1924—Vinthu vechitika vyaka 100 kuvuli
“INO niye nthawe iweme kumayambililo kwa chino chaka kuli Nkhilisitu aliyense wobatizika kuwona . . . njila zochitila vinyinji potumikila Yehova.” Kenena tetyo ka Bulletin ka Djanuwale 1924.a Nkati mwa chaka chamene icho, Ophunzila Baibolo ekatishila ntchito malangizo amene awo mwakunkhala otang’a ntima komasoti kulalikila munjila zanyowani.
ULALIKI WAPA WAILESI
Enekwasu apa Beteli enzekata ntchito yomanga sitesheni ya wailesi ya WBBR kwa nthawe yopitlila chaka chimozi pa Nsuwa ya Staten, mu tauni ya New York. Pechisilija kutuŵisha malo amene awo, emanga ng’anda iyakine ikulu ya ŵanthu okata ntchito komasoti yammululu kuti akosungilamo vipangizo. Ntchito yamene iyo peisila, enekwasu eyamba kusonkhanisha vipangizo vofunikila polengeza mawu pa wailesi. Koma ove enzefunika kulimbana na mavuto anyinji.
Enekwasu ewona kuti yenze ntchito yovuta ngako kuti aike mulongoti ukulu wa sitesheni yamene iyo. Makapulosi aŵili atali-atali mamita 61, enzefunika kupachikiwa pa mulongoti utali mamita 91. Paulwendo woyamba ove aliyekwanishe. Koma na thandizo ya Yehova, enekwasu amene awo ekwanisha. Calvin Prosser, wamene ekata nawo ntchito yamene iyo elaŵila kuti, “Kuti vinthu vetiyendela luweme paulwendo woyamba, sembe telikuja nonena kuti ‘Onani ntchito yatakwanisha kukata!’” Enekwasu amene awo epeleka ulemelelo wonse kwa Yehova pa vonse vechikwanisha kuchita, koma mavuto ŵenzefunika kulimbana nawo enze akaliyesila.
Panthawe yenzepanga mulongoti woyamba wa WBBR
Kulengeza nkhani pawailesi kwenze kwanyowani ngako pa nthawe yamene iyo, ndipo venze vovuta kuti afwane vipangizo vofunikila. Enekwasu efwana vipangizo voseŵenzako kale vechipanga munthu muyakine mudela yawo. Mmalo mogula maikolofoni, ove enzekatishila ntchito foni wamba polengeza nkhani. Usiku uyakine mwezi wa Febuluwale, eganiza kuti ayese vipangizo vamene ivo vamene venze vosavuta kukatishila ntchito. Ove enzefunikila pulogilamu yolengeza nkhani, tetyo enekwasu eimba nyimbo za Ufumu. Mkwasu muyakine zina yake Ernest Lowe wamene enzepo panthawe yamene iyo, efotokoza nkhani iyakine yosekesha yamene ichitika nsiku yamene iyo. Yove enena kuti panthawe yenze imba nyimbo, elondela foni yofumila kuli Judge Rutherford,b wamene echimvwa kuimba kwawo kupitila pa wailesi ku Brooklyn, pa nsenga wa makilomita 25.
Mkwasu Rutherford enena kuti: “Lekani kuchita chongo. Muchita monga ni gulu ya achona!” chifukwa chochita nsoni, enekwasu emene awo evala mashini yolengezela uthenga, koma enze na chidalilo chakuti azayambe kulengeza nkhani koyamba.
Pa 24 Febuluwale, mu 1924, Mkwasu Rutherford enena kuti wailesi yamene iyo ikokatishiliwa ntchito pa ntchito yechiŵapasa Yesu Khilisitu kuti akokata. Yove enena kuti cholinga cha wailesi yamene iyo chenze “kuyavya ŵanthu kuti amvwishe vayunena Baibolo vokhuza masiku ŵatunkhalamo, mosasamala kanthu za chipembezo chawo olo vinthu vakukhulupilila.”
Kumanjele: Mkwasu Rutherford olaŵila mu situdiyo yoyamba
Kukwanja ngayo: Chipangizo chenzekatishila ntchito mu sitesheni ya wailesi
Paulwendo woyamba, wailesi yamene iyo yenzekata ntchito luweme ngako. Wailesi yamene iyo ikatishiliwa ntchito kwa vyaka 33, polengeza mapulogilamu apa wailesi aŵanthu a Yehova.
