote vraag naar met de hand geschreven boeken, die uit Barbarije (Noord-Afrika) worden geïmporteerd. De handel in boeken levert meer winst op dan welke andere handelsactiviteit maar ook.”
Velen zijn van mening dat dit soort van onderwijs en intellectuele prestaties verantwoordelijk is geweest voor het naar verluidt hoge peil van beschaving en moraal. Bijgevolg vertrouwt een aantal personen thans op onderwijs, op het bereiken van de geest van de Afrikaan op het intellectuele vlak, om enkele van de ernstige problemen die Afrika nu kwellen tot een oplossing te brengen. Er is dus een strijd aan de gang om ’s mensen geest in het zogenoemde „zwarte werelddeel” te bereiken!
Ernstige problemen kwellen het werelddeel
De meeste goed ingelichte Afrikanen zullen het ermee eens zijn dat een groot deel van het werelddeel geconfronteerd wordt met vele bedroevende problemen. Opzienbarende economische vooruitgang in sommige plaatsen steekt schril af bij de armoede waarin de meerderheid leeft.
In de ene Afrikaanse stad na de andere tiert de misdaad welig. Soweto, een satellietstad van Johannesburg, heeft naar verluidt een „buitensporige misdaad. Er zijn dan ook maar weinig steden in de wereld, zo ze er al zijn, die een hoger misdaadcijfer hebben dan Soweto”. In één maand tijds werden daar 145 moorden gerapporteerd!
Evenals in andere delen van de wereld hebben inflatie, onervarenheid, hebzucht en corruptie de vooruitgang bemoeilijkt. In een speciale uitgave over Afrika merkte het tijdschrift Ebony op dat „400 miljoen menselijke wezens . . . een totale oorlog voeren tegen armoede, onwetendheid, ziekte en neo-kolonialisme”.
Afrikaanse problemen — wereldproblemen
De problemen van een tiende van de menselijke familie, wonend op een continent dat in grootte slechts voor Azië onderdoet, zullen stellig de hele wereld gaan beïnvloeden. Te meer daar dat continent bijzonder rijk is aan uitermate belangrijke grondstoffen, waaronder bijna de hele tot dusver bekende wereldvoorraad aan goud, diamant en chromiet.
Nigeria is op Saoedi-Arabië na de belangrijkste olie-exporteur naar de Verenigde Staten. Eén derde van de wereldreserves aan uranium, 15 percent van het aardgas, alsook 10 percent van de olie worden in Afrika aangetroffen. In een energie-bewuste wereld kan men zulke rijke voorraden niet negeren, en van een gebrek aan zulke grondstoffen zouden de geïndustrialiseerde landen een ernstige terugslag ondervinden. Het zou op u van invloed kunnen zijn!
Veel zwarte leiders erkennen de noodzaak de geest van de massa te bereiken om de problemen op te lossen. In tal van Afrikaanse landen zijn uitgebreide onderwijsprogramma’s op touw gezet. Zelfs de leiders hebben getracht het denkbeeld van een dergelijke noodzaak over te brengen door zichzelf titels te geven als „de onderwijzer” en „de gids”. Toch is het onderwijzen niet gemakkelijk. Waarom niet?
Veel krachten wedijveren om het Afrikaanse denken te beheersen
„Exclusieve trouw aan het traditionele stamverband is de gesel van Afrika”, merkte president Félix Houphouet-Boigny van Ivoorkust op. De vurige trouw aan de stam waarin iemand geboren is, vormt een sterke geestelijke kracht die conflicten veroorzaakt. Terwijl een persoon misschien vriendelijkheid en eerlijkheid aan de dag legt tegenover een lid van zijn eigen stam, koestert hij vaak wantrouwen, mogelijk zelfs vijandschap, tegenover iemand van een andere stam. Een persbericht van Associated Press uit één Afrikaans land meldt dat „het stamverband de belangrijkste complicatie in praktisch ieder Afrikaans conflict oplevert”.
Insgelijks hebben velen sterke gevoelens tegen personen van een ander ras. Raciale spanningen nemen in geheel Afrika toe. Eén blanke zakenman die in een gebied met raciale spanningen woont, beschreef de situatie aldus: „Het is alsof er een bom in je achtertuin ligt”.
Ook het toenemen van het moderne materialisme in de Afrikaanse maatschappij kan niet worden genegeerd. De meeste Afrikanen hebben grotendeels gebroken met de oude gewoonten en bouwen nu een beschaving op rond de zegeningen van de moderne technologie. Alles wat zij in het leven zoeken is zichzelf te voorzien van alle gemakken van een nieuw tijdperk. In veel gedeelten van Afrika regeert het geld als een hardvochtige „koning”, en personen zullen tot bijna alles — stelen, moorden, bedriegen, enzovoort — hun toevlucht nemen om het te verkrijgen! Aldus bestormt de vloed van het materialisme ook de geest van Afrikanen.
