Welke uitwerking heeft televisie op kinderen?

OP VOLWASSENEN kan televisie al een effect hebben dat niet gering is. Maar de uitwerking die televisie op kinderen kan hebben, gaat veel dieper.

Geen andere technische ontwikkeling in de hele geschiedenis is zo rechtstreeks van invloed geweest op juist dit kwetsbaarste deel van de bevolking als de tv. Ja, uit een onderzoek onder schoolkinderen in Sydney, in Australië, is gebleken dat de tv wellicht reeds in die zin de plaats heeft ingenomen van het gezin, de school en de godsdienst, dat nu hoofdzakelijk door de tv bepaald wordt welke waarden veel kinderen leren.

Veel te veel

In landen waar een tv algemeen bezit is en waar ook veel zendtijd is, wordt van alle uren dat een gemiddeld kind niet slaapt, een groter deel aan kijken dan aan enige andere activiteit besteed.

Het gemiddelde Amerikaanse kind zal bijvoorbeeld tegen de tijd dat hij of zij zestien is, tussen de 15.000 en 20.000 uur voor de tv hebben doorgebracht. En dit staat dan tegenover ongeveer 11.000 uur schoolonderwijs. Veel kinderen daar kijken nu vijf, zes, zeven of meer uren per dag naar de tv, vooral op dagen dat ze geen school hebben.

Zou de doorsnee-ouder zijn kinderen iedere dag twee of drie keer naar de bioscoop laten gaan? Waarschijnlijk zou daar geen sprake van zijn, nog afgezien van de kosten. Maar het onbeperkte tv-kijken thuis komt vrijwel op hetzelfde neer.

Het lijdt geen twijfel dat heel wat kinderen aan veel te veel tv worden blootgesteld. Waarom vinden zoveel ouders dat dan maar goed? Velen gebruiken de tv als oppas voor de kinderen. Feitelijk zeggen zij tegen de kinderen: „Hier, ga maar naar de tv zitten kijken en loop me niet voor de voeten.” Zoals een moeder van drie kinderen toegaf: „De gedachte geen tv te hebben, is beangstigend, hoewel ik weet dat het voor de kinderen waarschijnlijk veel beter zou zijn. Ik heb er geen idee van hoe ik het zonder tv zou moeten klaarspelen. Ik ben aan het gebruik ervan verslaafd.” Maar ouders hebben zich natuurlijk duizenden jaren zonder tv weten te redden.

„Haast gehypnotiseerd”

Veel ouders zeggen dat hun kinderen „haast gehypnotiseerd” voor de tv zitten. Een moeder zei over haar zoontje: „Hij zit er als in trance naar te kijken. Het is bijna onmogelijk om zijn aandacht te trekken. Als ik hem zijn gang laat gaan, dan blijft hij uren zo zitten. Hij lijkt volkomen gebiologeerd.”

Het boek The Plug-in Drug verklaart: „Telkens opnieuw beschrijven ouders, vaak met aanzienlijke bezorgdheid, hoezeer het tv-kijken van hun kinderen op een trance lijkt. De gezichtsuitdrukking van het kind is totaal veranderd. De kaakspieren zijn verslapt en de mond hangt iets open; . . . De ogen hebben een glazige, wezenloze uitdrukking. . . . Er is maar weinig dat erop duidt dat het kind geestelijk actief werkzaam zou zijn.” De Toronto Star had er alle reden voor om in een kop boven een artikel te stellen: „KINDEREN SLAVEN VAN TV.”

Het gezonde verstand zegt ons al dat het voor een kind nooit goed kan zijn om uren achtereen, dag in dag uit, volkomen afgesloten voor anderen, in een dergelijke geestesgesteldheid voor een tv te zitten. Het bestaat niet dat een jonge geest duizenden uren wordt blootgesteld aan tv-programma’s, waarvan vele geweld, ontaarding en immoraliteit bevatten, en daar dan niet de nadelige invloed van zou ondervinden.

Gezondheidsproblemen

Eén effect van overmatig tv-kijken, vooral tot laat in de avond, ziet men tijdens de lessen op school. Professor H. R. Leuckert van de universiteit van München, in de Duitse Bondsrepubliek, verklaart: „Gezichten zonder enige kleur, vermoeide ogen en een lusteloze uitdrukking zijn ’s morgens aan de orde van de dag. Behalve dat hun fysieke gezondheid erdoor wordt aangetast, betekent hun slaapverlies ook nog dat zij op school niet zo helder zijn en zij leren niet zo vlot als hun klasgenootjes die een goede nachtrust hebben genoten.”

