De symptomen herkennen en handelen

WANNEER zich symptomen van een hartaanval voordoen is het van levensbelang onmiddellijk medische hulp te zoeken, omdat de kans op een dodelijke afloop het grootst is in het eerste uur na de aanval. Een snelle behandeling kan de hartspier onherstelbare schade besparen. Hoe meer hartspierweefsel gespaard blijft, hoe doeltreffender het hart na de aanval zijn pompfunctie kan vervullen.

Sommige hartaanvallen voltrekken zich echter in stilte, zonder uitwendige symptomen. In zulke gevallen is de persoon zich er wellicht helemaal niet van bewust dat zijn kransvaten vernauwd zijn. De narigheid is dat voor sommigen een ernstige aanval de eerste aanwijzing kan zijn van hartproblemen. Wanneer er een hartstilstand optreedt (het hart stopt met pompen), is er weinig kans op overleving tenzij er onmiddellijk een ambulance wordt opgeroepen en er direct door omstanders cardiopulmonale reanimatie (CPR) wordt toegepast.

Ongeveer de helft van degenen die wel symptomen vertonen van kransvatvernauwing, zo bericht de Harvard Health Letter, zal niet onmiddellijk medische hulp zoeken. Waarom niet? „Gewoonlijk omdat zij niet herkennen wat hun symptomen te betekenen hebben of ze niet serieus nemen.”

John,a een slachtoffer van een hartaanval en een getuige van Jehovah, zegt met aandrang: „Wanneer je voelt dat er iets niet in orde is, stel het dan niet uit medische hulp te zoeken omdat je niet melodramatisch wilt doen. Ik heb bijna mijn leven verloren omdat ik niet snel genoeg reageerde.”

Wat er gebeurde

John legt uit: „Anderhalf jaar voor mijn hartaanval werd ik door mijn arts gewaarschuwd voor een verhoogd cholesterol, een belangrijke risicofactor bij kransvatproblemen. Maar ik ging de kwestie uit de weg, want ik vond dat ik nog jong was — onder de veertig — en prima gezond. Ik betreur het ontzettend dat ik toen geen actie heb ondernomen. Ik kreeg nog andere waarschuwingssignalen — kortademigheid wanneer ik mij inspande, pijn waarvan ik dacht dat het mijn spijsvertering was, extreme vermoeidheid gedurende enkele maanden voorafgaande aan de aanval. Het meeste schreef ik toe aan te weinig slaap en een teveel aan stress in verband met mijn werk. Drie dagen voor mijn hartaanval had ik — naar mijn idee — een spierkramp in mijn borst. Het was een lichte aanval voorafgaande aan de grote van drie dagen later.”

Pijn op de borst of beklemming, angina pectoris genoemd, vormt een waarschuwing bij ongeveer de helft van degenen die een hartaanval krijgen. Sommigen ervaren kortademigheid of vermoeidheid of zwakte als symptomen, wat te kennen geeft dat het hart niet genoeg zuurstof krijgt door een verstopping in een kransslagader. Na deze waarschuwingssignalen behoort men een bezoek aan een arts te brengen om zijn hart te laten onderzoeken. Dr. Peter Cohn verklaart: „Wanneer angina pectoris wordt behandeld, is dat nog geen garantie dat een hartaanval is afgewend, maar de kans dat er snel een aanval volgt, is toch wel minder geworden.”

De aanval

John vervolgt: „Die dag zouden we softbal gaan spelen. Terwijl ik een lunch bestaande uit een hamburger en gebakken aardappelen naar binnen werkte, voelde ik wat onbehaaglijkheid, misselijkheid en gespannenheid in mijn bovenlichaam. Ik besteedde er geen aandacht aan. Maar toen wij bij het speelveld kwamen en begonnen te spelen, wist ik dat er iets niet in orde was. In de loop van de middag ging ik mij steeds beroerder voelen.

Ik lag herhaaldelijk op de spelersbanken, gezicht naar boven, en probeerde dan mijn borstspieren uit te rekken maar ze raakten steeds strakker gespannen. Terwijl ik speelde dacht ik: ’Misschien heb ik een griep’, omdat ik mij bij tijden klam en zwak voelde. Wanneer ik rende, was ik merkbaar buiten adem. Ik ging weer op de bank liggen. Toen ik rechtop ging zitten, viel er niet aan te twijfelen dat ik ernstige problemen had. Ik schreeuwde naar mijn zoon James: ’Ik moet naar het ziekenhuis, METEEN!’ Mijn borstkas voelde alsof ze was ingeklapt. De pijn was dermate hevig dat ik niet kon opstaan. Ik dacht: ’Dit kan toch geen hartaanval zijn? Ik ben pas 38!’”