OVE ESHUSHA ASOGOLELI ACHIPEMBEZO MOTANG’A NTIMA
Mwezi wa Djulayi mu 1924, Ophunzila Baibolo esonkhana pamozi kuti achite nsonkhano ku Columbus, Ohio. Ŵanthu ofumila m’vyalo vosiyana-siyana pa chalo chonse, emvwishila nsonkhano wamene uyo mu Chiarabu, Chingelezi, Chifrenchi, Chigerman, Chigiliki, Chihangare, Chiitaliana, Chilituania, Chipolishi, Chirasha, vilaŵilo vaku Scandinavia, komasoti Chiyukrainia. Mbali ziyakine za pulogilamu ya nsonkhano wamene uyo zilengezewa kupitila pa wailesi, komasoti pepangiwa makonzedwe kuti Ohio State Journal ikolengeza malipoti okhuza nsonkhano wamene uyo.
Nsonkhano wachigawo wamene wechitikila ku Columbus, Ohio mu 1924
Pa Chinayi pa 24 Djulayi, enekwasu opitilila 5.000, eluta kuyalalikila mutauni mwamene mwechitikila nsonkhano. Ove eyaŵila mabuku pafupi-fupi 30.000 noyambisha maphunzilo a Baibolo masauzande anyinji. Nsanja ya Mulonda inena kuti nsiku yamene iyo yenze “mbali yokondwelesha ngako ya nsonkhano wamene uyo.”
Pa Chisanu pa 25 Djulayi, munkhani iyakine yechilaŵila Mkwasu Rutherford, eŵelenga kalata motang’a ntima yoshusha asogoleli achipembezo. Mukalata yamene iyo yove enena kuti asogoleli andale, akulu-akulu achipembezo, komasoti amalonda, olesha ŵanthu kuphunzila chonadi chakuti azakatishile ntchito Mulungu podalisa ŵanthu. Yove enenasoti kuti analume amene awo enze ophoniya chifukwa enzeyavya bungwe ya League of Nations, komasoti kuti enzenena kuti ni njila yenzekatishila ntchito Mulungu polamulila pano pa chalo. Ophunzila Baibolo enzefunika kutang’a ntima kuti akwanishe kulengeza uthenga wamene uyo kuli ŵanthu.
Pavuli pa nsonkhano wamene uyo, nkhani iyakine yamu Nsanja ya Mulonda inena kuti: “Nsonkhano wamene uyo wamene wechitikila ku Columbus wetang’isha chikhulupililo cha enekwasu . . . , amene enzetumikila Mulungu mwakhama. Wiŵayavyasoti kuti akolalikila mwakhama olo kuti adani ŵawo enzeŵashusha.” Pokumbukila, Leo Claus wamene epezekapo pa nsonkhano wamene uyo, enena kuti: “Nsonkhano wamene uyo pewisila, sewo tenze ofunishisha kulengeza uthenga uweme wa Ufumu.”
Kapepa kamene kenze na uthenga woshusha asogoleli a vipembezo
Mwezi wa Okutoba, Ophunzila Baibolo eyamba ntchito yoyaŵila makope anyinji a kapepa kamene kenze na uthenga wechiŵelenga Mkwasu Rutherford, woshusha asogoleli avipembezo. Mu tauni iyakine itontho yamu Cleveland, Oklahoma, Mkwasu Frank Johnson esilija kuyaŵila tumapepa twamene uto kwasala tyala 20 minesi kuti atolewe na ofalisa ayakine. Yove enzefunikalini kunkhala powonekela, chifukwa ŵanthu am’tauni yamene iyo enzemusakila chifukwa enze ekalipa na ntchito yake yolalikila. Mkwasu Johnson eluta kuyafisama mu tchetchi iyakine yapafupi. Chifukwa chakuti m’tchetchi yamene iyo mwenzeve munthu aliyense, yove esiya tumapepa m’Baibolo ya m’laliki wamutchechi komasoti pampando wa munthu aliyense. Pechisilija, yove efuma mu tchetchi yamene iyo mokulumija ngako. Chifukwa chakuti nthawe yenze ikalipo, eloŵasoti m’matchetchi aŵili nochitasoti chimozi-mozi.