Wanneer tv-kijken drastisch werd verminderd of helemaal werd opgegeven, verdwenen de meeste van deze gevallen van chronische vermoeidheid met een paar weken. Natuurlijk is te veel tv-kijken niet de enige oorzaak van vermoeidheid, maar het heeft beslist tot het probleem bijgedragen.

Andere symptomen van onbeperkt tv-kijken, die zich bij het ene kind wat sterker voordeden dan bij het andere, waren verlies van eetlust, hoofdpijn, overgeven en geprikkeldheid. Ook gebrek aan voldoende lichaamsbeweging speelde een rol, aangezien dat tot een degeneratie van de normale lichaamsfuncties kan leiden.

De reclame op de televisie kan nog op een andere wijze bijdragen tot een slechte gezondheid bij kinderen. Ze worden voortdurend bestookt door reclame waarin allerlei eetwaar wordt aangeprezen die weinig voedingswaarde bezit. Voedingsprodukten die grote hoeveelheden suiker bevatten, worden als erg begeerlijk voorgesteld, maar ze schaden de gezondheid. Eén waarnemer merkte op dat het kind „er op bedrieglijke wijze toe wordt gebracht te geloven dat het voedsel dat het schadelijkst voor hem is, nu net datgene is wat hij moet hebben”.

Volgens oogspecialisten kan te veel tv-kijken de ogen schaden, omdat ze daarbij niet de benodigde oefening krijgen. In plaats van een goede coördinatie van de ogen te ontwikkelen door bezigheden waarbij „driedimensionaal” zicht nodig is, zitten kinderen te lang naar het „tweedimensionale” tv-scherm te kijken. Men schat dat in de Verenigde Staten wel 30 percent van de kinderen die naar de tv kijken, problemen met hun ogen hebben. Sommige doktoren spreken van „onhandige ogen” die in een boek geen regel kunnen volgen maar zich hortend en stotend over de bladzijde bewegen en woorden en hele zinsneden missen.

Mentale problemen

Een te grote dosis tv neemt tijd weg die kinderen beter hadden kunnen besteden aan lezen, knutselen, praten met anderen, of spelen. Een medewerkster van een schoolbibliotheek zei over kinderen die aan tv verslaafd zijn: „Er komen geen ideeën in hen op. Ze beginnen zelf nergens aan. Ze kunnen niet doordenken. Ze willen alles op een presenteerblaadje aangeboden krijgen zodat ze alleen maar hoeven te kijken of kunnen doen wat je ze zegt.”

Onderwijzers valt het op hoezeer de leesbekwaamheid achterblijft vergeleken bij jaren geleden. Maar dat kan ook nauwelijks anders, wanneer kinderen het lezen van boeken mogen inruilen voor het kijken naar zoveel niet-educatieve tv-programma’s. En aangezien lezen inspanning kost en tv-kijken niet, ligt het voor de hand wat het kind zal kiezen als de keus aan hemzelf wordt overgelaten.

Niet alleen wordt de leesbekwaamheid afgeremd, maar aan tv verslaafde kinderen hebben vaak meer moeite om te reageren op werkelijke personen. Waarom? Omdat werkelijke personen lang niet zo interessant lijken als een bepaalde figuur in een tv-film. Bovendien heeft datgene wat een kind van de tv leert over menselijke verhoudingen, vaak weinig te maken met de realiteit van het leven.

Dit geldt ook binnen de gezinskring. Te kunnen opschieten met de overige gezinsleden is iets dat in de praktijk moet worden geleerd, tijdens het met elkaar bezig zijn, met elkaar praten, op elkaar reageren. Het kind heeft er grote behoefte aan zulke bekwaamheden te leren zodat hij zelf een goede ouder kan worden. Niets kan een vervanging vormen voor het leren geven en nemen in de omgang met moeder, vader, zusjes en broertjes.