De zoon van John, die toen vijftien was, vertelt: „Binnen een paar minuten was mijn vader alle kracht kwijt, zodat hij naar de auto gedragen moest worden. Mijn vriend reed terwijl hij Pa vragen stelde om op de hoogte te blijven hoe het met hem ging. Ten slotte gaf Pa geen antwoord meer. ’John!’, schreeuwde mijn vriend. Maar mijn vader reageerde nog steeds niet. Toen schokte Pa in zijn stoel, kreeg stuiptrekkingen en ging braken. Ik riep maar steeds: ’Pa! Ik hou van je! Ga alsjeblieft niet dood!’ Na die stuiptrekkingen lag zijn hele lichaam slap in de stoel. Ik dacht dat hij dood was.”

In het ziekenhuis

„Wij renden het ziekenhuis binnen om hulp te halen. Er waren twee of drie minuten voorbijgegaan sinds Pa naar ik dacht gestorven was, maar ik hoopte dat zij hem weer tot leven konden brengen. Tot mijn verrassing waren er in de wachtkamer zo’n twintig getuigen van Jehovah die met ons op het softbalveld waren geweest. Hun aanwezigheid was een troost voor me en een uiting van hun liefde, en dat vormde een grote hulp op zo’n ellendig moment. Na zo’n vijftien minuten kwam er een arts die zei: ’Wij hebben je vader weer bij kunnen brengen, maar hij heeft een zware hartaanval gehad. Wij zijn er niet zeker van dat hij het haalt.’

Hij liet mij toen heel even bij Pa. Pa’s uitingen van liefde voor ons gezin overweldigden me. Terwijl hij veel pijn had, zei hij: ’Zoon, ik hou van je. Bedenk altijd dat Jehovah de belangrijkste persoon in ons leven is. Blijf hem altijd dienen en help je moeder en je broers hem te blijven dienen. Wij hebben een vaste hoop op de opstanding, en als ik sterf, wil ik jullie allemaal terugzien wanneer ik terugkom.’ Wij huilden allebei tranen van liefde, vrees en hoop.”

Johns vrouw Mary arriveerde een uur later. „Toen ik op de acute opvang kwam, zei de arts: ’Uw man heeft een zware hartaanval gehad.’ Ik was verbijsterd. Hij legde uit dat Johns hart acht keer gedefibrilleerd was. Deze noodmaatregel houdt in dat er elektrische stroom gebruikt wordt om een eind te maken aan de chaotische hartslag en een normaal ritme te herstellen. Met CPR, toediening van zuurstof en intraveneuze medicijnen, behoort defibrillatie tot de geavanceerde levenreddende technieken.

Toen ik John zag, had ik diep medelijden met hem. Hij was erg bleek en er waren allerlei slangetjes en draden die zijn lichaam met monitors verbonden. In stilte bad ik tot Jehovah om mij de kracht te geven deze beproeving te verduren ter wille van onze drie zoons, en ik bad om leiding om verstandige beslissingen te nemen in wat zich zou kunnen voordoen. Terwijl ik op Johns bed afliep, dacht ik: ’Wat zeg je op zo’n moment tegen degene van wie je zielsveel houdt? Zijn wij eigenlijk wel voorbereid op zo’n levensbedreigende situatie?’

’Schat,’ zei John, ’je weet dat ik het misschien niet zal halen. Maar het is belangrijk dat jij en de jongens Jehovah trouw blijven omdat dit stelsel gauw voorbij is en er dan geen ziekte en dood meer zullen zijn. Ik wil dan wakker worden en jou en onze jongens daar zien.’ Tranen stroomden over onze gezichten.”

De arts geeft uitleg

„De arts riep mij later apart en legde uit dat het onderzoek had aangetoond dat Johns hartaanval te wijten was aan een totale afsluiting van de afdalende tak van de linkerkransslagader. Hij had ook een vernauwing in een andere slagader. De arts vertelde me dat ik een beslissing moest nemen over Johns behandeling. Twee van de beschikbare opties waren medicijnen en dotteren. Hij dacht dat het laatste beter zou zijn en dus kozen wij daarvoor. Maar de artsen deden geen beloften, omdat de meesten dit soort hartaanval niet overleven.”

Dotteren is een chirurgische techniek waarbij een catheter met aan het eind een ballonnetje in een kransslagader wordt geschoven en dan wordt opgeblazen om de afsluiting te openen. De procedure is vaak heel succesvol als het gaat om het herstellen van de bloedstroom. Als verscheidene slagaderen ernstig zijn geblokkeerd wordt gewoonlijk een bypass-operatie aanbevolen.