Pechisilija kuchita vamene ivo, Frank eutukila kumalo kwenze epangana nenekwasu ayakine kuti akakumane. Yove echiyafisama kuseli kwa sitesheni yamafuta, noyamba kusonjelela ŵanthu amene enzemukonkhelela. Ŵanthu amene awo emupitilila na motoka ndipo aliyekwanishe kumuwona. Pakaliye pita nthawe, ofalisa ayake amene enzelalikila chapafupi ewela kuzamutola ndipo eluta naye.
Pokumbukila, mmozi mwa enekwasu amene awo, enena kuti: “Petenzefuma m’tauni, titendesha pafupi na matchetchi atatu. Ŵanthu pafupi-fupi 50 enze epanama panja kusogolo kwa tchetchi iliyonse. Ayakine mwa ove enzeŵelenga tumapepa twamene uto, ndipo ayakine enzetuwonesha kuli mlaliki wawo. Nthawe yetinyamuka yenze iweme, chifukwa vitiyavya kuti tipewe mavuto! Koma titembeja Yehova Mulungu wasu chifukwa chakuti etiteteza notiyavya kuziŵa vatingachite kuti tilengeze uthenga komasoti kuti osati tikatiwe na adani ŵasu.”
OPHUNZILA BAIBOLO ELALIKILA MOTANG’A NTIMA M’VYALO VIYAKINE
Józef Krett
M’vyalo viyakine, Ophunzila Baibolo ekatishila ntchito njila imo na imo kuti alalikile uthenga uweme motang’a ntima. Kumpoto kwa chalo cha France, mkwasu Józef Krett, elalikila kuli ŵanthu okata ntchito m’migodi amene enze ofumila ku Poland. Yove enzeyembekezela kuti alaŵile nkhani ya mutu wakuti “Kwalombapano akufwa azaushiwe.” Ntchito yoyaŵila tumapepa toitila ŵanthu kunsonkhano peiyamba, wansembe muyakine enze echenjeja ŵanthu amutchetchi yake kuti osati akapezekepo pa nsonkhano wamene uyo. Chenjezo ya wansembe wamene uyo ipita patyala. Ŵanthu opitilila 5.000, ewela kuzamvwishila nkhani kupamikijapo wansembe wamene uyo! Mkwasu Krett esenga wansembe wamene uyo kuti afotokoze vinthu vakukhulupilila, koma yove ekana kuti afotokoze. Mkwasu Krett eyaŵila mabuku onse ŵenze nawo pechiwona kuti ŵanthu ŵenzelalikila enze na njala yakumvwa Mawu a Mulungu.—Amo. 8:11.
Claude Brown
M’chalo cha Africa, mkwasu Claude Brown elalikila uthenga uweme ku Gold Coast, kwamene masiku ŵano kuziŵika kuti ku Ghana. Nkhani zake komasoti mabuku ŵechiyaŵila viyavya kuti chonadi chifalikile mokulumija m’chalo chamene icho. John Blankson, wamene enzechita maphunzilo kuti azankhale kaswili wazamankhwala, epezekapo pa imozi mwa nkhani zechilaŵila Mkwasu Brown. Mokulumija, yove eziŵa kuti wafwana chonadi. Pokumbukila, John enena kuti “Chonadi cheniyavya kunkhala wosangalala ngako ndipo nifotokozelako ayangu anyinji ŵenenzephunzila nawo musikulu ya zamankhwala.”
John Blankson
Nsiku iyakine, John eluta ku tchetchi ya Anglican kuti akakonshe wansembe za chiphunziso Chautatu chamene pa nthawe yamene iyo yove enzeziŵa luweme kuti ni chiphunziso chosafumila m’Malemba. Wansembe wa tchetchi yamene iyo emupitikisha ndipo emuuja moŵilikija kuti: “Wewo niwelini Nkhilisitu; niwe mwana wa Mdyelekezi. Fuma muno!”
Pechijokela kung’anda, John elembela kalata wansembe wamene uyo pomusenga kuti azafotokoze chiphunziso Chautatu pa gulu ya ŵanthu. Wansembe wamene uyo euja John kuti akakumane mu ofesi ya ticha nkulu wapa sikulu yophunzisa za mankhwala, ndipo ticha wamene uyo emukonsha kuti asimikijile keno elembela chendi kalata wansembe wamene uyo.