Een andere sterke kracht die wedijvert om het Afrikaanse denken te beheersen, is nationalisme. Zwarte politieke leiders hebben getracht hun landgenoten te verenigen door een gevoel van loyaliteit aan de natie in het leven te roepen. Veel Afrikaanse landen hebben pas kort geleden zelfbestuur gekregen, en veel personen zijn, omdat zij dit bereikt hebben, vervuld met innerlijke trots.
Derhalve hebben de invloeden van stamverband, materialisme en nationalisme Afrika’s problemen niet opgelost. Waarom niet? Omdat, zoals vele scherpzinnige Afrikanen beseffen, de geest op andere terreinen zal moeten worden geoefend, wil er ooit iets komen dat lijkt op echte vrede en eenheid.
Op welk gebied bestaat behoefde aan juist onderricht?
„GEVRAAGD: EEN GEDRAGSLIJN VOOR ALLE NIGERIANEN.” Deze opvallende krantekop stond in een recente krant in Afrika’s dichtstbevolkte land. Het artikel eronder betreurde dat het velen in de natie ontbrak aan een hoge moraal of een juiste ethiek. Ondanks de vooruitgang in onderwijs en technologie gaf het als commentaar: „Alle Nigerianen moeten opnieuw gaan denken. Wil een land als natie blijven bestaan, dan zal het toch niet buiten een zeker aantal morele regels kunnen.” Waarom niet?
Eén Afrikaanse journalist klaagde:
„Wij hebben enorme bedragen uitgegeven aan de aanleg van wegen en snelwegen, maar ze zijn zo gevaarlijk dat wij niet veel hoop kunnen koesteren veilig onze bestemming te bereiken. Het is zelfs nog minder waarschijnlijk dat de muren van onze huizen ons beschermen. . . . Wij allen leven in vrees voor ons leven en dat van onze geliefden. Dat is wat het zeggen wil thans Nigeriaan te zijn. En noemen we dit nu leven?”
Wat wordt als een oplossing aanbevolen? De bovenaangehaalde krant voerde aan: „Bijgevolg moeten zich ontwikkelende naties een bedachtzamere poging doen om de mentaliteit van hun mensen te veranderen.” (Wij cursiveren.)
Ja, de „mentaliteit” van mensen moet veranderen, zodat zij een juiste „gedragslijn” kunnen ontwikkelen. Maar zulk onderricht is niet gemakkelijk. Men kan mensen leren lezen en schrijven, maar om iemand morele waarden te leren moet men niet slechts het verstand bereiken maar ook het hart. Regeringsfunctionarissen die in hun strijd om de geest van de Afrikaan te bereiken, zulke morele waarden via wetten pogen in te voeren, hebben het project bezien als een poging „het onmogelijke te ondernemen”. Toch is zulk onderwijs buitengewoon belangrijk.
Sterke gezinnen scheppen sterke steden en die brengen op hun beurt sterke naties voort. Daarom drong één leider van de Black Muslim aan op „het herstel van het gezin als basiseenheid van onze maatschappij”. (Wij cursiveren.) Er is derhalve onderricht nodig als hulp bij het versterken van het gestaag afbrokkelende Afrikaanse gezin. Het is vooral nodig kinderen op te leiden, want 45 percent van de Afrikaanse bevolking is onder de 15!
Heel veel hangt ook af van passend onderricht over de juiste instelling tegenover iemand van een andere stam of een ander ras. Wij hebben gezien hoe exclusieve trouw aan de eigen stam en racisme een groot deel van Afrika hebben versplinterd. Een verslag over de toestanden in één land besloot met het uitspreken van deze hoop: „Mogen zwart en blank elkaar in vriendschap de hand schudden en Rhodesia de vrede geven die bij de schoonheid van het land past.”
Wil een land of natie werkelijk mooi zijn, dan moeten de mensen met elkaar samenwerken. Maar er zou diep tot de geest doorgedrongen moeten worden om een dergelijke broederschap tot stand te brengen. Liefde, alsook een juiste moraal, kunnen niet door wetten worden afgedwongen. Het belangrijkste onderricht moet dus een juiste moraal tot stand brengen, het gezin versterken en een werkelijke liefde onder mensen van verschillende stammen en rassen ontwikkelen.
„Dat is onmogelijk!” roepen velen uit. Toch is een dergelijk onderricht niet alleen mogelijk, maar personen in ten minste 41 Afrikaanse landen en op naburige eilanden zijn reeds zeer succesvol in het geven van dit onderricht. Wie doen dit werk? Hoeveel succes hebben hun methoden? Waarom waren de laatste maanden van 1978 van uiterst groot belang in dit omvangrijke onderwijsprogramma? Lees met belangstelling de antwoorden in het volgende artikel.