Een kind moet in een voortdurende wisselwerking staan met het gezin, zodat hij antwoord krijgt op zijn vragen, hij gecorrigeerd wordt wanneer hij een verkeerde kijk op bepaalde dingen heeft en wordt aangemoedigd in zijn goede zienswijzen. Maar alles wijst erop dat te veel tv een verwoestende uitwerking heeft op zijn vorming. En deze overdosis zal ook later nog zijn tol eisen wanneer de tv-kinderen van nu zelf kinderen hebben.

Welke uitwerking geweld kan hebben

Een van de meest beangstigende tv-invloeden op kinderen heeft te maken met geweld. In land na land stapelt zich het bewijs op dat veel kinderen die naar te veel geweld op de tv kijken, in hun dagelijkse gedrag gewoonlijk heftiger, gewelddadiger zijn. En zij staan ook gemakkelijker tegenover het geweld dat anderen wordt aangedaan.

In een artikel in de Journal of the American Medical Association stond te lezen dat het gemiddelde Amerikaanse kind tegen de tijd dat hij of zij van de middelbare school komt, „getuige zal zijn geweest van ongeveer 18.000 moorden en van ontelbare, in alle details uitgewerkte gevallen van roof, brandstichting, bomaanslagen, vervalsing, smokkel, mishandeling en foltering”. Er werd ook opgemerkt dat in een normaal tv-tekenfilmpje voor kinderen onder de 10 jaar ongeveer één gewelddaad per minuut voorkomt.

Sommige ouders kunnen een ogenblikkelijke reactie zien wanneer hun kinderen naar te veel tv-geweld kijken. Eén ouder zei: „Hun onvermogen om zich te beheersen wordt snel erger. Ze jengelen, ze zeuren, ze gaan beslist achteruit. . . . ze hebben tijd nodig om weer in hun gewone doen te komen.”

Maar de gevolgen kunnen veel ernstiger zijn dan alleen maar een tijdelijke geprikkeldheid. Sta er bijvoorbeeld eens bij stil dat men in 146 wetenschappelijke rapporten over onderzoekingen onder in totaal 10.000 kinderen, allemaal tot gelijkluidende conclusies is gekomen. Er werd aangetoond dat tv-geweld in kinderen een toename van agressief gedrag teweegbrengt die van lange duur kan zijn.

En dit is niet alleen de toestand in Amerika. Een kop in de in Hong Kong verschijnende South China Morning Post luidde: „EXPERTS: TV-GEWELD SCHADELIJK VOOR KINDEREN.” De krant berichtte: „Vooral de kinderen in Hong Kong zullen waarschijnlijk nadeel ondervinden van gewelddadige tv-programma’s, aldus opvoedkundigen, maatschappelijk werkers, psychiaters en psychologen.” En een rapport uit Japan, dat in het tijdschrift Atlas stond, liet zien dat kinderen in dat land op de tv „een bijna ongelimiteerde hoeveelheid bloed en geweld aangeboden krijgen.”

In Canada meldde een 91 bladzijden tellend rapport van de Raad van Onderwijs van Hamilton (Ontario), dat werd ingediend bij de door de regering ingestelde Koninklijke Commissie voor geweld in de media: „Geweld op de televisie kan antisociaal gedrag oproepen, kan allerlei ongefundeerde vrees oproepen en kinderen ongevoelig maken voor de emoties in de wereld om hen heen.”

Ook werd de Commissie meegedeeld dat het effect van tv-geweld op kinderen vergeleken zou kunnen worden met het plaatsen van een bom die binnen de 10 à 20 jaar zou kunnen ontploffen. Het rapport zei: „Iedere moord of gewelddaad die een kind op de tv ziet, is als een klein, minuscuul gewicht dat op de weegschaal wordt gelegd. . . . geen psycholoog kan garanderen dat de weegschaal niet een keer doorslaat, dat mensen die de indruk wekten normaal te zijn, niet tot gewelddaden zullen overgaan.”

In Engeland kwam men na een onderzoek dat twee jaar duurde, tot de slotsom dat slechte tv-programma’s inderdaad een toename in jeugdmisdaad veroorzaken. In een ander onderzoek, over een periode van zes jaar, waarbij 1565 jongens tussen de 13 en 16 betrokken waren, bleek dat diegenen die vaak naar wreedheid op de tv keken, met een ongeveer 50 percent hogere waarschijnlijkheid hun toevlucht tot geweld zouden nemen dan de jongens die niet geregeld naar dergelijke programma’s keken.