John eyankha kuti “nilemba chendi bwana.”
Ticha wamene uyo elamula John kuti alembe kalata yopepesa wansembe. Pavuli pake John elemba kuti:
“Bwana, aticha akulu aniuja kuti nilembe kalata yokupepesani ndipo nakonzeka chendi kuti nikulembeleni, keno mwewo muvomekeja kuti vinthu vamuphunzisa ni vawenye.”
Chifukwa chodabwa, aticha ŵake emukonsha kuti “Blankson, kansi vamene ivi niye vaufuna kuti ulembe?”
Yove eyankha kuti: “Eye bwana, vamene ivi niye vanikuti nilembe.”
Aticha ŵala emuuja kuti: “Wewo uchosewe pa ntchito. Kansi uganiza kuti vingakwanishike kulaŵila moshushana na wansembe watchetchi ya boma nopitilija mphela kukata ntchito m’boma?”
Poyankha yove enena kuti: “Kansi mwewo aticha . . . keno muphunzisa phunzilo iyakine ndipo pali nkhani iyakine yatiliyemvwishe luweme, kansi sewo tiliye ufulu wokukonshani makonsho?”
Ove eyankha kuti “n’chendi mwewo muli na ufulu wokonsha.”
Yove enena kuti “chabwino bwana, vamene ivi niye vechitika. Wansembe wamene uyu enzetiphunzisa vayunena Baibolo, ndipo newo nemukonsha konsho. Keno yove wakangiwa kuyankha konsho yamene iyo, ndaŵa yanji nufunika kumulembela kalata yomupepesa?”
Blankson epitilija kuphunzila pa sikulu yamene iyo olo kuti aliyelembe kalata yopepesa kuli wansembe watchetchi.
OPHUNZILA BAIBOLO ENZESANGALALA KUKATA NTCHITO ZINYINJI
Pofotokoza mwachidule ntchito zonse zechitika m’chaka chamene icho, Nsanja ya Mulonda iyakine inena kuti: “Sewo tukatijana na mawu ŵechilaŵila Davide akuti: ‘Mwewo muzanipase mphamvu kuti nikwanishe kuniyata nkhondo.’ (Sal. 18:39) Chaka chamene icho chenze chaka chotang’isha ngako, chifukwa tekwanisha kuwona mwechitiyavyila Yehova pokata ntchito yake . . . atumiki ŵake okhulupilika enzekata ntchito yolalikila uthenga uweme . . . mosangalala.”
Kumapeto kwa chaka chamene icho, enekwasu elinganija kuti papangiwe sitesheni iyakine ya wailesi. Sitesheni ya wailesi yamene iyo imangiliwa ku Chicago m’chalo cha America. Sitesheni ya wailesi yamene iyo enzeiita kuti MAWU, chifukwa chakuti atumiki a Mulungu enzelalikila MAWU a Mulungu kupitila pa wailesi yamene iyo. Pa nthawe yamene iyo ove ekatishila ntchito vipangizo vamphamvu ngako vamene viyavya ŵanthu anyinji onkhala kumadela akutali ngako, kupamikijapo kumpoto kwa Canada kuti amvwe uthenga wa Ufumu.
M’chaka cha 1925, Yehova eyavya enekwasu kuti amvwishe mfundo iyakine yanyowani yokondwelesha yokhuza chapitala 12 cha buku ya Chivumbuluso. Enekwasu ayakine aliyepitilije kutumikila Yehova chifukwa chakuti ekhumudwa na mfundo yamene iyo yanyowani. Koma olo n’tetyo, ŵanthu ayakine anyinji esangalala ngako chifukwa chomvwisha luweme vinthu vechitika kululu komasoti mwevenzekhuzila ŵanthu a Mulungu pano pa chalo.
a Masiku ŵano, koziŵika kuti Kabuku ka utumiki—komasoti moyo wasu wachikhilisitu.
b J. F. Rutherford, wamene enze mu gulu ya osogolela enekwasu Ophunzila Baibolo munthawe yamene iyo enzeziŵika kuti Judge Rutherford. Akaliye yamba kutumikila pa Beteli, yove enzekata ntchito monga woweluza nkulu mukhoti ya Eighth Judicial Circuit Court yaku Missouri.