Een slechte prognose

Na het dotteren bleef Johns leven nog 72 uur in gevaar. Ten slotte begon zijn hart zich van het trauma te herstellen. Johns hart pompte echter nog maar met de helft van de vroegere capaciteit en een groot deel ervan was littekenweefsel geworden zodat het vooruitzicht voortaan een ernstig invalide hartpatiënt te zijn haast onafwendbaar leek.

Terugkijkend vermaant John: „Wij zijn het onze Schepper, ons gezin, onze geestelijke broeders en zusters en onszelf verplicht acht te slaan op de waarschuwingen en op onze gezondheid te letten — vooral als wij tot een risicogroep behoren. Voor een belangrijk deel zorgen wij zelf voor geluk of bedroefdheid. Wij hebben het zelf in de hand.”

Johns geval was serieus en behoefde onmiddellijke aandacht. Maar niet iedereen met een maagzuurachtig onbehaaglijk gevoel hoeft naar een arts te hollen. Toch is zijn ervaring een waarschuwing, en degenen die menen dat zij symptomen hebben, dienen een medisch onderzoek te laten verrichten.

Wat kan eraan gedaan worden om het risico van een hartaanval te verkleinen? Het volgende artikel zal dit bespreken.

[Voetnoten]

[Kader op blz. 6]

Symptomen van een hartaanval

• Een onaangenaam gevoel van druk, ingesnoerd worden of pijn in de borst dat langer dan een paar minuten aanhoudt. Zou aangezien kunnen worden voor maagbranden

• Pijn die zich kan uitbreiden naar — of ook uitsluitend aanwezig is in — kaak, nek, schouders, armen, ellebogen of linkerhand

• Langdurige pijn in bovenbuik

• Kortademigheid, duizeligheid, flauwvallen, transpireren of klam aanvoelen

• Uitputting — kan al weken voor de aanval ervaren worden

• Misselijkheid of braken

• Frequente aanvallen van angina pectoris die niet worden veroorzaakt door inspanning

De symptomen kunnen variëren van mild tot sterk en doen zich niet allemaal bij elke hartaanval voor. Maar als er zich enige combinatie van deze symptomen voordoet, is het zaak snel hulp te zoeken. In sommige gevallen zijn er echter geen symptomen; dit worden stille infarcten genoemd.

[Kader op blz. 7]

Wat te doen om een leven te redden

Ingeval van symptomen van hartaanval bij uzelf of iemand anders:

• Herken de symptomen.

• Stop met wat u aan het doen was en ga zitten of liggen.

• Bel, als de symptomen langer dan een paar minuten aanhouden, een plaatselijk noodnummer. Vertel dat u een hartaanval vermoedt en geef de informatie die nodig is om u te lokaliseren.

• Als u het slachtoffer sneller op de eerste hulp van een ziekenhuis kunt krijgen door zelf te rijden, doe dat dan. Als u denkt zelf een hartaanval te hebben, vraag dan iemand anders u erheen te rijden.

Als u wacht op een ambulance:

• Maak knellende kleding los, met inbegrip van riem of stropdas. Help het slachtoffer in een prettige houding, hem steunend met kussens indien nodig.

• Blijf kalm, of u nu slachtoffer of helper bent. Opwinding kan de kans op een levensbedreigende aritmie vergroten. Gebed kan een versterkende hulp vormen om kalm te blijven.

Als het slachtoffer niet meer schijnt te ademen:

• Vraag met een luide stem: „Kun je me horen?” Als er geen antwoord komt, er geen pols is en het slachtoffer niet ademt, moet er met CPR begonnen worden.

• Onthoud de drie fundamentele stappen van CPR:

1. Til de kin van het slachtoffer op om de luchtweg te openen.

2. Als de luchtweg open is wordt, terwijl de neusgaten van het slachtoffer dichtgeknepen worden, langzaam tweemaal in de mond geblazen totdat de borst oprijst.

3. Druk 10 tot 15 maal op het midden van de borst tussen de tepels om het bloed uit het hart en de borst te persen. Elke 15 seconden een cyclus van tweemaal adem inblazen gevolgd door 15 keer samendrukken totdat pols en ademen weer zijn begonnen of de ambulance arriveert.

CPR dient uitgevoerd te worden door iemand die erin getraind is. Maar wanneer er niemand met een opleiding is, „is elke soort CPR beter dan geen”, zegt dr. R. Cummins, directeur van een nooddienst voor hartpatiënten. Tenzij iemand tot handelen overgaat, zijn de kansen op overleving heel slecht. Met CPR wordt tijd gewonnen tot er hulp arriveert.

[Illustratie op blz. 5]

Een snelle behandeling na een hartaanval kan een leven redden en schade aan het hart beperken