Science Digest berichtte over een tien jaar durend onderzoek het volgende: „De agressiviteit van een jongen op de leeftijd van 19 staat rechtstreeks en op sprekende wijze in verband met de hoeveelheid geweld die hij als achtjarige op de tv heeft gezien, onafhankelijk van zijn oorspronkelijke agressiviteit, zijn maatschappelijke stand, verstandelijke vermogens of het gedrag van zijn ouders.” Deze publikatie waarschuwde: „Geleerden ontdekken dat de kans bestaat dat bepaalde effecten, met name toegenomen agressiviteit, in het hele verdere leven niet meer verdwijnen.”

De ervaringen van veel ouders liggen op hetzelfde vlak als wat één ouder in een brief aan de Washington Post beschreef:

„Ik heb gadegeslagen welke uitwerking televisie op mijn eigen kind heeft en ik zie dingen die me niet bevallen. Zijn woordenschat bijvoorbeeld draait steeds meer om geweld.

Voortdurend is hij bezig mij ’dood te maken’ of zelf ’dood te gaan’ of iets of iemand ’neer te schieten’ met ieder huishoudelijk artikel dat maar een beetje op een vuurwapen lijkt.

Soms is hij een monster of een zeerover of gewoon een boef. Hij praat over gevangenissen, en ’s nachts als het licht uit is, komen er vreemde wezens bij hem.”

Rechters krijgen nu de bewijzen onder de ogen van deze ongevoeligheid voor geweld. Kinderrechter P. Tamillia van Pennsylvania verklaart dat jeugdige overtreders steeds harder zijn geworden door de misdaad op de tv. Hij vertelt: „Dat kinderen in de rechtszaal huilen, komt niet veel meer voor; hun hardheid van hart is gewoon ongelooflijk. Ze kijken naar geweld op de tv, waar echt geen wroeging te zien valt. Dus wanneer zij iemand anders letsel hebben toegebracht, hebben zij niet het idee dat zij dat een menselijk wezen hebben aangedaan.”

De politiedossiers bevatten veel meer gevallen van jongeren die op de tv getoonde misdrijven hebben geïmiteerd dan men zou denken. Een 17-jarige jongen bekende bijvoorbeeld een jonge vrouw te hebben gedood in een weloverwogen herhaling van een tv-film die hij had gezien. Een zevenjarige jongen die erop werd betrapt dat hij fijngestampt glas in het eten van het gezin strooide, zei dat hij dat idee had opgedaan in een tv-programma. Twee jongens die hadden geprobeerd een firma $500 af te persen door met een bom te dreigen, waren door de tv op dat idee gekomen.

Een aantal zedendelicten van jongens in de tienerleeftijd waren haast identiek aan wat in tv-films was getoond, wat één ouder ertoe bracht een aanklacht in te dienen tegen een tv-maatschappij. En een moeder die eerst onverschillig stond tegenover geweld op de tv, veranderde van mening toen haar zoontje van vier probeerde hun hond met een kussen te verstikken nadat hij op de tv had gezien hoe een man dit bij iemand anders deed.

Ook hebben kinderen als een rechtstreeks gevolg van tv-kijken hun eigen leven in gevaar gebracht. In Perth, in Australië, heeft een meisje van vier geprobeerd zich op te hangen zoals ze dat in een tekenfilmpje op de tv had gezien. Kinderen hebben armen en benen gebroken of zich op andere manieren verwond door van de een of andere hoge plek af te springen bij een imitatie van tv-figuren als „superman” of „batman”.

Zo komen meer en meer onderzoekingen ten aanzien van de uitwerking van de televisie op korte en lange termijn, tot dezelfde slotsom. Het tijdschrift Parade vat samen: „TV-geweld is in drie opzichten schadelijk voor kinderen: ze leren, onthouden — en velen imiteren — agressief gedrag; geweld gebruiken is gemakkelijker voor hen geworden en ze zijn er minder bang voor; het verhoogt hun agressiviteit in plaats van die te ’ontladen’.”

Wat kunnen ouders doen om deze tendens tegen te gaan? Wat dienen volwassenen voor zichzelf te doen om de nadelige uitwerking van slechte tv-programma’s te voorkomen?

[Illustratie op blz. 13]

Hoeveel uur heeft uw kind al doorgebracht met het kijken naar geweld op de televisie?